Tytuł pakietu: Analiza ekonomiczna przedsiębiorstwa
Grupa tematyczna: Bankowość - finanse
Autor: Dorota Szybała
Aktualizacja: Ewa Matzanke
Data aktualizacji: 20.10.03r.
Istota i rodzaje analizy ekonomicznej.
Pojęcie analizy ekonomicznej
Pojęcie “analiza” obejmuje system różnorodnych metod badania naukowego, które polegają na rozłożeniu badanego przedmiotu lub zjawiska na części składowe w celu wykrycia składników albo logicznej abstrakcji niezbędnej do pełnego poznania całości i sformułowania odpowiedniej decyzji. Takie ujęcie analizy wyraźnie podkreśla jej utylitarny charakter. Chodzi tu o wykorzystanie analizy w zarządzaniu przedsiębiorstwem do rozszerzenia i utrwalenia racjonalnych warunków i sposobów działania oraz do ograniczenia i likwidacji niegospodarności i marnotrawstwa. Zadanie to jest możliwe do zrealizowania wówczas, gdy kierownictwo przedsiębiorstwa ma ścisłe, odpowiednio przetworzone oraz dostarczone możliwie szybko informacje.
Analiza ekonomiczna działalności przedsiębiorstwa powinna spełniać pięć następujących wymagań formalnych i merytorycznych:
zawierać właściwe oraz obiektywne stwierdzenia i oceny;
uwzględniać wszystkie rozpoznane elementy determinujące określony stan przedsiębiorstwa lub wybrane zjawisko ekonomiczne;
opierać się na zweryfikowanych danych liczbowych, po doprowadzeniu ich do porównywalności;
przedstawić wyniki badań w sposób zwięzły i zrozumiały;
zawierać wyniki bliskie momentowi powstania zjawiska i podjęcia decyzji.
Przedmiotem analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa są jego wyniki, stan i pozycja oraz organizacja i metody działania.
1.2. Rodzaje analizy ekonomicznej.
Analiza ogólna dotyczy oceny przedsiębiorstwa formułowanej za pomocą syntetycznych mierników.
Analiza całościowa obejmuje cała działalność gospodarczą przedsiębiorstwa. Określone cele tej analizy narzucają konieczność prowadzenia badań ogólnych i szczegółowych.
Analiza odcinkowa zajmuje się badaniem jednego tylko segmentu działalności przedsiębiorstwa lub rozwiązaniem szczególnego problemu, jak na przykład: płynność kadr, wykorzystanie czasu pracy maszyn i urządzeń danego rodzaju, efektywność zróżnicowania cen sprzedaży.
Analizy ciągłe są sporządzane przez cały okres działalności przedsiębiorstwa i dotyczą zwykle pojedynczych zjawisk i procesów.
Analizy okresowe są podstawą ogólnej i szczegółowej oceny przedsiębiorstwa w badanym okresie.
Analizy doraźne natomiast są podejmowane jednorazowo w ściśle określonym celu, na przykład wykrycie w danej chwili przyczyn nadmiernego zużycia materiałów podstawowych w określonej fazie procesu produkcyjnego.
Analiza wstępna jest sporządzana przed podjęciem decyzji ekonomicznej i / lub sformułowaniem planu działania.
Analiza bieżąca prowadzona jest w trakcie realizowania określonych zadań i procesów.
Analiza następcza zajmuje się badaniem i oceną dotychczasowej działalności przedsiębiorstwa i jego stanu ekonomicznego.
Analiza funkcjonalna jest najstarszą formą analizy ekonomicznej. Polega ona na badaniu działalności przedsiębiorstwa w podziale na części planu techniczno-ekonomicznego oraz na działy sprawozdawczości rzeczowej i finansowej lub poszczególnych funkcji czy służb.
Analiza kompleksowa zajmuje się całościowym badaniem danego przedmiotu lub podmiotu.
Analiza decyzyjna kładzie nacisk na porządkowanie zjawisk według zależności przyczynowo-skutkowych i nastawiona jest głównie na odcinkowe (problemowe), szczegółowe badania.
Analiza systemowa wykorzystuje dorobek ogólnej teorii systemów i cybernetyki ekonomicznej.
Analiza wskaźnikowej przedsiębiorstwo ocenia się na podstawie określonych mierników działalności gospodarczej. Mierniki te charakteryzują za pomocą liczb wielkość lub jakość zjawiska gospodarczego. Mogą to być mierniki bezwzględne lub względne.
