Gleba – to trójwymiarowy utwór naturalny, który występuje w wierzchniej warstwie skorupy ziemskiej. Pochodzi z zwietrzeliny skalnej na, którą działały organizmy żywe, klimat przy określonej rzeźbie terenu.

Skała macierzysta – to utwór geologiczny z którego wytworzyły się gleb:

• Mineralne

  • Skały lite (granit)

  • Skały luźne (piasek)

  • Skały zwięzłe (iły, pyły)

• Organiczne

  • Torf

  • Gytia

Działalność roślinności na glebę:

• Las iglasty i wrzosowiska zakwaszają glebę, na skałach przepuszczalnych prowadzi to do powstania gleb bielicowych.

• Lasy liściaste na utworach zwięzłych powstają gleby brunatne.

• Las mieszany gleby płowe.

• Działalność fauny glebowej prowadzi do wymieszania cząstek organicznych z mineralnymi i prowadzi to do powstania trwałych kompleksów próchniczo – ilastych.

Rzeźba terenu:

• na stokach południowych powstają brunatne

• na stokach północnych powstają gleby brunatne zbielicowane lub płowe.

• Pod wzniesieniami powstają gleby deluwialne.

• Między wzniesieniami przy wycieku wód podziemnych powstają gleby glejowe.

• W zagłębieniach bezodpływowych lub odpływowych powstają gleby bagienne, a po odwodnieniu murszowe.

Działalność człowieka:

• Odwadnianie torfowisk powstała gleby murszowo-torfowe.

• Ze zdrenowanych gleb gruntowo-glejowych powstają gleby brunatne.

• Silne przekształcenie na glebach prowadzi do powstania gleb antropogenicznych.

• Wycinanie lasów (na piaskach) prowadzi do powstania gleb inicjalnych lub słabo wykształconych.

Gleba zapewnia roślinie:

• Trwałe związanie z podłożem.

• Wodę

• Składniki odżywcze

• Tlen

PROCESY GLEBOTWÓRCZE – zjawiska chemiczne, fizyczne i biologiczne w których kształtuje się gleba.

Proces brunatnienia – rozkład glinokrzemianów i uwalnianie Fe i Al (nadaje to barwę). Fe i Al Tworzą trwałe kompleksy próchniczo – ilasto – żelaziste.

Proces przemywania (płowienia) – wymywanie cząstek ilastych w głąb profilu.

Proces bielicowania – pod lasami iglastymi przy kwaśnym odczynie na glebach piaszczystych. Polega na wymywaniu w głąb profilu Fe i Al.

Proces oglejania – polega na redukcji w warunkach beztlenowych związków III Fe w związki II wartościowe przez organizmy.

Proces bagienny – gromadzenie i humifikacja szczątków roślinnych przy nadmiernej wilgotności.

Proces murszenia – zachodzi w odwadnianych glebach torfowych i mułowych. W warunkach tlenowych zachodzą zmiany substancji organicznych polegających na kurczeniu się, pękaniu i tworzeniu się coraz mniejszych agregatów z masy organicznej.

Gleba zróżnicowana jest na poziomy, które tworzą profil glebowy.

Pedon – graniastosłup wyodrębniony w glebie, który ma wszystkie właściwości charakterystyczne dla tej gleby i pozwala na rozpoznanie całego układu poziomów genetycznych. Ma powierzchnię kilku metrów kwadratowych i głębokość od kilkudziesięciu centymetrów do ok. 2 metrów.

Pedon – to najmniejsza objętość gleby pozwalająca ją zdefiniować z jej poziomami genetycznymi i innymi cechami. Jest to graniastosłup o wysokości równej głębokości gleby, o powierzchni kilku m3.

Poziom glebowy – warstwa mineralna, organiczna lub organiczno-mineralna w obrębie profilu glebowego, Odróżnia się od poziomów sąsiednich barwą, konsystencją, uziarnieniem, składem chemicznym, ilością i jakością materii organicznej i innymi właściwościami rozpoznawanymi laboratoryjnie.

POZIOMY GŁÓWNE (przekształcone utwory macierzyste przez procesy glebotwórcze, które powodują wyraźne różnice w wyglądzie i właściwościach w porównaniu ze skałą macierzystą.

