System dydaktyczny to całokształt zasad organizacyjnych oraz treści, metody i środki nauczania, uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę podporządkowaną realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.

Możemy wyodrębnić systemy :tradycyjny, progresywistyczny, współczesny.

Każde z wymienionych systemów składa się z mniejszych lub większych liczb bardziej szczegółowych podsystemów.

Mówiąc o systemie tradycyjnym mamy na myśli przede wszystkim Herbarta oraz Bella, Sturma, Komeńskiego. Herbartowi chodziło o wychowanie człowieka posłusznego, prawego moralnie. W jego systemie dydaktycznym rolę wiodącą pełniło nauczanie wychowujące oparte na kierowaniu dzieckiem(organizowanie mu czasu).

Jeśli chodzi o system nowego progresywistyczny możemy tu głównym przedstawicielem jest Dewey. Twierdził on, że warunkiem jasności treści jest ich dobre przygotowanie. Jeśli chodzi o współczesny system dydaktyczny jest on złożoną kompleksową i dynamiczną całością obejmującą w powiązaniu strukturalnym, funkcjonalnym, hierarchicznym osoby(nauczycieli, uczniów) procesy nauczania i uczenia się i współczynniki procesu(cele, treści, środki oddziaływania itd.)
Tradycyjny- nauczanie dominuje nad uczeniem się
Progresywistyczny-pragmatyzm nauczanie dominuje uczenie się
Nauczyciel uczeń
Współczesny nauczanie równoważne uczenie się
Nauczyciel wzajemne oddziaływanie uczeń
Szkoła tradycyjna- podział treści nauczania na przedmioty, przekaz wiedzy przez nauczyciela, uczniowie są na ogół pasywni, uczniowie nie decydują o doborze treści nauczania, dominuje uczenie się pamięciowe, zachęcanie uczniów do nauki ma motywy zewnętrzne, częsta kontrola wyników nauczania, współzawodnictwo, szkoła jest jedynym terenem uczenia się tylko pracy domowe wykonywane są po za nią, słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów.
Szkoła progresywistyczna- podział treści nauczania interdyscyplinarne bloki, samodzielne zdobywanie wiedzy przez uczniów, nauczyciel pełni przeważnie rolę obserwatora pracy dzieci i młodzieży, uczniowie są aktywni, uczniowie mają pewien wpływ na dobór treści nauczania, dominuje uczenie się oparte na rozwiązywaniu problemów, niezbyt częsta kontrola wyników nauczania, współpraca, szkoła jest głównym ale nie jedynym miejscem uczenia się.

DYDAKTYKA

Didaktikos – pouczający

Didasco – uczę

„Naucz mnie uczyć się” – głosi współczesna dydaktyka

Jan, Amos Komeński (1592-1670) – ojciec dydaktyki

Funkcje dydaktyki:

• diagnostyczna,

• prognostycza,

• instrumentalno – techniczna.

System dydaktyczny określa treści, zasady, metody, środki nauczania, uczenia się.

POGLĄDY PEDAGOGICZNE

• Komeński wierzy w moc wychowania i wykształcenia. Podziela optymizm pedagogiczny epoki Odrodzenia. Nie podziela poglądu, iż " są umysły tak tępe, że niczego w nie wpoić niepodobna".

• Domaga się powszechnego nauczania i wychowania niezależnie od płci, pochodzenia społecznego czy miejsca zamieszkania.

• Opracowuje system jednakiego szkolnictwa dla całej ludności - pierwszego w historii wychowania.

Rozróżnia on cztery okresy w rozwoju człowieka i odpowiednio do nich cztery typy szkół:

• Okres dzieciństwa - do szóstego roku życia, któremu odpowiadała szkoła macierzysta, czyli wychowanie głównie w rodzinie gdzie podstawowa role nauczyciela pełni sama matka.

• Okres chłopięctwa - od szóstego roku życia do dwunastego, któremu odpowiadała szkoła elementarna, z językiem ojczystym; uczą się w niej chłopcy i dziewczęta; powinna być w każdym miasteczku, wsi, osiedlu.

• Okres młodzieńczości - od dwunastego do osiemnastego roku życia - odpowiadała mu szkoła języka łacińskiego - szkoła średnia, gimnazjum, która powinna być w każdym większym mieście, a uczyć się w niej powinni wszyscy, którzy tylko odznaczają się wystarczającymi zdolnościami umysłowymi.

