Zamach – działanie polityczno-przestępcze mające zwykle na celu osiągnięcie pewnego celu politycznego w sposób nielegalny np. obalenie aktualnej władzy przy użyciu siły militarnej, czy też wyeliminowanie osoby (zwykle osobistości zajmującej ważne stanowisko państwowe lub w innych organach politycznych np. instytucji międzynarodowej), bądź grupy ludzi poprzez morderstwo. Jeden z głównych elementów walki stosowany przez organizacje terrorystyczne.

Zamach musi mieć swoją przyczynę. Nikt nie atakuje bez powodu. Dlatego można wyróżnić kilka najczęściej pojawiających się motywów zamachów na osoby:

* rewolucyjne lub polityczne – zorganizowane zespoły osób dokonują zamachów na osoby z kręgów władzy w celu doprowadzenia do zmiany istniejącego ustroju lub obalenia rządu. Ofiarami są ludzie posiadający władzę w kraju. Zamachowcy, którzy działają z pobudek rewolucyjnych lub politycznych, chcą z reguły zyskać zrozumienie w społeczeństwie. Ich zdaniem wyeliminowanie tych osób przyniesie pozytywne dla kraju rezultaty.

* ekonomiczne – zamachowcy twierdzą, że ich potencjalna ofiara jest odpowiedzialna za złą sytuację gospodarczą kraju, przedsiębiorstwa lub grupy osób. Najczęściej motywy ekonomiczne zamachów pojawiają się w krajach, w których istnieją rażące dysproporcje w podziale dochodu narodowego. Jednak nie tylko w tych krajach, ponieważ oceny zamachowców często mają charakter subiektywny. Niejednokrotnie motywem ekonomicznym zamachu bywa również przekonanie, że zła osobista sytuacja zamachowca jest spowodowana przez potencjalną ofiarę. Wiara w ten stan rzeczy skłania go ku twierdzeniu, że pozbawienie tej osoby życia zmieni istniejący stan rzeczy.

* osobiste – sprawcy są motywowani do przeprowadzenia zamachu z zemsty, zazdrości lub z innych pobudek osobistych. Ludzie ci z reguły cechują się zaburzeniami osobowości, których widocznym przejawem jest brak kontroli zachowań. Mają kłopoty z rozróżnieniem rzeczywistości od fikcji.

* ideologiczne – zamachowiec jest przekonany, że wytypowana przez niego ofiara zamachu zagraża zasadom lub wartościom przez niego wyznawanym. Owe zasady mają dla niego samego oraz dla grupy osób, z której się wywodzi, ogromne znaczenie. Ideologiczne przyczyny zamachów na osobę mogą mieć charakter religijny i społeczny. W pierwszym przypadku zamachowiec ma nadzieję, że poprzez wyeliminowanie osoby z życia religijnego zmieni istniejący system lub nie dopuści do realizacji przez ofiarę wrogich mu ideałów. W drugim przypadku zamachowiec stara się zlikwidować osobę zajmującą przywódczą pozycję w społeczeństwie. Często jednak dodatkowym motywem zamachu z przyczyn ideologicznych jest próba ściągnięcia uwagi na siebie lub grupę, z której wywodzi się zamachowiec. Grupa ta liczy na rozgłos, chce żeby o niej mówiono.

* psychologiczne – należą do najczęściej występujących. Współczesna psychologia ma w swoim dorobku tezę, że prawie każdy człowiek, który pociąga za spust broni, atakuje nożem lub używa do zamachu materiału wybuchowego, przeżywa problemy psychiczne. Nie jest przy tym istotne, jakie motywy podaje jako uzasadnienie swojego postępowania. Nawet, jeśli tłumaczy się motywami rewolucyjnymi, ekonomicznymi, osobistymi lub ideologicznymi, to siłą sprawczą kierującą jego działaniem są z reguły zaburzenia osobowości.

Metody ataków na osoby:

* Atak z niedużej odległości przeprowadzony jest z użyciem broni palnej, białej i środków chemicznych. Do przeprowadzenia takiego zamachu nie potrzeba wielkich umiejętności. Posługiwanie się nożem czy bagnetem nie sprawia trudności. Podobnie jest z bronią palną, która w obsłudze jest równie prosta jak prowadzenie samochodu. Nie jest trudne również przetransportowanie takiego narzędzia na miejsce zamachu. Cechą charakterystyczną tej metody jest nieznaczna odległość ofiary od zamachowca, który, przystępując do działania, jest bardzo blisko, a atak następuje z odległości maksymalnie kilkudziesięciu centymetrów. Taka technika stawia przed zamachowcem pewne wymagania. Tego typu zamach nie jest improwizacją. Poprzedza go zazwyczaj żmudna obserwacja przyszłej ofiary, służąca poznaniu jej zwyczajów, harmonogramu dnia codziennego, miejsc przebywania oraz rozpracowaniu systemu ochrony tej osoby.

