PRAWOZNAWSTWO

1. Norma prawna, budowa, rodzaje i obowiązywanie

Norma prawna jest najmniejszym, stanowiącym sensowną całość elementem prawa. Norma prawna jest normą społeczną, rodzajem zachowania. Jest ona:

abstrakcyjna - wzór zachowania określony rodzajowo, nie dotyczy konkretnych zachowań

generalna - adresowana jest do pewnej grupy adresatów, a nie do konkretnej osoby

Składa się z:

a) hipotezy - określa ona adresata normy oraz warunki lub okoliczności, w których adresatowi temu jest coś nakazane, zakazane lub dozwolone; składa się z dwóch elementów

elementu podmiotowego - czyli cech adresata normy oraz szczególnego celu działalności

elementu przedmiotowego - określonych miejsc i zdarzeń zewnętrznych w jakich adresat się znajduje

b) dyspozycji - wyznacza ona treść powinnego zachowania są to zarówno

czyny (zachowania psychofizyczne) - takie jak zabójstwo, kradzież itp

czynności konwencjonalne - np. akty władcze organów państwa

c) sankcji - określenia konsekwencji jakie grożą adresatowi za zachowanie niezgodne z dyspozycją normy; wyróżniamy 3 rodzaje

sankcji:

- egzekucyjną - przymusowe wykonanie czynności która stanowi niedopełniony obowiązek adresata np. eksmisja, rozbiórka lokalu

- nieważności czynności prawnej - zastosowanie przede wszystkim w prawie cywilnym, jeśli czynność podjęta została z naruszeniem nakazów, zakazów to jest ona nieważna np. nieważność małżenstwa

- karną (penalną, represyjną) - jest to sankcja grożąca za dokonanie czynów zabronionych, polegających na działaniu, rzadziej na zaniechaniu; głownie Kodeks karny i Kodeks wyktroczeń; główne cele sankcji karnej to:

1) resocjalizacja przestępcy

2) odstraszenie przestępcy

3) izolacja

4) eliminacja i in.

Rodzaje norm prawnych:

a) norma bezwględnie wiążacą (norma imperatywna ius cogens) - ustanawia drogą nakazu lub zakazu jeden rodzaj powinnego zachowania i nie dopuszcza zachowania odmiennego. Naruszenie tej powinności pociąga za sobą sankcję

b) norma wgzlędnie wiążąca (ius dispositivum) - ustanawia pewien wzorzec zachowania do wykorzystania przez adresatów, a jednocześnie dopuszcza, że adresaci mogą, jeśli zechcą, zachować się w sposób odienny, wybrany przez siebie

Obowiązywanie: DOKONCZYC

2. Norma prawna a norma moralna

Norma moralna:

nie stoi za nią przymus państwowy

powstała się przed ukształtowaniem się struktur państwowych

odnoszą się nie tylko do zewnętrznych zachowań człowieka, lecz także do jego pobudek i intencji

wpajane są jednostce w procesie wychowania i są przez nią przyjmowane za własne

nie są spisane, uporządkowane i ogłaszane w postaci zformalizowanych zbiorów

3.Przepis prawny

Przepisy prawne sa wyodrebnionymi zdaniami zamieszczonymi w aktach prawnych (np. w ustawach, rozporzadzeniach). Są one elementarnymi cząstkami tych aktów. Ze wzgledow porzadkowych przepisy ujmuje sie w formie artykułów lub paragrafów. Artykuły i paragrafy dziela sie z kolei na ustępy (oznaczone cyfrą arabską z kropką), na punkty (oznaczone cyfrą arabska z nawiasem) oraz litery. Zwykle w pojedynczym przepisie wyrazona jest jedna norma prawna. Niekiedy jednak norma prawna wyrazona moze byc w kilku przepisach badz tez jeden przepis wyrazac moze dwie normy prawne lub wiecej.

Norma prawna a przepis prawny

Norma prawna stanowi treść prawa - przepis prawny stanowi formę prawa

Norma prawna może być zbudowana z

a) jednego przepisu (tylko hipoteza)

b) dwóch lub więcej przepisów

Przepis prawny może z kolei zawierać materiał do budowy wielu różnych norm prawnych albo części norm

Rodzaje przespisów prawnych:

a) przepisy ogólne (leges generales) - regulują szeroki zakres spraw, obejmują szeroki katalog adresatów, ustanawiają ogólne reguły zachowania

b) przepisy szczególne (leges speciales) - ustanawiają wyjątki, odrębne uregulowania w stosunku do przepisów ogólnych

c) przepisy odsyłające - ustanawiane w celu niknięcia powtórzenia w akcie normatywnym tych samych treści

d) przepisy blankietowe - nie ustanawiają żadnej reguły zachowania, lecz wskazują na organ państwa, które reguły takie ma dopiero wprowadzić

e) przepisy przejściowe - albo przepisy o charakterze kolizyjnym, regulującym 'nadmiar prawa' lub przepisy regulujące coś tymczasowo

f) przepisy uchylające - określaja, które z obecnie obowiązujących aktów normatywnych tracą swoją ważność

4. Stanowienie prawa

Stanowienie prawa jest zadaniem i dziełem ustawodawcy DOKONCZYC

5. Stosowanie prawa

Stosowanie prawa jest sformalizowanym działaniem kompetentnych organów władzy publicznej (lub upoważnionych przez nią innych organów i osób) polegającym na podejmowaniu i realizacji decyzji władczych indywidualnych i konkretnych. Podstawą tych decyzji są wynikające z przepisów kompetencje organów.

Stosowanie:

I - wypełnianie norm blankietowych

II - wydawanie orzeczeń prawnych w postaci wyroków i norm abstrakcyjnych

Stadia stosowania prawa:

a) wstępne ustalenie prawdopodobieństwa wystąpienia faktu mającego znaczenie prawne

b) udowodnienie zaistnienia faktu

c) ustalenie norm obowiązujących

d) subsumpcja i podjęcie decyzji

e) wykonanie decyzji

Typy stosowania prawa

Ze względu na charakter prawny podmiotu stosującego prawo oraz obowiązujące w tych procesach decyzyjnych procedurach, odróżnia się trzy typy stosowania prawa, a mianowicie:

- typ sądowy

- typ administracyjny

- typ quasi- sądowy i quasi- administracyjny

6. Przestrzeganie prawa, praworządność

Przestrzeganie prawa jest zachowaniem adresata normy prawnej (sankcjonowanej lub sankcjonującej) zgodnym z treścią dyspozycji tej normy w warunkach określonych w hipotezie. Przestrzeganie prawa jest obowiązkiem wszystkich adresatów norm - pierwotnych i wtórnych.

Typy zachowań:

I - Nigdy nie łamie prawa

II - Czasami łamie prawo

III - Łamie gdy nic za to nie grozi

IV - Łamie gdy nie zagraża innym osobom

V - Zawsze łamie prawo

Nieprzestrzeganie prawa może polegać na:

a) zachowaniu contra legem - zwanym naruszeniem lub złamaniem prawa

b) zachowaniu praeter legem - stanowi przypadek zwany nadużyciem prawa podmiotowego albo omijaniem prawa lub obejściem prawa

Praworządność (państwo prawa)- takie państwo, które działa za pośrednictwem swoich organów, na podstawie norm prawnych i w ich granicach. Decyzje władcze funkcjonariuszy publicznych muszą być zarówno co do swej treści, jak formy i trybu podejmowania wyznaczane przez obowiązujące prawo.

Systemy gwarancji proworządności:

a) trójpodział władzy

b) prymat konstytucji nad innymi aktami prawnymi

c) Rzecznik Prawo Obywatelskich

d) NIK

e) wieloinstancyjność postępowania sądowego

7. Wykładnia prawa, pojęcie rodzaje, obowiązywanie

Wykladnia prawa czyli interpretacja prawa, polega na ustaleniu tresci i zakresu norm prawnych.

Potrzeba dokonania wykladni wynika z wielu przyczyn,a przedewszytckim z ogolnego, abstrakcyjnego charakteru norm prawnych, ich nie zawsze jasnego sformuowania, wieloznaczności jezyka itp. Na przyklad Są Najwyzszy rozwazyl kwestie, czy winda wchodzi w zakres uzywanego w k.c. pojecia "mechaniczny srodek komunikacji", czy nie, od tego bowiem zależało ewentualne przyznanie odszkodowania w rozpatywanym przez Są wypadku. Interpretujac odnośną norme k.c. Są Najwyzszy uznal, ze dzwig elektryczny (winda) nie jest mechanicznym srodkiem komunikacji w rozumieniu k.c., poniewaz przepisy kodeksu pojeciem tym obejmują jedynie srodki komunikacji w scislym tego slowa znaczeniu, jak samochody, motocykle itp.

Podzialu wykladni dokonac mozna wedlug roznych kryteriów. W zaleznosci od tego, kto jej dokonuje, wyroznia sie wykladnie: autentyczną, praktyczną i doktrynalną.

Wykladnia autentyczna jest dokonywana przez ten sam organ, od ktorego dana norma pochodzi. Jest ona powszechnie obowiazujaca u wiaze wszystkich tak, jak interpretowana norma.

Wykladnia praktyczna dokonywana jest przez organy stosujace prawo, a wiec przez organy wymiaru sprawiedliwosci oraz organy administracji panstwowej. Podstawowe znaczenie ma zwlaszcza wykladnia dokonywana przez sądy, zwana wykładnia sądową. Wykladnia dokonywana przez Sąd Najwyzszy przybiera niekiedy forme ustalonych przez ten sąd zasad prawnych majacych na celu nie tylko wyjasnienie okreslonych norm, lecz takze ujednolicenie orzecznictwa na etrenie panstwa, zasady te są bowiem dla sadow obowiazujące. Z reguly jednak wykladnia dokonywana przez sądy nie ma charakteru powszechnie obowiazujacego. Wykladnia sadow hierarchicznie wyzszych (wyzszej instancji) wiaze sady nizsze tylko w konkretnej sprawie, w ktorej wykladnia ta zostala dokonana.

Wykladnia doktrynalna dokonywna jest w parcach naukowych. Nie ma ona formalnie zadnej mocy wiazacej, jednak autorytet poszczegolnych naukowcow moze byc tak duzy, ze organy stosujace prawo posluguja sie ta wykładnią w swej praktyce.

Ze wzgledu na metody (sposoby) dokonywania wykladni mozna wyroznic wykladnie gramatyczną, celowosciową, systemową i historyczną.

Wykladnia gramatyczna, zwana takze wykladnią słowną lub literalna, polega na tlumaczeniu tresci normy prawnej przez badanie sensu uzytych w niej słow.

Wykladnia celowosciowa zmierza do ustalenia tresci normy przez analizę celów, dla jakich nrma ta zostala wydana.

Wykladnia systemowa polega na ustaleniu tresci normy przez analize miejsca, jakie zajmuje ona w systemie prawa.

Wykladnia historyczna ma na celu ustaleniu tresci badanej normy na podstawie okolicznosci towarzyszacej jej powstaniu.

8. Źródła prawa

Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierają­cy przepisy prawne. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są:

1) konstytucja

2) ustawy

3) ratyfikowane umowy międzynarodowe

4) rozporządzenia

5) akty prawa miejscowego

Źródła prawatworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde źródło ma swoje miejsce. Ma to określone konsekwencje. Źródło prawa niższego szczebla nie może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi, na przykład rozporządzenie nie może naruszać przepisów ustawy. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń i aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Ogłasza się taże niektóre umowy międzynarodowe.

Ustawa - inicjatywa sądownicza, droga ustawodawcza (prawo przygotowania ustawy). Uchwalana jest przez Sejm z udziałem Senatu. Sejm i Senat mogą wydawać ustawy. Uzasadnienie: wnioskodawcy przekładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe wprowadzone w życie ustawy. Na podstawie szeregu przepisów konstytucji oraz praktyki konstytucyjnej można sformułować kilka bardziej szczegółowych zasad określających te przypa­dki, w których wymagane jest wydanie ustawy.