Organiczny (O) – zawiera min. 20% świeżej lub częściowo rozłożonej materii 0organicznej.

Próchniczy (A) – ciemny, zawiera zhumifikowaną (bezpostaciowe szczątki organiczne) materię organiczną związaną z mineralnymi cząstkami (max. 20%) w glebie.

Wymywania (E) – pod poziomem A lub O, zawiera mniej materii organicznej, półtoratlenków lub frakcji ilastej, jest jaśniejszy, zawiera kwarc (o frakcji pylastej lub piaskowej).

Wzbogacania (B) – między A lub E, a C, G lub R. Nagromadzona jest tu materia organiczna, półtoratlenków, na skutek iluwacji (wnodszena wytrącania lub zatrzymania).

Skały macierzystej (C) – nieujednolicony materiał mineralny, mało zmieniony przez procesy glebotwórcze.

Glejowy (G) – silna redukcja Fe i Mg w warunkach aerobowych (beztlenowych). Barwa stalowa .

Podłoże skalne (R) – skała zwięzła

Podłoże mineralne (D) – nielite w glebach organicznych

Murszenia (M) – część profilu objętego procesami murszenia (odwadniania).

POZIOMY PRZEJŚCIOWE – zaznacza się jeżeli zmiany między poziomami są większe niż 5 cm

POZIOMY MIESZANE – równocześnie widoczne są cechy dwóch poziomów.

PODPOZIOMY – podział poziomów głównych.

POWIECHNIOWE POZIMY DJAGNOSTYCZNE GLEB MINERALNYCH:
Poziomy diagnostyczne – wydzielone na podstawie kryteriów wymiernych. Ich występowanie lub brak pozwala zakwalifikować glebę do jednostek taksonomicznych.

• Epipedony – poziomy powierzchniowe

• Endopedony – poziomy podpowierzchniowe.

FAZA STAŁA GLEBY:

Gleba:

• Trójwymiarowy utwór

• Jest utworem przyrody w którym zachodzi rozkład i syntez składników mineralnych i organicznych

• Jest integralnym składnikiem lądów, który podlega ciągłej ewolucji.

Właściwości fizyczne gleb:

• Określa sposób ich użytkowania

• Co może na niej rosnąć

• Określa czy gleba jest luźna czy zwięzła

• Decyduje o zaspokojeniu roślin w powietrze, wodę i składniki organicze.

Faza stała 45% (materia mineralna) + 5% materia organiczna

Faza ciekła 25% (wolne przestrzenie)

Faza gazowa 25% (wolne przestrzenie)

Wielkość cząstek gleby wpływa na:

• Pole zewnętrznej powierzchni cząstek

• Liczbę i wielkość porów

  • Mikropory – między małymi cząsteczkami w glebie, dobrze retencjonują wodę

  • Makro pory – między dużymi cząsteczkami, szybko przemieszcza się w nich woda.

Uziarnienie gleby – określa proporcje pomiędzy trzema frakcjami: piaszczystą, pylastą i ilastą. Klasyfikacja uziarnienia odbywa się za pomocą trójkąta FERETA.

Kamienie	> 75 mm
Żwir	75 mm – 2 mm
Piasek gruby	2 – 0,5 mm
Piasek	0,5 – 0,05 mm
Pył	0,05 – 0,002 mm
Ił	0,002 mm

W utworach gruboziarnistych cząstki glebowe są osobnymi ziarnami, przy obecności cząstek drobnych następuje sklejanie grubszych cząstek i tworzą się agregaty. Które warunkuje właściwości powietrzno – wodne.

STRUKTURA GLEBY – to stan gleby który określa kształt, wielkość, układ i zespolenie poszczególnych ziaren, cząstek lub agregatów.

• Rozdzielnoziarnista (piasek luźny)

• Agregatowa (utwory zwięzłe)

  • Typ (kształt)

  • Klasa (rozmiar)

  • Stopień rozluźnienia (trwałość)

• Spójna – jednolita masa.

