Wykład 1. Koncepcja

Wykład 1. Koncepcja

rozwoju w

rozwoju w

psychologii

psychologii

Rozwój a różne nauki

Rozwój a różne nauki

Filogeneza: rozwój gatunków;

Filogeneza: rozwój gatunków;

Antropogeneza: rozwój

Antropogeneza: rozwój

historyczny człowieka;

historyczny człowieka;

ONTOGENEZA

ONTOGENEZA

: rozwój

: rozwój

indywidualny człowieka w toku

indywidualny człowieka w toku

jego życia osobniczego -

jego życia osobniczego -

przedmiot zainteresowania

przedmiot zainteresowania

psychologii rozwoju.

psychologii rozwoju.

Istota rozwoju:

Istota rozwoju:

ZMIANA - czyli uwzględnienie

ZMIANA - czyli uwzględnienie

perspektywy czasowej;

perspektywy czasowej;

Definicja zmiany

Definicja zmiany

: różnica między

: różnica między

stanem poprzednim a obecnym

stanem poprzednim a obecnym

danego obiektu zaobserwowana po

danego obiektu zaobserwowana po

upływie pewnego czasu.

upływie pewnego czasu.

Jednak

Jednak

nie każda zmiana

nie każda zmiana

oznacza rozwój!

oznacza rozwój!

W psychologii długo rozwój rozumiano

W psychologii długo rozwój rozumiano

tak, jak w naukach biologicznych;

tak, jak w naukach biologicznych;

Podstawowe kategorie tak

Podstawowe kategorie tak

rozumianego rozwoju:

rozumianego rozwoju:

-

-

WZROST

WZROST

: ilościowe zwiększanie

: ilościowe zwiększanie

się rozmiarów (np. przyrost wagi,

się rozmiarów (np. przyrost wagi,

liczby komórek);

liczby komórek);

-

-

DOJRZEWANIE

DOJRZEWANIE

: rozwój komórek

: rozwój komórek

do takiego stanu, w którym organizm

do takiego stanu, w którym organizm

może w pełni je wykorzystać;

może w pełni je wykorzystać;

-

-

UCZENIE SIĘ

UCZENIE SIĘ

: stosunkowo trwała

: stosunkowo trwała

zmiana zachowania będąca

zmiana zachowania będąca

rezultatem doświadczenia. Zależna

rezultatem doświadczenia. Zależna

od dojrzewania.

od dojrzewania.

Rezultat przyjęcia biologicznego

Rezultat przyjęcia biologicznego

modelu rozwoju - uznawanie za

modelu rozwoju - uznawanie za

zmianę rozwojową taką, którą

zmianę rozwojową taką, którą

cechowało:

cechowało:

1. Jednokierunkowość

1. Jednokierunkowość

(monotoniczność);

(monotoniczność);

2. Nieodwracalność;

2. Nieodwracalność;

3. Trwałość;

3. Trwałość;

4. Autonomiczność.

4. Autonomiczność.

1.

1.

Jednokierunkowość

Jednokierunkowość

: zmiany prowadzą

: zmiany prowadzą

do określonego stanu końcowego; na

do określonego stanu końcowego; na

bazie prostszych zmian nadbudowują się

bazie prostszych zmian nadbudowują się

bardziej skomplikowane;

bardziej skomplikowane;

2.

2.

Nieodwracalność

Nieodwracalność

i

i

3.

3.

Trwałość

Trwałość

- oznacza to, że stany

- oznacza to, że stany

organizacji wewnętrznej, które raz

organizacji wewnętrznej, które raz

powstały, nie mogą być cofnięte ani

powstały, nie mogą być cofnięte ani

oduczone; stanowią bazę do nowych

oduczone; stanowią bazę do nowych

procesów zmian;

procesów zmian;

4.

4.

Autonomiczność

Autonomiczność

- oznacza, że zmiany

- oznacza, że zmiany

rozwojowe są ściśle powiązane i

rozwojowe są ściśle powiązane i

wyznaczane przez czynniki wewnętrzne,

wyznaczane przez czynniki wewnętrzne,

tkwiące w strukturze systemu

tkwiące w strukturze systemu

psychicznego.

psychicznego.

Efekt tak rozumianych zmian:

Efekt tak rozumianych zmian:

1. Zmiany mają charakter

1. Zmiany mają charakter

powszechny w danej populacji;

powszechny w danej populacji;

2. Zmiany są ściśle powiązane z

2. Zmiany są ściśle powiązane z

wiekiem;

wiekiem;

3. Zmiany są przewidywalne.

3. Zmiany są przewidywalne.

Ostatnio takie podejście do

Ostatnio takie podejście do

rozwoju poddawane jest krytyce -

rozwoju poddawane jest krytyce -

podkreślana jest rola czynników

podkreślana jest rola czynników

środowiskowych!

środowiskowych!