1) Wydanie ustawy konieczne jest w przypadku ustanawiania obowiązków prawnych obywateli (przepisy karne, przepisy w sprawie nowych podatków i innych danin publicznych, przepisy dotyczące granic wolności obywateli, przepisy dotyczące obowiązków rodzinnych itp.).

2) Forma ustawy jest niezbędna w przypadku regulowania najważniejszych zagadnień organizacyjno-ustrojowych organów ustawodawczych i administracji państwowej, sądownictwa, prokuratury, kontroli państwowej.

3) Sejm powinien wydawać ustawy w tych wszystkich sprawach, które już poprzednio były regulowane w drodze ustawowej, chociażby tego żaden szczegól­ny przepis nie wymagał

Umowa międzynarodowa - oświadczenie woli dwu lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego , wywołujace dla nich skutki ptrawne. Umowy ratyfikuje prezydent.

Rozporządzenia(akt noramatywny niższego rzędu niż ustawa) są wydawane przez naczelne organy administracji państ­wowej, do których należą:

a) Rada Mini­strów

b) Prezes Rady Ministrów

c) ministrowie

d) przewodniczący okreś­lonych w ustawach komitetów.

Prawo wydawania rozporządzeń ma również Prezydent. Rozporządzenie może być wydane na podstawie wyraźnego, szczegóło­wego upoważnienia zawartego w ustawie. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści rozporządzenia. Celem, któremu służy rozporządzenie jest wykonanie ustawy. Rozporzą­dzenie dotyczy z reguły jednego z zagadnień uregulowanych w sposób ogól­ny w ustawie. Rozporządzenie ma stworzyć szczegółowe przepisy wykonaw­cze, które umożliwiłyby wcielenie ustawy w życie. Sprawa, która w ustawie została tylko generalnie unormowana jednym lub dwoma artykułami, w roz­porządzeniu doznaje rozwinięcia w całym szeregu przepisów. Rozporządzenie może normować tylko przedmiot określony w ustawie i tylko w granicach upoważnienia.

Prawo miejscowe - akty administracyjne generalne określające adresatów w sposób abstrakcyjny i ustalające ciążące na nich obowiązki lub przysługujące im uprawnienia, wydawane na podst. i w granicach wyraźnego upoważnienia i ogłoszone w sposób przewidziany prawem. Zgodnie z tym określeniem prawa miejscowego, do jego zakresu w szczególności nie będą wchodzić indywidualne decyzje administracyjne. Do kategorii prawa miejscowego stanowionych przez organy samorządu terytorialnego należeć będą przepisy powszechnie obowiązujące na obszarze gminy (powiatu), przepisy porządkowe oraz akty planowania. Przepisy powszechnie obowiązujące na obszarze gminy (powiatu) wydawane są na podstawie upoważnień zawartych w odrębnych ustawach w zakresie określonym w normie upoważniającej. Są to przepisy mające w systemie źródeł prawa administracyjnego rangę rozporządzeń wykonawczych o zasięgu ograniczonym do terenu gminy lub powiatu. Przepisy porządkowewydawane są przez radę gminy (powiatu), a w przypadkach nie cierpiących zwłoki przez zarząd gminy (powiatu). Przepisy te mogą być wydawane wyłącznie w zakresie nie uregulowanym w odmiennych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Ich cechą szczególną jest to, że za ich naruszenie może zostać wymierzona kara grzywny Akty planowania różnią się od wymienionych wyżej aktów tym, że mają charakter zarówno generalny, jak i konkretny - ustalają np. plan zagospodarowania konkretnego terenu. W tej kategorii mieszczą się również akty uchwalające budżet gminy bądź powiatu, programy gospodarcze czy też miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego zarówno o charakterze ogólnym, jak i szczegółowym. Akty prawa miejscowego, zarówno wydawane przez organy administracji rządowej, jak i organy samorządu terytorialnego, podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, który wydaje wojewoda. Dzień wydania dziennika urzędowego jest dniem ogłoszenia aktu. Akty wchodzą w życie po 14 dniach od ich ogłoszenia. akty prawa miejscowego ustanawiają - na swoim obszarze działania - organy samorządu terytorialnego (gminne, powiatowe, wojewódzkie) oraz terenowe organy administracji państwowej (wojewodowie i organy administracji rządowej niezespolonej), na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Akty prawa miejscowego obowiązują na obszarze działania organów, które je wydały. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa.

9. Akt prawny, rodzaje i obowiązywanie

Akt prawny - wyraz woli państwa o charakterze ogólnym Akty prawne dzielą się na dwie grupy:

1) akty normatywne

2) akty nienormatywne.

Akt normatywny jest to więc każdy akt państwa zawierający normy prawne. Reguły postępowania mieszczące się w akcie normatywnym mają -charakter powszechny, tzn. odnoszą się do wszystkich - są prawem. Akty normatywne pochodzą od organów państwa spełniających funkcję ustawodawczą. Rolę źródeł prawa odgrywają w Polsce jedynie akty normatywne. W naszych - warunkach te dwa pojęcia oznaczają to samo. Aktem normatywnym jest ustawa, rozporządzenie.

Akt nienormatywny to decyzja organu państwowego w konkretnej spra­ne, dotycząca określonych osób lub instytucji. Nie ma w niej norm prawnych obowiązujących wszystkich, jest natomiast rozstrzygnięcie sporu, załatwienie wniosku, likwidacja urzędu itp. Akty nienormatywne wydawane są w imieniu państwa przez różne organy państwowe i mają różnoraki charakter. Typowym aktem prawnym nienormatywnym jest akt administracyjny, czyli władcze wyrażenie woli organu administracyjnego skierowane do indywidualnego adresata w konkretnej sprawie. Innym przykładem aktu nienormatywnego jest orzeczenie sądu.

Promulgacja - ogłoszenie aktu normatywnego

Organy promulgacyjne - wydawnictwa w których publikuje się akty normatywne

Jak ogłasza się akty normatywne?

1.Dziennik Ustaw publikuje ustawy, rozporządzenia, orzeczenia międzynarodowe, które Polska podpisała

2.Monitor Polski publikuje zarządzenia, uchwały sejmu i senatu

3.Dzienniki Urzędowe poszczególnych ministerstw

4. Wojewódzkie dzienniki Urzędowe publikują akty prawa miejscowego

10. Luki w prawie i sposoby ich uzupełniania

Luka w prawie - taki brak regulacji, co do którego można racjonalnie stwierdzić, że nie jest przez ustawodawcę zamierzony tzn. gdyby ustawodawca działał racjonalnie, ten stan rzeczy uregulowałby

Luka w prawie może w szczególności wystąpić wówczas, gdy:

a) ustawodawca nie zakończył procesu prawodwczego wbrew wyraźnej zapowiedzi

b) pomimo zakończenia procesu legislacyjnego nadal nie można ustalić norm regulujących określona kwestię

Są to tzw. luki konstrukcyjne, pierwszą z nich nazywa się "swoistą luką w prawie", drugą natomiast "techniczną luką w prawie"

Luka aksjologiczna - taka luka, w której twierdzimy, że ustawodawca powinien jakiś stan rzeczy uregulować w ogóle lub w określony sposób, jeśli kierować się ma pewnymi załozeniami aksjologicznymi.

Luki pozorne - istnieją tylko w wyobraźni osób oceniających prawo

Luki logiczne - wynikają z istnienia sprzeczności norm

Luki wypełnia się przy pomocy analogii:

analogie z ustawy - szukanie dla danej sprawy podobieństwa w innym przepisie prawnym; stosowane w prawie kontynentalnym, oprócz prawa karnego

analogie z prawa - dla nieunormowanej kwestii tworzony jest nowy przepis prawny (precedens) - głównie USA

11. Obowiązywanie prawa w czasie, przestrzeni i wobec osób

W czasie

Istnieje moment początkowy i końcowy obowiązywania normy prawnej (przepisu prawnego, aktu normatywnego). Norma obowiązuje od momentu, który wyznaczy ustawodawca, nie wcześniej jednak niż od dnia opublikowania. W Polsce obowiązuje generalna zasada, że akty normatywne zawierające przepisy prawa powszechnie obowiązującego wchodzą w życie po 14 dniach od daty opublikowania w oficjalnym organie publikacyjnym chyba, że przepis wprowadzający określi inny termin wejścia w życie.

Vacatio legis - czas dzielący daty opublikowania i wejścia w życie aktu normatywnego

Prawo nie działa wstecz (lex retro non agit) - oprócz retroakcji czyli działania prawa wstecz, lecz jedynie na korzyść

W przestrzeni

Prawo wewnątrzkrajowe obowiązuje na całym terytorium państwa, którego organy je ustanowiły lub (w przypadku prawa zwyczajowego) sankcjonują. Praw może też obowiązywać cza części tego terytorium, tak jak np. w przypadku prawa miesjcowego. Każdy, kto znajdzie się na obszarze danego państwa, podlega jego prawu tj. jego jurysdykcji (zasada terytorialności) - wyjątki np . immunitety dyplomatyczne.

Postanowienia umów międzynarodowych, na mocy suwerennej decyzji danego państwa 9ratyfikcji), stają się elementem jego prawa wewnętrznego. Prawo wewnątrzkrajowe poszczególnych państw dopuszcza także, w pewnych przypadkach możliwość stosowania na danym terytorium prawa obcego, tj. prawa narodowego podmiotu cudzoziemskiego (tzw. zasada osobowości).

Wobec osób

Wszyscy są równi wobec prawa.

PRAWO ADMINISTRACYJNE

21. Istota prawa administracyjnego

22. Akt administracyjny i jego ważność

Akt administracyjny - jednostronne, władcze wyrażenie woli organu administracji publicznej załatwiające konkretną sprawę i skierowane do indywidualnie oznaczonego adresata; są aktami stosowania prawa; w wyniku aktu administracyjnego podmiot uzyskuje prawa lub obowiązki.

Podział aktów administracyjnych

1. akty wewnętrzne - organ administracji kieruje akt do podmiotu mieszczącego się w ramach struktur podległych

2. akty zewnętrzne - organ administracji kieruje akt do adresata, który mu nie podlega

3. akty deklaratywne - nie tworzą nowej sytuacji prawnej, ale stwierdzają, że taka sytuacja zaistniała z mocy prawa, wydanie jest

potrzebne by można było korzystać z tych praw

4. akty konstytutywne - tworzą nową sytuację prawną; tworzą, zmieniają lub znoszą relacje administracyjno-prawną

Kryteria ważności aktów administracyjnych

1. musi być wydany na podstawie ustawy lub aktu wykonawczego do ustawy

2. musi być wydany przez właściwy organ w ramach jego kompetencji

3. często potrzebne dotrzymanie trybu administracyjnego

Wady

istotne nieistotne

1. decyzja wydana z naruszeniem przepisów o właściwości nie powodują żadnych konsekwencji dla ważności aktu adm

2. wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa

3. dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną

4. została skierowana do osoby nie będącej stroną stroną w sprawie

5. była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały

6. w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą

7. zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa

Domniemanie ważności aktu administracyjnego

23. Zasady postępowania administracyjnego

Postępowanie administracyjne - tok czynności administracyjnych zmierzających do wydania aktu administracyjnego

1. Rozpoczęcie: z urzędu lub na wniosek stron

2. Stwierdzenie właściwości: rzeczowej - organ musi być właściwy do wydania konkretnej decyzji

miejscowej - organ musi pod względem zasięgu terytorialnego być kompetentny

3. Obowiązek informowania wszystkich stron:

każdy, którego interesu lub obowiązku prawnego dotyczy postę powanie

lub

każdy, kto rząda czynności organu ze względu na swoje prawo lub obowiązek

W każdej chwili strona ma pełny wgląd w akta (chyba, że jest to tajemnica państwowa). W większości postępowań administracyjnych nie ma rozpraw, ale rozprawa może być, gdy przyspieszy postępowanie. Postępowanie administracyjne musi zamknąć się w określonym czasie - 1 miesiąc normalne; 2 miesiące sprawy zawiłe. Na koniec decyzja administracyjna lub ugoda.

