Wykład 6. ROZWÓJ MORALNY DZIECKA

ROZUMOWANIE MORALNE -

KONCPECJA J. PIAGETA

Dwa nurty badań nad rozwojem moralnym:

1. Postępowanie moralne - zachowania dzieci w sytuacjach moralnych (jak dzieci postępują - dlaczego kradną, dlaczego współdziałają)

2. Rozumowanie moralne - znajomość, rozumienie problemów i zasad moralnych (analiza tego, co dzieci myślą o tym, co same robią i co czynią inni):

Czyli:

BADANIE ZDOLNOŚCI DZIECKA DO MORALNEJ OCENY SYTUACJI I DO ROZSTRZYGNIĘCIA:

• Czy dane zachowanie jest właściwe czy nie

• Czy dana osoba powinna być ukarana

• ZAŁOŻENIA LEŻĄCE U PODSTAW BADAŃ NAD ROZWOJEM ZDOLNOŚCI DZIECKA DO ROZUMOWANIA MORALNEGO

1. Etapy rozwoju poznawczego stanowią podstawy rozwoju moralnego.

2. Aby wyjaśnić postępowanie moralne, należy poznać zdolność rozumowania dziecka oraz jego wiedzę o problemach moralnych.

3. Postępowanie moralne cechuje się znaczną stałością w różnych sytuacjach, co wskazuje na jedność rozumowania moralnego i postępowania moralnego.

4. Rozwój moralny przebiega stadialnie, tak jak poznawczy.

• METODY BADAŃ J.PIAGETA NAD ROZWOJEM MORALNYM

1. Obserwacja zabaw w kulki w celu znalezienia odpowiedzi na pytania:

- jak dzieci tworzą reguły

- jak dzieci przestrzegają reguł

2. Badanie zdolności dziecka do moralnej oceny sytuacji i rozstrzygnięcia:

- czy dane zachowanie jest właściwe czy nie

- czy dana osoba powinna być ukarana.

• FAZY STOSOWANIA I ŚWIADOMOŚCI REGUŁ GRY

1. Ruchowa i indywidualna - do 2 r.ż.

- manipulacja kulami według własnych chęci;

- reguła nie jest przymusowa.

2. Egocentryczna - od 2 do 5 r.ż.

- naśladowanie w zachowaniu zasad wcześniej zaobserwowanych; brak dążenia do znalezienia partnera; w czasie gry z innymi brak dążenia do wygrania;

- przekonanie o istnieniu stałych reguł, które są święte i nietykalne, pochodzą od dorosłych.

3. Współdziałanie - od 7, 8 do 9 r.ż.

- każde dziecko dąży do uzyskania przewagi nad innymi, co stwarza potrzebę wzajemnej kontroli i ujednolicenia reguł (zasady obowiązują na czas danej gry);

- reguła traktowana jest jako efekt wzajemnej umowy.

4. Kodyfikacja reguł - od 11, 12 r.ż.

- przekonanie o tym, że grupa nie tylko ustala reguły, ale może je zmieniać; reguły są niezbędne do tego, by gra była uczciwa.

- reguły można przekształcić pod warunkiem uwzględnienia opinii ogółu.

• DYLEMATY MORALNE W BADANIACH J.PIAGETA

Przypadek i niezręczność

1. Przypadkowa lub wynikająca z działania w dobrych intencjach, powodująca dużą szkodę materialną

2. Bez większego znaczenia materialnego, ale wynikająca z działania podjętego w złych intencjach.

Kradzież

1. Dokonana z pobudek egoistycznych

2. Dokonana w dobrych intencjach

Kłamstwo

1. Kłamstwo lub zwykła niedokładność pozbawiona jakiejkolwiek złej intencji, ale nacechowana znacznym zniekształceniem rzeczywistości

2. Kłamstwo o treści odznaczającej się dużym prawdopodobieństwem, ale wynikające z wyraźnej intencji oszukania.

MODEL ROZWOJU MORALNEGO J.PIAGETA

Anomia moralna - brak wrodzonego poczucia dobra i zła

Stadium 1 - od 2. do 4. r.ż.

Egocentryzm - w zabawach i grach dzieci nie stosują reguł, kierują się własnym interesem

Stadium 2 - od 5 do 7 r.ż.

- REALIZM MORALNY - rozumowanie bazuje na obiektywnych i fizycznych aspektach sytuacji

- HETERONOMIA MORALNA - przekonanie, że reguły społeczne są narzucone z zewnątrz przez autorytety, nie mogą się zmieniać.

- ODPOWIEDZIALNOŚĆ OBIEKTYWNA - ocena sytuacji moralnej dokonywana jest ze względu na fizyczne i obiektywne konsekwencje.

- IMMANENTNA SPRAWIEDLIWOŚĆ - przekonanie o tym, że ilekroć zostanie naruszona reguła, musi wówczas nastąpić kara, nawet gdy to naruszenie nie zostanie wykryte.

Stadium 3 - od 8. do 11 r.ż.

- RELATYWIZM MORALNY - w rozumowaniu brane są pod uwagę intencje osoby

- AUTONOMIA MORALNA - reguły pochodzą z wewnątrz; są umowami, które stworzyli ludzie, żeby sobie wzajemnie pomagać.

REALIZM MORALNY - TRZY CECHY

1. Obowiązek jest z natury heteronomiczny. Dobry jest każdy czyn, który świadczy o posłuszeństwie wobec reguły bądź dorosłych, bez względu na charakter ich nakazów. Reguła pochodzi więc z zewnątrz, uchodzi za rzecz narzuconą przez dorosłego. DOBRO OKREŚLA SIĘ WIĘC POPRZEZ POSŁUSZEŃSTWO.