Typy (kształt )struktur:

• Równomiarowych

  1. Ziarniste – zaokrąglone, stanowią elementy zwarte i jednolite (czarnoziemy, mady próchnicze, murszowe). Jest to najlepsza struktura.

  2. Gruzełkowata – agregaty niejednolite o dużej porowatości wewnętrznej i między gruzełkowatej. Bardzo dobra struktura.

  3. Orzechowa – zaokrąglone krawędzie, płaskie i wypukłe ściany. (czarne ziemie) dobra struktura

  4. Bryłkowata – ostre narożniki i krawędzie, płaskie ściany. Zła struktura.

• Pionowo wydłużone:

  1. Pryzmatyczna – ostre krawędzie, mało trwała. Kiepska struktura.

  2. Słupkowa – zaokrąglone krawędzie.

• Warstwowe – dyskoidalne poziome elementy:

  1. Płytkowa - gruba

  2. Blaszkowa - cieką

  3. Łuskowa – zwija się

Klasa wielkości	Średnica ziaren [mm]	Średnica bryłek [mm]	Średnica pryzmatów [mm]
B. drobna	<1	<5	<10
Drobna	1-2	5-10	10-20
Średnia	2-5	10-20	20-50
Gruba	5-10	20-50	50-100
b. gruba	>10	>50	>100

Stopień trwałości struktury:

• Brak struktury

• Struktura nietrwała – agregatów nie można oddzielić od masy glebowej bez ich rozpadu

• Struktura średni trwała – agregaty można oddzielić, łatwo zgnieść w rękach.

• Struktura trwała – agregaty można oddzielić, nie można łatwo rozkruszyć.

Struktury gleb organicznych:

• Gruzełkowata – wierzchnie poziomy

• Ziarnista – torfowo-murszowe

• Pryzmatyczna – torfowo-murszowe

• Płytkowa – mułowo-murszowych

• Amorficzna – rozłożone torfy

• Włóknista – torfy turzycowe

• Gąbczasta – torfy mszyste

Konsystencja gleby – odnosi się do kohezji (oddziaływanie, między cząsteczkami tej samej substancji) i adhezji (oddziaływanie między innymi substancjami) masy gleby. Opisuje się ją :

• W stanie mokrym – lepkość, plastyczność.

• Wilgotnym – kruchość

• Suchym – twardość i scementowanie.

Porowatość ogólna gleby – stosunek objętości przestrzeni wolnych do całkowitej objętości gleby.

• Gleby mineralne – 30-75%

• Organiczne - 55-95%

• Piaszczyste – 33-45%

• Gliniaste i lessowe – 40-45%

• Mady, rędziny czarnoziemy - 50-60%

Wyróżniamy:

• Makropory (> 8,5 um)

• Mezopory (8,5-0,2 um)

• Mikropory < 0,2 um)

Zależy od:

• Czynników wewnętrznych – obtoczenie, rodzaju minerałów, ilości próchnicy, typu i trwałości struktury.

• Zewnętrznych – uprawy, szaty roślinnej, melioracji.

Gęstość właściwa gleby - stosunek ciężaru fazy stałej suchej próbki do zajmowanej przez nią objętości.

Granat 4300-3150[kg/m3]  Biotyt 3100-2700 Kwarc -2650

Torf niski 2450-2040  przejściowy  wysoki  gytia 1650-1400

Gęstość objętościowa – stosunek ciężaru próbki glebowej do całkowitej objętości ( razem z porami). W g. mineralnych 1800-1100 kg/m3, w g. organicznych 1100-100 km/m3.

Zmniejszanie zagęszczenia: Orka i inne zabiegi spulchniające, działalność organizmów żywych, korzeni roślin.

Zwiększanie zagęszczenia: osiadanie grawitacyjne, ugniatanie, działanie deszczu

Pęcznienie gleby – zwiększenie objętości na skutek pochłaniania wody:

• Otaczanie się koloidalnych cząstek powłokami wodnymi

• Zależy od zawartości iłu koloidalnego i ilości Na (zwiększa) i Ca (zmniejsza pęcznienie)

• Gleby strukturalne mniej pęcznieją niż bezstrukturalne

Kurczliwość – zmniejszenie objętości na skutek zmniejszenia ilości wody: najbardziej kurczą się gleby organiczne.

