Kolokwium I

Plastydy

- mają cechy wspólne z mitochondriami

- są otoczone podwójną błoną (zewnętrzną łatwoprzepuszczalną i wewnętrzną trudnoprzepuszczalną)

- zawierają własny DNA kodujący plastydowe RNA

Cechy plastydów

- zdolność do syntezy skrobii

Typy plastydów

Protoplastydy

- rozwijają się z nich dojrzałe formy innych plastydów

- są w kom. merys. dzielących się

- kulisty, potem elipsoidalny lub ameboidalny kształt

- wielkość mitochondrium (1µ)

- wnętrze wypełnione stromą (ziarna skrobii, plastoglobule, fitoferrytyna, enzymy fazy ciemnej fotosyntezy)

Etioplasty

- powstają z protoplastydów zdolnych do fotosyntezy, ale pozbawionych dostępu światła

- wielkość do (10µ)

- ich charakterystyczną strukturą jest ciało prolameralne (błony uformowane w rurki, tworzące regularną, trójwymiarową sieć)

- zawierają protochlorofilid (żółty barwnik), który pod wpływem światła zmienia się w chlorofil

- kom. pod wpływem światła zamieniają się w chloroplasty a z ciała prolameralnego wykształca się system błon tylakoidów (spłaszczone woreczki, w które wbudowane są barwniki fotosyntetyczne i cały aparat fazy jasnej fotosyntezy)

Chloroplasty

- kształt elipsoidalny

- wielkość 3-10 µ

- zawierają tylakoidy

Tylakoidy:

grana

- zwarte stosy z małych tylakoidów

intergrana

- luźne, duże tylakoidy łączące grana w 1 zwarty system

Leukoplasty

- dojrzała, bezbarwna forma plastydów

- gromadzą materiały zapasowe (zwłaszcza skrobię)

- głównie w organach podziemnych (tam, gdzie nie ma światła)

Chromoplasty

- powstają z protoplastydów, leukoplastów, ale najczęściej z chloroplastów

- mają barwniki karotenoidowe (kolory od żółtego do czerwonego),

rozpuszczone jako nitki (tubule) lub jako kryształy

- w tkankach o małej aktywności fizjologicznej

- ich pojawienie zwiastuje starzenie i degenerację (żółknięcie liści)

Ściana komórkowa

Budowa

- łańcuchy celulozy tworzące pęczki (miofibryle). Kilka miofibryli to fibryla celulozowa (zatopiona w macierzy, jest głównym rusztowaniem ściany kom.)

- białka

- pektyny

- hemicelulozy

- woda (do 60%)

Funkcje

- ogranicza wzrost komórki

- chroni przed infekcjami i urazami

- zabezpiecza przed wyparowaniem

- nadaje kształt i sztywność komórce (utrzymanie turgoru)

- przepuszcza substancje

Ściany przylegających komórek są połączone blaszką środkową (pektyny, gumy, śluzy)

Ściana pierwotna

Skład

- białka enzymatyczne (glikozydazy, peroksydazy)

- macierz (niecelulozowe wielocukry, pektyny, białka, włókna celulozy)

Macierz

- mikrofibryle (wiązki celulozowe)

Tworzą krystaliczne obszary ściany (micele)

Przerwy między micelami (przestrzenie międzymicelarne)

- makrofibryle (skręcone w sznury mikrofibryle)

- woda (około 60%)

Właściwości

- składniki matrix są syntezowane na aparacie Golgiego i przenoszone na zewnątrz protoplastu

- celuloza jest syntezowana na zewnątrz protoplastu przez enzymy związane z plazmolemą

Ściana wtórna

Powstawanie

- przez nakładanie się następnych warstw na ścianę pierwotną, gdy kom. przestaje rosnąć

Skład

- macierz i mikrofibryle celulozy

- ściana ma 3 warstwy

Inkrustacja

- wnikanie substancji między fibryle i micele (elementy szkieletu celulozowego)

a) drewnienie/lignifikacja/ligninizacja (lignina = drzewnik)

b) mineralizacja (krzemionka SiO2 w turzycach i skrzypach oraz węglan wapnia CaCO3 w ramienicach)

c) kutynizacja (kutyna)

a) drewnienie

- rozpoczyna się od zewnętrznej warstwy ściany komórkowej. Najwięcej ligniny jest w blaszce środkowej. Zdrewniała ściana traci zdolność pęcznienia, przepuszczania wody, staje się odporna na rozrywanie i zgniatanie

b) mineralizacja

- inkrustowanie ścian związkami mineralnymi. Ściany stają się twarde i sztywne, ale łamliwe

c) kutynizacja

- odkładanie kutyny między warstwami celulozy w ścianie kom.

