Grzyby

Grzyby są organizmami cudzożywnymi, żyjącymi saprofitycznie lub pasożytniczo.

Plechy ich składają się z nitkowatych, rozgałęzionych elementów, zwanych strzępkami, splecionych ze sobą w grzybnię (mycelium).

Ciało wegetatywne grzybów może być jednokomórkowe, komórczakiem lub wielokomórkowe z przegrodami (septami).

Najprostsi przedstawiciele tej gromady mają plechę nagą i ameboidalną, u innych jej komórki mają ściany zwykle chitynowe, rzadziej celulozowe (tylko u lęgniowców Oomycota które obecnie nie są zaliczane do grzybów).

Jako substancje zapasowe występują głównie glikogen i tłuszcz.

Rozmnażanie grzybów:

I)wegetatywne:

a)przez podział

b)przez pączkowanie

c)fragmentację plechy

d)przez zarodniki:

-ruchliwe (zoospory)

-nieruchliwe (aplanospory)

-endospory- zarodniki workowe(askospory) i zarodniki sporangialne

-egzospory- zarodniki podstawkowe (bazydiospory) i konidia

II)generatywnie:

-izogamia

-anizogamia

-oogamia

-gametangiogamia

-somatogamia

Niektóry grzyby mogą wykształcać przetrwalniki np. chlamydospory u głowniowców Ustilaginelales, lub tworzą zbite skupienia strzępek tzn. skleroty, np. u buławinki czerwonej Claviceps purpurea.

Grzyby tworzą dużą, liczącą około 250-300 000 gatunków grupą organizmów.

Liczbę gatunków grzybów wielkoowocnikowych Polsce szacuje się na co najmniej 4500, liczba gatunków wszystkich grzybów jest trudna do określenia.

Systematyka grzybów:

Królestwo: grzyby Mycetalia

-gromada: workowce Ascomycota

-gromada: podstawczaki Basidiomycota

-gromada: sprzężniaki Zygomycota

Workowce Ascomycota:

-nazwa pochodzi od typu zarodni zwanej workiem (ascus), w której są wytwarzane zarodniki workowe (askospory)

-należą tu takie grzyby jak: piestrzenice Gyromitra, smardze Morchella, trufle Tuber, drożdże Saccharomyces, pędzlaki Penicillium, kropidlaki Aspergillus i buławinki czerwona Claviceps purpurea.

-zdecydowana większość porostów to workowce, które współżyją ściśle z jednokomórkowymi samożywnymi sinicami bądź zielenicami.

-cylk życiowy:

Haploidalny zarodnik pada na podłoże--->wyrasta z niego nitkowata, wielokomórkowa, jednojądrowa grzybnia--->na niej tworzą się wielojądrowa lęgnia i plemnia--->plemnia styka się z lęgnią i przelewa swoją zawartość--->dochodzi do plazmogamiii--->jądra układają się parami, tworząc tzn. jądra sprzężone---> z nich oraz ze strzępek płonnych(jednojądrowych) powstaje askokarp (owocnik workowców), który może mieć postać miseczkowatą (apotencjum), kulistą (klejstotencjum) lub butelkowatą (perytencjum) ---> w owocniku dochodzi do zlania się jąder sprzężonych (karogamia) --->powstaje zygota---> dzieli się dwukrotnie, najpierw mejotycznie, następnie mitotycznie---> powstaje 8 haploidalnych komórek, z których powstają zarodniki--->zarodnia(worek) po dojrzeniu pęka i zarodniki wysypują się na podłoże.

Podstawczaki Basidiomycota:

-grzybnia wielokomórkowa, o jądrach sprzężonych

-grzybnia podzielona przegrodami (septami)

-nie tworzą nigdy organów rozmnażania płciowego

-należą tu takie gatunki jak: borowiki Boletus, pieczarki Agaricus, żagwie Polyporus i rdze Puccinia

-cylk rozwojowy:

Haploidalne mejospory po wykiełkowaniu tworzą grzybnię zbudowaną z jednojądrowych komórek zróżnicowanych na typy płciowe + i -, nie tworzą one gametangiów i gamet, Dwie grzybnie różnych znaków stykają się ---> w miejscu styku zanikają ściany komórkowe ---> plazmogamia ---> z dwujądrowej komórki rozwija się dwujądrowa grzybnia (2 jądra tworzą parę jąder sprzężonych, dikarion), przy czym jedno jądro jest +, drugie ---->po pewnym czasie powstaje owocnik ---> niektóre komórki szczytowe przekształcają się w podstawki---> kariogamia ---> diploidalne jądro dzieli się mejotycznie ---> z powstałych 4 jąder haploidalnych 2 są +, a 2 ----> podstawka tworzy 4 wypustki (sterygmy) do których przechodzą jądra ---> końce wypustek zaokrąglają się, tworzą grube ściany ---> powstają bazydiospory, które odcinają się od podstawki i są gotowe do kiełkowania.

Sprzężniaki Zygomycota:

-niewielka grupa grzybów (kilkaset gatunków), w większości saprofitów lub rzadko pasożytów

-należą tu takie gatunki jak pleśniak Mucor i rozłóżki Rhizopus.

Grzyby wykorzystywane w lecznictwie:

Huba brzozowa (włóknouszek ukośny) Inonnotus obliquus:

W postaci odwaru stosuje się w leczeniu:

-chorób żołądka

-wątroby

- śledziony

-niektórych nowotworów.

Najstarsze wiadomości o leczniczych właściwościach tego grzyba zawarte są w rękopisach wydanych w XIX wieku na Rusi.

Huba lekarska Fomitopsis officinalis:

- w leczeniu zaburzeń nerwowych

-działa przeciwgorączkowo i przeczyszczająco

-środek krwiotwórczy w gruźlicy

Lakownica lśniąca Ganoderma lucidum:

-leczenie stanów zapalnych śluzówki gardła i jamy ustnej

Żagiew brzozowa Polyporus betulinus:

-zawiera substancje wzmacniające czynności organizmu

Borowik usiatkowany Boletus reticulatus:

- w leczeniu odmrożeń

-raka skóry

-innych postaci nowotworu

-pozytywnie wpływa na proces gojenia się ran

-aktywizuje funkcje życiowe organizmu

-używany jest w leczeniu dusznicy bolesnej

- pierwsze wzmianki o leczniczych właściwościach tego grzyba pochodzą z XVII wieku.

Goryczak żółciowy Tylopilus felleus:

- w chorobach wątroby i woreczka żółciowego

Sromotnik bezwstydny Phallus impudicus:

-substancję śluzową otaczającą owocnik stosuje się w leczeniu reumatyzmu i podagry

- napary z wysuszonych owocników stosowano z leczeniu ran

Muchomor czerwonych Amanita muscaria:

- odwary zewnętrznie w leczeniu reumatyzmu, podagry, egzemy i innych chorób skórynych

- mieszkańcy Kamczatki, Czukotki i Alaski stosują go w przypadku chorób nerwowych i psychicznych

-sok, miazga i napar sprzyjają szybkiemu gojeniu się ran powstałych na skutek działania promieni rentgenowskich

- w homeopatii preparaty z muchomora czerwonego stosuję się przy:

Skurczach naczyń krwionośnych, padaczce, chronicznym zapaleniu migdałków

W zaburzeniach działania rdzenia kręgowego.

Antybiotyki

Antybiotykami nazywamy substancje o różnorodnej budowie chemicznej, wytwarzane przez drobnoustroje, działające hamująco lub niszcząco na inne mikroorganizmy.

Jeden z kryteriów podziału a. oparty jest na kryterium pochodzenia, w związku z czym wyróżnia się antybiotyki wytwarzane przez:

- promieniowce ( np. streptomycyna, aktynomycyna, tetracyklina, erytromycyna, chloromycetyna)

- bakterie właściwe (np. gramicydyna)

-grzyby (np. penicylina)

- porosty

-glony.

Wśród grzybów zdolność wytwarzania a. mają głównie przedstawiciele workowców (rodzaje kropidlak Aspergillus i pędzlak Penicillium), podstawczaków i grzybów niedoskonałych (rodzaj Fusarium).

Tylko nieliczne z a., wytwarzane przez grzyby, znalazły zastosowanie w lecznictwie. Najważniejsza z nich jest penicylina.