Analiza zależnościowa jest kontynuacją analizy wskaźnikowej, zmierza ona do sformułowania ocen oraz podjęcia decyzji opartej na rozpoznanej zależności zjawisk, które są ważne w danym obszarze. Opracowuje się siatkę powiązań przyczynowo-skutkowych.
2 . Analiza efektywności finansowania przedsiębiorstwa
Efektywność działania, w tym finansowania przedsiębiorstwa, jest najważniejszym bieżącym i strategicznym jego celem. Jest on realizowany za pomocą wielu instrumentów i mechanizmów zarządzania, które są zorientowane na poprawę pozycji finansowej i marketingowej przedsiębiorstwa. Poprawa tej pozycji wymaga z jednej strony efektywnego wykorzystania kapitału własnego, a z drugiej – odpowiedniej wielkości i struktury zasileń finansowych przedsiębiorstwa.
Koszty i zyski przedsiębiorstwa.
Koszty są ważnym kryterium i miernikiem oceny efektywności przedsiębiorstwa. Ich zastosowanie w praktyce zarządzania wydaje się być nieograniczone. W analizie kosztów produkcji na potrzeby zarządzania dzielimy je na koszty: całkowite, przeciętne, jednostkowe, krańcowe, stałe i zmienne. Koszty te są określony sposób powiązane ze sobą.
Znajomość różnorodnych kosztów produkcji i związków zachodzących pomiędzy nimi jest niezbędna do prowadzenia analizy efektywności przedsiębiorstwa i maksymalizacji zysku przez nie na określonym rynku oraz w krótkim i długim okresie.
Analizując koszty produkcji w krótkim okresie, założyć trzeba stały poziom przynajmniej jednego czynnika produkcji. Przy tym założeniu każdy wzrost produkcji napotyka prawo spadających dochodów, w związku z czym rosną koszty produkcji.
Natomiast, analiza kosztów długim okresie czasu dotyczy tych sytuacji, w których przedsiębiorstwo zmienia nie tylko produkcję, lecz także strukturę kapitału. Zmiany te dotyczą wielkości i struktury takich czynników wytwórczych, jak: maszyny, budynki, budowle, ziemia itp. W długim okresie przedsiębiorstwo zmienia więc wielkość i strukturę swojego wyposażenia kapitałowego.
W analizie kosztów produkcji w długim okresie zasadnicza rolę odgrywa kategoria przeciętnych kosztów całkowitych.
Zdolność zakupu czynników produkcji.
Przez zdolność nabywczą przedsiębiorstwa rozumie się jego skłonność do zakupienia czynników pracy, kapitału i ziemi oraz umiejętności organizowania i zarządzania. Zdolność ta zależy od efektywności przedsiębiorstwa, ceny jednostkowej różnych czynników produkcji, ich produkcyjności itp. Przedsiębiorstwo, używając w krótkim okresie tylko jednego zmiennego czynnika produkcji, może wytworzyć daną wielkość wyrobów w jeden określony sposób. W długim okresie wielkość czynników produkcji jest zmienna. Na ogół jednak istnieje wiele metod wytworzenia produktu jednakowej wielkości, firma powinna zatem ocenić i wybrać ten sposób produkcji, który przyniesie jej najwięcej korzyści.
5. Bariery wejścia i wyjścia
Przez barierę wejścia rozumiemy specyficzny koszt, jaki firma musi ponieść chcąc wejść do przemysłu lub na rynek. Koszt ten nie jest zatem ponoszony przez przedsiębiorstwo już działające w przemyśle lub na rynku. W podobny sposób należy rozumieć barierę wyjścia firmy z tynku lub przemysłu.
Bariery wejścia i wyjścia przedsiębiorstwa wiążą się bezpośrednio z dążeniem do wzrostu zysku i dalszego jego rozwoju. Różne są motywy działania przedsiębiorstwa pragnącego wejść do danego przemysłu lub na dany rynek i firmy, która nie chce dopuścić do wejścia nowego potencjalnego konkurenta. Przedsiębiorstwo pragnące wprowadzić na rynek nowe zmodyfikowane wyroby napotyka bariery wejścia i duże ryzyko finansowe. Obniżają one prawdopodobieństwo i szybkość wejścia na rynek potencjalnych konkurentów. Jednocześnie bariery te tworzą korzyści dla przedsiębiorstw już działających na danym rynku. Bariery są różnorodne- wysokie i niskie, bardziej i mniej złożone, oddziałujące pojedynczo lub w grupie, związane i nie wykazujące interakcji z innymi barierami.