24. Decyzja i postanowienie w prawie administracyjnym

Decyzja administracyjna - budowa

1. Oznaczenie organu wydającego decyzję

2. Data wydania

3. Oznaczenie strony/stron

4. Powołanie postawy prawnej

5. Treśc decyzji (osnowa)

6. Uzasadnienie: faktyczne - wytłumaczenie podjęcia decyzji

prawne - co było przyczyną wyboru danej postawy prawnej

7. Informacja o możliwości odwołania (organ i tryb)

8. Podpis

Decyzja administracyjna przeważnie ujęta jest na piśmie (ustnie tylko, gdy jest to korzystne dla stron). Decyzja adm wiążąca jest od daty doręczenia. Decyzja pierwszej instancji nie jest wykonywana chyba, że rygor natychmiastowej wykonalności zaistnieje.

Zanim zostanie wydana decyzja adm mogą zostac wydane postanowienia, nie zamykają jednak one postępowania ani nie rozstrzygają o przedmiocie postępowania adm.

Budowa postanowienia - budowa

1. Oznaczenie organu wydającego decyzję

2. Data wydania

3. Oznaczenie strony/stron

4. Osnowa

5. Uzasadnienie

6. Powołanie podstawy prawnej

7. Podpis

Postanowienia są wykonywane natychmiastowo.

25. Istota decyzji ostatecznej

26. Zwykłe środki odwoławcze w prawie administracyjnym

odwołanie od decyzji

14 dni na wniesienie odwołania, kieruje się do II instancji poprzez I instancję

odwołaniu nie podlegają decyzje centralnych organów

decyzja po odwołaniu w II instancji może być decyzją uchylającą lub utrzymującą

nie może pogorszyć sytuacji skarżącego chyba, że decyzja I instancji była niezgodna z prawem

decyzja ostateczna - w ogóle albo już nie przysługuje odwołanie w administracyjnym toku instancji

1) decyzja II instancji

2) decyzja centralnych organów administracyjnych

3) po upływie 14 dni

zażalenie na postanowienie

zażalenie tylko na postanowienia, które to przewidują

7 dni na złożenie zażalenia

27. Nadzwyczajne środki odwoławcze w prawie administracyjnym

unieważnienie decyzji administracyjnej - art. 156 k.p.a

decyzja wydana z naruszeniem przepisów o właściwości

wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa

dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną

została skierowana do osoby nie będącej stroną stroną w sprawie

była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały

w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą

zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa

wniosek o wznowienie postępowania administracyjnego

gdy nie ma możliwości kontynuowania postępowania administracyjnego (decyzja ostateczna)

zaszła jedna z trzech nadzwyczajnych xxx art. 145 k.p.a.

nie upłyneło więcej niż 10 lub 5 lat w zależności od sprawy

28. Istota skargi do NSA

Kto może wnieść?

- każdy kto ma w tym interes prawny

- prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich

- organizacja społeczna, jeśli ma w statucie zapisaną pomoc prawną innym

Termin:

- 30 dni od doręczenia/ogłoszenia aktów administracyjnych

- prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich mają na to 6 miesięcy

Do kogo?

- bezpośrednio do NSA

NSA wydaje wyrok - od wyroków NSA rewizja do Sądu Najwyższego

HAND-OUT

PRAWO KARNE

29. Przestępstwo - pojęcie i rodzaje

Przestępstwo:

1) czyn człowieka

2) zabroniony przez ustawę obowiązującą podczas popełnienia

3) pod groźbą kary

4) jako zbrodnia lub występek

5) bezprawny

6) zawiniony

7) społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy

czyn zabroniony + wina + bezprawność + społ. szkodliwość = przestępstwo ==> odpowiedzialność karna

|

rodzaj zachowania opisany w ustawie jako zabroniony

ad.1

musi mieć charakter zewnętrzny, sterowany ludzką wolą

przymus bezwględny, przymus względny

ad. 2

znamiona (cechy) danego przestępstwa - elementy czynu zabronionego

Każde przestępstwo składa się z kilku elementów:

- podmiotu - sprawca, współsprawca, podżegacz, pomocnik

- przedmiotu - dobra prawne przeciw którym przestępstwo zostaje skierowane

- strony podmiotowej - określenie na czym czyn zabroniony polega oraz czynności, które trzeba wykonać by mówic o czynie zabronionym

- strony przedmiotowej

Konieczność udowodnienia winy umuślnej lub nieumyślnej.

ad. 3 - sankcja karna warunkuje przestępstwo

ad. 5 - bezprawność - prawo zabrania i nic nie może wyłączyć tej bezprawności

ad. 6

teoria normatywna - zarzucalność czynu (postawienie zarzutu z określonego czynu)

teoria psychologiczna - psychiczny stosunek sprawcy do określonego czynu

Rodzaje przestępstw

Zbrodnia - kara nie krótsza od lat 3 lub surowsza (pozbawienie wolności)

Występek - kara przekracza 1 miesiąc (pozbawienie wolności), ograniczenie wolności lub grzywna powyżej 30 stawek dziennych

Przestępstwa umyślne - jeśli zbrodnia to trzeba udowodnić winę umyślną, występki też z winy umyślnej, chyba, że ustawa stanowi inaczej (np. art 155 k.k.)

Przestępstawa nieumyślne - adekwatnie

Przestępstwa z działania i zaniechania - w zależności od przestępstwa

Przestępstwa skutkowe (materialne) - skutek materialny potrzebny do dokonania przestępstwa np. kradzież, zabójstwo itp.

Przestępstwa bezskutkowe (formalne) - np. składanie fałszywych zeznań

Przestępstwa powszechne - każdy może być sprawcą przestępstwa

Przestępstwa indywidualne - tylko dana kategoria ludzi może popełnić dane przestępstwo np. prezydent itd

Przestępstwa publiczno-skargowe - ścigane z oskarżenia publicznego (prokurator albo oskrażyciel posiłkowy)

Przestępstwa publiczno-skargowe wnioskowe - np. gwałt

Przestępstwa prywatno-skargowe - ścigane z oskarżenia prywatnego

Przestępstwa typu podstawowego - normalne

Przestępstwa typu kwalifikowanego - kara zostaje zwiększona, dochodzą szczegóły określające dokładniej przestępstwo

Przestępstwa typu uprzywilejowanego - kara zostaje zmniejszona, dochodzą szczegóły określające dokładniej przestępstwo

30. Zasady odpowiedzialności w prawie karnym

indydualizacja winy - winę udowadniamy dla każdego ze sprawców oddzielnie (odpowiedzialność w granicach czynu)

odpowiedzialność indywidualna - wszelkie okoliczności osobiste, które wyłączają, łagodzą, zaostrzają karę uwzględnia się tylko wobec osób, których dotyczą bezpośrednio

odpowiedzialność osobista - każda dorosła osoba osobiście ponosi odpowiedzialność przed prawem

31. Wiek odpowiedzialności karnej

By odpowiadać przed prawem trzeba być dorosłym (17 lat; poniżej 17 lat - nieletni).Przy orzekaniu kary kieruje się w przypadku nieletnich i młodocianych prewencją indywidualną

Nieletni, który ukończył 15 lat może być traktowany jako dorosły jeśli spełni odpowiednie warunki osobiste:

- zamach na życie prezydenta

- zabójstwo

- morderstwo

- ciężkie uszkodzenie ciała

- katastrofa komunikacyjna

- zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem lub zbiorowe

- przetrzymywania zakładnika

- rozbój

W takim przypadku kara wynosi 2/3 maxymalnej kary przewidzianiej dla dorosłego.

Osoby dorosłe traktowane jako nieletni:

- warunki osobiste

- skrucha

- jedyny konflikt z prawem

32. Wina w prawie karnym

Wina zachodzi wtedy gdy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego

Wina umyślna:

a) w zamiarze bezpośrednim "CHCĘ"

zamiar bezpośredni ciągły - w krótkim czasie bez szczególnych przemyślen

zamiar bezpośredni przemyślany - dokładnie przemyślany plan popełnienia przestępstwa

b) w zamiarze ewentualnym "GODZĘ SIE" - sprawca przewiduje, iż może popełnić czyn zabroniony i godzi się na to

Wina mieszana kombinowana - art. 9 &3 KK część znamiona przestępstwa objęta jest zamiarem sprawcy a druga część tylko wina nieumyślna

Wina nieumyślna (wiąże się z nieostrożnością):

a) lekkomyślność - sprawca świadomie naruszając zasady ostrożności przwiduje możliwość popełnienia czyny zabronionego, lecz bezpodstawnie sądzi, iż tego uniknie

b) niedbalstwo - sprawca nie uświadamia sobie możliwości popełnienia czynu zabronionego choć może to przewidzieć

33 Formy popełnienia czynu zabronionego

Jako kto można brać udział w przestępstwie?

- sprawstwo (jednosprawstwo) - 1 osoba popełnia czyn zabroniony

- współsprawstwo - element obiektywny --> co najmniej 2 osoby

element subiektywny --> wspólne działanie objęte porozumieniem

każdy z współsprawców ponosi odpowiedzialność za wspólne przestępstwo.

- sprawstwo kierownicze - kierowanie wykonaniem przestępstwa; wykorzystanie innej osoby (uzależnionej) w celu dokonania

przestępstwa

- podżegacz - odpowiada za nakłanianie do przestępstwa; nakłanianie do popełnienia przestępstwa trzeba wykazać winę umyślną w zamiarze bezpośrednim

- pomocnictwo - ułatwienie innej osobie popełnienia przestępstwa poprzez dostarczenie informacji, środków trasportu, narzędzi itd., musi mieć miejsce przed lub w trakcie przestępstwa

34. Stadia czynu przestępczego

Pochód przestępstwa

1. Zamiar - nie jest stadium przestępstwa

2. Przygotowanie

3. Usiłowanie

4. Dokonanie

w przypadku przestępstwa nieumyślnego przygotowanie i zamiar odpada

ad. 2 - przygotowanie

a) wejście w porozumienie

b) przygotowanie w sensie ścisłym czyli podjęcie czynności mających stworzyć dogodne warunki do popełnienia przestępstwa; nie jest to karalne, chyba że ustawa stanowi inaczej, a dokładnie:

przestępstwa przeciw pokojowi lub ludzkości

przestępstwa przeciw państwu

przestępstwa przeciw bezpieczeństwu powszechnemu

fałszowanie pieniędzy i dokumentów

przygotowanie zamachu na prezydenta

możliwośc skorzystania ze skutecznego czynnego żalu

ad. 3 - usiłowanie

a) zamiar popełnienia czynu zabronionego

b) zmierza bezpośrednio ku jego wykonaniu

c) brak wykonania

kara w tych samych graniach co za wykonanie

usiłowanie nieudolne - sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie przestępstwa jest niemożliwe (np. zabójstwo nieboszczyka)

karane tak samo jak normalne usiłowanie

karane tylko, gdy dokonanie jest niemożliwe, ze względu na:

a) brak przedmiotu wykonawczego nadającego się do wykonania na nim przestępstwa

lub

b) użycie środka nienadającego się do popełnienia przestępstwa

możliwośc skorzystania ze skutecznego czynnego żalu

35. Wyłączenie odpowiedzialności karnej

- ze względu na brak winy

niepoczytalność - pojęcie lekarsko-prawnicze. W chwili czynu był brak możliwości rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swoim postępowaniem i jest to spowodowane upośledzeniem umysłowym, chorobą psychiczną lub innymi zakłóceniami czynności psychicznych.

upośledzenie umysłowe - niedorozwój określony jako tępota, idiotyzm etc. O stanie niepoczytalności decydują biegli (odtwarzają co się działo w psychice sprawcy, gdy popełniał przestępstwo). Sąd sam decyduje które dowody są ważne. Opinia biegłych psychiatrów nie przesądza, czy sprawca był niepoczytalny, osądza to sąd. Sprawcę niepoczytalnego sąd może umieścić w zakładzie psychiatrycznym. Ale to nie jest wyrok, nie ma oznaczenia czasowego. Sąd może wyrokiem zwolnić.

stan pośredni - oznaki niepoczytalności, osoba podlega odpowiedzialności karnej, ale można stosować nadzwyczajne obniżenie kary. Można też osadzić ją w więzieniu i leczyć psychiatrycznie.