• Okres dojrzewającej męskości - od osiemnastego do dwudziestego czwartego roku życia - odpowiadała mu Akademia, do której powinni być kierowani ci, którzy maja być uczonymi. Akademia powinna być zorganizowana w każdym państwie, a zakończenie w niej nauki powinno być uwieńczone, według Komeńskiego podróżami zagranicznymi. W swoich słowach tak ją uzasadniał: "doktorów i przyszłych wodzów dla innych, aby nigdy nie brakło odpowiednich kierowników dla kościołów, szkół i spraw państwowych"

• Opracowuje nowy program wykształcenia i nowy układ materiału programowego. Domaga się najpierw nauczania w języku ojczystym, a potem w języku łacińskim. Podkreśla też potrzebę dostarczenia podręczników uczniom.

• Tworzy i uzasadnia podstawy organizacji pracy szkolnej, w klasie, systemem lekcyjnym. Szkoła podzielona jest na sześć klas, nauka podzielona jest na lekcje, zaś lekcje na godziny.

• Wprowadza do początkowej nauki środki zmysłowe, zastąpione w późniejszym wieku przez słowa. Nową ideą były także ilustracje w podręcznikach, ściśle związane z jego treścią. Wiedza oparta miała być na naturze a nauka odbywać się krok po kroku.

• Uważał, że należy stopniować trudność nauki, od ogółu do szczegółu i od konkretu do abstrakcji.

• Dokonuje dokładnej analizy procesu nauczania oraz formułuje nowe podstawowe zasady nauczania.

ORGANIZACJA SZKÓŁ

Ponieważ szkolnictwo w XIII wieku bardzo podupadło, Jan Amos Komeński rozwinął w swoim dążeniu nowy plan opieki i kształcenia umysłu. Jego zdaniem natura przekazała dwadzieścia cztery lata życia ludzkiego do nauki. Dzieląc ten okres na cztery, powstały sześcioletnie okresy, którym odpowiadały cztery, wspomniane wcześniej typy szkół.

1. szkoła macierzysta - powinna powstać w każdym domu i rodzinie, powinna zapewniać przede wszystkim:

• Wychowanie fizyczne - troska matki o zdrowie dziecka, odpowiednia higiena i odżywianie, zabawy i ćwiczenia ruchowe, nie wolno oddawać dzieci mamkom, należy kierować się za zasadą "w zdrowym ciele zdrowy duch".

• Wychowanie moralne - należy dawać dzieciom dobry przykład, budzić ambicje, uwrażliwiać na pochwały i napomnienia, uczyć posłuszeństwa i szacunku dla starszych, cierpliwości, przyzwyczajać do pracy, należy dzieciom przygotowywać odpowiednie do ich wieku i siły narzędzia, aby poprzez zabawę przyzwyczajały się do użytecznych wysiłków.

• Wychowanie umysłowe - już w pierwszych latach życia dziecka, należy uczyć je najprostszych elementów wiedzy, np.

• nauka geometrii - pojęcia wielkości jak długi, krótki, mały, duży.

• nauka arytmetyki - liczenie do pięciu (3r.ż) do dziesięciu (4r.ż) i do dwudziestu (5 - 6 r.ż).

• nauka geografii - najbliższego otoczenia.

• nauka astronomii - pojęcia gwiazdy, słońca i księżyca.

Główny jednak cel tego wychowania to przygotowanie dzieci do nauki szkolnej, dlatego należy dzieci wychowywać tak, ażeby nie wzbudzać w nich strachu przed szkołą. Dowodem na dojrzałość szkolną, ma być odpowiadanie na pytania, a nie opowiadanie.

2. Szkoła elementarna - obowiązkowa dla wszystkich dzieci i w każdej miejscowości, nauka miała się tam odbywać w języku ojczystym, główny nacisk stawiano na naukę czytania, pisania i rachunków, następnie: geometria praktyczna, śpiew, religia, ekonomia, polityka, historia powszechna, fizyka, kosmografia, nauka zasad moralnych i etycznych, pominięte zostały natomiast nauki biologiczne.