Penicylina jest określeniem zbiorowym dla grupy związków o podobnej budowie chemicznej, silnie działających bakteriostatycznie i bakteriobójczo na bakterie Gram-dodatnie, zaś mniej na Gram-ujemne. Produkowana jest głównie przez szczepy pędzlaków Penicillium notatum i P. chrysogenum. Została odkryta w 1929roku przez szkockiego lekarza- mikrobiologa Aleksandra Fleminga. Była pierwszym antybiotykiem produkowanym na masową skalę i wprowadzonym do lecznictwa w 1942r.

Drożdże

W lecznictwie szerokie zastosowanie znalazły drożdże, zwłaszcza piwne Saccharomyces cerevisiae. Zawierają one znaczne ilości enzymów, witamin, dużo białka (do 50%), glikogenu (do 25%), tłuszczów, kwasów nukleinowych (zwłaszcza RNA), fosfolipidów (głównie lecytyny i kefaliny). Występuje w nich także glukokinina (związek obniżający poziom cukru we krwi) oraz substancja o działaniu przeciwnowotworowym- zymozan.

Drożdże, w postaci suszonego granulatu lub pastylek, stosuje się przede wszystkim jako środek odżywczy, enzymatyczny i witaminowy, zwłaszcza w awitaminozach typu B (beri-beri, pelagrach, poly-neuritis i in.) i D (krzywicach) oraz w pobudzaniu przemiany materii.

Wpływają korzystnie na stan wątroby i przewody pokarmowego, bowiem pobudzają perystaltykę i resorbcję z jelit oraz regulują stan flory jelitowej.

Stosowane są również w schorzeniach skórnych, takich jak czyraczność, trądzik, zapalenie języka i spojówek.

Są zalecane w pewnych formach anemii (anemia makrocytarna), niedomaganiu naczyń wieńcowych serca, miażdżycy oraz cukrzycy.

Drożdżom przypisuje się także pewne działania antybiotyczne.

W przemyśle farmaceutycznych wykorzystywane są do produkcji witamin B1 i B6, gliceryny i alkoholu etylowego.

Buławinka czerwona Claviceps purpurea

jest pasożytniczych grzybem należącym do gromady workowców Ascomycota, porażającym gatunki z rodziny traw Poaceae. Występuje na całej półkuli północnej.

Surowcem są przetrwalniki buławinki czerwonej, zwane sporyszem- Secale cornutum. Mają one barwę od ciemnofioletowej do czarnej, kształt walcowaty, długość 1-4 cm, grubość do 5 mm, są proste lub różkowato wygięte, na obu końcach zwężone.

Obecnie sporysz jest surowcem wyłącznie przemysłowym, z którego izoluje się alkaloidy, ponieważ sporządzane z niego tabletki, wyciągi i nalewki był mało trwałe, a efekt leczniczy zawodny.

Sporysz zawiera wiele związków chemicznych m . in. Aminy biogenne, fitosterole, barwniki antrachinonowe, ksanotononowe, do 30%oleju, i około 30 alkaloidów. Dzieli się je na pochodne kwasu lizergowego i na alkaloidy klawinowe.

Duże znaczenie lecznicze mają pochodne kwasu lizergowego. Dzieli je na

-rozpuszczalne w wodzie (np.ergometryna)

-nierozpuszczalne (tzn. alkaloidy peptydowe np. ergotamina i ergotoksyna)

Do alkaloidów stosowanych w lecznictwie należą przede wszystkim ergotamina, ergozyna, ergokryptyna, ergokrystyna, ergokornina i ergobazyna.

Ergobazyna lub jej metylowa pochodna służy do sporządzania preparatów stosowanych w położnictwie i ginekologii do tamowania krwotoków.

Ergotamina, obok zastosowania w położnictwie i ginekologii, stosowana jest w połączeniu z kofeiną do leczenia bólów głowy pochodzenia naczyniowego, przede wszystkim w migrenie o raz w leczeniu chorób związanych ze stanami nadmiernego pobudzenia nerwowego.

Uwodornione pochodne alkaloidów sporyszowych służą do sporządzania preparatów mających zastosowanie w leczeniu nadciśnienia i nadczynności tarczycy.

Bromokryptyna (półsyntetyczna pochodna ergokryptyny) hamuje wytwarzanie prolaktyny, w związku z czym stosuje się ja jako środek wstrzymujący laktację oraz w leczeniu nowotworów sutka. Ze względu na to że, pobudza określone receptory w mózgu, może być wykorzystywana w leczeniu choroby Parkinsona.

