OZNACZENIE FOSFORU (PN-73/C-04537)

Fosfor występuje w wodach naturalnych w postaci rozmaitych związków na różnych stopniach utlenienia, od –3 do +5. Fosfor w wodach naturalnych może być pochodzenia organicznego (np. z rozkładu organizmów wodnych) i nieorganicznego (ze spływu z pól nawożonych nawozami fosforowymi, środkami ochrony roślin lub ze złóż naturalnych, z erozji gleby). Związki organiczne zawierające fosfor mogą pochodzić z wydalin ludzkich, ze ścieków gospodarczych i przemysłowych (jak np. ścieki z fabryk nawozów sztucznych, zapałek, środków piorących). Duże ilości fosforanów zawartych w ściekach pochodzą z używanych w gospodarstwach domowych proszków do prania. Znaczne ilości fosforanów są używane przez gospodarkę cieplną w wodach ogrzewczych jako inhibitory zapobiegające wytrącaniu się kamienia kotłowego (rola fosforanów polega na kompleksowaniu Ca²⁺ i Fe²⁺ w wodach kotłowych).

Fosforany należą do związków biogennych. W wodach powierzchniowych można obserwować okresowość występowania fosforanów. Latem, w okresie intensywnego wzrostu organizmów wodnych, następuje ich zanik. Natomiast w innych porach roku (szczególnie zimą) obumarłe mikroorganizmy ulegają rozkładowi, wzbogacając wodę w związki fosforanowe.

Związki fosforu w ilościach występujących w wodach do picia nie są szkodliwe dla zdrowia – z tego powodu nie są limitowane. Jednak obecność ich sprzyja rozwojowi mikroorganizmów, co wzbudza podejrzenia pod względem higieniczno-sanitarnym, tym bardziej, gdy równolegle występują związki azotowe. Duże ilości fosforanów, ponad
14-15 mg/dm³, stają się szkodliwe dla zdrowia gdyż buforują kwasy soku żołądkowego.

Zasada oznaczenia: w środowisku kwaśnym ortofosforany tworzą z molibdenianem amonowym żółty kwas fosforomolibdenowy, z którego po redukcji chlorkiem cynawym powstaje błękit fosforomolibdenowy. Intensywność zabarwienia utworzonego błękitu jest proporcjonalna do zawartości ortofosforanów. Określa się ją za pomocą spektrofotometru, kolorymetru lub wizualnie przez porównanie ze skalą wzorców.