3. Szkoła średnia - łacińska, miała kształcić wszystkich chłopców, których ambicja sięgała "wyżej niż warsztaty rzemieślnicze", miała się znajdować w każdym mieście, nauka odbywała się w języku ojczystym, łacinie, grece i po hebrajsku, próbowano łączyć wiedzę filozoficzno - retoryczną z naukami przyrodniczymi, szkoła ta miała dawać wykształcenie o charakterze encyklopedycznym i stanowiła przygotowanie do sześcioletnich studiów wyższych. Przedmioty nauczania: gramatyka, retoryka, dialektyka, arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka, nauki o przyrodzie jak: zoologia, botanika, geologia, anatomia, medycyna, rolnictwo. Później do szkoły wprowadził też Komeński etykę.

PROGRAM SZKOŁY ELEMENTARNEJ:

Szkoła ta miała mieć charakter ogólny i wszechstronny, zawierać pewną całość, która by wystarczyć mogła na całe życie, dla tego, kto już dalej kształcić się nie może lub nie ma do tego predyspozycji lub warunków.

Program obejmował:

1. Język ojczysty - czytanie pisma i druku aż do biegłości, pisanie najpierw kształtne, potem szybko i poprawnie według gramatyki języka ojczystego, poznanie głównych wiadomości gramatycznych.

2. Rachunki liczbowe - w pamięci i na liczydle.

3. Początki geometrii - Aż do prawidłowego mierzenia długości, szerokości i odległości.

4. Śpiew pospolitych melodii.

5. Religia - poznanie głównych psalmów, pieśni, wyuczenie katechizmu na pamięć, historia biblijna i opowieści z nauki obyczajów.

6. Wiadomości o stosunkach państwowych - pomocnych w życiu.

7. Zarys historii powszechnej.

8. Główne wiadomości o rzemiosłach - mające zapobiegać bezradności w życiu codziennym.

9. Ogólne wiadomości z geografii, o budowie wszechświata, kuli ziemskiej, geografii politycznej Europy i ojczyzny.

Pominięte zostały natomiast nauki biologiczne, o których Komeński zapomniał. Mimo to, można stworzoną przez niego szkołę, nazwać szkołą nowoczesną, która ma dostosować naukę do potrzeb i natury ucznia.

Pierwszą szkołą, która od początku swego istnienia opierała się na wskazaniach dydaktycznych i wytycznych programowych Jana Amosa Kodeńskiego było Gimnazjum Opalińskich w Sierakowie

Dydaktyka herbartowska (J.F. Herbert – 1776-1841)

J. F. Herbart był niemieckim filozofem, pedagogiem i psychologiem, który stworzył własny system dydaktyczny oparty na zasadach etyki i psychologii; etyka stanowiła podstawę dla formułowania celów wychowania natomiast psychologia - dla środków osiągania tych celów

Schemat stopni przyswajania wiedzy:

Jasność Kojarzenie System pojęć Metoda

Zgłębianie Zgłębianie Ogarnianie Ogarnianie
spoczywające postępujące spoczywające postępujące

Celem herbartowskim było kształtowanie ludzi o silnym charakterze.

Herbartyzm:

• podstawą są wiadomości,

• dużo wymagać,

• posłuszeństwo,

• nie wolno się oszczędzać,

• nie pokazywać słabości,

• nie zmieniać metod.

Warunki zwycięstwa herbartyzmu:

• nadmiar uczniów,

• niskie kwalifikacje nauczycieli,

• przeładowanie programów,

• surowy reżim polityczny,

• ubogie szkoły.

. Główny cel wychowania stanowiło moralne kształcenie silnego charakteru u podopiecznych, którzy będą się kierować w swoim postępowaniu pewnymi ideami moralnymi określającymi ideał osobowości oraz zasadniczy cel życia człowieka:

• idea doskonałości

• idea prawa

• idea słuszności

• idea wewnętrznej słuszności

• idea życzliwości

Herbart ujmował dydaktykę jako część pedagogiki a jej przedmiot (nauczanie wychowujące) uważał za najważniejszy czynnik wychowania. Teoria nauczania wychowującego została później nazwana teorią stopni formalnych i obejmowała ona:

• jasność

• kojarzenie

• system

• metodę

System dydaktyki tradycyjnej (dydaktyka herbarterowska)

Herbart (1776 – 1841) chciał skonstruować naukowy system dydaktyki oparty na dorobku etyki i psychologii.

