Politechnika Częstochowska
Wydział Zarządzania
TEMAT MECHANIZM KONKURENCJI RYNKOWEJ I JEGO WPŁYW NA ZACHOWANIA SPOŁECZNE.
-2-
PLAN PRACY
Struktura konkurencji.
Cele konkurencji.
Formy konkurencji.
Wpływ konkurencji na społeczeństwo.
Wnioski.
-3-
MECHANIZM KONKURENCJI RYNKOWEJ I JEGO WPŁYW NA ZACHOWANIE SPOŁECZNE.
Istotę formułowania strategii konkurencji jest odniesienie przedsiębiorstwa, do jego otoczenia. Jakkolwiek właściwe otoczenie jest bardzo szerokie, obejmujące oprócz sił ekonomicznych również społeczne, to kluczowym elementem otoczenia firmy jest sektor w którym konkuruje. Jego struktura wywiera silny wpływ na określenie konkurencyjnych reguł, a także strategii, które firma może stosować. Natężenie konkurencji w sektorze nie jest sprawą zbiegu okoliczności, ale wynika ze struktury ekonomicznej i wychodzi daleko poza zachowania obecnych konkurentów.
Stan konkurencji zależy od pięciu podstawowych sił konkurencyjnych tj:
rywalizacja między istniejącymi firmami,
potencjalni wchodzący na rynek,
dostawcy,
nabywcy,
substytuty.
Połączona moc tych sił wyznacza ostateczny potencjał zysku sektora, mierzony długofalową stopą zysku. Celem strategii konkurencji jednostki gospodarczej w danym sektorze jest wyszukanie takiej pozycji, w której przedsiębiorstwo najlepiej może się bronić przed tymi siłami lub spożytkować je na własną korzyść. Połączona moc tych sił może być boleśnie odczuwana przez wszystkich konkurentów, to kluczem do opracowania strategii jest przeanalizowanie każdej z nich. Znajomość sił leżących u podłoża nacisków konkurencyjnych rzuca światło na silne i słabe strony przedsiębiorstwa, oddziałuje na jego umiejscowienie w sektorze.
Konkurencja w danym sektorze zawsze działa w kierunku obniżenia stopy zysku, aż do dalszej granicy tej stopy, czyli stopy uzyskiwanej w sektorze doskonale konkurencyjnym w pojęciu ekonomistów. Dolnej granicy stopy, w przybliżeniu odpowiada zysk osiągany z długoterminowych obligacji państwowych, skorygowany o ryzyko utraty kapitału. Inwestorzy na dłuższą metę nie będą tolerować stopy zysku poniżej tej granicy, ze względu na możliwość inwestowania w inne sektory, a firmy które stale uzyskują obniżony zysk z czasem zbankrutują. Występowanie stopy zysku wyższej od skorygowanej stopy zysku wolnego rynku stymuluje napływ kapitału do danego sektora w wyniku pojawiania się nowych przedsiębiorstw lub dodatkowych inwestycji w przedsiębiorstwach już istniejących. Moc sił konkurencyjnych w
-4-
danym sektorze wyznacza nasilenie tego napływu i powoduje, że stopa zysku wraca do poziomu wolnorynkowego, a tym samym oddziałuje na możliwość utrzymania przez firmy ponadprzeciętnej stopy zysku.
Pięć sił o których pisałam wyżej tj. wejście nowej firmy, substytuty, siłę przetargową dostawców, siła przetargowa klientów oraz rywalizacja obecnych firm, odzwierciedla fakt, że konkurencja w danym sektorze wykracza poza dotychczasowych uczestników gry. W zależności od konkretnych warunków mogą oni odgrywać większą lub mniejszą rolę.
W tym naszym znaczeniu konkurencję można określić jako rozszerzoną rywalizację. Wszystkie pięć sił łącznie wyznacza natężenie konkurencji w danym sektorze i jego rentowność, a siły najmocniejsze mają decydujące znaczenie dla formułowania strategii.
Na przykład, firma o bardzo silnej pozycji rynkowej w sektorze, w którym nowo wchodzący nie stanowi zagrożenia, osiągnie niską stopę zysku, gdy ma do czynienia z lepszym substytutem o niższym koszcie. A jeśli nie ma substytutów, a możliwości wejścia nowej firmy są zablokowane, to silna rywalizacja między istniejącymi konkurentami ograniczy potencjalne zyski. Skrajnym przypadkiem natężenia konkurencji jest doskonale konkurencyjny sektor, do którego można swobodnie wejść, w którym istniejące firmy nie mają żadnej siły przetargowej wobec dostawców i klientów, a rywalizacja jest nieograniczona ze względu na dużą liczbę firm i podobieństwo wyboru.
W każdym sektorze na kształtowanie konkurencji będą oddziaływać różne siły. W przemyśle tankowców oceanicznych dużą siłą są przypuszczalni nabywcy, w przemyśle opon samochodowych potężni nabywcy podstawowego wyposażenia samochodów i silni konkurenci.
