KONCEPCJA ROZWOJU PSYCHOSPOŁECZNEGO
ERIKA ERIKSONA
Uważa, że rozwój wynika z interakcji między wewnętrznymi instynktami a zewnętrznymi kulturowymi i społecznymi wymaganiami.
Trwa przez całe życie, bo całe życie rozwija się nasze poczucie tożsamości.
By dojrzeć, jednostka musi w czasie swego życia przetrzymać i pomyślnie rozwiązać osiem kryzysów czy dylematów, wynikających z nowych zadań stawianych przez otoczenie, z nowych wyzwań.
Rozwiązanie to znalezienie nowego sposobu funkcjonowania, nowej cechy ego, nowego wymiaru tożsamości jednostki, tzw. cnoty. Cnota daje siłę, potencję. Rozwiązuje się te problemy na kontinuum od bieguna pozytywnego do negatywnego.
Negatywne rozwiązanie któregoś kryzysu rzutuje na wszystkie pozostałe. Wypacza rozwój. Na każdym też etapie może być obnażona słabość kształtującej się tożsamości. Najczęściej na etapie VI.
Etap I . Wiek niemowlęcy (0 – 1 r. ż.)
|
KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY |
PODSTAWOWA UFNOŚĆ A NIEUFNOŚĆ (czy świat jest wrogi czy przyjazny) |
|
CEL ROZWOJU. ZADANIE |
OSIĄGNIĘCIE ZAUFANIA DO OPIEKUNA |
|
GŁÓWNA CNOTA |
NADZIEJA |
Etap II . Dzieciństwo (2 – 3 r. ż.)
|
KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY |
AUTONOMIA A WSTYD I ZWĄTPIENIE |
|
CEL ROZWOJU. ZADANIE |
OSIĄGNIĘCIE SAMOKONTROLI I POCZUCIA WŁASNEJ ODRĘBNOŚCI . |
|
GŁÓWNA CNOTA |
WOLA |
Etap III . Wiek zabawy (4 – 5 r. ż.)
|
KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY |
INICJATYWA A POCZUCIE WINY |
|
CEL ROZWOJU |
UKSZTAŁTOWANIE ORIENTACJI NA CELE I INICJATYWNOŚĆ W DZIAŁANIU (pojawienie się poczucia celowości działania) |
|
GŁÓWNA CNOTA |
ZDECYDOWANIE /PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ/ |
Etap IV . Wiek szkolny (6– 12 r. ż.)
|
KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY |
PRODUKTYWNOŚĆ (PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ) A POCZUCIE NIŻSZOŚCI |
|
CEL ROZWOJU |
OSIĄGNIĘCIE POCZUCIA WŁASNEJ KOMPETENCJI (zaradność i sprawność w działaniu) |
|
GŁÓWNA CNOTA |
KOMPETENCJA |
Etap V . Wiek adolescencji (13 – 18 r. ż.) (19 – 22 r.ż.)
|
KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY |
TOŻSAMOŚĆ GRUPOWA A ALIENACJA ____________________________ TOŻSAMOŚĆ INDYWIDUALNA A NIEPEWNOŚĆ (DYFUZJA) ROLI |
|
CEL ROZWOJU |
OSIĄGNIĘCIE ODPOWIEDZI NA PYTANIE KIM JESTEM I KIM MOGĘ BYĆ (ile jestem wart) |
|
GŁÓWNA CNOTA |
WIERNOŚĆ SOBIE (integracja intelektualna, społeczna, seksualna, etyczna itd.) |
Stany (statusy) tożsamości wg Jamesa Marcii (1987).
Statusy ocenia się za pomocą dwóch wymiarów: podejmowania poszukiwań, stawiania pytań (P); zaangażowania, podejmowania ról (Z).
|
STRUKTURA TOŻSAMOŚCI |
P |
Z |
|
I osiągnięcie |
+ |
+ |
|
II moratorium |
+ |
- |
|
III zamknięcie |
- |
+ |
|
IV rozpad |
- |
- |
Stadium rozproszenia tożsamości (rozpadu) (zagubienia).
Stadium tożsamościowego moratorium.
Stadium tożsamości tymczasowej (zamknięcie) – (tożsamość przejęta).
Stadium osiągniętej tożsamości.
KOLEJNOŚĆ STADIÓW JEST DOWOLNA. By osiągnąć tożsamość musi być moratorium.
Etap VI . Wczesna dorosłość (23 – 34 r. ż.)
|
KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY |
INTYMNOŚĆ A IZOLACJA |
|
CEL ROZWOJU |
OSIĄGNIĘCIE ZDOLNOŚCI DO MIŁOŚCI BEZ UTRATY POCZUCIA WŁASNEJ TOŻSAMOŚCI (dawanie, kochanie w nieegoistyczny sposób) |
|
GŁÓWNA CNOTA |
MIŁOŚĆ |
Etap VII . Średnia dorosłość (35 - 60 r. ż.)
|
KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY |
KREATYWNOŚĆ (PRODUKTYWNOŚĆ) A ZAINTERESOWANIE SOBĄ I STAGNACJA |
|
CEL ROZWOJU |
POTRZEBA OPIEKOWANIA SIĘ I TROSKA O LOS MŁODSZYCH GENERACJI (dzięki inwestowaniu w kolejne pokolenia ludzie czują się produktywni) |
|
GŁÓWNA CNOTA |
OPIEKUŃCZOŚĆ |
Etap VIII . Późna dorosłość (pow. 65 r. ż.)
|
KRYZYS PSYCHOSPOŁECZNY |
INTEGRALNOŚĆ EGO /samoakceptacja/ A DESPERACJA I ROZPACZ /beznadzieja/ |
|
CEL ROZWOJU |
OSIĄGNIĘCIE MĄDROŚCI ŻYCIOWEJ W WYNIKU POZYTYWNEGO BILANSU ŻYCIA |
|
GŁÓWNA CNOTA |
MĄDROŚĆ |
Opracowano na podstawie: Brzezińskiej (2000), Bee, 2004, Streneberga, 1999 i innych.