Etyka to nauka o pięknie moralnym, wyznaczała cel wychowania – tym celem było kształtowanie u ludzi silnych moralnie charakterów.

Psychologia wskazywała drogę do osiągnięcia tego celu.

System Herbarta jest nazywany systemem nauczania wychowawczego – jak nauczamy to też wychowujemy.

Stopnie formalne, czyli etapy przyswajania wiedzy, uczenia się:

wg Herbarta

jasność kojarzenie system metoda

Dominującą osobą w szkole herbarterowskiej była osoba nauczyciela (decydował o przebiegu zajęć, o treści nauczania), uczeń skierowany był na dalszy plan.

Poprzez stałe zatrudnienie, kierowanie, karność, nauczanie wychowujące, można osiągnąć cel.

System dydaktyczny opracowany przez Herbarta miał dwa założenia:

1. tabula rasa – czysta, nie zapisana karta

2. wyobrażenie

Dydaktyka deweyowska (progresywistyczna) – J. Dewey – 1859 – 1953.

John Dewey był wybitnym amerykańskim filozofem i pedagogiem. Jak podstawę swoich przemyśleń obrał on filozofię pragmatyczną w postaci instrumentalizmu.

Szkoła aktywna, uspołeczniająca, na miarę możliwości dziecka.

• uczeń ma odczuć trudność,

• ma określić na czym polega trudność,

• formułować hipotezy,

• wyprowadzać wnioski,

• sprawdzać hipotezy.

W szkole tej uczeń sam poszukuje trudności i rozwiązań, w herbartyzmie była wykładana wiedza i rozwiązywanie problemów.

Poglądy Dewey'a były bezpośrednio związane z praktyką szkolną. Jego koncepcja dydaktyczna została określona mianem "postępowej", gdyż stanowiła wyraźny krok na przód na gruncie dydaktyk łącząc poznanie z działaniem. Dewey, będący zwolennikiem przyrodniczego empiryzmu, uważał poznanie i działanie za niezbędne w rozwiązywaniu codziennych problemów. Ten proces rozwiązania problemów wzorował on na eksperymencie, który zmierzał do odkrywania przez uczniów nowych wiadomość w toku kolejnych pięciu stopni:

1. odczucie trudności

2. wykrycie trudności i jej określenie

3. określenie możliwych rozwiązań

4. wyprowadzenie wniosków z założonego rozwiązania

5. dalsza obserwacja i eksperymenty zmierzające do przyjęcia bądź odrzucenia hipotezy

Powyższe etapy myślenia zostały określone stopniami formalnymi według których zaczęto budować lekcje szkolne.

► System dydaktyki progresywnej (postępowej).

Prekursorem był J. Devey (1859 – 1952) – to tzw. era nowego wychowania.

Zaczęto krytykować szkołę tradycyjną (herbarterowską) – Dewey założył w 1902 roku w Chicago szkołę laboratoryjną (eksperymentalną).

Dwa źródła tworzenia systemów: *krytyka szkoły Herbarta i *doświadczenia nowej szkoły.

John Dewey mówił, że uczymy się wtedy, kiedy myślimy, a myślimy wtedy, gdy rozwiązujemy problemy. Chodzi, więc o to, by nauczyć uczniów rozwiązywania problemów, a przede wszystkim dać im szansę do tego.

Etapy myślenia wg Dewey’a (rozwiązywanie problemów):

-->odczucie trudności

-->określenie, nazwanie trudności

-->wyszukiwanie pomysłu rozwiązania

-->formułowanie hipotezy

-->rozwiązywanie problemu

Dzisiejsza dydaktyka stoi na stanowisku, że żaden z tych systemów nie może być w pełni realizowany.