*Atak z większej odległości. W tym przypadku stosuje się zazwyczaj broń palną, głównie karabinki i karabiny. Jest to najczęściej broń snajperska, wyposażona w specjalistyczne laserowe lub optyczne urządzenia celownicze. Może być również użyta broń krótka. Odległość od celu ataku wynosi zwykle powyżej pięciu metrów. Od zamachowca wymagane są większe umiejętności, musi również stosować bardziej wyszukaną broń.

*Atak z użyciem materiałów wybuchowych wmaga od sprawcy dużych umiejętności i wiedzy potrzebnej do skonstruowania bomby. Sprawca musi również wiedzieć, w jaki sposób i w którym miejscu podłożyć materiał wybuchowy, jak umieścić w nim zapalnik i w jaki sposób go zdetonować. Musi także umieć określić skutki detonacji.

*Uprowadzenie nie jest to w dosłownym sensie forma zamachu na osobę, ale jednak obejmuje atak, który ochrona osobista musi brać pod uwagę. Bezpośrednią intencją zamachowca nie jest w tym przypadku zabicie ofiary. Uprowadzona ofiara jest dla niego cenniejsza żywa niż martwa. Motywy uprowadzeń mogą mieć następujące podłoże:

* ekonomiczne – sprawcy chcą wymusić okup np. na rodzinie uprowadzonego;

* polityczne – zwolnienie ofiary wiąże się z wypuszczeniem z więzienia określonych osób, związanych najczęściej z porywaczami lub organizacją przestępczą lub terrorystyczną, której są przedstawicielami.

Uprowadzenie jest najbardziej skomplikowaną metodą ataku. W jego dokonaniu najczęściej uczestniczy większa liczba osób. Wymaga się od nich bardzo drobiazgowego przygotowania. Moment uprowadzenia jest poprzedzony dokładnym planowaniem, które określa szczegółowo:

*zadania zespołu atakującego,

*zadania zespołu wywiadowczego,

*zadania zespołu logistycznego (który musi zapewnić utrzymanie osoby uprowadzonej, zaopatrzyć ją w żywność, środki higieny itp.),

*miejsce, w którym będzie przetrzymywana ofiara porwania.

Etapy zamachu

Profesjonalne przygotowanie zamachu obejmuje następujące fazy:

* wybór celu – jest dokonany na podstawie możliwości i celów grupy terrorystycznej lub przestępczej dokonującej zamachu.

* zgromadzenie i analiza informacji – obejmuje zebranie informacji dotyczących potencjalnej ofiary. Zamachowiec nie zdecyduje się na atak bez sporej wiedzy, zatem musi dokonać rozpoznania. Warto zauważyć, że wywiad jest drogi, więc aby zdobyć informacje, należy dysponować sporymi środkami finansowymi na przeprowadzenie zamachu. Zamachowcy chcą przede wszystkim wiedzieć, czy ofiara posiada ochronę, a jeśli tak, to jaka jest jej liczebność i stopień wyszkolenia; jakie jest uzbrojenie ochrony, jakie posiada ona środki łączności; jakim pojazdem porusza się dana osoba i jakie jest jego wyposażenie ochronne; w jakich godzinach i jakimi trasami dana osoba przemieszcza się, co wówczas robi ochrona; jakie są przyzwyczajenia i nawyki ofiary. Próbują zdobyć informacje o miejscu zamieszkania ofiary, jej rodzinie i przyjaciołach.

* inwigilacja – chodzi tu o obserwację osób, a także obiektów. Może to być poznawanie realiów związanych z celem zamachu (dom, okolice miejsca pracy, uczęszczane drogi itp.). Inwigilacja jest niezbędna do przeprowadzenia następnego etapu.

* planowanie zamachu – polega na dokładnym zaplanowaniu i skoordynowaniu wszystkich czynności, których skuteczne wykonanie jest niezbędne, aby zamach się powiódł.

* wykonanie – jest to praktyczna realizacja planu zamachu.

* ucieczka – wymknięcie się z miejsca ataku. Podobnie jak wywiad, wymaga sporych nakładów finansowych. Ustalenie odpowiedniej drogi ucieczki jest bardzo ważne. Zamachowiec musi brać pod uwagę to, że atak się nie powiedzie.

* ewentualne wykorzystanie ataku do celów politycznych. Często zdarza się, że grupa przestępcza przyznaje się do dokonania zamachu i traktuje to jako przestrogę dla innych wrogich im osób sprawujących władzę w państwie.