Substancje koloidalne w glebie

Koloidy – to najmniejsze cząstki gleby o wielkości ułamka um.

• Mineralne - glinokrzemowe minerały ilaste (umiarkowany klimat) i uwodnione tlenek żelaza i glinu (zwrotnikowy)

• Organiczne – próchnica

Glinokrzemianowe materiały ilaste – powstały w wyniku wietrzenia z skaleni i mik.

• Grupa kaolinitu – brak sorbowania na wewnętrznej powierzchni, niska pojemność sorpcyjna.

• Montmorylonit – duża plastyczność, lepkość, pęcznienie. Sorbuje kationy 10-15 razy silniej niż kaolinit.

• Uwodnione miki – pośrednie między kaolinitem, a montmorylonitem.

Limonit, getyta i gips – dominują w glebach tropikalnych, mniejsza zdolność sorpcyjna niż glinokrzemianowych minerałów.

Próchnica koloidalna – to mieszanina mineralno-organiczna. Powstała na drodze humifikacji. Zbudowana jest z C, H i O. Zdolności sorpcyjne znacznie większe niż montmorylonitu.

Najważniejsze składniki:

• Kwasy fulwowe – żółta barwa, łatwo rozpuszczalne, bardzo ruchliwe, kwaśne.

• K. huminowe – ciemna barwa, duże zdolności sorpcyjne (350-700 me/100g), duże właściwości strukturotwórcze.

Próchnica – mała plastyczność i przepuszczalność, tworzy kompleksy organiczno-mineralne sklejające agregaty i polepszając właściwości powietrzno-wodne i cieplne w glebie. Lekkim glebom nadaje zwięzłości, a ciężkie spulchnia.

Zawartość próchnicy zależy od:

• Uziarnienia i składu

• Odczynu

• Właściwości biologicznych i powietrzno-wodnych ( w glebach przepuszczalnych następuje mineralizacja, a w glebach nadmiernie wilgotnych powstaje surowa próchnica i torf)

Zawartość próchnicy:

• Najmniej bielicowe i rdzawe na piaskach 0,6-1,5%

• W czarnoziemach, rędzinach próchnicach i madach 4-6%

• Gleby bagienne kilka %.

Kompleks sorpcyjny o ładunku ujemnym przyciąga kationy z roztworu glebowego, następuje wymiana jonów. Zachodzi to aż do ustalenia dynamicznej równowagi.

Zdolność gleby do utrzymania w niej składników odżywczych wiąże siez liczbą kationów, jakie może zabsorbować. Charakteryzuje się ją za pomocą:

• Pojemności sorpcyjnej gleby (T) – określa całkowitą ilość kationów wymiennych, łacznie z jonami H, które jest w stanie zabsorbować 100g suchej gleby:

• Stopnia nasycenia kompleksu sorpcyjnego zasadami (V) – określa, w jakiej proporcji kompleks sorpcyjny jest wysycany kationami wykorzystywanymi przez rośliny.

W me/100g

Próchnica	300-100
Montmorylonit	100-60
Illit	40-25
Kaolinit	15-3
Glina	30-9

WODA W GLEBIE.

Siły działające na wodę w glebie:

• Grawitacja

• Adhezja – przyciąga wodę do cząstek fazy stałej

• Kohezja – przyciąga miedzy sobą wodę.

Wokół cząstek glebowych tworzą się powłoki:

• Powłoka wewnętrzna – cieńsza, przylega do cząstek glebowych (utrzymywana siłami adhezji, nie przemieszcza się)

• Zewnętrzna (utrzymywana mniejszymi siłami kohezji, przemieszcza się i jest dostępna dla roślin)

Woda wiązana jest siłami elektrostatycznymi występującymi na powierzchni koloidów.

• Woda higroskopowa – powstaje przez pochłonięcie pary wodnej z powietrza, zależy od ilości i jakości koloidów glebowych. Jest niedostępna dla roślin.

• Woda błonkowata – najbardziej zewnętrzna warstwa wód, wypełnia przestrzenie między ziarnami, ma obniżoną temperaturę zamarzania i może być dostępna dla mikroorganizmów i roślin.

