Kodeks cywilny. Komentarz

red. prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski

Rok wydania: 2008

Wydawnictwo: C.H.Beck

Wydanie: 5

Komentowany przepis

Art. 408. [Rozliczenie nakładów] § 1. Zobowiązany do wydania korzyści może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie znalazły pokrycia w użytku, który z nich osiągnął. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania; może jednak zabrać te nakłady, przywracając stan poprzedni.

§ 2. Kto czyniąc nakłady wiedział, że korzyść mu się nie należy, ten może żądać zwrotu nakładów tylko o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania.

§ 3. Jeżeli żądający wydania korzyści jest zobowiązany do zwrotu nakładów, sąd może zamiast wydania korzyści w naturze nakazać zwrot jej wartości w pieniądzu z odliczeniem wartości nakładów, które żądający byłby obowiązany zwrócić.

1. Artykuł 408 reguluje uprawnienie bezpodstawnie wzbogaconego do żądania zwrotu nakładów w zależności od tego, czy są to nakłady konieczne, czy też inne nakłady oraz od tego, czy bezpodstawnie wzbogacony czyniąc nakłady wiedział, że korzyść mu się nie należy. Przepisy tego artykułu nie mają zastosowania w stosunkach między właścicielem rzeczy a jej posiadaczem samoistnym, które w zakresie roszczenia o zwrot nakładów zostały podobnie, ale w szczególny sposób, uregulowane w art. 226.

2. Nakładami koniecznymi są nakłady, których celem jest utrzymanie rzeczy w stanie zdolnym do normalnego z niej korzystania. Innymi nakładami mogą być natomiast zarówno tzw. nakłady użyteczne, poczynione w celu ulepszenia rzeczy, jak i tzw. nakłady zbytkowne, czynione wyłącznie w celu zaspokojenia potrzeb estetycznych. Ostatnio wymienione nakłady z reguły nie prowadzą do zwiększenia wartości rzeczy (zob. szerzej uw. do art. 226).

3. Okoliczność, że bezpodstawnie wzbogacony czyniąc nakłady wiedział, że korzyść mu się nie należy (art. 408 § 2), jest równoznaczna z jego złą wiarą. W przeciwnym wypadku należy przyjąć, że jest on w dobrej wierze (zob. art. 7 Nb 10).

4. Bezpodstawnie wzbogacony, który jest w dobrej wierze, może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie znalazły one pokrycia w użytku, który z nich osiągnął. Wartość uzyskanych przez bezpodstawnie wzbogaconego pożytków z korzyści musi więc być mniejsza od poczynionych przez niego nakładów koniecznych.

5. Bezpodstawnie wzbogacony będący w dobrej wierze może żądać zwrotu innych nakładów o tyle, o ile zwiększają one wartość korzyści w chwili jej wydania. Należy w tym celu porównać wartość korzyści w chwili jej wydania po uwzględnieniu poczynionych przez bezpodstawnie wzbogaconego innych nakładów z hipotetyczną wartością korzyści w tej samej chwili przy założeniu, że te inne nakłady nie zostały dokonane. Bezpodstawnie wzbogacony może też zabrać nakłady przywracając stan poprzedni.

6. Bezpodstawnie wzbogacony będący w złej wierze może żądać zwrotu nakładów tylko o tyle, o ile zwiększają wartość korzyści w chwili jej wydania (zob. Nb 5). Dotyczy to zarówno nakładów koniecznych, jak też innych. Bezpodstawnie wzbogacony nie może natomiast zabrać nakładów przywracając stan poprzedni.

7. Przepis art. 408 § 3 przewiduje wyjątek w stosunku do przewidzianej w art. 405 zasady wydania korzyści w naturze. Może on w praktyce znaleźć zastosowanie zarówno w sytuacji, gdy poczynione przez bezpodstawnie wzbogaconego nakłady mają znaczną wartość, jak i wtedy, gdy nakłady tak znacznie zmieniają przeznaczenie korzyści, że nie nadaje się już ona do celów, jakim pierwotnie służyła zubożonemu (A. Ohanowicz, w: System, t. III, cz. 1, s. 500; zob. też orz. SN z 21.12.1973 r., III CZP 80/73, OSN 1974, Nr 10, poz. 166; orz. SN z 30.6.1987 r., III CRN 152/87, OSN 1988, Nr 12, poz. 178).

K. Pietrzykowski