Adkrustacja

- odkładanie się substancji na powierzchni ściany kom.

a) kutykularyzacja (kutyna)

b) woskowacenie (wosk)

c) suberynizacja/korkowacenie (suberyna = korek)

d) odkładanie kalozy

a) kutykularyzacja

- odkładanie na zewnętrznej warstwie komórek skórki kutyny, tworzącej kutykulę

b) woskowacenie

- powlekanie substancjami tłuszczowymi (woskami)

c) suberynizacja/korkowacenie

- adkrustowanie ściany suberyną, kutyną i woskiem (warstwy substancji układają się na przemian. Proces ten zachodzi głównie w korku, ale także np. w kom. egzodermy i endodermy)

Protoplast

- aktywna metabolicznie część kom. czyli część bez ściany kom. (cytozol, cytoszkielet, centriole, rybosomy, jąderko, mikrociałka, mitochondrium, jądro, plastydy)

Apoplast

- system połączonych ze sobą ścian kom.

Tonoplast

- błona oddzielająca wodniczkę od cytoplazmy

Wodniczki (wakuole)

Wakuom

- cały system wodniczek w komórce

Budowa

- sok komórkowy i tonoplast

Skład

- cukry, alkaloidy, garbniki (gorzkie), barwniki, sole, kwasy organiczne, azot, tlen, dwutlenek węgla

- barwniki (antocyjany - niebieskie, fioletowe, żółte oraz związki flawonoidowe)

- wydzieliny komórkowe

- kryształy szczawianu wapnia

a) rafidy - igły

b) druzy - zespoły

- nierozpuszczalne, bezpostaciowe, krystaliczne białka

Powstawanie

- wypełnienie się wodą, tłuszczami lub olejkami lotnymi oczek sieci cytoplazmy i ich odgrodzenie tonoplastem.

Funkcje

- magazynowanie substancji szkodliwych dla cytoplazmy (alkaloidy, kauczuk)

- gromadzenie jonów Na+

- magazynowanie metabolitów i substancji zapasowych (np. białek zapasowych nasion)

Wodniczki zapełnione białkiem zamieniają się w ciałka białkowe (motylkowate) lub w ziarna aleuronu (trawy)

- trawienie wewnątrzkomórkowe (przez enzymy hydrolityczne - jak w lizosomach)

- "wypełniacz" (około 50% komórki)

- zapewnia turgor (jędrność)

Wodniczki tętniące

Występowanie

- u niektórych słodkowodnych Flagellata

Funkcje

- rytmiczne napełnianie się sokiem komórkowym i wydalanie go do otaczającej wody

Skrobia

Funkcje

- materiał zapasowy roślin

Powstawanie

- w plastydach

Występowanie

- owoce (chlebowiec)

- organy spichrzowe

a) kłącza (taro)

b) bulwy korzeniowe (batat, maniok)

c) bulwy pędowe (ziemniak)

- promienie rdzeniowe i rdzeń łodyg oraz pni roślin drzewiastych (mączka sago w pniach sagowców i niektórych palmach)

W chloroplastach tworzy się skrobia asymilacyjna w postaci drobnych ziarenek. W nocy jest ona transportowana do leukoplastów jako cukier, gdzie przetwarza się ją na skrobię zapasową.

"Mąka ziemniaczana" jest źródłem glukozy, uwolnionej ze skrobii przez produkty pośrednie - dekstryny i maltozę.

Wzrost rośliny

Komórki merystematyczne

Funkcje

- zdolność do ciągłych podziałów

Budowa

- drobne rozmiary

- cienka ściana komórkowa

- duże jądro

- słabo rozwinięte wakuole

Typy wzrostu

Dyfuzyjny i ograniczony

- wzrost jest równoczesny we wszystkich tkankach organu.