• Woda kapilarna – utrzymuje się wbrew siłą grawitacji w porach miedzy ziarnami lub agregatami. Jest ona praktycznie w bezpośrednim kontakcie z lustrem wód gruntowych, wypełnia przestwory duże i małe, w miarę oddalania się od zwierciadła wód gruntowych wypełnia coraz mniejsze pory, jest dostępna dla roślin. Woda kapilarna zawieszona występuje w górnej części profilu z dala od lustra wody gruntowej.

Siły wiązania wody przez glebę określamy mianem potencjału wody glebowej. Jest to podciśnienie jakie trzeba użyć aby wydostać wodę z gleby.

• Wielkość wyraża się w jednostkach ciśnienia pF (logarytm dziesiętny z wysokości słupa wody).

Stany retencji wody w glebie:

• Pełna pojemność wodna – kiedy wszystkie przestrzenie są wypełnione

• Połowiczna pojemność wody – zawartość wody po opadaniu grawitacyjnym z gleby całkowicie nasyconej wodą po 2-3 dniach, po odcięciu parowania terenowego i wpływu zwierciadła wód gruntowych (2,5 pF)

• Wilgotność krytyczna – rośliny przestają rosnąć (3,7 pF)

• Wielkość trwałego więdnięcia roślin – rośliny umierają (4,2 pF)

Retencja wody zależy:

• Wielkości porów (<8,5 um stale zatrzymują wodę). Im mniejsze kapilary tym silniej związana woda, więcej energii potrzeba na jej pobranie.

Ruch wody w strefie nienasyconej – kiedy rośnie temperatura, spada napięcie powierzchniowe cieczy, spada szybkość i wysokość wzniosu kapilarnego.

• Ruch wody odbywa się od kapilar szerszych do węższych.

• Ruch wody hamuje powietrze w glebie

• Przyśpiesza ssące działanie korzeni i parowanie

• Piaski 4 cm/h, gliny 0,15 cm/h

Woda infiltracyjna – wypełnia duże przestrzenie w czasie opadów. Siła grawitacji.

Przepuszczalność wodna w glebie zależy od: uziarnienia, struktury, temperatury gleby, próchnicy i działalność organizmów żywych.

Powietrze w glebie.

Azot 71-80 %, Tlen 10-21 %, CO2 0,15-0,65%

• Wzrost CO2 powoduje zmniejszanie się O2.

• W glebach cięższych, słabo strukturalnych (dużo mikroporów) i podmokłych zawartość O2 jest mniejsza niż w glebach o dobrej strukturze, rośnie za to ilość CO2.

• Czym głębiej tym więcej CO2.

• CO2 w wodzie przyśpiesza wietrzenie.

WIELKOŚCI POWIETRZNE GLEBY:

• Przewiewność – zdolność do przepuszczania powietrza

  • Niska jest zła

  • Wysoka jest zła

• Wymiana gazów – tempo zależy od intensywności i szybkości procesów mikrobiologicznych oraz dyfuzji gazów z gleby do atmosfery.

  • Aktywność respiracyjna – wzrasta *3 ze wzrostem o 10 st. C temperatury.

  • Dyfuzja – 90 % wymiany gazowej, wiąże się z różnicą ciśnień gazów w gelbie i atmosferze.

• Pojemność powietrzna – zależy od objętości dużych porów glebowych.

  • Zwiększają ją:

    1. Orka, płodozmian, nawożenie organiczne, wapnowanie

  • Zmniejszają

    1. Ugniatanie przez narzędzia, erozja wodna, zabagnianie gleby.

Odczyn gleby.

Wpływa na przyswajanie składników pokarmowych przez rośliny.

Odczyn – to stosunek jonów H+(odczyn kwaśny) do jonów OH-(odczyn zasadowy)

pH <7 kwaśny pH = obojętny pH >7 zasadowy.