W chwili używania alkoholu lub narkotyków wina normalna.

Na głodzie - gdy jest uzależniony fizycznie.

- ze względu na brak bezprawności

kontratypy - okoliczności wyłączające bezprawność

1. obrona konieczna - odpieranie bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem, przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu i w sposób współmierny do niebezpieczeństwa zamachu

Przekroczenie granic obrony koniecznej (usprawiedliwiona okolicznościami czynu) - wynik strachu, wzburzenia; wtedy sąd odstępuje od wymierzenia kary

2. stan wyższej konieczności - art. 26 KK - poświęcenie jakiegoś dobra, jeśli było to zachowanie podjęte w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa, grożącego dobru chronionemu prawem, przy czym niebezpieczeństwa tego nie można było inaczej uniknąć oraz dobro poświęcone nie przedstawia wartości wyższej niż dobro chronione prawem.

Bezpośrednie niebezpieczeństwo to takiego, którego nie można uniknąć.

Proporcjonalność dóbr - dobro poświęcone powinno mieć wartość niższą niż dobro chronione

Celowość działania w stanie wyższej konieczności - działanie umyślne i określony cel. Trzeba mieć świadomość niebezpieczeństwa i działać w celu jego uchylenia.

Nie można powoływać się na stan wyższej konieczności wtedy gdy wykonuje się obowiązku służbowe (oprócz ratowania własnego życia).

Przekroczenie granic stanu wyższej konieczności:

- niebezpieczeństwo nie było bezpośrednie

- niebezpieczeństwa można było uniknąć

- dobro poświęcone miało wyższą wartość

Gdy przekroczono granice stanu wyższej konieczności to sąd może odstąpić od wymierzenia kary lub ją złagodzić, ale jest wina.

3. zgoda pokrzywdzonego

Nie ma przestępstwa, jeśli naruszenie lub zagrożenie dobra prawnego nastąpiło za zgodą pokrzywdzonego (który dysponował tym dobrem).

Warunki aby zgoda była prawnie skuteczna:

- pokrzywdzony musi swobodnie dysponować dobrem

- zgoda w chwili czynu

- bez przymusu

Ale zgoda na zabójstwo nie zwalnia sprawcy z odpowiedzialności za zabójstwo.

Można dysponować wszystkimi dobrami oprócz życia.

4.czynności lecznicze

Łączą się z ryzykiem niezamierzonych negatywnych skutków w postaci pogorszającego się stanu zdrowia pacjenta, uszkodzenia ciała lub śmierci pacjenta.

Żeby nie było charakteru przestępstwa:

- działanie musiało być podjęte w celach leczniczych

- leczący działał zgodnie z zasadami sztuki medycznej

- nie było błędu lekarskiego

Leczenie powinno się odbywać za zgodą pacjenta (oprócz wypadku ratowania życia).

Jeżeli pacjent nieletnie to wymagana zgoda rodziców. Jeżeli rodzice nie wyrażają zgody, to sąd rodzinny na czas zabiegu odbiera władzę rodzicielską. Ale konieczny jest warunek ratowania życia.

5. karcenie nieletnich

Wyłącza się przestępczość czynów, które mają charakter wychowawczy (czyn który narusza nietykalność cielesną, ale mieści się w ramach dozwolonego karcenia).

Karcenie musi mieć cel wychowawczy, wykonane przez rodziców lub prawnych opiekunów i nie może przekraczać pewnego stopnia intensywności.

Nie można karcić na zapas.

Karcenie nie może być okrucieństwem (wtedy dręczenie).

Konstytucja zabrania kar cielesnych.

Przyjmuje się, że rodzice mają uprawnienia do stosowania kar cielesnych.

6.ryzyko sportowe

- dyscyplina dozwolona

- działanie w celu sportowym

- nie zostały naruszone warunki danej dyscypliny sądowej

§ Ryzyko nowatorstwa

Kiedy jest ryzyko dopuszczalne to nie ma przestępstwa.

Cel: eksperyment poznawczy, medyczny, gospodarczy, techniczny.

Spodziewana korzyść ma istotne znaczenie. W świetle aktualnej wiedzy cel osiągnięcia korzyści jest zasadny. Działanie musi być zgodne z zasadami sztuki danej wiedzy i zgodne Sas wiedzą.

W eksperymencie medycznym i psychologicznym potrzebna jest zgoda pacjenta.

36. Istota kary w prawie karnym

kara- nie tylko w prawie karnym, ale dyscyplinowe, w prawie cywilnym etc.

kara kryminalna - osobliwa dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo wyrażające potępienie popełnionego przez niego czynu i wymierzona w imieniu państwa przez sąd. Wyrok zapada w imieniu RP. Do kar kryminalnych nie zaliczamy środków zabezpieczających. Posługiwanie się karą było przedmiotem refleksji filozoficznych.

Dwie teorie:

- bezwzględne (absolutne) kara to odpłata za przestępstwo

- względne - charakter kary, aby osiągnąć cele i zapobiec popełnieniu przestępstwa w przyszłości

Co to jest sądowy wymiar kary?

(sędziowski wymiar kary) - orzeczenie kary przez sąd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej

Zasada swobodnego uznania sędziowskiego w ramach ustawy.

Zasada indywidualizacji kary

Dyrektywy sądowego wymiaru kary:

- stopień winy sprawcy

- humanitaryzm kary

- stopień szkodliwości społecznej czynu

- prewencja indywidualna (cele wychowawcze i zapobiegawcze dla sprawcy)

- prewencja ogólna (kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa)

Kara śmierci ma jedynie prewencję ogólną.

Dyrektywy stopnia winy:

- przy ocenie zachowania sprawcy trzeba rozważyć, jak silny był jego stosunek do przestępstwa

- nic nie uzasadnia wymierzenia kary naruszającej godność człowieka, uszkadzającej ciało etc. Kara musi się mieścić w ramach humanitarnego postępowania z człowiekiem.

Stopień szkodliwości czynu:

Na podstawie przesłanki winy (podmiotowej) oraz sposobu (przedmiotowej):

- podmiotowej - motywacja, czy pod wpływem nacisku psychicznego

- przedmiotowej - w jaki sposób (czy była szczególnie okrutna, czy starali się naprawić szkodę)

PREWENCJA INDYWIDUALNA - skierowana z jednej strony na uniemożliwienie popełnienia tego samego czynu, ale i resocjalizacje

PREWENCJA OGÓLNA - odstraszanie innych

37. Kary i środki karne

Kara

1) grzywna - kara wolnościowa

2) ograniczenie wolności - kara wolnościowa

3) pozbawienie wolności

4) 25 p.w.

5) dożywoscie

ad. 1

I - ustalenie ilości stawek dziennych od 10 do 360

II - określenie wartości stawki dziennej od 10 do 2000 PLN

- możliwość rozłożenia na raty

- przeliczenie grzywny na pozbawienie wolności możliwe - 2 stawki dzienne = 1 dzień pozbawienia wolności

- można łączyć grzywnę z innymi karami

- grzywna samoistna --> przewidziania w sankcji z dany czyn zabroniony

- jeśli przestępstwo miało na celu uzyskanie korzyści mająatkowych to istnieje możliwość połączenia jej z pozbawieniem wolności

- jeśli kara została umorzona lub nazdwyczajnie złagodzona to w niektórych wypadakach można dać grzywnę za umorzenie lub złagodzenie kary p.w.

ad. 2

- od 1 do 12 miesięcy; w pełnych miesiącach

- sąd może "zasięgnąć opinii" skazanego co do kary

- obowiązek wykonywania prac

- ustalenie ilości godzin od 20 do 40 godzin w ciągu miesiąca (szpitale, pomoc społeczna, fundacje itd.)

- zabranie od 10 do 25% wynagrodzenia w obecnej pracy na dany cel (skazany nie może wypowiedzieć umowy o pracę, jeśli pracodawca wypowie to zamiana kary)

- bez zgody sąd u nie można zmieniać miejsca stałego zamieszkania

- skazany ma obowiązek informować o przebiegu kary (kurator)

ad. 3

- od 1 miesiąca do 15 lat; w miesiącach i latach

- system wolnej progresji - wpierw w Irlandii, warunki odbycia kary zależne czegoś tam

- 4 rodzaje wiezień

dla odbywających karę po raz pierwszy

dla młodocianych

dla recydywistów

dla żołnierzy

- 3 typy więzień

zamknięte

półotwarte

otwarte

- możliwość przeniesienia do więxienia o niższym/wyższym rygorze

Środki karne:

- pozbawienie praw publicznych czyli zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej art. 41 KK

Wyrózniamy 2 grupy utraconych przez skazanego uprawnien 1. dotycza uprawnien zwiazanych z dzialalnoscia

w sferze publicznej (czynne i bierne prawo wyborcze, prawo do udzialu w wymiarze sprawiedliwosci, prawo do

pelnienia funkcji w organizacjach i instytucjach panstwowych samorzadowych, utrata stopnia wojskowego

degradacja do szeregowca 2. dotyczace dodatkowego pozbawienia praw publicznych (utrata orderów odznaczen

i tytulów honorowych, utrata zdolnosci ich odzyskania w okresie trwania pozbawienia wolnosci

Zakaz zajmowania okreslonych stanowisk. Sad moze orzec gdy: sprawca naduzyl stanowiska lub zawodu,

okazal ze dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywania zawodu zagraza istotnym dobrom chronionym

prawem.

- zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych

Za przestepstwo przeciwko bezpieczenstwu w komunikacji lub gdy prowadzenie pojazdu prze osobe zagraza

bezpieczenstwu w komunikacji, gdy sprawca byl w stanie nietrzezwosci pod wplywem srodka odurzajacego lub

zbiegl z miejsca wypadku.

- przepadek przedmiotów

Przepadek przedmiotów dotyczy - przedmiotów stanowiacych mienie ruchome które sluzy lub bylo

przeznaczone do popelnienia przestepstwa, przedmioty pochodzace bezposrednio z przestepstwa, przedmiotów

których wytwarzanie posiadanie obrób lub przetwarzanie sa zakazane, przepadek korzysci majatkowych które

posrednio pochodza z przestepstwa.

- obowiązek naprawienia szkody

Sąd może orzec naprawienie szkody w całści lub części na wniosek pokrzywdzonego lub innej osoby

uprawnionej w razie skazania za pewne przestepstwa: za spowodowanie śmierci, cieżkiego uszczerbku na

zdrowiu. Sad moze zobowiazać podmiot do zwrotu korzysci w calosci lub czesci na rzecz SK chyba, że

korzyść ta podlega zwrotowi innemu podmiotowi.

- nawiązka

Orzekana jest jako obowiazek uiszczenia na rzecz pokrzywdzonego kwoty podwójnej wysokosci w

stosunku do wyrzadzonej szkody. Moze byc orzeczona za przestepstwo umyslne przeciwko zdrowiu lub życiu.

Moze tez byc przekazana na cel spoleczny wskazany przez pokrzywdzonego przestepstwem znieslawienia.

Moze tez byc przeznaczona na rzecz ochrony srodowiska.

- świadczenia pienieżne

Sąd może orzec świadczenia pieniężne na okreslony cel społczny gdy odstępuje od wymierzenia kary.

- podanie wyroku do publicznej wiadomosci - znaczenie ogólnoprawencyjne.