Herbart	Dewey
-->kształtowanie moralnie silnego charakteru -->przyswajać wiedzę -->dominujący nauczyciel -->system dydaktyki tradycyjnej	-->uczenie, rozwój myślenia -->uczenie poprzez samodzielne rozwiązywanie problemu, poprzez zapamiętywanie -->dominujący uczeń -->system dydaktyki progresywnej

JAN JAKUB ROUSSEAU

Emil czyli o wychowaniu - 1762
- walczył o prawo dziecka do aktywności, do swobodnego rozwoju
- domagał się edukacji jaka odpowiadała by potrzebom i zainteresowaniom rozwijającego się dziecka
- zasada swobodnego wychowania:
- Pierwsze wychowanie powinno być czysto negatywne. Polega ono nie na nauczaniu cnoty lecz na strzeżeniu serca przed występkiem i umysłu przed błędem.
- Rousseau przesuwał wychowanie umysłowe na okres po 12 roku życia – wcześniej rozwijanie zmysłów
- należy uczyć tego co potrzebne (przyroda, pisanie, czytanie, geometria, rzemiosło)

JAN HENRYK PESTALOZZI

- Jak Gertruda uczy swoje dzieci
- wychowanie możliwe jest tylko w ustroju społecznym bez egoizmu jednostek i grup społecznych
- metoda nauczania = metoda biedoty (zależne od łaski bogatych)
- oparcie nauczania na psychologii dziecka
- kształcenie to sztuka dopomagania naturze
- główny cel nauczania to rozwijanie moralności i umysłu dzieci, kierowanie obserwowaniem przez dzieci otaczających je zjawisk
- proces nauczania podzielony na 4 momenty:
1. spostrzeganie z przedmiotów
2. kształtowanie jasnych wyobrażeń tych przedmiotów ( liczba, kształt )
3. porównywanie przedmiotów i kształtowanie pojęć
4.nazywanie przedmiotów i rozwijanie mowy
- podstawą procesu nauczania jest spostrzeganie
- liczba kształt i słowo – umożliwiają zewnętrzne poznanie przedmiotów
- liczenie, mierzenie i mówienie – czynności prowadzące do poznania
- wielka zasługa Pestalozziego jest zwrócenie uwagi na role działania w procesie nauki szkolnej. Jako twórca nauki o rzeczach wprowadził formę aktywności praktycznej dzieci ( obserwowanie, rysowanie, mierzenie, wytwarzanie )

BOGDAN NAWROCZYŃSKI

Zasady nauczania
zmodyfikował 5 stopni formalnych Deweya:
1) zetknięcie ucznia z trudnością teoretyczną lub praktyczną
2) sformułowanie podstawowego pytania
3) poszukiwanie ( w razie potrzeby rozbite pytaniami pomocniczymi na drobniejsze etapy )
4) sformułowanie i utrwalenie zdobytej odpowiedzi
5) połączone z wyrażaniem ( ekspresją ), zastosowanie jej w szeregu ćwiczeń

Pedag. kultury – twórcy – Bogdan Nawroczyński, Sergiusz Hessen, Bogdan Suchodolski, Zygmunt Mysłakowski – życie duchowe to życie kultury, proces wychowawczy polega na tym że wychowanek wnikając w dobra kultury przeżywa, rozumie tkwiące w nich ponadczasowe wartości tj. dobro, prawda, sprawiedliwość , piękno. Na tej drodze kształtuje się charakter i autonomiczna osobowość.

Wychowanie polega na przygotowaniu świadomych odbiorców (rozwijanie potrzeb kulturalnych).

Fakt kulturowy – fakt społeczny, który jest wspólny wielu grupom i przechodzi w tradycję – np. wigilia, jest skierowany na cele w danej kulturze, czyli normy, życie duchowe skład się z faktów kulturalnych, czynności kulturalnych i wytworów kulturalnych.

Twórcy poedag. kultury wyróżnili 4 etapy w rozwoju człowieka:

1. wnikanie w kulturę,

2. rozumienie,

3. kształtowanie się,

4. tworzenie się – nowa jakość człowieka.

Człowiek jest stworzony do życia duchowego od zarania. Dążył on do zbliżenia się do piękna, do dobra, wychodzenia ponad człowieczeństwo. Budowanie tych struktur duchowych jest zad. człowieka i jest zad. wobec człowieka, odpowiedzialność za drugiego człowieka.