- wzrost kończy się równocześnie we wszystkich miejscach po osiągnięciu przez tkankę odpowiedniej wielkości i kształtu.

- w chwili wzrostu cała tkanka jest zbudowana z komórek merystematycznych. Po ustaniu wzrostu komórki te różnicują się.

Zlokalizowany i nieograniczony

- zachodzi przez całe życie w określonych miejscach rośliny (np. merystemy wierzchołkowe pędu i korzenia)

Typy merystemów

Wierzchołkowe

- przyrost na długość

Boczne

- przyrost na grubość (miazga i fellogen)

Pierwotne

- funkcjonują bez przerwy od stadium zarodkowego

Wtórne

- powstają przez odróżnicowanie tkanek stałych

Typy tkanek

- miękiszowe

- przewodzące

- wzmacniające

Miękisz (parenchyma)

Funkcje

- najpowszechniejsza tkanka roślinna (żywa)

- wypełnia przestrzenie w ciele rośliny

Budowa

- rozwinięte wakuole

- cienkie ściany

- w tkance są liczne przestwory, a komórki są luźno ułożone

a) zasadniczy

b) asymilacyjny

c) spichrzowy

d) wodny

e) powietrzny (aerenchyma)

a) zasadniczy

- zajmuje miejsce między innymi tkankami

b) asymilacyjny

- kom. zawierają liczne chloroplasty (najpowszechniejszy w liściach)

c) spichrzowy

- zbudowany z kom. wypełnianych materiałami zapasowymi

d) wodny

- gromadzi wodę

e) powietrzny (aerenchyma)

- tkanka ma bardzo rozwinięty system przestworów komórkowych

- służy do przewietrzania rośliny

Tkanki przewodzące

- ksylem (drewno)

- floem (łyko)

Ksylem (drewno)

- komórki martwe

Funkcje

- rozprowadzanie wody oraz soli mineralnych

Budowa

a) cewki (paprotniki i nagonasienne)

b) naczynia (okrytonasienne)

c) włókna drzewne

d) miękisz drzewny

a) cewki

- wrzecionowaty kształt

- komórki martwe

- ściany komórkowe niejednolicie zgrubiałe

- ściany poprzebijane licznymi jamkami

b) naczynia

- zbudowane z członów naczyń (wydłużonych rurek)

- zanik ścian poprzecznych (przez co lepiej transportują wodę)

- ściany posiadają zgrubienia i jamki

c) włókna drzewne
- funkcja wzmacniająca

d) miękisz drzewny

- funkcja wypełniająca

Floem (łyko)

- komórki żywe

Funkcje

- rozprowadzanie substancji organicznych powstałych w procesie fotosyntezy

Budowa

a) komórki sitowe (paprotniki i nagonasienne)

b) rurki sitowe (okrytozalążkowe)

c) komórki towarzyszące

d) włókna łykowe

e) miękisz łykowy

a) komórki sitowe

- komórki transportowe u roślin niższych

b) rurki sitowe

- zbudowane z komórek (członów rurek sitowych)

- człony rurek sitowych są mocno wydłużone i mają dobrze rozwinięte wakuole

- dojrzałe człony rurek sitowych nie mają jądra

- ściany poprzeczne (sita) są silnie perforowane, co ułatwia transport

c) komórki towarzyszące

- ściśle przylegają do członu rurki sitowej (są potrzebne dojrzałym rurkom, gdyż nie mają one jądra i nie mają własnego metabolizmu)

d) włókna łykowe

- funkcja wzmacniająca

e) miękisz łykowy

- funkcja wypełniająca

Tkanki wzmacniające

- kolenchyma (zwarcica)

- sklerenchyma (twardzica)

Kolenchyma

- komórki żywe

Budowa

- komórki silnie wydłużone

- tkanka jest bardzo zwarta

- ściana kom. nie jest zdrewniała i ma nierównomierne zgrubienia

- zgrubienia biegną wzdłuż kątów (kolenchyma kątowa)