38. Nadzwyczajne złagodzenie kary i ustawowe podwyższenie wymiaru kary

Nadzwyczajne złagodzenie kary - wymiar kary poniżej dolnej granicy

- przypadki w ustawie (przekroczenie granic obrony koniecznej, popełnienie czynu w znacznie ograniczonym stopniu poczytalności,

w stanie wyższej konieczności)

- w stosunku do młodocianego, jeżeli przemawiają za tym względy wychowawcze

- w szczególnie uzasadnionych wypadkach, gdy nawet najniższa kara byłaby za surowa (np. pokrzywdzony pojednał się ze

sprawcą, szkoda została naprawiona)

- ze względu na postawę sprawcy (czynny żal, robił wysiłki, aby naprawić szkodę)

- jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek

- w stosunku do sprawcy przestępstwa, który niezależnie od wyjaśnień złożonych w danej sprawie, ujawnił organom ścigania inne przestępstwa, których najniższe zagrożenie karą było powyżej 5 lat.

Sąd może nadzwyczajnie złagodzić karę lub nawet warunkowo zawiesić w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, jeżeli ujawni on informacje dotyczące sprawy, będzie współpracował (świadek koronny).

Wymiar nadzwyczajnego złagodzenia kary:

- jeśli czyn stanowi zbrodnię sąd wymierza karę pozbawienia wolności od 1/3 dolnej granicy kary

- jeśli czyn jest występkiem i jeśli w sankcji przewidziana jest kara pozbawienia wolności od roku, sąd wymierza karę grzywny, albo

karę ograniczenia wolności

- jeśli czyn stanowi występek a dolna granica kary poniżej 1 roku też albo grzywna albo kara pozbawienia wolności

- jeśli za przestępstwo jest grzywna, ograniczenie wolności, bądź kara pozbawienia wolności do lat 2 to odstępuje od wymierzenia

kary, należy orzec środki karne

Zaostrzenie ustawowego wymiaru kary (sąd orzeka karę do górnej granicy zwiększoną o połowę)

Recydywa:

- specjalna zwykła (warunkiem żeby została zastosowana jest to, ażeby sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę

pozbawienia wolności, popełnił w ciągu 5 lat od odbycia, co najmniej 6 miesięcy kary inne przestępstwo umyślne, ale podobne do

przestępstwa. Sąd może zwiększyć zagrożenie o połowę - podobne tzn. to samo dobro, ten sam podmiot)

- specjalna wielokrotna (już został skazany w warunkach recydywy zwykłej, odbył co najmniej rok kary pozbawienia wolności, w

ciągu 5 lat od odbycia kary popełnia kolejne przestępstwo (przestępstwo przeciw życiu, zdrowiu, zgwałceniu, rozbój, kradzież z

włamaniem, inne przestępstwa przeciwko mieniu z groźbą użycia przemocy). Wtedy sąd musi orzec powyżej dolnej granicy

sankcji, a górną zwiększa o połowę). Recydywa specjalna to przynajmniej 3 przestępstwa spełniające warunki (i dalsze).

39. Środki zapobiegawcze

Środki zapobiegawcze:

- tymczasowe aresztowanie (może być stosowane tylko przez sąd, nie może stosować prokurator, podstawowa „stawka” 3

miesiące, może być przedłużona do 2 lat; stosujemy, gdy zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się osoby ( np. gdy

nie ma stałego miejsca zameldowania); uzasadniona obawa, że oskarżony będzie namawiał do składania fałszywych zeznań lub w

inny sposób utrudniał postępowanie karne; gdy zeznań lub gdy zarzuca się popełnienie zbrodni lub gdy występek z górną granicą

powyżej 8 lat.

Bez orzeczenia można zatrzymać na 48h. Tymczasowego aresztowania nie można stosować, gdy byłoby poważne niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia aresztanta, jak również gdy tymczasowe aresztowanie pociągałoby ciężkie skutki dla rodziny aresztowanego. SN na wniosek sądu właściwego może jeszcze przedłużyć tymczasowe aresztowanie.Czas tymczasowego aresztowania liczony jest od czasu zatrzymania.

Oprócz tymczasowego aresztowania pozostałe środki zapobiegawcze:

- poręczenie od osoby godnej zaufania

- poręczenie majątkowe

- poręczenie od zakładu pracy, szkoły, organizacji społecznej etc.

- może być orzeczony dozór policyjny; w ramach tego mogą być nałożone obowiązki (zakaz opuszczania miejsca zamieszkania,

odebranie paszportu, meldowanie się na policji etc.)

Kiedy można zatrzymać:

- każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku

- policja, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa

Można wydać postanowienie o „zaprowadzeniu pod przymusem”. Sąd może wymierzyć grzywnę za obrazę sądu lub niestawiennictwo. Może wydać list gończy za podejrzanym lub oskarżonym.

List żelazny - w stosunku do osoby oskarżonej i przebywającej za granicą. Zapewnienie, że jeśli stawi się w sądzie będzie odpowiadał z wolnej stopy. Przy liście żelaznym może być poświadczenie majątkowe.

40. Warunkowe umorzenie postępowania karnego

Możliwość warunkowego umorzenia postępowania karnego:

- bezwarunkowe umorzenie postępowania karnego, gdy sprawca zmarł

- warunkowe umorzenie przestępstwa - przestępstwo nie jest występkiem, sprawca się przyznał, nie był karany za przestępstwo

umyślne, okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości, wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, istnieje

pozytywna prognoza, że przestępca mimo umorzenia będzie przestrzegał prawa.

- gdy górna granica 5 lat, można umorzyć jeżeli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą i sprawca naprawił szkodę

Sąd uznaje winę, ale nie wymierza kary, stosuje się wtedy okres próbny na czas od roku do 2 lat. Można też nałożyć następujące obowiązki:

- obowiązek informowania kuratora lub sądu o przebiegu próby

- obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego

- obowiązek wykonania zobowiązań alimentacyjnych

- obowiązek powstrzymania się od nadużywania alkoholu i używania środków odurzających

- sąd może również orzec świadczenia pieniężne np. na rzecz instytucji charytatywnych lub zakazać prowadzenia samochodu na okres 2 lat

Do okresu próby dolicza się 6 miesięcy i po tym okresie nie ma wpisu w centralnym rejestrze skazań.

Warunkowe umorzenie jest środkiem karnym dla celów wychowawczych. Są to najczęściej przestępstwa nieumyślne. Ważny element: okoliczności sprawy nie mogą budzić żadnych wątpliwości.

41. Różnice między postępowaniem przygotowawczym a postępowaniem sądowym

PRAWO CYWILNE

42. Osoby fizyczne i prawne

osoba fizyczna - osobą fizyczną jest człowiek od narodzin do śmierci. W dniu urodzenia zdobywa zdolność prawną. Płód nienarodzony może dziedziczyć po zmarłym w przeciągu 300 dni od poczęcia. Poroniony płód nie jest osobą fizyczną.

Na osobowość prawną składają się 2 elementy:

- zdolność prawna

- zdolność do czynności prawnych (zdolność do zaciągania zobowiązań we własnym imieniu (0-13 brak zdolności do czynności prawnych, 13-18 ograniczona zdolność do czynności prawnych)

osoba prawna- organizacja ludzi, która w swoich regułach skrutkturalnych wskazuje jakie działania, jakich ludzi i w jakich okolicznościach traktowane są jako działania tej organizacji, a nie tych ludzi. Osoba prawna powstaje w chwili wpisu do rejestru.

Musi posiadać:nazwę - określoną w statucie lub akcie założycielskim, adres siedziby - najczęsciej tam gdzie znajduje się organ zarzadzający.

państwowe osoby prawne - Skarb Państwa, osoby strukturalnie i majątkowo powiązane z państwem (jednoosobowe spółki skarbu państwa, PAN, publiczne szkoły wyższe itp)

osoby prawne gospodarcze - osoby profesjonalnie trudniące się prowadzeniem działalności gospodarczej

osoby prawne niegospodarcze - stowarzyszenia, partie, fundacje, szkoły wyższe itp

osoby prawne typu korporacyjnego - członkowie poprzez wniesione udziały lub składki tworzą majątek osoby prawnej i uzyskują uprawnienia do oddziaływania na dalszy ich los

43. Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych

zdolność prawna - zdolność do bycia podmiotem prawa lub obowiązku

zdolność do czynności prawnych - zdolność do samodzielnego dysponowania prawem i/lub obowiązkami, nabywa się ją z wiekiem:

przed 13 rokiem życia - brak

pomiędzy 13 - 18 rokiem życia - ograniczona zdolność do czynności prawnych, przy większości czynności prawnych potrzebna zgoda opiekuna

ukończone 18 lat - pełne zdolności do czynności prawnych

Osoby całkowicie ubezwłasnowolnione też nie mają zdolności do czynności prawnych

44.Czynności prawne

Czynność prawna- jest to czynność dokonywana przez osobę fizyczną lub prawną, która służy do nawiązania stosunku cywilno-prawnego. Czynności mogą wynikać z ustaw, z umów, jak również stosunek cywilno-prawny może być nawiązany przez czyny niedozwolone. Czynności - jednostronne (złożone oferty, sporządzanie testamentu) i dwustronne (umowy).

Czynności:

- konsensualne (udzielenie pełnomocnictwa)

- realne (potrzebny jest aktywny udział dwóch osób)

Czynności:

- zobowiązujące (zobowiązanie do płacenia świadczenia na rzecz danej osoby)

- rozporządzające ( czynności dotyczące zmiany w zakresie istniejącego już porządku prawnego, np. ustanowienie hipoteki, zbycie

swojej własności)

Czynności dwustronnie zobowiązujące - najczęstsze.

Czynności:

- odpłatne np. sprzedaż, nabycie spadku

- nieodpłatne

45. Przesłanki ważności czynności prawnej

4 przesłanki ważności czynności prawnej:

- osoba dokonujące czynności prawnej musi mieć do niej zdolność prawną

- czynność prawna nie może być sprzeczna z prawem ani z zasadami współżycia społecznego

- jeżeli dla danej czynności prawnej przewidziana jest konkretna forma, czynność musi być tak dokonana

- czynność musi być wolna od wad (brak świadomości lub swobody w chwili dokonywania czynności, gdyby nie ten błąd byśmy tej

czynności nie dokonali; pozorność oświadczenia woli - czynność pozorna, np. fałszywe darowizny; groźba - wymuszenie na innej

osobie, np. rozporządzanie moim mieniem)

46. Wady oświadczenia woli

Brak świadomości lub swobody - oświadczenie woli złożone przez osobe, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzęecie decyzji i wyrażenie woli, jest bezwzglednie nieważne.

Pozornosc - zgodnie z art. 83 k.c. pozorność polega na tym, że osoba składająca oświadczenie woli umawia się z adresatem tego

oświadczenia, iz: a) oświadczenie woli ma nie wywoływać żadnych skutków prawnych mimo istnienia zewnętrznych symptomów ich powstania, bądź też b) mogą powstać inne skutki prawne aniżeli te, które zostały oznaczone w treści oświadczenia woli (np. strony zawieraja umowe sprzedaży, chociaż umawiają się, że w rzeczywistosci dojdzie do skutku umowa darowizny).

Błąd - przez „błąd" należ rozumieć falszywe wyobrażenie o rzeczywistym stanie rzeczy, a zatem mylne wyobrażenie lub brak w ogóle wyobrażenia (bład sensu stricto), jak również mylne wyobrażenie o treści składanego oświadczenia (pomyłka)

Groźba - zgodnie z art. 87 k.c., kto zlożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten moż uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu albo innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

47. Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo

Pełnomocnictwoto jednostronne oświadczenie osoby (mocodawcy), na mocy którego inna osoba (pełnomocnik) staje się upoważniona do działania w imieniu mocodawcy. Innymi słowy, każda czynność wykonana przez pełnomocnika w imieniu mocodawcy i w zakresie udzielonego pełnomocnictwa wywoła skutki bezpośrednio w sferze prawnej mocodawcy.

Przykład: jeśli Kowalski udzieli Nowakowi pełnomocnictwa do sprzedania jego samochodu, to Nowak będzie mógł skutecznie zbyć ten samochód w imieniu Kowalskiego, podpisując się na umowie jako Nowak działający w imieniu Kowalskiego.