Należy odróżnić podstawową strukturę danego sektora, znajdują odbicie w mocy tych sił, od wielu czynników, które przejściowo mogą wpływać na konkurencję i rentowność. Wpływ wywierają braki surowców i materiałów, strajki, okresowy nagły wzrost popytu. Chociaż czynniki te mogą mieć znaczenie taktyczne, to przy analizie struktury przemysłowej, uwaga skupia się na wyraźnych podstawach cech danego sektora, osadzonych w jego ekonomice i technice, wyznaczających podstawowe warunki, w których musi się ustalić strategię konkurencji.
Każda firma ma szczególnie silne i słabe strony przy radzeniu sobie ze strukturą, która może się zmienić i rzeczywiście zmienia się w czasie.
Istotne znaczenie dla mocy każdej z konkurencyjnych sił mają różne ekonomiczne i techniczne cechy sektora.
Rywalizacja między konkurentami polega na zdobyciu jak najlepszej pozycji\, czy to za pomocą konkurencji cenowej, wojny reklamowej, wprowadzania nowych wyrobów, zwiększonego zakresu obsługi klientów, gwarancji.
-5-
Rywalizacja występuje wtedy, kiedy jeden lub więcej konkurentów podlega naciskom sytuacji, lub widzi okazję do poprawienia własnej pozycji. W większości sektorów konkurencyjne posunięcia jednej z firm wywierają widoczne skutki dla pozostałych. Mogą pobudzić do odwetu lub działań neutralizujących te posunięcia, oznacza to, że firmy są wzajemnie od siebie zależne. Taki schemat działań i przeciw działań może doprowadzić do tego, że firma inicjująca i cały sektor, może znaleźć się w lepszej sytuacji lub nie jeśli działania i przeciwdziałania nasilą się, to wszystkie firmy w sektorze mogą na tym ucierpieć i znaleźć w gorszym położeniu niż poprzednio. Niektóre formy konkurencji, zwłaszcza cenowa są wysoce niestabilne, co z punktu widzenia rentowności pogorszy sytuację całego sektora.
Rywale łatwo i szybko dostosowują się do obniżek cen, po ich wyrównaniu, obniżają przychody wszystkich firm, chyba, że cenowa elastyczność w sektorze jest dość wysoka. Z drugiej strony, wojny reklamowe mogą spowodować zwiększenie popytu lub przyczynić się do większego zróżnicowania wyrobów, co przynosi korzyść wszystkim firmom.
W Wielu sektorach poważną rolę w konkurencji odgrywają firmy zagraniczne, które zajmują się eksportem do danego sektora lub uczestniczą w nim bezpośrednio w formie inwestycji zagranicznych. Konkurenci zagraniczni do celów analizy strukturalnej powinni być traktowani dokładnie tak samo jak firmy krajowe. Powolny wzrost sektora, powoduje, że konkurencja przekształca się w grę o zwiększenie udziału w rynku firm dążących do ekspansji. Konkurencja o udział w rynku stwarza sytuację znacznie mniej stabilną od tej, w której szybki rozwój danego sektora umożliwia firmom osiąganie lepszych wyników jedynie przez dotrzymywanie kroku i w której wszystkie zasoby finansowe i kierownicze są przeznaczone na rozwój równoległy z rozwojem całego sektora. Wszystkie koszty stałe wywierają na wszystkie firmy silny nacisk na pełne wykorzystanie zdolności produkcyjnej. Często prowadzi to do eskalacji obniżek cen, zwłaszcza gdy występuje nadmiar tej zdolności. Konkurenci różnią się pod względem strategii, pochodzenia, osobowości i stosunku do firm macierzystych.
Różnice te powodują odmienność celów i strategii konkurencji. W efekcie może dochodzić do nieustannego zderzenia działań konkurencyjnych. Mogą one mieć poważne trudności w dokładnym odczytaniu wzajemnych zamiarów i w uzgodnieniu zbioru reguł gry dla danego sektora. Wszystkie firmy w danym sektorze konkurują z sektorem wytwarzającym wyroby substytucyjne . Wyroby substytucyjne ograniczają potencjalne zyski w danym sektorze, ustalają pułap cen, które firmy w sektorze mogłyby korzystnie wyznaczać.
Analiza każdego ze znaczących istniejących lub potencjalnych konkurentów może być również ważnym źródłem informacji przydatnych do prognozowania przyszłych warunków w sektorze.