Dietyloamid kwasu lizergowego (LSD) jest silnym, narkotycznym środkiem psychotropowym, wywołującym euforię, halucynacje wzrokowe i dezorientację w dawce około 5000rzy mniejszej niż kokaina.

Przetrwalniki buławinki czerwonej były najczęściej wykorzystywanym grzybem w przemyśle farmaceutycznym, Znane były od setek lat, głównie ze względu na często i masowe zatrucia, jakie powodowały.

W medycynie ludowej sproszkowany sporysz z powodzeniem stosowany był przez położne w hamowaniu krwotoków poporodowych.

Substancje przeciwnowotworowe:

Ostatnio w wielu krajach obserwuje się duże zainteresowanie grzybami jako obiektami badań fitochemicznych i farmakologicznych. Wiąże się ono z nadzieją uzyskania nowych substancji leczniczych.

Znanych jest obecnie wiele grzybów, które zawierają związki działające przeciwnowotworowo, bakteriobójczo i bakteriostatycznie.

Przeciwnowotworowe polisacharydy grzybowe

Nazwa gatunku	Substancja
Amanita muscaria Muchomor czerwony	α-glukan
Auricularia auricula-judae Uszniak bzowy	Β-glukan, glukuronoksylomannan
Ganoderma lucidum Lakownica żółtawa	Β-glukan, ganoderan
Grifola frondosa Żagwica listkowata
Lentinus edodes Twardziak japoński	lentinian
Pleurotus ostreatus Boczniak ostrygowaty	Β-glukan
Schizophyllum commune	schzophyllan
Trametes versicolor Wroślak różnobarwny	Krestin(PSK)
Tylopilus felleus Goryczak żółciowy	Tylopilan

Grzyby jadalne:

Grzyby od dawna wykorzystywane są jako źródło pokarmu, pomimo stosunkowo niewielkiej zawartości substancji odżywczych (tłuszcze, węglowodany, białka).

Znaczną część ciała grzybów stanowi nieprzyswajalna dla organizmów zwierzęcych chityna.

O ich wartości decydują przede wszystkim duże ilości soli mineralnych (głównie związki P, K, Fe) mikroelementów (Co, I, F, Cu, Mn i in) oraz witamin.

Zatrucia

Czynniki wywołujące zatrucia, dzieli się na swoiste i nieswoiste.

Zatrucia swoiste wywołują substancje toksyczne właściwe dla poszczególnych gatunków (np. falloidyna dla muchomora sromotnikowego) oraz te związki, które pochodzą z rozkładu owoców starych lub uszkodzonych (np. ptomainy, kryptomaiany, betainy, choliny).

Zatrucia nieswoiste spowodowane spożycie potrawy grzybowej, zakażonej drobnoustrojami chorobotwórczymi lub obcymi substancjami toksycznymi, pochodzących ze środowiska np., ze skażeń przemysłowych.

Zatrucia swoiste dzielimy na 2 grupy:

-o krótkim okresie wylęgania (do 6h od spożycia)

- długim okresie wylęgania (powyżej 6h od spożycia)

Do zatruć o krótkim okresie wylęgania należą:

- zatrucia czernidlakiem pospolitym

- zatrucia gastryczne

- zatrucia neurotropowe

Zatrucia czernidlakiem pospolitym spowodowane przez dwusiarczek czteroetylotiuranu, występujący w owocnikach tego grzyba.

Objawy zatrucia (uczucie gorąca, przyśpieszone tętno, zaczerwienienie twarzy), występują dopiero po wypiciu alkoholu etylowego.

Reakcja polega na zablokowaniu dehydrogenazy aldehydowej co powoduje zatrzymanie spalania alkoholu na poziomie aldehydu octowego.

Na dwa dni przed i trzy dni po spożyciu tego grzyba nie należy spożywać alkoholu (okres działania toksyny wynosi około 40 godzin).

Zatrucia gastryczne – spowodowane są przez gatunki po spożyciu których występują zaburzenia wodno-elektrolityczne (wymioty, biegunka, ból brzucha).

Mogą im towarzyszyć szybko narastające cechy odwodnienia i utraty elektrolitów: obniżenie ciśnienia tętniczego, przyspieszenie czynności serca, bolesne kurcze łydek.