Jakie są rodzaje pełnomocnictwa?
Mocodawca może ustanowić takie pełnomocnictwo, w którym pełnomocnik będzie mógł dokonywać wszystkich czynności w zakresie tzw. zwykłego zarządu (pełnomocnictwo ogólne). Powinno być ono zawarte na piśmie pod rygorem nieważności. Może ustanowić też pełnomocnictwo rodzajowe, dzięki któremu pełnomocnik będzie mógł dokonywać w imieniu mocodawcy czynności prawnych określonego rodzaju (np. sprzedawanie nieruchomości, zawieraniu umów o pracę w imieniu przedsiębiorstwa itp.). Może ustanowić wreszcie pełnomocnictwo szczególne - do dokonania w imieniu mocodawcy określonej czynności prawnej (np. do sprzedaży określonego mieszkania).

Można także udzielić pełnomocnictwa kilku pełnomocnikom. Wtedy każdy z nich może działać samodzielnie. Jeśli chcemy wyraźnie zastrzec, że muszą oni działać łącznie to powinniśmy to wyraźnie zaznaczyć w umowie.

Przedstawicielstwo polega na tym, że czynność prawna dokonana zostaje przez osobę zwaną przedstawicielem, w imieniu innej osoby, zwanej reprezentowanym, oraz że pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.Działanie przedstawiciela charakteryzuje się dwiema cechami. Po pierwsze - przedstawiciel podejmuje je nie w swoim, lecz w imieniu innej osoby. Po drugie - z czynności prawnej przedstawiciela wynikają skutki prawne nie dla niego, lecz dla osoby reprezentowanej. Na przykład umowę sprzedaży zawiera wprawdzie przedstawiciel, ale sprzedawcą jest osoba, którą on reprezentuje i ją obciążają wszystkie obowiązki sprzedawcy. Stosunek prawny nawiązuje się między kupującym i osobą reprezentowaną, a nie między kupującym i przed­stawicielem. Przepisy kodeksu cywilnego regulują dwa rodzaje przedstawicielstwa: 1) przedstawicielstwo ustawowe, 2) pełnomocnictwo. Różnią się one źródłem umocowania przedstawiciela. Przedstawicielstwo ustawowe cechuje się tym, że prawo przedstawi­ciela do dokonywania czynności prawnych w imieniu drugiej osoby wynika z przepisu ustawy. Przedstawicielami ustawowymi są przede wszystkim rodzice w stosunku do dzieci podlegających ich władzy rodzicielskiej (art. 98 § l k.r. i op.), przy czym każde z nich może działać samodzielnie. Przedstawicielem ustawowym ubezwłasnowolnionego częściowo jest kurator, kapitan morskiego statku handlowego jest przedstawicielem ustawowym armatora poza portem macierzystym. Jak widać, celem przedstawicielstwa ustawowego jest z reguły umożliwienie dokonywania czynności prawnych osobom, które z powodu braku wymaganej prawem zdolności do czynności prawnych lub z innych powodów (np. nieobecno­ści) same działać nie mogą. Pełnomocnictwo jest rodzajem przedstawicielstwa, w którym prawo przedstawiciela do dokonywania czynności prawnych w cudzym imieniu opiera się na woli osoby reprezentowanej (mocodawcy). Udzielić pełnomocnictwa może każda osoba fizyczna i prawna, mająca zdolność do czynności prawnych. Udzielenie pełnomocnictwa jest jednostronną czynnością prawną. Pełnomocnikiem może być także osoba mająca ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Pełnomocnik może mieć umocowanie równocześnie dwu osób, ale powinien działać w interesie obu stron, nie naruszając interesów żadnej z nich. W zasadzie nie może on jako pełnomocnik innej osoby zawierać umów ze sobą samym, chyba że nie może zajść naruszenie interesu mocodawcy.

48. Oferta, umowa przedwstępna

Oferta - oświadczenie woli osoby fizycznej lub prawnej skierowane do innej osoby fizycznej lub prawnej, oświadczenie to zawiera propozycję zwarcia umowy i określa jej głowne postanowienia

Przyjęcie oferty - zawarcie umowy jeżeli osoba do ktorej oferta jest skierowana nie ma zastrzeżen; jeśli ma zastrzeżenia to oferta nie wiąże skutków cywilno - prawnych

Umowa przedwstępna - przyżeczenie zwarcia umowy w jakimś terminie, najczęście u.p. związana jest z zadatkiem (10% wartości przedmiotu umowy; zadatek jest zabezpieczeniem dla obu stron, iż umowa zostanie przyjęta, stosowane najczęściej w przypadku nieruchomości); jeśli strona będąca nabywcą odstępuje (z własnej winy) od umowy to zadatek przepada, jeśli sprzedający nie dotrzyma warunków (z własnej winy) to płaci podwójną wartość zadatku. Jeśli wina była niezależna od stron to zadatek musi zostać oddany.

49. Przedawnienie roszczeń cywilnych

Pojecie i skutki przedawnienia W mysl art. 117 § l k.c. roszczenia majatkowe ulegaja przedawnieniu. Jak z tego wynika, nie ulegaja przedawnieniu prawa nie bedace roszczeniami (np. prawo wlasnosci) i roszczenia o niemajatkowym charakterze (np. roszczenia przyslugujace w razie naruszenia dóbr osobistych) „Ulegaja przedawnieniu" oznacza, ze ten, przeciwko komu przysluguje roszczenie (dluznik), moze uchylic sie od jego zaspokojenia, jesli uplynal okreslony w ustawie termin (art. 117 § 2 k.c.). Sad nie moze wiec uwzglednic terminu przedawnienia z urzedu, a jedynie na podniesiony zarzut. Dluznik moze jednak po uplywie terminu przedawnienia zrzec sie korzystania z zarzutu przedawnienia.

Terminy przedawnienia Art. 119 k.c. stanowi, ze terminy przedawnienia nie moga byc skracane ani przedluzane przez

czynnosc prawna, co oznacza, ze przepisy regulujace dlugosc tych terminów maja charakter

bezwzglednie obowiazujacy.

Ogólne terminy przedawnienia (gdy przepisy szczególne nie stanowia inaczej) wynosza :

a. dla roszczen o swiadczenia okresowe (np. alimenty, renty, czynsze) - trzy lata;

b. dla roszczen zwiazanych z prowadzeniem dzialalnosci gospodarczej (gdy osoba fizyczna

lub prawna, której roszczenie majatkowe przysluguje, zarobkowo trudni sie dzialalnoscia

gospodarcza i roszczenie jej pozostaje w zwiazku z ta dzialalnoscia) - trzy lata;

c. dla innych roszczen - dziesiec lat;

d. roszczenie stwierdzone wyrokiem sadu, a takze ugoda i orzeczeniem sadu polubownego

przedawnia sie z uplywem lat dziesieciu (nawet gdyby termin przedawnienia roszczen tego

rodzaju, co zasadzone, byl krótszy).

Poczatek biegu przedawnienia Poczatek biegu przedawnienia rozpoczyna sie wedlug art. 120 § l k.c. od dnia, w którym roszczenie stalo sie wymagalne (gdy wierzyciel moze juz zadac spelnienia swiadczenia). Jesli wymagalnosc

roszczenia zalezy od podjecia okreslonej czynnosci przez uprawnionego (np. od wezwania dluznika do spelnienia swiadczenia - art. 455 k.c.), bieg terminu przedawnienia rozpoczyna sie od dnia, w którym roszczenie staloby sie wymagalne, gdyby uprawniony podjal czynnosc w najwczesniej mozliwym terminie (art. 120 § l k.c.). Poczatek biegu przedawnienia roszczen

o zaniechanie rozpoczyna sie od dnia, w którym dluznik nie zastosowal sie do tresci roszczenia (art. 120 § 2 k.c.).

Zawieszenie biegu przedawnienia W mysl art. 121 k.c. bieg przedawnienia ulega zawieszeniu:

a. co do roszczen, które przysluguja dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania

wladzy rodzicielskiej (chodzi tu o ochrone interesów dzieci uzaleznionych w okresie trwania

wladzy rodzicielskiej od rodziców),

b. co do roszczen, które przysluguja osobom nie majacym pelnej zdolnosci do czynnosci

prawnych przeciwko osobom sprawujacym opieke lub kuratele -przez czas sprawowania

przez te osoby opieki lub kurateli (podobnie jak przy dzieciach z uwagi na ochrone tych

osób),

c. co do roszczen, które przysluguja jednemu malzonkowi przeciwko drugiemu przez czas

trwania malzenstwa (zeby uniknac konfliktów dla dobra istniejacego malzenstwa),

d. co do wszelkich roszczen, gdy z powodu sily wyzszej (zdarzenie o charakterze

obiektywnym, np. powódz, niedzialanie sadów) uprawniony nie moze ich dochodzic przed

sadem lub innym organem powolanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas

trwania przeszkody.

Skutkiem zawieszenia jest to, ze przez pewien okres bieg przedawnienia nie rozpoczyna sie, a

jesli juz sie rozpoczal, ulega zatrzymaniu na czas trwania przeszkody, a po jej ustaniu biegnie

w dalszym ciagu, zas czasu trwania przeszkody nie wlicza sie do tego biegu.

Wstrzymanie zakonczenia biegu przedawnienia Podobny charakter do zawieszenia biegu przedawnienia ma tzw. wstrzymanie jego zakonczenia, polegajace na tym, ze w razie zaistnienia pewnych okoliczno sci przedawnienie biegnie, ale jego bieg moze sie zakonczyc dopiero po uplywie okreslonego czasu od ustania tych okolicznosci.

Przerwanie biegu przedawnienia Przerwanie biegu przedawnienia oznacza, ze zaistnienie pewnych zdarzen powoduje, iz bieg przedawnienia przerywa sie, a po przerwie biegnie od nowa. Nie dolicza sie wiec - w odróznieniu do zawieszenia - okresu, jaki minal od rozpoczecia biegu przedawnienia do wystapienia zdarzenia powodujacego przerwanie.

50. Istota prawa rzeczowego

Prawo rzeczowe normuje prawo własności i inne prawa do rzeczy takie jak:

- p. własności

- ograniczone prawo rzeczowe

- posiadanie

Prawo rzeczowe jest prawem podmiotowym, przysługuje bezwarunkowo i skutecznie DOKONCZYC

51. Prawo własności

Prawo własności - najszersze prawo do rzeczy; pozwala właścicielowi korzystać z rzeczy i rozporządzać nimi z wyłączeniem innych osób; właściciel może korzystać z prawa własności w granicach określonych przepisami prawa i społeczno - gospodarczego przeznaczenia prawa własności.

52. Ograniczone prawo rzeczowe

Pojęcie i rodzaje ograniczonych praw rzeczowych

Ograniczone prawa rzeczowe to prawa przysługujące osobie fizycznej lub prawnej względem rzeczy będących własnością innej osoby. Wskutek ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego, uprawnienia właś-ciciela rzeczy ulegają pewnemu uszczupleniu na rzecz innej osoby, której to ograniczone prawo rzeczowe przysługuje. Charakter i zakres ograniczenia prawa własności zależy od rodzaju ograniczonego prawa rzeczowego, jakie obciąża dany przedmiot, a także ewentualnie od treści zawartej przez strony umowy (Jeżeli do ustanowienia prawa doszło w drodze umowy). Kodeks cywilny odróżnia siedem rodzajów ograniczonych praw rzeczowych:

1) użytkowanie

2) zastaw

3) służebność

4) własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego

5) spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego

6) prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej

7) hipoteka

53. Posiadanie

Pojęcie posiadania Posiadanie polega na sprawowaniu rzeczywistego władztwa nad rzeczą. Posiadanie nie jest więc prawem, lecz stanem faktycznym, w którym posiadacz sprawuje nad rzeczą taką władzę, jaka odpowiada treści jednego z praw podmiotowych (np. własności, użytkowania), niezależnie od tego czy w rzeczywis­tości przysługuje mu takie prawo⁵⁶. Inaczej można powiedzieć, że jest to moc wykonywania określonego prawa, którą należy odróżnić od samego prawa. Złodziej ma „moc wykonywania prawa własności" nad skradzioną rzeczą, nie ma on jednak „prawa" własności⁵⁷. Posiadanie rozumiane jako stan faktyczny i własność lub inne prawo podmiotowe są więc odrębnymi pojęciami i należy je traktować roz­łącznie⁵⁸. W praktyce właściciel rzeczy jest najczęściej równocześnie jej po­siadaczem, z posiadaniem najczęściej łączy się prawo własności. Wtedy władza faktyczna - posiadanie - opiera się na tytule prawnym, jakim jest własność. Może być jednak inaczej, prawo i stan faktyczny mogą iść własnymi, oddzielnymi drogami. Posiadanie jest władaniem rzeczą dla siebie samego, we własnym interesie. Tym różni się od dzierżenia, które polega na władaniu rzeczą za inną osobę. Na posiadanie składają się dwa elementy: a) faktyczne władztwo nad rzeczą, b) wola władania rzeczą.

