ROZWÓJ PRAWIDŁOWY I ZABURZONY
1
Rozwój:
- wszelki długotrwały proces kierunkowych zmian
- można rozróżnić fazy
- obiektywnie stwierdzalne różnicowanie się tego obiektu (układu) pod określonym względem
Cechy rozwoju psychicznego:
- długotrwałość procesu rozwoju
- ukierunkowanie zmian i ich postępowy charakter
- prawidłowość następstwa etapów zmian
- różnicowanie się obiektu (układu)
Rozwój psychiczny dziecka:
- długotrwały
- uwarunkowany różnymi czynnikami (biologiczne, społeczne)
- efekt ilościowe i jakościowe zmiany
- zmiany o charakterze progresywnym
- osiągnięcia rozwojowe w jednej sferze mają wpływ na rozwój w innych sferach
Rozwój psychoruchowy:
- proces rozwoju, w którym motoryka jest ściśle powiązana z psychiką
- od chwili urodzenia przez kolejne stadia, w których dziecko prezentuje określony poziom sprawności funkcji motorycznych
- szczególnie we wczesnych stadiach
Dojrzewanie:
- fizyczny wzrost, ma wpływ na sferę psychiczną od strony somatycznej i neurofizjologicznej
Uczenie się:
- wytwarzanie się, przekształcanie i utrwalanie na podłożu doświadczeń indywidualnych
- proces działania i ćwiczenia
NA UCZENIE SIĘ MA WPŁYW ŚRODOWISKO ZEWNĘTRZNE, NA DOJRZEWANIE – WEWNĘTRZNE, JEDNAK JEDNO JEST PO
ŁĄCZONE Z DRUGIM (ŻEBY DZIECKO NAUCZYŁO SIĘ CZYTAĆ, MUSI BYĆ ROZWINIĘTY ANALIZATOR WZROKU).
Hipoteza okresów krytycznych:
- skrajna: dany rodzaj bodźców wywiera większe zmiany w zachowaniu osobnika wyłącznie w określonym czasie; gdy mija, jednostka staje się niewrażliwa, obojętna na określone pobudzenie
- umiarkowana: jest to trudne, ale nie niemożliwe
Norma rozwojowa:
- cechy i osiągnięcia rozwojowe w zakresie poszczególnych funkcji, które stwierdza się u większości dzieci w danym wieku
Charakterystyki rozwoju psychoruchowego, to wzorce praw rozwoju, z którymi można porównać dane dziecko, aby sprawdzić, czy prezentowany poziom rozwoju jest typowy dla większości dzieci w tym wieku.
Psychopatologia rozwojowa: ocenia zaburzenia u dziecka w porównaniu z tym, co jest normalne dla danego wieku.
Rozwój opóźniony: odpowiada poziomowi dziecka młodszego, może dotyczyć niektórych sfer rozwoju.
Rozwój harmonijny lub nieharmonijny.
Opóźnienie globalne: wszystkich funkcji; parcjalne(więcej niż jedna funkcja opóźniona) lub fragmentaryczne (1 funkcja opóźniona) – niektórych funkcji
Różnice indywidualne a niepełnosprawności rozwojowe:
- w przypadku niewielkich odchyleń od normy mówimy o różnicach indywidualnych
- jeśli różnica jest duża mówimy o nieprawidłowości i zaburzeniach rozwoju
Różne aspekty zaburzeń:
- rodzaj zburzeń
- rozległość i głębokość
- dynamika zaburzeń
- przyczyny i patomechanizm zaburzeń
Systemy diagnostyczne zaburzeń: DSM – IV, ICD – 10
Przyczyny zaburzeń:
- odziedziczone i wrodzone zadatki organizmu
- własna aktywność i działalność dziecka
- środowisko i wychowanie
biologiczne
środowiskowe (środowisko domowe, środowisko pozadomowe)
Patomechanizm zaburzeń rozwoju psychoruchowego:
- od czego zależy rodzaj i rozmiar zaburzenia
- rodzaj czynnika nie przesądza o jego skutkach
- znaczenie ma wiek dziecka, w którym zadziałał czynnik patogenny
- skutki zależą od rodzaju czynników patogennych, siły i częstości działania
- jeden czynnik patogenny o dużej sile (mocniejsze zaburzenie), albo wiele słabszych czynników
- najczęściej polietiologiczne
Żeby zanalizować i zrozumieć, należy ustalić:
- liczbę czynników
- rodzaj
- okres działania
- siłę działania
- czas oddziaływania
- częstość występowania
2
