NAUKA O PAŃSTWIE – WYKŁADY.
Wykład z dnia 5.03.2011 r.
Literatura:
„Wprowadzenie do Nauki o Państwie i Polityce” pod redakcją Bogumiła Szmulika i Michała Żmigrodzkiego. Lublin 2004.
Piotr Winczorek. „Wstęp do nauki o państwie”. Warszawa 2004.
„Społeczeństwo i polityka” pod redakcją Konstanty Adam Wojtaszczyk, Wojciech Jakubowski. Warszawa 2007.
Pojęcie państwa i składniki konstytutywne państwa.
Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego powinno posiadać takie atrybuty jak:
stała ludność,
określone terytorium,
rząd,
zdolność do utrzymywania stosunków międzynarodowych z innymi państwami. Polega to na:
Zawieraniu umów międzynarodowych
Utrzymywaniu stosunków dyplomatycznych
Uczestniczeniu w organizacjach międzynarodowych
Ludność państwa – ogół osób fizycznych zamieszkałych terytorium danego państwa i podlegający
iruzdykcji (stosunek prawny jednostki do państwa) wiąże się z pojęciem
obywatelstwa (stały węzeł prawny łączący osobę fizyczną z określonym państwem
posiadanie obywatelstwa stanowi podstawę ogółu praw i obowiązków jednostki
wobec państwa).
Społeczeństwo – rodzaj najszerszej zbiorowości terytorialnej (możemy mówić o społeczeństwie Polski bądź Europy).
Pod względem organizacyjnym:
To ogół instytucji zapewniającej jednostkom wspólne zaspokojenie potrzeb oraz tworzenie i rozwiązanie kultury
W ujęciu politycznym:
To forma życia zbiorowego poza organizacją państwową
Naród – trwała wspólnota wytworzona na podstawie losów historycznych, kultury, języka, terytorium i
życia ekonomicznego do narodu należy się przez fakt urodzenia a nie z wyboru. Podstawową
więzią łączącą jednostki w naród jest więź kulturowa, która opiera się na kilku wskaźnikach:
Język
Religia
Więź kulturowa (kultura).
Terytorium państwa.
Integralność terytorialna – oznacza prawo ochrony całości terytoriów i jego nietykalności
a także nielegalność danego nabywania terytorium siłą.
Państwo wykonuje na danym terytorium zwierzchnictwa terytorium co
oznacza nietykalność danego terytorium ze strony innych państw,
władzy.
Władza publiczna i państwowa.
Władza – stosunek między dwiema jednostkami polegająca na tym, że jedna ze stron może w sposób
trwały może zmuszać do określonego postępowania i posiada środki zapewniające kontrolę
tego postępowania.
Władza państwowa – władza suwerenna na danym terytorium państwa zdolna do zabezpieczania
takiego porządku prawnego, społecznego, ekonomicznego, który odpowiada
interesom panujących klas.
Władza ustawodawcza – stanowi prawo.
Władza wykonawcza (egzekutywa) – którą wykonuje rząd, prawo i kieruje bieżącą
działalnością.
Organy wymiaru sprawiedliwości:
Władza kontrolna – przestrzegają prawa i konstytucji w państwie.
Organy bezpośredniego przymusu - (wojsko, policja). Którzy czuwają nad bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym państwa.
Najwyższa Izba Kontroli.
Trybunał Konstytucyjny.
Forma państwa.
Kryterium głowy państwa:
Monarchia
Ograniczona (Hiszpania, Wielka Brytania)
Nieograniczona (Arabia Saudyjska)
Republika
Kryterium podziału państwa:
Federacje
Państwo, związkowe, państwo składające się z wielu państw, które ograniczają swoją suwerenność na rzecz powołanego przez siebie państwa. O zakresie samodzielnych poszczególnych części składowych w państwie. Federacja decyduje (węzeł federacyjny). Np. USA, Rosja.
Państwa unitarne
Jednostkowy system prawa, jednostkowi obywatele, jednostkowy system, podział kraju na jednostkowe samorząda terytorialne.
