Koncepcje rozwoju

psychospołecznego

Eriksona

Erik Erikson zajął się wzajemnymi

powiązaniami ego i wpływów społecznych na
w procesie kształtowania się poczucia
tożsamości. Rozwijające się ego w koncepcji
Eriksona jest autonomiczne w stosunku do id,
wyraża nieuświadomiony przez jednostkę,
indywidualny styl syntezy doświadczenia,
określający tożsamość Ja, zdolność do
przezwyciężania konfliktów i do działania w
świecie społecznym. Erikson dowodzi, że
tożsamość nie jest w pełni ukształtowana
nawet pod koniec okresu adolescencji. Rozwój
ego i zdolność do przezwyciężania kryzysów
człowiek przejawia w ciągu całego życia

Okres życia Konflikt

Charakterystyk

a stadium

Rozwiązanie

właściwe

Rozwiązanie

niewłaściwe

Niemowlęctw

o

od 0 do 1 r.

ż.

Ufność -

nieufność

Osiągnięcie

zaufania do matki

lub osoby

sprawującej

opiekę

Podstawowe

poczucie

bezpieczeńst

wa, pewności;

zdolność

polegania na

siłach

zewnętrznych

Brak poczucia

bezpieczeńst

wa, niepokój

Wczesne

dzieciństwo

Od 2 do 3 r.

ż.

Autonomia

– wstyd i

zwątpienie

Osiągnięcie

samokontroli i

poczucia własnej

odrębności

Postrzeganie

siebie jako

podmiotu

sprawczego;

zdolnego do

kontrolowania

własnego

ciała i

powodowania

zdarzeń

Poczucie

niezdolności

do

samokontroli i

kontroli

zdarzeń

zewnętrznych

Okres

życia

Konflikt

Charakterystyk

a stadium

Rozwiązania

właściwe

Rozwiązania

niewłaściwe

Wiek zabaw

Od 4 do 5 r.

ż.

Inicjatywa –

poczucie

winy

Ukształtowanie

orientacji na cele

i inicjatywność w

działaniu

Przekonanie

do posiadanie

zdolności do

inicjowania i

tworzenia

Poczucie winy

wynikające z

własnych

ograniczeń i

niskiej

samooceny

Wiek

szkolny

Od 6 do 12

r. ż.

Pracowitość

– poczucie

niższości

Osiągnięcie

poczucia

własnych

kompetencji

Opanowanie

podstawowyc

h

umiejętności

społecznych i

intelektualnyc

h;

samoakcepta

cja

Brak

pewności

siebie;

poczucie

porażki

Okres życia

Konflikt

Charakterys

tyka

stadium

Rozwiązania

właściwe

Rozwiązania

niewłaściwe

Adolescencja

Od 13 do 18 r.

ż.

Tożsamość –

rozproszenie

tożsamości

Osiągnięcie

odpowiedzi

na pytanie

kim jestem i

kim mogę

być, oraz

wierność

sobie

Nieskrępowan

e poczucie Ja,

jako osoby

unikalnej i

społecznie

akceptowanej

Poczucie Ja

niestabilnego

i niespójnego,

niejasne

poczucie

siebie

Wczesna

dorosłość

Od 19 do 25 r.

ż.

Intymność -

izolacja

Osiągnięcie

zdolności do

miłości, bez

utraty

poczucia

własnej

tożsamości

Zdolność do

bliskości i

zaangażowani

a w relacje z

drugą osobą

Poczucie

osamotnienia

i

odseparowani

a; negowanie

potrzeby

intymności

Okres życia

Konflikt

Charakterys

tyka

stadium

Rozwiązania

właściwe

Rozwiązania

niewłaściwe

Dorosłość

Od 26 do 40 r.

ż.

Generatywno

ść - stagnacja

Potrzeba

opiekowania

się młodymi

ludźmi i

troska o los

młodszych

generacji

Troszczenie

się o sprawy

wykraczające

poza osobisty

interes,

dotyczące

rodziny,

społeczeństw

a lub

przyszłych

pokoleń

Pobłażanie

samemu

sobie; brak

ukierunkowan

ia na

przyszłość

Dojrzałość

Pow. 41 r. ż.

Integralność

ego - rozpacz

Osiągnięcie

mądrości

życiowej w

wyniku

pozytywnego

bilansu życia

Poczucie

spełnienia;

podstawowa

satysfakcja z

życia

Poczucie

bezsensu;

rozczarowanie

UFNOŚĆ - NIEUFNOŚĆ

W ciągu początkowych 18 miesięcy życia

najważniejszym zadaniem rozwojowym , przed
jakim staje dziecko, jest stworzenie poczucia
ufności wobec świata. Dziecko, które stworzyło
bezpieczny styl przywiązania, postrzega świat
jako miejsce interesujące, pełne nowych zjawisk
godnych zbadania. Traktując głównego opiekuna
jako „bezpieczną bazę”, z której mogą wyruszyć
na badanie świata. Niemowlęta są przygotowane
do tego, by rozwinąć się jako dzieci czujące się
komfortowo w nowych sytuacjach. Dzieci, które
tego nie stworzą doświadczą trudności w radzeniu
sobie z późniejszymi wyzwaniami rozwojowymi.
Upraszczając, niemowlęta, które nie stworzą
podstawowego poczucia ufności w świecie
społecznym, będą miały kłopoty ze stworzeniem i
utrzymaniem satysfakcjonujących związków.