Rodzaje posiadania Prawo cywilne daje podstawę do odróżnienia następujących rodzajów po­siadania:

a) posiadanie samoistne,

b) posiadanie zależne,

c) posiadanie służebności.

Posiadaczem samoistnym jest posiadacz rzeczy, który nią włada jak właściciel. Nie traci on posiadania przez to, że oddaje rzecz innej osobie w posiadanie zależne. Posiadaczem zależnym nazywamy tego, kto sprawuje faktyczne władzt­wo nad rzeczą jako najemca, dzierżawca, użytkownik, zastawnik lub mający inne prawo podmiotowe, z którym łączy się władztwo nad cudzą rzeczą. Do powstania posiadania zależnego dochodzi zazwyczaj w drodze zawarcia odpowiedniej umowy, np. najmu. Posiadanie zależne jest więc sprawowaniem władztwa w zakresie odpowiadającym treści innych praw podmiotowych niż własność. Jak wynika z powyższych uwag, rzecz może się znajdować jednocześnie w posiadaniu dwóch osób, z których jedna włada nią pośrednio (posiadacz samoistny), a druga bezpośrednio (posiadacz zależny), co ma miejsce na przykład przy wynajęciu lub wydzierżawieniu rzeczy. Posiadaczem służebności jest ten, kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości. Rozmiary władztwa nad cudzą rzeczą są tutaj minimalne.

54. Źródła zobowiązań

1) Czynności prawne. Stanowią one w obrocie cywilnym najczęstsze i najważniejsze źródło stosunków zobowiązaniowych. Dotyczy to przede wszyst­kim czynności prawnych dwustronnych (umów).

2) Czyny niedozwolone, w wyniku których powstaje szkoda i naru­szenie czyjegoś prawa podmiotowego, powodują powstanie stosunku zobowią­zaniowego między sprawcą lub inną osobą odpowiedzialną, a tym, komu wyrządzono szkodę. Treścią zobowiązania jest obowiązek naprawienia szkody.

3) Akty administracyjne, czyli jednostronne, indywidualne decyzje organów administracji państwowej

4) Inne zdarzenia. Grupa ta obejmuje szczególne rodzaje zdarzeń pra­wnych, powodujących powstanie zobowiązań. Ich ilość i znaczenie są stosunkowo niewielkie. Do grupy tej należą w szczególności:

a) prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia,

b) bezpodstawne wzbogacenie. AD B Bezpodstawne wzbogacenie (art. 405 k.c.): Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to było nie możliwe to do zwrotu jej wartości (podwójna kwota wynagrodzenia np. wynagrodzenie za kogoś. Wtedy jest obowiązek zwrotu w pełnej wysokości). Musi być substrat tego wzbogacenia. Np. zakup telewizora - trzeba go zwrócić lub jego równowartość.

55. Zasady odpowiedzialności w prawie cywilnym

Przez odpowiedzialnośćprawną należy rozumieć obowiązek ponoszenia prze­widzianych przez prawo niekorzystnych skutków zachowania własnego lub innych osób.

Odróżniamy odpowiedzialnośćkarną, odpowiedzialność dyscyplinarną, odpowie­dzialność cywilną i inne.

Odpowiedzialność karna przybiera postać kary pozbawienia wolności, kary grzywny, pozbawienia praw publicznych.

Odpowie­dzialność dyscyplinarnama formę nagany, potrącenia z zarobku, wydalenia ze służby itp

Odpowiedzialność cywilnacharakteryzuje się tym, że ma postać wyłącznie majątkową i owe konsekwencje mogą dotknąć tylko mienia osoby odpowiedzialnej. Odpowiedzialność cywilna charakteryzuje się także tym, że zachodzi w zasa­dzie tylko wówczas, gdy powstała szkoda. Odpowiedzialność cywilna przybiera postać obowiązku naprawienia szkody. Istnieje szereg rodzajów odpowiedzialności cywilnej, w zależności od branego pod uwagę kryterium podziału. W zależności od źródła odpowiedzialności cywilnej występować może:

1) odpowiedzialność umowna(kontraktowa), która jest konsekwencją niewykonania lub nienależytego wykonania umowy. Odpowiedzialność kontrak­towa powstaje wówczas, gdy przez niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy kontrahent poniósł szkodę.

2) odpowiedzialność poza­umowna(deliktowa) powstająca we wszystkich innych przypadkach wyrządze­nia szkody, gdy strony nie były do momentu powstania szkody związane stosunkiem prawnym.

Odpowiedzialność cywilna jest z reguły odpowiedzialnością osobistą, co oznacza, że wierzyciel może dochodzić swej należności na całym istniejącym i przyszłym majątku dłużnika. Odpowiedzialności osobistej przeciwstawia się odpowiedzialność rzeczową, która występuje jako wyjątek od ogólnej reguły. Odpowiedzialność rzeczowa polega na tym, że wierzyciel może dochodzić swojej należności na określonej rzeczy - bez względu na to czyją ona jest własnością. Odpowiedzialność cywilna jest z reguły nieograniczona i ciąży na całym majątku osoby odpowiedzialnej bez ograniczenia, do pełnej kwoty zasądzonego odszkodowania. Odpowiedzialność cywilna może być oparta na jednej z następujących zasad: a) zasadzie winy, b) zasadzie ryzyka, c) zasadzie słuszności, d) zasadach współżycia społecznego. Podstawowe znaczenie ma odpowiedzialność na zasadzie winy, nieco mniejsze odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Pozostałe dwie zasady odgrywają niewielką rolę.

56. Pojęcie szkody i jej naprawienia

Przez szkodęnależy rozumieć uszczerbek w obecnym i przyszłym majątku, jakiego poszkodowany doznaje wbrew swojej woli. Szkodę stanowi więc różnica między dwoma stanami majątkowymi: tym po wyrządzeniu szkody, i tym, który by istniał, gdyby szkody nie wyrządzono.

Szkoda majątkowa obejmuje 2 elementy:

1. Strata - efektywny uszczerbek pomniejszający majątek poszkodowanego,

2. Utracony zysk, czyli korzyści, jakie poszkodowany byłby osiągną, gdyby mu szkody nie wyrządzono

Istnieją dwa typyszkód majątkowych:

1. Na mieniu (te wyrządzone na majątku, bez związku z osobą poszkodowanego np. zniszczenie rzeczy)

2. Na osobie (te, które są następstwem uszkodzenia ciała, lub wywołania rozstroju zdrowia, a więc mają związek z osobą np. utracone w skutek choroby zarobki, zniszczona w skutek wypadku odzież)

Wysokość szkody- może być ustalona przez zainteresowanych lub sprecyzowana przez sąd w trakcie procesu.

Odpowiedzialność za szkodę:podstawą takiej odpowiedzialności może być umowa, w której jedna ze stron przyjmuje na siebie obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej drugiej stronie (np. umowa ubezpieczenia). Najczęściej jednak podstawę odpowiedzialności za szkodę stanowi ustawa, która łączy w sobie obowiązek naprawienia szkody z rozmaitymi zdarzeniami, a przede wszystkim z czynami niedozwolonymi (odpowiedzialność deliktowa) i z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umów (odpowiedzialność kontraktowa -art. 471 kc.- "Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania, bądź nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie, lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi." Przesłanki do odpowiedzialności kontraktowej:

Naprawienie szkody może nastąpić:

a. Przez przywrócenie rzeczy do stanu poprzedniego (restytucja naturalna)

b: przez zapłatę odszkodowania (restytucja pieniężna). W sprawie wysokości odszkodowania k.c. przyjmuje generalną zasadę, że ma ona odpowiadać wysokości szkody.

58. Dziedziczenie ustawowe i testamentowe, ważność testamentu

Dziedziczenie - według definicji słownikowej - polega na tym, iż z chwilą śmierci spadkodawcy prawa i obowiązki zmarłego (spadek) przechodzą na jedną lub kilka osób (spadkobierców).
Spadkiem jest ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci, z wyjątkiem tych, które są ściśle związane z jego osobą oraz tych, które przechodzą na oznaczone osoby niezależnie od tego czy są one spadkobiercami. Prawo cywilne wyróżnia następujące rodzaje dziedziczenia:
1) ustawowe - następuje w sytuacji, gdy np.: spadkodawca nie zostawił testamentu, bądź okazał się on nieważny, bądź spadkobierca testamentowy spadek odrzucił lub został uznany za niegodnego, albo zmarł przed spadkodawcą. Kolejność dziedziczenia ustawowego określają art. 931-937 Kodeksu cywilnego,
2) testamentowe - spadkobiercą staje się osoba wskazana w testamencie. Formy testamentu określają art. 949-954 Kodeksu cywilnego.

I. Dziedziczenie ustawowe
Dziedziczenie ustawowe ma miejsce, gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu albo gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. W dziedziczeniu ustawowym co do części spadku ma miejsce, gdy spadkodawca nie powołał do tej części spadkobiercy albo gdy którakolwiek z kilku osób, które zostały powołane do całości spadku nie chcą lub nie mogą być spadkobiercami. Przy czym w ostatnim wypadku dziedziczenie ustawowe nie występuje jeżeli działa podstawienie lub przyrost . Reguły dziedziczenia ustawowego mogą być uważane za zastępujące wole spadkodawcy.
Krąg Spadkobierców
Kodeks cywilny wymienia następujących bliskich spadkodawcy:
· małżonek
· zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki, itd.)
· rodzice
· rodzeństwo
· zstępni rodzeństwa
Przy czym dziedziczenie krewnych nie charakteryzuje się wzajemnością, np. wnuk dziedziczy po swoim dziadku, lecz dziadek nie dziedziczy po swoim wnuku, dziecko brata/siostry spadkodawcy dziedziczy po swoim wujku, natomiast wuj nie dziedziczy po swoim siostrzeńcu.

Małżonek
Małżonek spadkodawcy dziedziczy z ustawy, jeżeli pozostawał w chwili otwarcia spadku w formalnym związku małżeńskim ze spadkodawcą. Separacja faktyczna nie wyłącza małżonka od dziedziczenia. Związek małżeński nie istnieje, jeżeli w chwili otwarcia spadku istniało prawomocne orzeczenie unieważniające lub rozwiązujące małżeństwo Wytoczenie powództwa o unieważnieni małżeństwa za życia spadkodawcy pozwala na jego unieważnienie także po śmierci jednego z małżonków, bez żadnych ograniczeń. Unieważnienie takiego małżeństwa mogą dochodzić zstępni zmarłego, a jego skutkiem jest wyłączenie od dziedziczenia małżonka pozostałego przy życiu. Jeżeli w chwili śmierci spadkodawcy toczy się proces o rozwód - ulega ona umorzeniu. Jeżeli jednak zmarły wystąpił z żądaniem orzeczenia rozwodu z winy drugiego małżonka może to doprowadzić, na żądanie każdego z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem, do wyłączenia od dziedziczenia małżonka pozostałego przy życiu. Z żądaniem wydania takiego orzeczenia można wystąpić w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca, o którym mowa powyżej, dowiedział się o otwarciu spadku, jednak nie później niż w rok od otwarcia spadku. Termin ustawowy ma charakter terminu zawitego.