W Polsce występują głównie gleby o odczynie kwaśnym:

5 % - kwaśne i bardzo kwaśne

30% - słabo kwaśne

20% - obojętne

Jest to spowodowane:

• Brakiem zasadowych składników w skałach macierzystych

• Dostarczaniem substancji zakwaszających

• Więcej opadów niż parowania

• Odprowadzanie zasad z plonem

Gleby kwaśne są pozbawione Ca w kompleksie sorpcyjnym, dominują H+ i Al+, a w próchnicy kwasy fulwowe.

• Wadliwe stosunki wodno-powietrzne (przez nieodpowiednią strukturę i kwaśną próchnicę)

• Dużo toksycznych Al, Fe, Mn

• Małą aktywność biologiczna mikroorganizmów

• Część składników staje się nie dostępna dla roślin

Zależność między glebą a jej odczynem:

• Kiedy wymywany jest Ca, Mg następuje stopniowy wzrost kwasowości gleby.

• Niskie pH powoduje przechodzenie Al, Fe, Mn do roztworu glebowego (są one toksyczne dla niektórych). Kiedy następuje wzrost pH następuje ich wytrącenie i spadek ich przyswajalności.

Gleby zazwyczaj wymagają odczynu lekko kwaśnego lub obojętnego.

Borówka wysoka, żurawina błotna lubią kwaśne.

Gleby zasadowe:

• przewaga jonów OH-

• występują w klimacie strefy suchej i półsuchej. Są to słone gleby, kiedy woda gruntowa podchodzi blisko paruje i zostawia sól. pH = 10

ELASTYCZNOŚĆ GLEBY:

1. Zdolność do powrotu do stanu sprzed zakłóceń. Przed zmianami pH. Są to głównie gleby uprawne.

2. Zdolność zakłóconego systemu do powrotu po zakłóceniu do nowej dynamiki równowagi

Gleba jest elastyczna do momentu, aż nie zostanie przekroczony próg jej wytrzymałości, kiedy to się stanie dochodzi do utraty elastyczności i jej nieodwracalnej degradacji. Może się to stać przez:

• zahamowanie przepływu wody

• skrajnego zakwaszenia lub zasadowienia

• zanieczyszczenia metalami ciężkimi

• zmniejszenie miąższości poprzez erozje.

W Polsce degradacja spowodowana jest:

• erozją wodna

• erozją eoliczną

• postępującym ubytkiem próchnicy

• obniżaniem poziomu wód gruntowych

• zatruwanie gleb środkami ochrony.

SYSTEMATYKA GLEB POLSKI:

Klasyfikacja gleb – grupowanie gleb na danym obszarze wg określonych kryteriów.

Systematyka – podział gleb wg kryteriów przyrodniczo-genetycznych.

Bonitacja – podział wg jakości.

W POLSCE:

Dział – gleby utworzone pod przeważającym wpływem jednego z czynników glebotwórczych (fitogeniczne, hydrogenczne, antropogeniczne)

Rząd: gleby o podobnym rozwoju, stopniu przemian minerału glebowego i podobnej substancj organicznej.

Typ: o takim samum układzie głównych poziomów genetycznych.

Podtyp: na cechy główne nakładają się dodatkowe procesy.

Rodzaj: charakteryzuje skały macierzyste i podłoże gleby.

Gatunek: określa uziarnienie (stosunek frakcji)

Gleby śródstrefowe (intrazonalne) gleby zajmujące małe obszary w danej strefie, powstają pod wpływem specyficznej skały macierzystej lub specyficznych warunków wodnych panujących na danym obszarze. Do gleb śródstrefowych zaliczamy: mady rzeczne, marsze, gleby torfowe, czarne ziemie, rędziny, terra rossa, tufy wulkaniczne, sołonczaki.

DZIAŁ: GLEBY LITOGENICZNE

RZĄD: GLEBY MINERALNE BEZWĘGLANOWE

TYP:

Inicjalne skaliste: materiał zwietrzały <10 cm, pod poziomem AC bardzo mało materiału organicznego, zalega lita skała.

Inicjalne luźne – osad luźny nawet do 100cm, poziom AC o miąższości <10 cm i niewielkiej ilość materiału organicznego.

Inicjalne ilaste – ze skał gliniastych lub ilastych poziom AC nie tworzy kompleksów ilasto-próchniczo-żelazistych, pęcznieją i kurczą się mocno.

