Wspomaganie rozwoju dzieci z dysfunkcją wzroku w wieku przedszkolnym

Narzędzie do oceny rozwoju dziecka z dysfunkcją wzroku

- Oregoński Program Rehabilitacji Niewidomych i Słabowidzących Dzieci w wieku od 0 do 6 lat (wersja dostępna w Polsce jest starą wersją, bez poprawek)

jest to program najbardziej popularne - jedyne dostępne dla pedagogów pełne narzędzie do diagnozy i terapii; stosunkowo łatwe do posługiwania się.

pozwala na ocenę poziomu rozwoju dziecka z dysfunkcją wzroku bez dodatkowych uszkodzeń w poszczególnych sferach oraz ustalenie programu wspomagania rozwoju ("waniliowe" dzieci; - przedziały wiekowe są ustalone względem populacji dzieci zdrowych , przedziały rozwojowe są szerokie).

wg autorów można stosować go w pracy z dziećmi ze sprzężoną niepełnosprawnością, ale praktyka rewalidacyjna wskazuje, że użyteczność tego programu jest wówczas znacząco mniejsza. (bardziej przydatny: Insight)

Program składa się z trzech części:

- podręcznika dla pedagogów - użytkowników programu;

- inwentarza umiejętności i sprawności;

- zestawu ćwiczeń.

Podręcznik dla pedagogów - użytkowników programu - zawiera krótki przegląd podstawowej terminologii tyflopedagogicznej oraz praktyczne wskazówki, jak posługiwać się pozostałymi częściami programu.

Inwentarz umiejętności i sprawności służy 3em celom:

- pomaga ustalić poziom umiejętności dziecka w zakresi 6 podstawowych dziedzin rozwoju (funkcje poznawcze, język, samodzielność, socjalizacja, mała motoryka, duża motoryka);

- ułatwia dokonanie wyboru właściwych celów nauczania i rewalidacji;

- ułatwia rejestrację nabywanych przez dziecko nowych umiejętności.

(podzielone na lata kalendarzowe, wpisujemy daty, także rozpoczęcia pracy nad daną umiejętnością)

Inwentarz umiejętności i sprawności nie jest normatywnym narzędziem oceny rozwoju dziecka, nie zawiera żadnych wskaźników liczbowych mierzących poziom wykonania danego zadania. Służy tylko ocenie funkcjonalnej. (terapeuci sami notują sobie poziom)

Jest zbiorem 695 stwierdzeń dotyczących zachowań dziecka podzielonych na 6 sfer rozwoju ułożonych pod względem stopnia trudności i orientacyjnie umieszczonych w kategoriach wieku (przedziały 12-miesięczne). Zastosowano normy wiekowe dla dzieci widzących.

W inwentarzu umiejętności i sprawności niektóre umiejętności zostały opatrzone symbolami:

x - nie dotyczy dziecka całkowicie niewidomego, np. "reaguje na swoje odbicie w lustrze";

b - szczególnie przydatne dla dziecka, które będzie posługiwało się brajlem, np. "zakłada papier do maszyny brajlowskiej", "dobiera do siebie takie same rodzaje papieru ściernego oraz rozróżnia papier drobnoziarnisty od gruboziarnistego"

o - szczególnie przydatne dla dzieci, które wymagają treningu orientacji przestrzennej, np. "biegnie przesuwając ręką po ścianie lub linie (osoba dorosła upewnia dziecko, że trasa jest wolna od przeszkód)"

+ - może być osiągnięte później przez dziecko całkowicie niewidome, np. "samodzielnie chodzi"

Częścią Inwentarza jest "Profil postępów dziecka" - jednostronnicowy, graficzny rozkład postępów dziecka; pokazuje w sposób ogólny na jakim poziomie funkcjonuje dziecko w każdej dziedzinie rozwoju w stosunku do wieku kalendarzowego i w stosunku do każdej sfery -> pozwala na analizę mocnych i słabych stron dziecka, ocenę dynamiki, rytmu i harmonii rozwoju, ułatwia rejestrację postępów dziecka (-> współpraca specjalistów, ustalenie celów priorytetowych)

Zestaw ćwiczeń - do każdej umiejętności zawartej w Inwentarzu opracowano ćwiczenia prowadzące do jej opanowania przez dziecko (3-8 ćwiczeń do konkretnej umiejętności); należy traktować je jako sugestie pomocne w układaniu planu nauczania danej umiejętności. Są pkt. wyjścia dla tyflopedagoga do rozwijania bardziej szczegółowych planów rehabiliacji, nie należy ich przekazywać rodzicom bez podania dodatkowych informacji o sposobie uczenia.

(Amerykański, łopatologiczny styl zakłóca odruch przekształcania zadań dla potrzeb danego dziecka.)

W Oregońskim Programie zaleca się formułowanie celów szczegółowych celów rehabilitacyjnych zgodnie z koncepcją behawioralną.

"Jaś będzie rozpoznawał 3 części ciała (oczy, usta, nos) pięć razy w pięciu próbach"

Czy jest to właściwie sformułowany cel operacyjny? - jak "rozpoznaje"? u kogo? Źle, bo nie jest to czasownik ostry.

Program Oregoński - ćwiczenia w grupach

- czy rozwój dziecka jest opóźniony w stosunku do wieku kalendarzowego?

- czy rozwój dziecka jest harmonijny? jakie są mocne i słabe strony funkcjonowania dziecka?

- w zestawie ćwiczeń znajdź opis rozwoju umiejętności, które nie zostały przez dziecko opanowane; zapoznaj się z nim (opisem).

Propozycje dla rodziców małych dzieci z dysfunkcją wzroku

- zwracać uwagę dziecka na smak, zapach, dotyk poszczególnych potraw i pokarmów podczas rodzinnych posiłków;

- podsuwanie do rąk dziecka i nazywanie przedmiotów codziennego użytku, które w danym momencie są w użyciu, w takich sytuacjach, jak przyrządzania posiłków, porządki, pranie, rozpakowywanie zakupów;

- pomagać w kojarzeniu naturalnych dźwięków dochodzących z otoczenia z ich źródłem;

- zwracać uwagę dziecka na położenie w przestrzeni jego ciała w stosunku do przedmiotów w najbliższym otoczeniu, jak również usytuowanie poszczególnych części jego ciała względem innych; używaż pojęć przestrennych w wielu kontekstach;

- wprowadzać wierszyki i piosenki z pokazywaniem gestów, uczące konwencjonalnych sposobów okazywania emocji, przekazywania komunikatów;

- proponować zabawy tematyczne, w których aktywnie działające dziecko poszerza zakres informacji nt. różnych obiektów, czynności oraz rozbudowuje kompetencje komunikacyjne;