CELE I PROCES KSZTAŁCENIA

Cele kształcenia według W. Okonia

Celem kształcenia ogólnego jest zapewnienie uczniom ich optymalnego rozwoju intelektualnego, chodzi tu zatem o kształtowanie osobowości uczniów. w ujęciu rzeczowym, kształcenie ogólne posiada trzy podstawowe cele:

1. opanowanie podstaw naukowej wiedzy z zakresu przyrody, społeczeństwa, techniki i sztuki na poziomie umożliwiającym zrozumienie zasadniczych rzeczy, zjawisk oraz wydarzeń i procesów

2. ogólne przygotowanie do prowadzenia działalności praktycznej, a więc wykształcenie polegające na opanowaniu podstawowych form działalności praktycznej umożliwiających poznawanie i przekształcanie przyrody, społeczeństwa i kultury

3. kształtowanie naukowych przekonań oraz naukowego światopoglądu; nabywane przez uczniów wiadomości oraz doświadczenia praktyczne (będące obiektywnym budulcem wykształcenia ogólnego) zostają usystematyzowane oraz wartościowane w wyniku czego następuje akceptacja lub odrzucenie ich przez ucznia

Proces kształcenia = proces nauczania + uczenia się

Cechy nowoczesnego modelu kształcenia według Kupisiewicza:

-jedność uczenia się i nauczania;

-jedność oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych;

-wszechstronność- łączenie tego, co się dzieje w szkole z życiem;

-możliwość obejmowania działalnością dydaktyczno- wychowawczą o różnym tempie pracy, zasobie wiedzy, stopniu zaawansowania w przedmiocie, stopniu uzdolnienia, albo trudności z nauką;

-elastyczność metodyczna i organizacyjna;

Ogniwa procesu kształcenia według W. Okonia

Wyróżnione przez Okonia ogniwa dotyczą poszczególnych momentów procesu nauczania i uczenia się, jego przebiegu oraz pożądanych wyników. Są one sformułowane w postaci dyrektyw postępowania przeznaczonych dla nauczyciela, które są różne w przypadku różnych rodzajów lekcji - podających lub poszukujących.

• ogniwa procesu kształcenia na lekcji podającej:

1. przygotowanie do pracy

2. podanie nowego materiału

3. synteza przekazanego materiału

4. kontrola stopnia opanowania nowych wiadomości przez uczniów (wykrywanie braków i luk w wiadomościach i umiejętnościach uczniów)

Zaletą tego rodzaju lekcji jest to, iż umożliwia on szybkie przekazywanie uczniom pewnej gotowej wiedzy, natomiast wadą - mała aktywność uczniów

• ogniwa procesu kształcenia na lekcji poszukującej:

1. uświadomienie przez uczniów określonej trudności teoretycznej lub praktycznej (pod okiem nauczyciela)

2. sformułowanie problemu

3. sformułowanie możliwych hipotez prowadzących do rozwiązania problemu

4. empiryczna weryfikacja założonych hipotez

5. włączenie nabytych wiadomości oraz umiejętności do posiadanej już wiedzy, utrwalenie oraz zastosowanie ich w toku działalności teoretycznej lub praktycznej

W toku lekcji poszukującej uczeń musi wykazać się samodzielnym myśleniem i działaniem, co zapewnia mu trwalszą wiedzę.

Zasady nauczania

Zasady nauczania- ogólnie przyjęte normy postępowania dydaktycznego dotyczące sposobu realizacji celów kształcenia. Istnieje wiele definicji zasad, w obrębie samej dydaktyki wyróżnić można przynajmniej trzy sposoby ujmowania terminu "zasada":

• twierdzenie oparte na prawie naukowym rządzącym pewnymi procesami

• norma postępowania uznanego jako obowiązujące

• teza wywiedziona z pewnej doktryny

Zatem zasady nauczania to normy prakseologiczne dotyczące poprawnej pracy nauczyciela w procesie dydaktycznym.