Słabo wykształcone ze skał masywnych: kamienno-rumszowe poziom AC, o ciemnjej barwie 10-30cm, leży na zwietrzałej skale macierzystej.

Słabo wykształcone ze skał luźnych: piaski, o głęboka zalegających wodach

RZĄD: GLEBY WAPIENIOWCOWE

TYP:

Rędziny: wytworzone na wapieniach, dolomitach, kredzie piszącej, gipsie obecność Ca hamuje procesy hydrolizy glinokrzemianów, wymywania i przemywania są to gleby między strefowe poziom AC 10-30 cm ok. 3% materiału organicznego występują pod roślinnością kserofityczną, w lasach liściastych

Pararędziny: budowa podobna do rędziny powstały ze skał osadowych krzemianowych bogatych w węglany poziom A zawiera dużo okruchów skał ze spoiwem węglanowym

DZIAŁ: GLEBY AUTOGENICZNE

RZĄD: GLEBY CZARNOZIEME

Typ:

Czarnoziemy: wytworzone z lessów poziom A >40 cm dominują procesy biologiczne

RZĄD: GLEBY BRUNATNOZIEMNE: wytworzone w klimacie umiarkowanym oceanicznym i kontynentalnym pod lasami liściastymi i mieszanymi powstały ze skał zasobnych w zasady

TYP:

Brunatne właściwe: na utworach bogatych w zasady, węglany wymywane do 60-80 cm brak przemieszczania frakcji ilastej, wolnego żelaza i glinu SZAROBRUNATNE Poziom A 20-30cm

Brunatne kwaśne: Ze skał kwaśnych Brak węglanów w całym profilu

Płowe: Powstają utworów pyłowych, glin zwałowych, iłów. Wymywanie węglanów i pionowe przemieszczanie minerałów ilastych Poziom A i E ubogie w frakcje ilaste, przemieszcza się ona do poziomu B

RZĄD: BIELICOZIEMNE – Powstałe z utworów piaszczystych, zwietrzeliny granitów, gnejsów. Klimat huminowy Mało minerałów ilastych, dominuje kwarc Pokrywają je bory (odczyn kwaśny)

Typ:

Rdzawe: Odczyn kwaśny

Bielicowe: Wyraźny poziom A 10 cm. Zakwaszone Niska przydatność rolnicza

Bielice: Poziom O 25cm. Brak poziomu A Tworzą się na skrajnie ubogich piskach kwarcowych Nie nadają się do uprawy.

DZIAŁ: GLEBY SEMIHYDROGENICZNE

RZĄD: GLEBY GLEJOBIELICOWE: Cechy są rezultatem bielicowania i oglejenia

Typ:

Glejobielicowe: Mają poziom próchniczy Zorszynowane

Glejobielice: Poziom O 20 cm. Brak poziomu A Poziom E ostro i równo odgraniczony od poziomu glejospodic

RZĄD: GLEBY CZARNE ZIEMIE: TYP:

Czarne ziemie: Powstają w wyniku akumulacji materii organicznej w warunkach dużej wilgotności w utworach bogatych w CaCO2 i części ilaste.

RZĄD: GLEBY ZABAGNIONE: W warunkach dużej wilgotności

TYP:

Opadowo-glejowe: Silnie oglejonie od góry (gromadzenie się wód opadowych na warstwach słabo przepuszczalnych

Gruntowo glejowe: Z utworów macierzystych przy wysokim poziomie wód gruntowych. Oglejenie do 30 cm.

DZIAŁ: GLEBY HYDROGENICZNE – gleby uległy przekształceniu pod wpływem wody Na podstawie zawartości materii organicznej dzielimy na: Mineralnie właściwe <3% Mineralno-próchnicze 3-10 % Mineralno-organiczne 10-20% Organiczne >20% Na podstawie miąższości dzielimy na: Mineralne o miąższości warstwy organicznej <10 cm Mineralno-organiczne 10-30cm Organiczna >30 cm

RZĄD: GLEBY BAGIENNE Cechy są rezultatem gromadzenia się osadów organicznych do 30 cm. Akumulacja jest wynikiem Procesu torfotwórczego (brak powietrza) Mułotwórczego (warunki tlenowo-beztlenowe)

Typ:

Gleby mułowe: Na obszarach zalewanych

DZIAŁ: GLEBY LITOGENICZNE

RZĄD: GLEBY MINERALNE BEZWĘGLANOWE

• Inicjalne skaliste.