Autonomia – wstyd i zwątpienie

Aby rozwinąć poczucie niezależności lub

autonomii dzieci muszą poczuć wolność do
samodzielnego wykonywania czynności.
Nadmierne ograniczenia bądź krytyka
mogą zniechęcić do wysiłków w
opanowywaniu nowych zadań.
Prawdopodobieństwo, że dzieciom, które
weszły w to stadium z ogólnym poczuciem
ufności pomyślnie uda się rozwinąć
poczucie autonomii, jest większe, niż w
przypadku dzieci, które nie opanowały tego
pierwszego stadium.

INICJATYWA – POCZUCIE

WINY

Inicjatywa, czyli samodzielne podejmowanie działań,

a nie tylko reagowanie na inne osoby. W okresie
przedszkolnym autonomiczne dzieci bardziej
wytrwale dążą do celu. Niebezpieczeństwo tego
stadium pochodzi z nadmiernej kontroli dorosłych
(np. „Dlaczego nie możesz siedzieć nieruchomo?”),
przez co dziecko może doświadczyć poczucia winy
wynikającego ze swojego nieodpowiedniego
zachowania. Reakcja opiekunów na samodzielnie
inicjowane zajęcia albo zachęcają, albo
zniechęcają do poczucia wolności i pewności siebie
potrzebnego w następnym etapie.

PRACOWITOŚĆ – POCZUCIE

NIŻSZOŚCI

Dla dzieci w wieku od 6 do 12 lat zajęcia szkolne i

sportowe stanowią pole do nabywania bardziej
złożonych umiejętności społecznych. Zakończenie
tych wysiłków sukcesem prowadzi do poczucia
kompetencji. Troskliwy i wspierający styl wychowania
pozwala dzieciom na refleksję nad swoimi
doświadczeniami i pomaga im uczyć się na swoich
sukcesach i porażkach, jak również dostrzegać, że
niektóre z porażek są nieuniknione. Dzieci rodziców
wymagających zbyt wiele lub niezaangażowanych
mogą mieć trudności z postrzeganiem własnych
porażek co może prowadzić do poczucia niższości.

TOŻSAMOŚĆ – ROZPROSZENIE TOŻSAMOŚCI

Erikson zaobserwował wyłanianie się w

okresie dorastania niezależnego Ja.
Poszukiwanie tożsamości jak
twierdził, może być blokowane przez
chaos wynikający z odgrywanie wielu
ról przed różnymi widowniami w
coraz bardziej rozrastającym się
świecie społecznym. Przezwyciężenie
kryzysu tożsamości pomaga
młodemu człowiekowi w rozwoju
poczucia spójnego Ja.

INTYMNOŚĆ - IZOLACJA

By osiągnąć intymność młody człowiek

musi rozwiązać konflikt między
potrzebą bliskości a lękiem przed
bezbronnością i ryzykiem, jakim ta
bliskość niesie. Fiasko pomyślnego
rozwiązanie tego kryzysu prowadzi
do izolacji przejawiającej się
niezdolnością do stworzenia bliskiego
związku z kimś innym

GENERATYWNOŚĆ - STAGNACJA

Wg Eriksona, utworzenie więzi pokoleniowej stanowi

główne zadanie rozwojowe średniej dorosłości.
Ludzie w tej fazie rozszerzają zakres uwagi poza
własną osobę i osobę partnera, poprzez
wychowywanie dzieci, udzielanie się jako
wolontariusze itp. Badania potwierdzają, że ludzie
którzy wyrażają silne poczucie więzi pokoleniowej
i produktywności, deklarują wysoką satysfakcję
życiową. Natomiast ci, którzy nie zdołali rozwiązać
poprzednich kryzysów tożsamości mogą
doświadczyć „kryzysu wieku średniego”.

INTEGRALNOŚĆ EGO - ROZPACZ

Integralność ego zakłada zdolność

spojrzenia na swoje dotychczasowe
życie bez żalu i cieszenie się
poczuciem spełnienia. Dla tych
jednak dla których poprzednie
kryzysy nie zakończyły się zdrowym
finałem, aspiracje mogą okazać się
niespełnione i dorośli ci mogą
doświadczać uczuć bezsensu,
rozpaczy i nieakceptowania siebie.

Natalia Trochonowicz
Marta Terlikowska