Zstępni, osoby przysposobione
Dziecko dziedziczy po swoich rodzicach niezależnie od tego, czy pochodzi z małżeństwa, czy ze związku pozamałżeńskiego. Podobnie rodzice dziedziczą po swoim dziecku niezależnie od tego, czy w chwili otwarcia spadku pozostają ze sobą w związku małżeńskim, a nawet czy kiedykolwiek w takim związku pozostawali.
Reguły dziedziczenia ustawowego między przysposobionym, a przysposabiającymi uzależnione są od tego, czy jest to przysposobienie pełne (art. 124 KRO), czy niepełne (art. 121 KRO). W pierwszym przypadku zarówno przysposobiony jak i przysposabiający dziedziczą tak jakby przysposobiony był dzieckiem przysposabiającego. W drugim przypadku reguły dziedziczenia zostały ustalone w art. 937 KC:
· przysposobiony dziedziczy po przysposabiającym na równi z jego dziećmi, a zstępni przysposobionego dziedziczą po przysposabiającym na tych samych zasadach co dalsi zstępni spadkodawcy;
· przysposobiony i jego zstępni nie dziedziczą po krewnych przysposabiającego, a krewni przysposabiającego nie dziedziczą po przysposobionym i jego zstępnych;
· rodzice przysposobionego nie dziedziczą po przysposobionym, a zamiast nich dziedziczy po przysposobionym przysposabiający; poza tym przysposobienie nie narusza powołania do dziedziczenia wynikającego z pokrewieństwa.

Kolejność dziedziczenia
Spadkobiercy ustawowi zostali podzieleni na grupy dochodzące kolejno do dziedziczenia ustawowego. Przy czym spadkobiercy należące do grupy dalszej dochodzą do dziedziczenia dopiero wówczas, gdy nie ma spadkobierców należących do grupy bliższej. Wielkość udziałów poszczególnych spadkobierców określa szczegółowo Kodeks cywilny. Dzieli ona spadkobierców ustawowych na 3 grupy, do których należą:
1) małżonek i dzieci spadkodawcy, a jeżeli dziecko nie dożyło otwarcia spadku w jego miejsce wchodzą jego zstępni.
2) małżonek spadkodawcy, jego rodzice, rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa
3) w przypadku braku spadkobierców należących do pierwszej i drugiej grupy, do dziedziczenia z ustawy dochodzi Skarb Państwa
Możliwe jest określenie udziałów w stałym ułamku lub w zależności od liczby spadkobierców dochodzących do dziedziczenia podział według głów. Jeżeli w miejsce nieżyjących krewnych spadkodawcy powołani zostają ich zstępni, określenie wielkości udziału następuje według szczepów. Polega to w pierwszej kolejności na określeniu udziału jaki przypadałby nieżyjącemu krewnemu bliższego stopnia, a następnie jego podział w częściach równych między zstępnych zmarłego - ów wtórny podział odbywa się wedle głów, np. Spadkodawca miał 3 synów. Jeden z nich nie dożył otwarcia spadku, pozostawiając dwoje dzieci. Podział spadku odbywa się w stosunku do synów według głów - każdy uzyskuje 1/3, zaś dzieci zmarłego syna spadkodawcy uzyskują udział jaki przypadał ich ojcu - czyli 1/3 całego spadku. Ten udział dzieli się pomiędzy nich według głów, czyli w częściach równych - 1/3 x 1/2 = 1/6

Dziedziczenie spadkobierców grupy pierwszej
Małżonek spadkodawcy i jego dzieci dziedziczą w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ spadku. Jeżeli małżonkowie pozostają w wspólności majątkowo-małżeńskiej, z chwilą śmierci jednego z nich wspólność ustaje, zaś do majątku nią objętego stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 42 KRO) - udziały małżonków są równe, przy czym istnieje możliwość ustalenia nierównych udziałów (art. 43 § 2 i 3 KRO). Gdy udziały małżonków są równe - oznacza to, że w skład spadku wchodzi połowa dotychczasowego majątku wspólnego, a więc małżonek pozostaje jedynym uprawionym co do drugiej połowy, a ponadto uzyskuje co najmniej ¼ z drugiej połowy, np. Spadkodawca pozostawia żonę i 4 dzieci. Małżonkowie pozostawali w wspólności majątkowej. Po śmierci spadkodawcy udział w spadku wygląda następująco. Żona ½ - jako część przypadającą jej z tytuły wspólności majątkowej oraz ¼ x ½ = 1/8 pozostałego majątku, czyli w sumie 5/8 spadku. Dzieci zaś otrzymują pozostałą część w częściach równych, tj. po 3/32

Dzieci i dalsi zstępni
Jeżeli spadkodawca nie pozostawał w związku małżeńskim lub jeżeli jego małżeństwo zostało unieważnione po jego śmierci, a także małżonek został wyłączony od dziedziczenia na podstawie art. 940 KC do dziedziczenia dochodzą dzieci. Dziedziczą one w częściach równych. Jeżeli dziecko nie dożyło otwarcia spadku, jego udział przypada jego dzieciom (wnukom spadkodawcy) w częściach równych. Określenie wielkości udziałów dzieci spadkodawcy następuje według głów, natomiast dalszych zstępnych według szczepów.
np. Spadkodawca miał dwoje dzieci, a każde z nich miało dwoje zstępnych. Jeden z spadkobierców umiera przed otwarciem spadku, a więc wedle tego co zostało powiedziane, do spadku dochodzą jego dzieci (wnukowie spadkodawcy). Części spadku wyglądają następująco: dziecko spadkodawcy ½ część majątku, zaś jego wnukowie po 1/6
Osoby przysposobione dziedziczą w taki sam sposób po przysposabiającym jak dzieci i dalsi zstępni.

Dziedziczenie spadkobierców grupy drugiej
Spadkobiercy należący do drugiej grupy dochodzą do dziedziczenia, jeżeli spadkodawca nie pozostawił zstępnych lub żyjący zstępni są traktowani jakby nie dożyli otwarcia spadku (zrzekli się dziedziczenia, zostali uznani za niegodnych, odrzucili spadek). Małżonek zaś dochodzi do dziedziczenia zarówno w pierwszej jak i w drugiej grupie spadkobierców. Jego udział w spadku w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem lub zstępnymi rodzeństwa wynosi zawsze połowę spadku, np. Do dziedziczenia dochodzi małżonek spadkodawcy oraz dwoje rodzeństwa. Udziały wyglądają następująco - małżonek ½, rodzeństwo po ¼.
Wielkość udziałów rodziców i rodzeństwa dochodzących do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem przedstawia się następująco: każde z rodziców otrzymuje ¼ tego, co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa, pozostała część dziedziczy rodzeństwo w częściach równych.
np Spadkodawcami są: małżonek, rodzice spadkodawcy oraz dwoje rodzeństwa. Udziały wyglądają następująco - małżonek ½ całości spadku, każdy z rodziców, a także każde z rodzeństwa o 1/8 spadku.
Rodzeństwo przyrodnie dziedziczy tak jak rodzone, a rodzone dochodzą do dziedziczenia niezależnie od tego, czy pozostają w związku małżeńskim. Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada po połowie drugiemu z rodziców i rodzeństwu spadkodawcy.
np. Spadkodawcami są: małżonek, rodzice spadkodawcy oraz dwoje rodzeństwa. Udziały wyglądają następująco - małżonek ½ całości spadku, rodzic pozostały przy życiu 3/16, a każde z rodzeństwa po 5/32 spadku.
Jeżeli do spadku powołani są obok małżonka tylko rodzice lub tylko rodzeństwo, dziedziczą oni w częściach równych to, co przypada łącznie dla rodziców i rodzeństwa,
np. Spadkodawca są jedynie małżonek oraz brat spadkodawcy. Udziały wyglądają następująco: małżonek ½, brat ½.
Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa-spadkobierców nie dożyło otwarcia spadku jego udziały przypadają zstępnym, przy czym dziedziczenie zstępnych rodzeństwa spadkodawcy następuje według szczepów. W pierwszej kolejności ustala się udział, który przypadałby zmarłemu spadkobiercy, a następnie udział ten dzieli się na tyle części , ile jest zstępnych uprawnionych do dziedziczenia po zmarłym spadkobiercy.

Jedyny spadkobierca - małżonek
Jeżeli spadkodawca nie pozostawił rodziców, rodzeństwa ani zstępnych rodzeństwa - jedynym spadkobiercą zostaje małżonek w stosunku do całości spadku. Przy czym, gdy do spadku dochodzi małżonek w zbiegu z innymi spadkobiercami niż zstępni spadkodawcy, którzy mieszkali z nim razem w chwili jego śmierci, może żądać ze spadku ponad swój udział spadkowy, przedmiotów urządzenia domowego, z których za życia spadkodawcy korzystał wspólnie z nim lub wyłącznie sam. Do roszczeń małżonka z tego tytułu stosuje się przepisy o zapisie (art. 939 KC)

Dziedziczenie Skarbu Państwa
Z braku spadkobierców ustawowych (osób należących do pierwszej i drugiej grupy, tj. małżonka, zstępnych, rodziców, rodzeństwa, zstępnych rodzeństwa) spadek z ustawy przypada Skarbowi Państwa. Jego sytuacja prawna jako spadkobiercy ustawowego jest inna niż pozostałych spadkobierców. Skarb Państwa nie może odrzucić spadku, który przypada mu z mocy ustawy i nie składa oświadczeń woli co do spadku, a jego przyjęcie uważane jest za przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza

II. Dziedziczenie testamentowe
Gdy spadkodawca pozostawił ważny testament wtedy dziedziczenie odbywa się na podstawie testamentu.
Testament jest czynnością prawną na mocy której za życia określonej osoby dochodzi do ustalenia kto, w jakich częściach odziedziczy po śmierci tej osoby jej majątek, względnie jakie składniki tego majątku mają być zapisane i komu itp. Testament, oprócz typowych zapisów może także zawierać szereg postanowień szczegółowych (np. ustanowienie tzw. zapisów i poleceń, powołanie wykonawcy testamentu, powołanie fundacji itp.). Sporządzenie testamentu ma na celu zwykle zmianę porządku dziedziczenia ustawowego.

Z punktu widzenia formy, w jakiej można sporządzić testament możemy wyróżnić trzy podstawowe:
· Testament notarialny (sporządzony przed notariuszem w formie aktu notarialnego);
· Testament pisemny
· Testament ustny (osoba zamierzająca rozporządzić swoim majątkiem w ten sposób winna oświadczyć swoją wole wobec przewodniczącego zarządu gminy, sekretarza gminy lub kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w obecności co najmniej dwóch świadków)

Obok form podstawowych istnieją jeszcze tzw. testamenty szczególne, do których zalicza się:
1) Testament ustny, sporządzony w obawie rychłej śmierci. Oświadczenie woli składa się ustanie w obecności trzech świadków. Przed upływem roku treść oświadczenia winna zostać spisana ze wskazaniem miejsca i daty złożenia oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, oraz podpisana przez spadkodawcę i dwóch świadków lub przez wszystkich trzech świadków.
2) Testament sporządzony na statku morskim lub powietrznym.
3) Testament wojskowy.
Wszystkie testamenty szczególne mają przejściowy charakter i tracą swoją moc z upływem sześciu miesięcy od momentu w którym ustały przyczyny dla których nie można było dochować zwykłej formy testamentu.

59. Dobra osobiste

Dobra osobiste - (art. 23 KC) to dobra osobowe człowieka jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek tajemnica korespondencji, nietykalność cielesna, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska pozostaje pod ochroną prawa cywilnego, niezależnie od tego, jaka jest ochrona przewidziana innymi przepisami. Ochrona może być dublowana. Dobra osobiste są niezbywalne, są to prawa tzw. podmiotowe. Każde naruszenie pociąga za sobą konsekwencje prawne, jednak sam pokrzywdzony decyduje czy dochodzić swych praw czy nie (powództwo z własne inicjatywy). Chyba, że pozew dotyczy osoby zmarłej. Ktoś, kto reprezentuje jakąś np. firmę, której dobra zostały naruszone, też może wszcząć postępowanie.