-6-
Konkurenci dość często omawiają warunki panujące w sektorze w tym prognozy popytu i cen, zdolności produkcyjne w przyszłości, wzrost cen materiałów. Takie uwagi zawierają wiele sygnałów, mogą ujawnić założenia firmy dotyczące sektora, na których budują własną strategię. Konkurenci często omawiają własne posunięcia publiczne lub na forum, z którego informacje łatwo docierają do innych firm. Typowym przykładem jest omówienie posunięcia z głównymi klientami lub dystrybutorami, a treść dyskusji zostanie rozpowszechniona w sektorze. Wyjaśnienie lub omówienie przez firmę posunięć może służyć, świadomie lub nieświadomie co najwyżej trzem celom. Może być prośbą przedstawienia innym firmom logiki danego posunięcia, aby je mogły naśladować lub nie potraktowały jako prowokacji. Posunięcie takie może mieć charakter ostrzegawczy. Firmy wprowadzające nowy wyrób lub wchodzące na rynek, zamieszczają w prasie wiele opowieści o tym, jak kosztowne i trudne jest to przedsięwzięcie, co może odstraszyć inne firmy. Trzeci aspekt to próba poinformowania o zaangażowaniu się. Konkurent może informować o poniesionych nakładach i długofalowym zaangażowaniu się w nową dziedzinę, aby przekonać rywali, że zamierzą w niej pozostać i aby ich zniechęcić do próby wyeliminowania go z rynku. W większości sektorów główną cechą konkurencji jest zależność firm, odczuwają one skutki wzajemnych posunięć i skłonne są do reagowania na nie. W takiej sytuacji, którą ekonomiści nazywają dialogiem, wynik konkurencyjnego posunięcia jednej z firm przynajmniej w jakimś stopniu zależy od reakcji jej rywali. W dialogu sytuacja firmy zależy częściowo od zachowania jej rywali. Wybór właściwego posunięcia konkurencyjnego polega na wyszukaniu takiego, którego efekty będą szybko widoczne i będzie zbieżny z interesem firmy. Jednym ze sposobów jest wykorzystanie większych zasobów i możliwości do wymuszenia wyniku korzystnego dla firmy. Firmy mogą uczestniczyć w działalności na skalę międzynarodową stosując trzy mechanizmy, licencje, eksport i bezpośrednie inwestowanie za granicą. Pierwsze zagraniczne przedsięwzięcia polegają na udzielaniu przez daną firmę licencji lub eksporcie, a dopiero po uzyskaniu pewnych doświadczeń na bezpośrednim inwestowaniu. Poważne przepływy towarów eksportowych między znaczną liczbą krajów są wiarygodnym przejawem konkurencji globalnej. Każde społeczeństwo i to od zarania dziejów, aby przetrwać, stwarzało pewną gospodarkę. Polegała ona na rozdzieleniu ograniczonych środków na konkurencyjne cele. Dana społeczność zawsze dysponowała tylko ograniczonymi środkami, jak zasoby naturalne, narzędzia, zasoby ludzkie, pieniądze. Celami było zaspokojenie potrzeb biologicznych, konsumpcyjnych i społecznych. Potrzeby rosną szybciej niż możliwości ich zaspokajania, społeczeństwo musi dokonać trudnych wyborów, skąd czerpać odpowiednie środki, aby jak najlepiej wytrwać i możliwie sprawiedliwie rozdzielać różne dobra i usługi.
-7-
Aby wytłumaczyć dlaczego jedne narody osiągnęły wysoki dobrobyt, a inne nie, konieczne jest wykrycie uwarunkowań społecznych i kulturowych. Historia rozwoju gospodarczego na Tajwanie należy do najwspanialszych opowieści XX wieku o wysiłkach zakończonych powodzeniem. Za życia jednego pokolenia Tajwan awansował z pozycji społeczeństwa rolniczego do grona czołowych potęg gospodarczych świata („Rzeczpospolita” nr 99.1992 r.).
Okazuje się więc, że ludzie nie są skazani przez siły przyrody na określoną egzystencje. Stwarzając prawne, kulturowe, społeczne i polityczne warunki dla ludzkiej aktywności w interesie społecznym, można za życia jednego pokolenia, radykalnie zmienić na lepszy poziom życia. Jeśli całe społeczeństwo będzie zainteresowane zmianami i solidarnie wykaże wytrwałość w dążeniu do aprobowanych celów. Gospodarka narodowa może być rozpatrywana jako swoisty system społeczny obejmujący określone zachowanie grup i warstw, wartości, postawy i wzory społeczne, które stanowią całość elementów wzajemnie na siebie oddziałujących i zapewniających funkcjonowanie gospodarki.
WNIOSKI:
Wzmożony rozwój techniki i elektroniki we wszystkich gałęziach przemysłu i gospodarki, zmusza przedsiębiorstwa do konkurencji o konsumenta, czyli rynek zbytu a jednocześnie powoduje wzrost wydajności, zmusza do ciągłych innowacji. Konsument natomiast jako odbiorca ma większą możliwość wyboru danego towaru od taniego do drogiego wyrobu ale renomowanej firmy.
-8-
BIBLIOGRAFIA
M. Nasiłowski „SYSTEM RUNKOWY”, wydawnictwo Key Text Wa-wa, 1996 rok.
„RYNEK A ROZWÓJ SPOŁECZNY” wydawnictwo UMCS, Lublin 1998 rok.
L. Milian „WPROWADZENIE DO SOCJOLOGI PRZEMYSŁU”, wydawnictwo Politechniki Częstochowskiej, Cz-wa, 1996 rok.
S. Patrycki „ELEMENTY SPOŁECZNE W SPOŁECZNEJ GOSPODARCE RYNKOWEJ”, Ośrodek Studiów Polonijnych i Społecznych PZKS Lublin 1996 rok.
W. Wrzosek „FUNKCJONOWANIE RYNKU”, wydawnictwo PWE Wa-wa, 1997 rok.