Wejście na rynek umożliwia osiągnięcie długookresowych zysków. Jeżeli wejście na rynek jest łatwe lub wolne (nie ma barier), jak w przypadku doskonałej konkurencji, to zysk wynikający z barier wejścia może nie wystąpić. Trwałość i wielkość zysku zależy od wielu czynników, w tym także od rozpoznanych barier.
6. Zróżnicowanie produktów
W praktyce przedsiębiorstwa napotykają różne formy konkurencji. Przyjęcie bowiem założenia, że cena stanowi główne narzędzie konkurencji jest zbytnim uproszczeniem rzeczywistości. Cena jest tylko jednym z narzędzi rywalizacji przedsiębiorstwa. Oprócz niej ważną rolę odgrywa rzeczywiste i pozorne zróżnicowanie wyrobów.
Rzeczywiste zróżnicowanie polega na wzbogaceniu asortymentu wyrobów i dostosowaniu ich do indywidualnych zróżnicowanych potrzeb nabywców; w tym celu tworzy się liczne odmiany wyrobu.
Pozorne zróżnicowane wyrobu polega na zmianie opakowania, wyglądu zewnętrznego, dodatkowych akcesoriów, bez polepszenia jego wartości użytkowej.
Różnicowanie wyrobów stanowi, wraz z różnicowaniem cen, podstawowe narzędzie walki konkurencyjnej i ma te same cele, co ogólna strategia marketingu przedsiębiorstwa, tj. zwiększenie dostępności dóbr dla różnych rynków w celu maksymalizacji zysku. Analiza zróżnicowania produktów jest obszerną i złożoną częścią analizy ekonomicznej przedsiębiorstwa. Wynika to z potrzeby uwzględnienia co najmniej czterech głównych podejść: genetycznego, fizykochemicznego, subiektywnego oraz rynkowego.
W podejściu genetycznym wszystkie wyroby, które wywodzą się z podobnego – pod względem właściwości techniczno – produkcyjnych – procesu wytarzania, zalicza się do tego samego rodzaju.
W podejściu fizykochemicznym wszystkie wyroby grupuje się według jednakowych w pewnym zakresie parametrów technicznych, właściwości fizycznych, rozmiarów, składu chemicznego itp.
Podejście subiektywne oparte jest na użyteczności wyrobu. Za kryterium grupowania wyrobów przyjmuje się tu jednakową sumę zadowolenia i satysfakcji, jaką ma nabywca z ich użytkowania.
W podejściu rynkowym za produkt jednorodny uznaje się wyroby, które wykazują wysoką zastępowalność.
Wyroby zaliczone do tego samego zbioru mogą wchodzić w relacje zastępowalności i współzawodnictwa w zaspokajaniu potrzeb z innymi rodzajami wyrobów. Co więcej, relacje te wpływają na asortymentową strukturę produkcji, która jest zmieniana głównie wskutek różnej efektywności wytwarzania poszczególnych artykułów.
Zmiany asortymentowe zależą od opłacalności sprzedaży wyrobów, zmian intensywności i zakresu popytu. Główny kierunek zmian asortymentowych produkcji polega na zastępowaniu wyrobów przestarzałych nowymi, mniej materiałochłonnymi itp.
Ogólnie biorąc, wyróżnić możemy trzy rodzaje zróżnicowania wyrobów, tj. poziome, pionowe i przestrzenne.
Poziome zróżnicowanie wyrobu polega na tym, że poszczególne jego odmiany wprawdzie zaspokajają tę samą potrzebę, lecz służą odmiennym celom. Przykładem może być telewizor i video. W tym rodzaju zróżnicowania mamy również do czynienia ze zjawiskiem substytucji i komplementarności dóbr.
Pionowe zróżnicowanie polega na tym, że każdy model czy typ danego wyrobu
zaspokaja tę samą potrzebę, ale różni się pod względem jakości, opakowania, wykończenia czy też wyposażenia w akcesoria.
Przestrzenne zróżnicowanie polega na przestrzennym – geograficznym wyodrębnieniu miejsc sprzedaży, produkcji i konsumpcji. Przykładem przestrzennego zróżnicowania konsumpcji określonego wyrobu mogą być też różne miejsca na widowni teatru, kina czy cyrku.