Objawy te noszą nazwę zespołu nieżytu żołądkowo-jelitowego, ustępują po 24-48 godzinach, przy czym nie obserwuje się uszkodzenia wątroby.

Wywołują je m. In. niejadalne gatunki z rodzaju gołąbek, mleczaj, gąska, opieńka wiązkowa, tęgoskór pospolity i inne gatunki.

Zatrucia neurotropowe wywołują gatunki, których spożycie powoduje wczesne (od kilkunastu minut do dwóch godzin) wystąpienie zaburzeń żołądkowo-jelitowych, a działanie ogólne polega na zaburzeniach ze strony układu nerwowego.

Ze względu na różne objawy, dzieli się je na dwie podgrupy:

- pierwsza z nich (zespół muskarynowy) charakteryzuje się pobudzenie przywspółczulnego układu nerwowego przez alkaloid muskarynę. Objawami są: ślinotok, zlewne poty, zwężenie źrenic, kurczowe bóle brzucha, wymioty oraz zwolnienie czynności serca. Objawy te ustępują samoistnie po 8-10 godzinach. Nie obserwuje się uszkodzenia narządów miąższowych.

Występuje on po zjedzeniu grzybów z rodzaju strzępiak, lejkówka oraz krowiaka podwiniętego, zawierających muskaryny.

Drugą podgrupę wywołują substancje trujące porażają przywspółczulny układ nerwowy z równoczesnym pobudzeniem układu ośrodkowego. Objawy te określane są jako zespół muchomora plamistego (zespół pobudzenia psychoruchowego).

Objawia się on dyskretnym nieżytem żołądka oraz pobudzeniem ośrodkowego układu nerwowego. Często ujawnia się także działanie halucynogenne. Zatrucia te, mimo że mają czasem dość dramatyczny przebieg w ciągu kilku lub kilkunastu pierwszych godzin, nie stwarzają większego niebezpieczeństwa dla chorego.

Ten typ zatrucia występuje po spożyciu muchomorów: plamistego i czerwonego, które zawierają atropinę, skopolaminę, muscymol i kwas ibotenowy.

Do zatruć o długim okresie wylęgania (cytotropowych) należą:

- zespół sromotnikowi

- zespoły rzekomosromotnikowe

- zatrucia piestrzenicą kasztanowatą

- zatrucia zasłonakiem rudym

Mają one z reguły ciężki przebieg i nierzadko kończą się śmiercią, ponieważ często zanim wystąpią pierwsze objawy zatrucia, dochodzi do znacznego uszkodzenia narządów wewnętrznych, a w przypadku muchomora sromotnikowego także do hemolizy krwi.

Zespół sromotnikowy występuje po spożyciu muchomora sromotnikowego, muchomora wiosennego i muchomora jadowitowego.

Związki toksyczne wywołujące zatrucia to fallotoksyny i amatokosyny. Szczególnie anatoksyny są silnymi substancjami trującymi około 10-20 razy bardziej toksycznymi niż falotoksyny. Wykazują one odporność na ciepło, suszenie i działanie enzymów trawiennych. Dawka śmiertelna anatoksyny wynosi mniej niż 0,1mg/kg masy ciała.

Zespół sromotnikowy charakteryzuje się długim okresem wylęgania (do 24 godzin). Chorobę można podzielić na dwa okresy:

- I – okres zaburzeń żołądkowo-jelitowych, trwający do 48h, którego efektem może być znaczne odwodnienie organizmu.

- II – okres uszkodzenia wątroby, który rozpoczyna się w drugiej lub trzeciej dobie od chwili spożycia muchomora sromotnikowego. Pojawia się żółtaczka oraz biochemiczne cechy uszkodzenia wątroby, a w ciężkich przypadkach dochodzi do śpiączki wątrobowej i zgonu chorego. Występują także objawy skazy krwotocznej oraz niewydolności nerek.

Śmiertelność w zespole sromotnikowym jest bardzo duża i waha się w granicach 11-40%.

Zatrucie piestrzenicą kasztanowatą spowodowane jest jej spożyciem bez odpowiednich zabiegów.