Przed przystąpieniem do zamachu terroryści muszą rozważyć wykonalność zadania, której warunki można zawrzeć w pięciu punktach. O udanym ataku decydują:

* informacje wywiadowcze o celu ataku – zamachowiec lub grupa zbierają informacje o osobie ochranianej, jej nawykach, planach, upodobaniach, stanie zdrowia, rutynowych czynnościach itd. Zbierane są również informacje o ochronie, jej liczebności, uzbrojeniu, taktyce działania oraz wyszkoleniu.

* przewaga taktyczna – zamachowcy mają przewagę zaskoczenia, ponieważ wybierają czas, miejsce i sposób ataku. Dobierają rodzaj oraz ilość broni (przeważnie większą niż posiada grupa ochronna). Wybierają także pole ostrzału oraz stosują manewr fałszywego ataku dla odwrócenia uwagi ochrony.

* zdolność do ataku – zamachowcy muszą posiadać odpowiednie siły do przeprowadzenia ataku i pokonania ochrony oraz dysponować zapleczem logistycznym. Istotną sprawą jest także wcześniejsze przybycie na miejsce ataku bez wzbudzenia podejrzeń (minimum 20 minut przed planowanym atakiem).

* identyfikacja celu – występuje tuż przed atakiem. Wykonywana jest przez osobę, która w umówiony sposób przekazuje sygnał zespołowi atakującemu. Sygnał może być przekazany wzrokowo, telefonicznie lub drogą radiową.

* ucieczka z miejsca ataku – nie jest prawdziwe twierdzenie, że wszyscy zamachowcy są skłonni umrzeć dla sprawy. Zamachowiec chce dokonać ataku i uciec. Dlatego wybiera takie miejsce do ataku, które pozwoli na szybką ucieczkę. Przewiduje też możliwość wycofania się, jeśli któryś z pięciu warunków udanego zamachu nie jest spełniony.

Idealnymi miejscami ataku, zapewniającymi spełnienie wszystkich warunków, są tzw. wąskie gardła. Przeważnie znajdują się one blisko miejsca zamieszkania lub miejsca pracy. Ochrona musi skoncentrować tam swoje siły.

Kim jest zamachowiec? Zamachowiec to wykonawca zamachu, od niego wszystko zależy. Wiedza o zamachowcu jest dla służb ochrony niezwykle cenna. Ma ona wpływ na sposób przygotowania i realizacji ochrony. Podjęte działania muszą być dostosowane do potencjalnego zagrożenia. Stopień zagrożenia jest natomiast uzależniony od osoby zamachowca.

Wyróżniamy trzy typy zamachowców:

* zamachowiec terrorysta to często fanatyk, osobnik niezwykle niebezpieczny. Cechuje go determinacja, poświęcenie – nie liczy się z konsekwencjami. Jest przekonany o słuszności swoich racji, wierzy w pełni w wyznawaną ideologię. Jest stały w poglądach i umie do nich przekonać innych. Jest zdolny do bezwzględnych działań, gotowy na zabijanie. Cechuje się wysoką odpornością na stres, jest zrównoważony emocjonalnie.

* zamachowiec amator to człowiek chcący dokonać czynu zwykle z pobudek emocjonalnych. Kieruje się uczuciami, nie działa dla zysku, nikt nie płaci za jego pracę. Osiągnięcie celu może być dla niego ważniejsze niż własne życie i życie osób postronnych. Jest bardzo niebezpieczny, wręcz nieobliczalny.

* zamachowiec zawodowiec to człowiek odpowiednio wyszkolony, posiadający właściwe cechy psychiczne, mający praktykę. Może to być np. były amator, któremu udało się przeżyć, który zdobył wiedzę i doświadczenie. Jest również niebezpieczny, ale, w odróżnieniu od amatora, przewidywalny. Posiada ogromną wiedzę i doświadczenie. Nie popełnia błędu, a perfekcja działania czyni go wyjątkowo niebezpiecznym. Punkt po punkcie realizuje wcześniej przygotowaną akcję. W pierwszej kolejności dba o swoje bezpieczeństwo, a w dalszej – o wykonanie zadania. Nie kieruje się uczuciami, jest zimny i wyrachowany. Pracuje dla pieniędzy – aby móc wykorzystać zarobione w ten sposób pieniądze, musi pozostać anonimowy. Atakuje z daleka.

Niezależnie od tego, czy będziemy mieli do czynienia z zamachowcem terrorystą, amatorem czy zawodowcem, nie sposób zapobiec zamachowi, jeżeli sprawca jest zdecydowany zrealizować swoje zamiary.