Kryterium reżimu politycznego:
Demokratyczne
Formy:
Parlamentarno – Gabinetowy
Zespół zasad polityczno- ustrojowych określających wzajemny stosunek między trzema organami:
Parlamentem
Głową państw
Rządem
W taki sposób, że rząd musi posiadać zaufanie parlamentu. System ten polega na równowadze między parlamentem jako władzą ustawodawczą a rządem jako władzą wykonawczą.
Parlament jest powoływany w wyborach powszechnych, przy udziale głowy państwa parlament kreuje rząd.
Rząd powinien opierać się na większości parlamentarno partyjnej lub koalicji. Rząd jest odpowiedzialny politycznie przed parlamentem.
Do parlamentu należy tworzenie prawa, uchwalanie budżetu oraz kontrola jego wykonania przez rząd. Środkami kontroli mogą być wotum nieufności, konstruktywne wotum nieufności, w komisji śledczej pytania poselskie.
Konstruktywne wotum nieufności – polega na tym, że głowa państwa przyjmuje dymisje rządu tylko wtedy gdy wielkość parlamentarna, która obala rząd jednocześnie zgłosiła i uzyskała poparcie większości parlamentu dla kandydata nowego premiera.
Parlamentarno – Komitetowy
To system w którym parlament jako najwyższy organ państwowy. Bezpośrednio kontroluje zarówno głowę państwa jak i rząd, który jest komitetem wykonawczym parlamentu.
Parlament jest najwyższym organem i wykonuje władzę na zasadzie wyłączności.
Prezydencki
Charakteryzuje się silną pozycją prezydenta. Prezydent jest równorzędnym z parlamentem reprezentantem narodu. Jest głową państwa i szefem administracji państwowej.
Jest władzą wykonawczą ministrów i innych urzędników państwowych, powołuje prezydent za zgodą i radą Senatu.
Prezydent i jego ministrowie nie są politycznie odpowiedzialni przed parlamentem, może być odwołany tylko wtedy gdy popełni przestępstwo lub naruszy konstytucję.
Półprezydencki
Prezydent posiada szerokie kompetencje, jest powoływany niezależnie od parlamentu, następnie powołuje rząd, który jest odpowiedzialny zarówno przed nim jak i poza parlamentem.
Autokratyczne
Reżim autokratyczny:
Autorytaryzm
Jest to reżim, w którym organy władzy państwowej uznają się za nadrzędne wobec obywateli. Jest to rząd niepodległy jakiejkolwiek kontroli społecznej, z reguły sprawowany jest przez wąską elitę władzy.
Najczęściej władza naczelna znajduje się w innych rękach niż parlament. W państwach autorytarnych ograniczone są swobody obywatelskie i polityczne.
Stanowiska państwowe wywodzą się z nominacji partyjnych a nie z wyboru. To system antyliberalny i anty indywidualny.
Totalitaryzm
Charakteryzuje się:
Totalną ideologią, której celem jest informowanie idealnego społeczeństwa.
Monopartia oparta na totalnej ideologii.
Monopolowa kontrola sił zbrojnych.
Rozbudowana tajna policja.
Scentralizowane zarządzanie.
Monopolowa kontrola środków przekazu.
Decentralizacja władzy – oznacza że zakres decyzji, które nie dotyczą ogółu obywateli państwa
przekazuje się takim organom władzy, które są bliżej zainteresowania i
podlegają tym decyzjom obywateli i działają w ścisłych z nimi kontaktach.
Doktryna – mówiąca, że państwo wkracza tylko tam gdzie inne rozwiązania są nie możliwe i rola
Państwa jest niezbędną i nazywa się doktryną subsydialności państwa.
Państwo nadaje autonomie gdy społeczność odróżnia się od macierzy państwa religię, pochodzenie etniczne, kultura bądź historia.
Autonomia regionalna – oznacza wewnętrzne samo rządzenie w części terytorium państwa na
podstawie kompetencji ustawodawczych dotyczących spraw o lokalnym
nasileniu. Oznacza to, że państwo przekazuje część swoich kompetencji,
jednakże część autonomii jest ograniczona.
Normy prawne autonomii muszą mieścić się w ramach konstytucji i porządku prawnego państwa.