2. Istotne jest przestrzeganie litery, nie zaś ducha reguły.

3. Realizm moralny pociąga za sobą obiektywistyczną koncepcję odpowiedzialności. Ocena dokonywana jest nie w zależności od leżących u ich podłoża intencji, ale według ich materialnej zgodności z ustanowionymi regułami.

A teraz

Koncepcja strefy najbliższego rozwoju

Lwa Wygotskiego

STREFA NAJBLIŻSZEGO ROZWOJU -

TO ODLEGŁOŚĆ POMIĘDZY AKTUALNYM POZIOMEM ROZWOJU, OKREŚLONYM PRZEZ INDYWIDUALNE ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW, A POZIOMEM POTENCJALNEGO ROZWOJU, OKREŚLONYM PRZEZ ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW PRZY POMOCY DOROSŁYCH LUB BARDZIEJ DOŚWIADCZONYCH RÓWIEŚNIKÓW.

WIELKOŚĆ POMOCY WYMAGANEJ PRZEZ DZIECKO PRZED ROZWIĄZANIEM ZADANIA TO ODWROTNOŚĆ WSKAŹNIKA JEGO STREFY NAJBLIŻSZEGO ROZWOJU.

• CZYNNOŚĆ UMYSŁOWA POJAWIA SIĘ DWUKROTNIE: NAJPIERW NA ZEWNĄTRZ,

• A POTEM UWEWNĘTRZNIA SIĘ.

STADIALNY MODEL ROZUMIENIA PRZYJAŹNI

WILIAMA DAMONA

1. 5 -7 r.ż. - przyjaciel to osoba, która jest dla mnie miła i z którą dobrze jest się bawić.

PRZYJAŹŃ JEST NIETRWAŁĄ RELACJĄ ŁATWO NAWIĄZYWANĄ I ŁATWO KOŃCZONĄ;

Dziecko nie potrafi jeszcze lubić albo nie lubić kogoś; nie rozumie przeżyć innych, ponieważ jest egocentryczne.

2. 8 - 10 r.ż. - przyjaciele to osoby, które pomagają sobie nawzajem i mają do siebie zaufanie.

PRZYJACIEL JEST LUBIANY ZE WZGLĘDU NA SWOJE CECHY, A NIE TYLKO Z POWODU CZĘSTEJ ZABAWY Z NIM.

Doceniane psychologiczne aspekty przyjaźni - wspólne zainteresowania, zaufanie, wrażliwość na partnera

Najważniejsze cechy u przyjaciela: ŻYCZLIWOŚĆ, TROSKA.

3. Ok. 13 r.ż. - przyjaciele to osoby, które rozumieją siebie nawzajem i dzielą się swoimi najintymniejszymi myślami oraz odczuciami.

PRZYJAŹŃ JEST TRWAŁĄ RELACJĄ OPARTĄ NA WSPÓLNOCIE ZAINTERESOWAŃ. Zależy od wzajemnego zrozumienia. Przyjaciel wspiera i pociesza w trudnych chwilach.

• REAKTYWNOŚĆ A STYL PRACY UCZNIA

REAKTYWNOŚĆ - intensywność reakcji charakterystyczna dla danej osoby połączona z jej wrażliwością na bodźce.

Reaktywność jest tym większa, im słabszy bodziec wywołuje ledwie dostrzegalną reakcję.

Wzmożona reaktywność wyraża się:

- dużą wrażliwością na bodźce

- silnie wyrażaną reakcją orientacyjną

- małą odpornością na działanie silnych bodźców

1. STOSUNEK CZYNNOŚCI ZASADNICZYCH (prowadzących do realizacji celu) DO POMOCNICZYCH (ułatwiających):

SILNIE REAKTYWNI - CZ.Z. < CZ.P.

SŁABO REAKTYWNI - CZ.Z _> CZ.P.

2. STRUKTURA CZASOWA CZYNNOŚCI (czynności ciągłe a przerywane)

SILNIE REAKTYWNI - CZ.C. < CZ.PR.

SŁABO REAKTYWNI - CZ.C _> CZ.PR.

3. JAKOŚCIOWE ZRÓŻŃICOWANIE CZYNNOŚCI (czynności jednorodne a różnorodne)

SILNIE REAKTYWNI - CZ.J. < CZ.R.

SŁABO REAKTYWNI - CZ.J _> CZ.R.

4. WYBÓR WARUNKÓW, W KTÓRYCH PRZEBIEGA CZYNNOŚĆ (sytuacje ubogie w bodźce a sytuacje bogate w bodźce)

SILNIE REAKTYWNI - S.u.B > S.b.B..

SŁABO REAKTYWNI - S.u.B. _< S.b.B.

• ROZWÓJ STOSUNKÓW SPOŁECZNYCH (rówieśnicy a płeć)

1. 0 - 3 r.ż. okres niemowlęcy i poniemowlęcy - dziecko zainteresowane sobą.

2. 3 - 7, 8 r.ż. wczesne dzieciństwo - chłopcy i dziewczynki poszukują towarzystwa innych dzieci niezależnie od płci.

3. 8 - 10 r.ż. - chłopcy wolą bawić się z chłopcami, dziewczynki z dziewczynkami.

4. 10 - 12 r.ż. - OSTRY ANTAGONIZM pomiędzy płciami. Chłopcy i dziewczynki unikają się wzajemnie.

5. 12 - 14 r.ż. - dziewczęta zaczynają interesować się chłopcami, starają się zwrócić na siebie uwagę. Chłopcy wolą towarzystwo chłopców.

6. 14 - 16 r.ż. - chłopcy zaczynają interesować się dziewczętami. Tworzą się pary.

7. 16 - 17 r.ż. - wzajemne, żywe zainteresowanie. Powszechne chodzenie parami.

A teraz wkraczamy do okresu dorastania