Inne charakterystyki zmian

Inne charakterystyki zmian

rozwojowych:

rozwojowych:

1. Zmiany ilościowe: narastanie,

1. Zmiany ilościowe: narastanie,

przybywanie, ale bez naruszenia

przybywanie, ale bez naruszenia

struktury wewnętrznej zjawisk czy

struktury wewnętrznej zjawisk czy

procesów (np. zwiększanie się

procesów (np. zwiększanie się

zasobu słów);

zasobu słów);

2. Zmiany jakościowe:

2. Zmiany jakościowe:

przekształcanie się wewnętrznej

przekształcanie się wewnętrznej

organizacji czynności psychicznych

organizacji czynności psychicznych

i zachowania (np. nowy sposób

i zachowania (np. nowy sposób

rozumienia świata).

rozumienia świata).

1. Zmiany progresywne: narastanie,

1. Zmiany progresywne: narastanie,

powiększanie się, doskonalenie,

powiększanie się, doskonalenie,

np. szybsze tempo uczenia się,

np. szybsze tempo uczenia się,

lepsze rozumienie, itp.;

lepsze rozumienie, itp.;

2. Zmiany regresywne: inwolucja,

2. Zmiany regresywne: inwolucja,

atrofia, zanik.

atrofia, zanik.

Zmiany te występują w każdym

Zmiany te występują w każdym

okresie życia - progresja może

okresie życia - progresja może

wystąpić u ludzi starych, a regres

wystąpić u ludzi starych, a regres

u dzieci.

u dzieci.

1. Zmiany intraindywidualne:

1. Zmiany intraindywidualne:

zachodzące w psychice i

zachodzące w psychice i

zachowaniu jednostki;

zachowaniu jednostki;

2. Zmiany interindywidualne:

2. Zmiany interindywidualne:

występujące w podobny

występujące w podobny

sposób u większości ludzi

sposób u większości ludzi

(Wg H. Bee)

(Wg H. Bee)

1. Zmiany powszechne: wspólne dla

1. Zmiany powszechne: wspólne dla

przedstawicieli gatunku, związane z

przedstawicieli gatunku, związane z

wiekiem (uwarunkowane

wiekiem (uwarunkowane

dojrzewaniem);

dojrzewaniem);

2. Zmiany wynikające z przynależności

2. Zmiany wynikające z przynależności

do danej kultury (uwarunkowane

do danej kultury (uwarunkowane

zegarem społecznym);

zegarem społecznym);

3. Zmiany indywidualne wynikające z

3. Zmiany indywidualne wynikające z

osobistych przeżyć.

osobistych przeżyć.

1. Zmiany ciągłe - ilościowe;

1. Zmiany ciągłe - ilościowe;

2. Zmiany nieciągłe (stadialne) -

2. Zmiany nieciągłe (stadialne) -

jakościowe

jakościowe

Nowe podejście do

Nowe podejście do

rozwoju:

rozwoju:

psychologia

psychologia

life span

life span

P.Baltesa

P.Baltesa

1. Rozwój psychiczny człowieka trwa

1. Rozwój psychiczny człowieka trwa

całe życie;

całe życie;

2. Rozwój człowieka ma charakter:

2. Rozwój człowieka ma charakter:

a)

a)

wielowymiarowy

wielowymiarowy

, co oznacza, że

, co oznacza, że

istnieją odrębne wzorce rozwojowe

istnieją odrębne wzorce rozwojowe

dla różnych zjawisk życia

dla różnych zjawisk życia

psychicznego i zachowania;

psychicznego i zachowania;

b)

b)

wielokierunkowy

wielokierunkowy

- czyli

- czyli

progresywny i regresywny;

progresywny i regresywny;

3. Rozwój człowieka cechuje się

3. Rozwój człowieka cechuje się

intraindywidualną

intraindywidualną

plastycznością,

plastycznością,

tzn.

tzn.

poszczególne funkcje są w różnym

poszczególne funkcje są w różnym

stopniu podatne na modyfikacje,

stopniu podatne na modyfikacje,

m.in. ze względu na ilość i jakość

m.in. ze względu na ilość i jakość

doświadczeń;

doświadczeń;

Efekt:

Efekt:

Indywidualizacja form

Indywidualizacja form

rozwoju

rozwoju

4. Człowiek jest istotą rozwijającą się

4. Człowiek jest istotą rozwijającą się

w rozwijającym się świecie;

w rozwijającym się świecie;

5. Rozwój człowieka jest

5. Rozwój człowieka jest

„współdeterminowany” przez grupy

„współdeterminowany” przez grupy

czynników:

czynników:

a) indywidualny wiek

a) indywidualny wiek

chronologiczny;

chronologiczny;

b) okres historyczny;

b) okres historyczny;

c) czynniki pozanormatywne -

c) czynniki pozanormatywne -

zdarzenia

zdarzenia

losowe spowodowane

losowe spowodowane

własnymi

własnymi

wyborami.

wyborami.

6. Studia nad rozwojem człowieka

6. Studia nad rozwojem człowieka

winny mieć charakter

winny mieć charakter

interdyscyplinarny.

interdyscyplinarny.