Zawiera ona lotny związek toksyczny – gyromitrynę, który łatwo rozpuszcza się w gorącej wodzie. W związku z powyższym grzyba tego można pozbawić trujących właściwości przez kilkakrotne sparzenie wrzątkiem i odlanie wody albo też przez wysuszenie w temperaturze powyżej 65 stopni Celsjusza. Zabiegi te nie zawsze są skuteczne, o czym świadczą powtarzające się szczególnie wiosną, zatrucia. W Polsce obrót handlowy piestrzenicą kasztanowatą jest zabroniony.

Okres utajenia zatrucia jest długi i wynosi od 6-15h. W pierwszych 2-3 dobach występuje hemoliza wewnątrznaczyniowa. Przebieg kliniczny jest podobny jak w zatruciu muchomorem sromotnikowym.

Zatrucie zasłonakiem rudym wywołuje alkaloid orellanina, oporna na suszenie i gotowanie, wywołująca ciężkie, toksyczne uszkodzenie nerek.

Okres utajenia zatrucia jest bardzo długi, bowiem pierwsze objawy zatrucia pojawiają się dopiero po 3-14 dniach od chwili spożycia trucizny. Charakteryzuje je silne pragnienie, uczucie suchości i pieczenia w jamie ustnej, bóle brzucha, wymioty, często zaparcia. Nierzadko dochodzi do niewydolności nerek, powodującej zgon po 2-3 tygodniach.

Zatrucie sporyszem

Sporysz (przetrwalniki buławinki czerwonej) stanowią śmiertelne niebezpieczeństwo dla ludzi spożywających wyroby sporządzone z zanieczyszczonej nim mąki. Obecnie wypadki takie należą do rzadkości.

Niegdyś sporysz powodował częste i nieraz masowe zatrucia, a porażenia alkaloidami sporyszu traktowano na równi z dziesiątkującymi w średniowieczu ludność epidemiami cholery i dżumy.

Najbardziej toksyczne alkaloidy sporyszu – ergotoksyna, ergotonina i ergometryna, mają złożone działanie.

Po spożyciu sporyszu pojawiają się nudności, wymioty, bóle brzucha i biegunka. Występuje pragnienie, uczucie zimna i swędzenie skóry. Zatrucia mogą mieć dwojaką postać:

- drgawkową – występują bolesne toniczne skurcze mięśni i parastezje, a także zaburzenia psychiczne z halucynacjami i skurczami.

- zgorzelinową – pojawiają się bolesne skurcze naczyń tętniczych, które mogą doprowadzić do martwicy zaatakowanych odcinków.

Grzyby halucynogenne

Halucynacje wywołują gatunki należące do tzw. grzybów psylocybinowych, zawierających substancje psychoaktywne, głównie psylocybinę.

Po ich spożyciu występują zaburzenia postrzegania i świadomości, oraz spadek ciśnienia tętniczego.

W Polsce właściwości takie wykazuje łasiczka lancetowata.

Halucynacje wywołuje także muscymol zawarty w muchomorze plamistym i czerwonym. Przypominają one wizje hipnagogiczne, a sam stan odurzenia określany jest jako podobny do świadomego śnienia.

Mikotoksyny wytwarzane przez grzyby toksynotwórcze

Coraz częściej notuje się przypadki zatruć mikotoksynami, wytwarzanymi przez grzyby powodujące pleśnienie ziarna zbóż i pasz.

Jako pierwsze odkryto (w latach 60. XX wieku) aflatoksyny, wytwarzane przez kropidlaki.

W następnych latach wykryto dalsze mikotoksyny (ochratoksyny, sterygmatocytyny, fuzaeon, nicalenol, zearaleon, cytryninę, cytrowirydynę, rubratoksyny A i B, patulinę i inne), produkowane także przez grzyby z rodzajów pędzlak.

Najważniejsze pod względem ekonomicznym i toksykologicznym w skali europejskiej i światowej jest pięć mikotoksyn: alfatoksyna B1, ochratoksyna A, deoksyniwalenol, zearalenon, fumonizyna B1. Mikotoksyny te tworzone są przez grzyby toksynotwórcze, które często są obecne jako składnik mikroflory gleby, płodów rolniczych i organicznych. Z uwagi na częste występowanie, uzane zostały za metabolity grzybów najczęściej zanieczyszczające płody rolne, pasze i żywność.