Zasady nauczania określają kierunek pracy nauczyciela, ukazują zależności występujące pomiędzy poszczególnymi elementami procesu nauczania i uczenia się. Wyróżnia się następujące zasady nauczania:

• zasada poglądowości - stosowana zarówno w lekcji podającej jak i poszukującej; według tej zasady nie można zastępować słowem rzeczywistości w miejscach, gdzie jest to niewskazane z psychologicznych lub dydaktycznych przyczyn

• zasada przystępności (stopniowania trudności) - wymaga dopasowania nauczania do poziomu rozwoju uczniów

• zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania i uczenia się - jest najważniejszą normą postępowania dydaktycznego, która nie pozwala nauczycielowi na zastępowanie pracy uczniów swoją pracą oraz wymaga od niego umiejętnego stopniowania trudności zadań stawianych przed uczniami

• zasada systematyczności - decyduje ona o skuteczności świadomych działań ludzi; wymaga od nauczyciela, by systematycznie przygotowywał się do lekcji, dokonywał starannej analizy każdych zajęć oraz wymaga równomiernego zadawanie prac domowych, częstego stosowania sprawdzianów oraz dokonywania ocen wyników nauczania

• zasada trwałości wiedzy uczniów

• zasada operatywności - wymaga od nauczyciela stwarzania sytuacji prowadzących zarówno do przyswajania oraz odtwarzania wiadomości jak i wykorzystywania ich w swojej szkolnej pozaszkolnej pracy

• zasada wiązania teorii z praktyką - dotyczy ona przygotowania uczniów do racjonalnego korzystania z wiedzy teoretycznej w różnego rodzaju sytuacjach praktycznych oraz w przekształcaniu rzeczywistości

Ogniwa procesu kształcenia wg Zaczyńskiego:

1. tworzenie ładu zewnętrznego i wewnętrznego. Polega na stwarzaniu odpowiednich warunków, dzięki którym uczeń może podjšć skuteczne, efektywne działanie.

   1. Ład zewnętrzny obejmuje elementy materialne i niematerialne. Warunki materialne, czyli to, co nas otacza: budynek szkolny, ławki, krzesła, oœwietlenie itp. Warunki niematerialne to m.in. zdyscyplinowanie klasy (zewnętrzna gotowoœć do pracy).

   2. Ład wewnętrzny składa się z 2 elementów, mianowicie chęć do nauki (motywacja) i jakaœ wiedza (poziom wiedzy).

Cele kształcenia według Okonia

coś, do czego dążymy w procesie kształcenia, świadomie i założone efekty, które chcemy osiągnąć w procesie kształcenia

Cel kształcenia ogólnego

Głównym celem kształcenia ogólnego jest zapewnienie wszystkim uczniom optymalnego ze względu na ich potencjalne możliwości rozwoju intelektualnego. Realizacja głównego celu kształcenia ogólnego tzn. zapewnieniu każdemu uczniowi pełnego rozwoju intelektualnego, podporządkowana jest działalność szkół ogólnokształcących a także w pewnym stopniu szkół zawodowych. W toku tej działalności nauczyciele realizują następujące cele kształcenia ogólnego:

Zaznajomienie uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy o przyrodzie, społeczeństwie, technice i kulturze w zakresie umożliwiającym rozumienie najważniejszych rzeczy, zjawisk , wydarzeń i procesów oraz operatywne posługiwanie się tą wiedzą przy przekształcaniu dostępnych dzieciom i młodzieży fragmentów rzeczywistości. Rozwinięcie zdolności i zainteresowań poznawczych uczniów, a mianowicie ich krytycznego myślenia, uwagi, wyobraźni, pamięci , fantazji.

Kształtowanie u dzieci i młodzieży naukowego poglądu na świat, tzn. systemu naukowo uzasadnionych, spójnych logicznie poglądów i przekonań, wyznaczających ich stosunek do świata oraz ukierunkowujących ich postępowanie. Przez pogląd będziemy tu rozumieć wewnętrznie spójny.

Wdrożenie uczniów do samokształcenia, wyrobienie u nich potrzeby stałego i zarazem systematycznego uzupełniania posiadanej wiedzy i umiejętności w drodze świadomego uczenia się pozaszkolnego.

Zaznajomienie uczniów z naukowymi podstawami produkcji i organizacji pracy w zakresie najważniejszych dziedzin wytwórczości oraz wyposażenie ich w umiejętność posługiwania się najprostszymi narzędziami i maszynami.

Cel kształcenia zawodowego

Kształcenie zawodowe którego celem jest wyposażenie młodzieży w wiedzę i umiejętności zawodowe podstawowe, dotyczące całej grupy zawodów pokrewnych oraz specjalistyczne, niezbędne do wykonywania określonego konkretnego zawodu.