Motoryka duża zręczność ruchowa całego ciała
- aktywność ruchowa – podstawa, punkt wyjścia dla wszystkich obszarów rozwoju
- w powiązaniu z aktywnością ruchową rozwija się sprawność manualna
- głód ruchu
- zwrócić uwagę na jakość umiejętności (równowaga, szybkość): chód, skoki, bieg, wspinanie się
3l – sprawnie chodzi i biega, przechodzi z siadu do stania, rzuca, kopie, próbuje łapać piłkę, 2-3 s. na jednej nodze, podskakuje obunóż, wchodzi i schodzi krokiem dostawnym (schody)
4l – schody (krok naprzemienny), kopie, rzuca piłkę, łapie przedramionami, skacze w różnych kierunkach, przeskakuje z jednej nogi na drugą, rzuca do kosza z 1,5 metra
5l – taniec, pływanie, jazda na rowerze, bieganie do góry po schodach
6l – przewroty, stanie na jednej nodze z zamkniętymi oczami, sprawnie chwyta i rzuca piłkę
Deficyty:
- opóźnienia mogą być globalne lub fragmentaryczna
- spowodowanie niejednorodnym tempem dojrzewania układów stawowo – mięśniowych lub ogólnym opóźnieniem rozwoju dziecka
- mogą wynikać z nieprawidłowego rozwoju fizycznego lub uszkodzeń cun
Niezręczność ruchowa – zakłócenia i opóźnienia rozwoju aparatu lokomocyjnego, fragmentaryczne deficyty w rozwoju rytmu i tempa sprawności ruchowej dziecka
Niepełnosprawności ruchowe:
- zaburzenia neuromotoryczne (są wynikiem uszkodzeń cun)
- choroby mięśniowo – szkieletowe
Motoryka mała
- sprawność kończyn górnych
- zakres samoobsługi, manipulowania przedmiotami oraz rysowania i pisania
- obserwować: sprawność ręki, umiejętność posługiwania się narzędziami
3l – rysuje linię poziomą, pionową, poziomą, krzyż i koło; buduje wieżę; wkłada klocki do właściwych otworów; łyżka, widelec, kubek; nawleka duże korale; czynności higieniczne; rysuje głowonogi
4l – rysuje w ograniczonym polu; odwzorowuje prostokąt; ubieranie; przecięcie kartki; lepienie; bardziej złożony rysunek człowieka
5l – pełna samoobsługa; rysunki tematyczne; prawidłowy chwyt pisarski; wycinanie kształtów; trójkąt, romb (6l); kolorowanie bez wychodzenia za linię
Niezręczność manualna
- opóźnienie w rozwoju praksji
- brak precyzji
- obniżone lub wzmożone napięcie mięśniowe
- brak koordynacji
- niski poziom graficzny prac
- nieprawidłowy chwyt
- zbyt mocny lub zbyt lekki nacisk na kartkę
- problem z przekraczaniem linii środka
- współruchy
Lateralizacja – stronność, przewaga jednej z półkul mózgowych
- modele: jednorodna (prawo lub lewostronna), niejednorodna (skrzyżowana), nieustalona
Percepcja wzrokowa – odbieranie i interpretowanie w mózgu bodźców wzrokowych
- 2 modalności percepcji wzrokowej: na poziomie pnia mózgu (spostrzeganie), na poziomie półkul mózgowych (interpretacja)
Analizator wzrokowy: receptor, droga doprowadzająca, korowa część analizatora
Składowe percepcji wzrokowej
- koordynacja wzrokowo – ruchowa
- spostrzeganie figury i tła
- stałość spostrzeżenia
- spostrzeganie przedmiotu w przestrzeni
- spostrzeganie stosunków przestrzennych
3l – wskazuje przedmioty na ilustracji; 2-3 częściowe układanki; układanie figur w konturach; klasyfikacja wg barwy oraz kształtu; proste układy przestrzenne
4l – układanka z 4 części; znajduje przedmiot ukryty na ilustracji; różnicuje figury geometryczne; potrafi nazwać przedmiot z pamięci; nazywa podstawowe kolory
5l – wyszukuje różnice na dwóch obrazkach
6l – więcej kolorów; brakujący element w szeregu; uzupełnia sekwencję
Percepcja słuchowa: zdolność do spostrzegania, interpretowania, zapamiętywania bodźców słuchowych
- słuch fizyczny – ostrość
- słuch muzyczny
- słuch fonematyczny