Aktywność biologiczna mikotoksyn jest bardzo duża. Niektóre z nich, jak np. alfatoksyny (szczególnie alfatoksyna B1) należą do najsilniejszych związków rakotwórczych. Oprócz silnych właściwości rakotwórczych mikotoksyny mogą wywoływać schorzenia wątroby i nerek, poronienia i bezpłodność.

Problem zagrożenia mikotoksynami nabiera coraz większego znaczenia.

Grzyby chorobotwórcze

Wiele schorzeń często bardzo niebezpiecznych lub uciążliwych i trudno do wyleczenia, wywołanych jest przez drobne, niedostrzegalne gołym okiem grzyby patogenne.

Choroby te zwane są ogólnie grzybicami (mikozami) Dzieli się je na dwie grupy:

- grzybice skórne (dermatomikozy)

- grzybice narządowe (głębokie)

Dermatomikozy wywołuje wyspecjalizowana grupa grzybów (tzw. dermatofitów) skupiająca gatunki zaliczane do rodzajów Epidermophyton, Microsporum i Trichophyton.

Grzybice skórne są pospolitymi, uciążliwymi schorzeniami. Niektóre postacie, ze względu na swoją zakaźność i częstość występowania, stanowią duży problem społeczny. Atakują zarówno skórę gładką, jak również owłosioną, a także paznokcie.

Źródłem zakażenia może być chory człowiek, przedmioty z jego otoczenia lub zwierzę. Grzyby występują także w glebie i ściekach wchodząc w skład tzw. zespołów organizmów keratynofilnych.

Grzybice głębokie należą do bardzo ciężkich schorzeń, które kończą się często kalectwem, a nawet śmiercią.

Najczęściej umiejscawiają się w płucach, jamie ustnej, jelitach i na oponach mózgowo-rdzeniowych.

Mogą wywoływać także posocznicę grzybiczą.

Stwierdzono, że używanie nowoczesnych środków i metod leczenia, takich jak promieniowanie jonizujące lub leki z grupy chemoterapeutyków czy antybiotyków, sprzyja wzrostowi liczby zachorowań na grzybice. Najczęściej stanowią one poważne powikłania stosowania silnie działających antybiotyków (np. aureomycyny, terramycyny, chloromycetyny i In.) Leczenie tymi metodami powoduje obniżenie odporności i wrażliwości organizmu na grzyby patogenne. W warunkach zachwiania równowagi immunologicznej może dojść do rozwoju grzybic narządowych.

Ze względu na podobne objawy do chorób wywoływanych przez bakterie (np. do gruźlicy), rozpoznanie grzybic jest bardzo trudne. O ich występowaniu w organizmie można wnioskować wtedy, gdy cykl choroby się przewleka. Jest to związane z brakiem skutecznego działania antybiotyków na grzyby.

Dużą grupę grzybic stanowią aspergilozy, wywoływane przede wszystkim przez kropidlaka płowego. Należy on do grzybów szeroko rozpowszechnionych w przyrodzie. Wywołuje przede wszystkim grzybice układu oddechowego, rzadziej atakuje nerki, mózg, uszy i zatoki przynosowe. Na infekcję kropidlakiem narażone są osoby pracujące w warunkach silnego zapylenia.

Inną grupą grzybic są drożdżyce kanadydozy, wywoływane najczęściej przez drożdżaka lub inne gatunki, będące saprofitami jamy ustnej i przewodu pokarmowego człowieka.

Kandydoza najczęściej zajmuje błonę śluzową jamy ustnej (tzw. pleśniawki) i przewodu pokarmowego, a ponadto układ oddechowy, drogi moczowe, narządy płciowe, układ krążenia oraz skórę.

Często dochodzi do posocznic.

Oprócz wymienionych czynników sprzyjających powstawaniu grzybic, rozwojowi kandydoz sprzyjają: leczenie kortykosteroidami, cytostatykami i antymetabolitami, napromieniowanie, oparzenia, niedobór przeciwciał, choroby zakaźne i nowotworowe, cukrzyca i zakażenie wirusem HIV.

Grzyby chronione

Lista grzybów chronionych w Polsce obejmuje 52 pozycje, przy czym w części są to całe rodzaje.

Lista gatunków chronionych jest w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. (Dz.U. 04.168.1765 z dnia 28 lipca 2004r.) w zgodzie z art. 48 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 o ochronie przyrody.