ZMIANA ROZWOJOWA

ZMIANA ROZWOJOWA

Odnosi się

Odnosi się

NIE

NIE

do stopnia

do stopnia

progresywności wobec stanu

progresywności wobec stanu

wcześniejszego,

wcześniejszego,

ALE:

ALE:

do

do

stopnia adaptacyjności -

stopnia adaptacyjności -

Przejawiającej się w zdolności jednostki

Przejawiającej się w zdolności jednostki

do konstruowania nowych jakościowo

do konstruowania nowych jakościowo

relacji ze światem, z

relacji ze światem, z

uwzględnieniem

uwzględnieniem

zmian zachodzących w danym czasie

zmian zachodzących w danym czasie

w organizmie i otoczeniu.

w organizmie i otoczeniu.

ROZWÓJ

ROZWÓJ

to:

to:

Efekt ciągłych interakcji między

Efekt ciągłych interakcji między

różnymi poziomami organizacji

różnymi poziomami organizacji

istniejącymi w świecie

istniejącymi w świecie

zewnętrznym i wewnętrznym.

zewnętrznym i wewnętrznym.

Podkreśla się, że człowiek jest

Podkreśla się, że człowiek jest

układem dynamicznym, którego

układem dynamicznym, którego

zmiany zachodzą w kontekście stale

zmiany zachodzą w kontekście stale

zachodzących zmian w świecie.

zachodzących zmian w świecie.

Ponieważ zmiany ciągle następują,

Ponieważ zmiany ciągle następują,

stałe jest tylko to, że są zmiany.

stałe jest tylko to, że są zmiany.

Reszta jest relatywna i

Reszta jest relatywna i

nieprzewidywalna

nieprzewidywalna

odejście od badań normatywnych!

odejście od badań normatywnych!

Okres sensytywny i krytyczny

Okres sensytywny i krytyczny

Koncepcja

Koncepcja

okresu krytycznego

okresu krytycznego

pochodzi z

pochodzi z

badań nad zwierzętami: istnieją w rozwoju

badań nad zwierzętami: istnieją w rozwoju

okresy szczególnej wrażliwości

okresy szczególnej wrażliwości

organizmu na obecność określonego typu

organizmu na obecność określonego typu

doświadczeń.

doświadczeń.

W badaniach nad ludzkim rozwojem zyskała

W badaniach nad ludzkim rozwojem zyskała

miano koncepcji okresu sensytywnego.

miano koncepcji okresu sensytywnego.

Okres sensytywny

Okres sensytywny

: okres miesięcy lub lat,

: okres miesięcy lub lat,

w trakcie którego dziecko może być

w trakcie którego dziecko może być

szczególnie wrażliwe na specyficzne formy

szczególnie wrażliwe na specyficzne formy

doświadczenia lub podlegać szczególnemu

doświadczenia lub podlegać szczególnemu

wpływowi na skutek ich nieobecności.

wpływowi na skutek ich nieobecności.

Problem akceleracji rozwoju:

Problem akceleracji rozwoju:

- przyspieszenie rozwoju w

- przyspieszenie rozwoju w

porównaniu z poprzednimi

porównaniu z poprzednimi

pokoleniami.

pokoleniami.

Periodyzacja rozwoju

Periodyzacja rozwoju

1. Okres prenatalny: 0-9 m.ż.

1. Okres prenatalny: 0-9 m.ż.

-------- Narodziny--------

-------- Narodziny--------

2. Okres niemowlęcy: od narodzin do 1 r.ż.

2. Okres niemowlęcy: od narodzin do 1 r.ż.

w tym okres noworodkowy: od narodzin do 1

w tym okres noworodkowy: od narodzin do 1

m.ż.

m.ż.

3. Okres poniemowlęcy: od 1 r.ż. do 3 r.ż.

3. Okres poniemowlęcy: od 1 r.ż. do 3 r.ż.

4. Wczesne dzieciństwo: 2, 3 r.ż. do 6, 7 r.ż.

4. Wczesne dzieciństwo: 2, 3 r.ż. do 6, 7 r.ż.

5. Średnie dzieciństwo: 6, 7, r.ż. do 11, 12 r.ż.

5. Średnie dzieciństwo: 6, 7, r.ż. do 11, 12 r.ż.

6. Okres dorastania: 11, 12 r.ż. do 17, 18, 20 r.ż.

6. Okres dorastania: 11, 12 r.ż. do 17, 18, 20 r.ż.

7. Wczesna dorosłość: 17, 18, 20 r.ż. do 40, 45

7. Wczesna dorosłość: 17, 18, 20 r.ż. do 40, 45

r.ż.

r.ż.

8. Średnia dorosłość: 40, 45 r.ż. do 60, 65 r.ż.

8. Średnia dorosłość: 40, 45 r.ż. do 60, 65 r.ż.

9. Późna dorosłość: 60, 65 r.ż. do ------

9. Późna dorosłość: 60, 65 r.ż. do ------

----------Śmierć---------

----------Śmierć---------