• Inicjalne luźne.

• Inicjalne ilaste.

• Słabo wykształcone ze skał masywnych.

• Słabo wykształcone ze skał luźnych

RZĄD: GLEBY WAPIENIOWCOWE

• Rędziny

• Pararędziny

DZIAŁ: GLEBY AUTOGENICZNE

RZĄD: GLEBY CZARNOZIEME

• Czarnoziemy:

  • wytworzone z lessów

  • poziom A >40 cm

  • dominują procesy biologiczne

RZĄD: GLEBY BRUNATNOZIEMNE:

• brunatne właściwe

  • na utworach bogatych w zasady,

  • węglany wymywane do 60-80 cm

  • brak przemieszczania frakcji ilastej, wolnego żelaza i glinu

• brunatne kwaśne

• płowe

RZĄD: BIELICOZIEMNE

• Rdzawe

• Bielicowe

  • Poziom A do 10 cm

  • Zakwaszone

  • Niska przydatność roślinna

• Bielice

  • Poziom O 25 cm

  • Na piaskach

  • Nie przydatne rolniczo

DZIAŁ: GLEBY NAPŁYWOWE.

RZĄD: ALUWIALNE

• Mady rzeczne

• Mady morskie

RZĄD DELUWIALNE.

• Gleby deluwialne

GLEBY W POLSCE.

SKAŁA MACIRZYSTA.

Sudety (granit, łupki krystaliczne, wapień)brunatne kwaśne, inicjalne i słabo wykształcone

Wyżyny Środkowopolskie (dolomity i wapienie, marle)  rędziny

Karpaty (flisz)  pararędziny, brunatne kwaśne

Niż polski

• Plejstocen (magmowe i metamorficzne)  brunatne włąsciwe, płowe, rdzawe, bielicowe i bielice

• Heloceński (aluwia, torfy, deluwia) mady, torfy i murszowe

OSADY AKUMULACJI LODOWCA:

Osady denno lodowcowe  glina zwałowa to skały macieżyste dla prawie połowy gleb Polski  płowch, brunatnych, czarnych ziem

Osady zastoiskowe iły warwowe  czarne ziemie, gleby opadowo-glejowe

Osady Wodnolodowcowe  piaski gleby bielicoziemne

OSADY AKUMULACJI EOLICZNEJ

Piaski wydmowe  piaski gleby bielicoziemne

Lessy  czarnoziemy (wyżyna Lubelska, Wyżyna Małopolska)

OSADY AKUMULACJI WODNEJ.

Osady rzeczne  (pradoliny) piaski  gleby bielicoziemne

Osady rzeczno-jeziorne iły, pyły i piaski  brunatne, płowe i czarne ziemie

Jeziorno-bagienne  gytie

Utwory bagienne

GLEBY STREFOWE – zawdzieczają swój byt klimatowi i roślinności oraz zasilanie tylko opadem.

1. Gleby brunatnoziemne (brunatne właściwe i kwaśne, płowe) 51,2 % 161 tyś km2. Lasy mieszane/ liściaste. Na glinach zwałowych

2. Gleby bielicoziemne (bielice, bielicowe, rdzawe) 25% 78,2 tyś km2 Lasy iglaste na piaskach

GLEBY POZASTREFOWE – wyspowe zasięgi w innej nietypowej dla siebie strefie.

1. Czarnoziemy 1% 3 tyś km2, roślinnośc stepowa/ leśno stepowa

GLEBY ŚRÓDSTREFOWE – klimat modyfikowany przez stosunki wodne.

1. Mady 5%

2. Czarne ziemie 1,3 %

3. Mułowe 7,8

4. Torfowe

5. Murszowe i murszowate

GLEBY NIESTREFOWE

1. Antropogeniczne

2. Inicjalne 1,8%