- zgrubienia biegną wzdłuż ścian równoległych i stycznych do powierzchni organu (kolenchyma płatowa)

Sklerenchyma

- komórki martwe

Budowa

- bardzo zgrubiałe i zdrewniałe ściany komórek

- dwie postaci

a) włókna (wrzecionowate)

b) komórki kamienne (sklereidy)

Epiderma

- tkanka pierwotna (zarówno w korzeniu jak i w pędzie)

Funkcje

- oddzielenie organizmu rośliny od środowiska zewnętrznego (biologicznego, mechanicznego, chemicznego)

Budowa

a) pojedyncza warstwa żywych komórek

b) aparaty szparkowe

a) pojedyncza warstwa żywych komórek

- brak chloroplastów

- kom. ściśle przylegają

- komórki zewnętrzne są pokryte kutykulą (eliminacja dyfuzji pary wodnej)

b) aparaty szparkowe

- zbudowany z 2 komórek fasolowatego kształtu (mają chloroplasty i zgrubienia ścian. Zgrubienia pozwalają na zmianę kształtu komórki podczas regulacji turgoru)

- pomiędzy komórkami jest szparka

Typy aparatów szparkowych

a) gramineae

b) amaryllis

a) gramineae

- występuje u traw

- kształt hantli

- kom. zamykające są wydłużone

- środek kom. jest zdrewniały i wąski

- końce kom. są szerokie i cienkościenne

Zasada działania

- przy wzroście nawodnienia kom. na końcach pęcznieją, przec co ich środkowe części odsuwają się od siebie

b) amaryllis

- występuje u dwuliściennych

- kształt nerki

- kom. zamykające są zgrubiałe

- część obok szparki jest grubsza

- część dalsza od szparki jest cieńsza

Zasada działania

- przy wzroście nawodnienia cieńsze części kom. szparkowej pęcznieją "pociącając" za sobą te grubsze, przez co szparka się otwiera

Wytwory epidermy

- włoski (jeżeli pokrywają epidermę gęstym płaszczem, powstaje kutner)

- kolce

- wyrostki

- wlośniki (w młodych korzeniach)

Peryderma

- wtórna tkanka okrywająca

Budowa

a) fellogen (miazga korkotwórcza)

b) fellem (korek) i felloderma - produkowane przez fellogen

a) fellogen

- odkłada fellem na zewnątrz organu

- odkłada fellodermę do wewnątrz organu

b) fellem

- komórki martwe, wysycone suberyną (tkanka nieprzepuszczalna dla powietrza i wody)

Epiblema

- epiderma korzenia

Funkcje

- wydzielanie substancji działających na inne rośliny

- pobieranie wody

- wytwarzanie włośników (zwiększających powierzchnię chłonną)

Włośniki

Budowa

- znaczne wydłużenie

- ściana kom. pokryta śluzem (dlatego przywierają do niej grudki ziemi)

- komórka ma cienką ścianę, wysłaną cienką warstwą cytoplazmy przyściennej

- pod ścianą jest mocno rozwinięta wodniczka (zawiera sok komórkowy, który na zasadzie wyrównywania stężeń wysysa wodę z gleby)

- jądro komórkowe znajduje się w wierzchołku włośnika (prowadzi jego wzrost na długość)

Kolokwium II

Drewno wiosenne i letnie

- na ich przekroju widać słoje

Drewno wiosenne

- powstaje na początku sezonu wegetacyjnego

- jasne

- mało włókien drzewnych

- cewki i naczynia mają duże średnice, lecz cienkie ściany

Drewno letnie

- powstaje na końcu sezonu wegetacyjnego

- ciemne

- dużo włókien drzewnych

- cewki i naczynia moją małą średnice i grube ściany

Biel i twardziel

Biel (drewno miękkie)

- duża zawartość wody

- mała twardość

- łatwo nasyca się impregnatami

- mały ciężar

Funkcje

- przewodzące

- spichrzowe

Budowa

- słoje wytworzone w ostatnich okresach wegetacyjnych

- żywe kom. miękiszowe

- kom. ksylemu, które nadal przewodzą wodę

Drzewa bielaste

- brzoza

- jesion

- topola

- wierzba

- buk

- grab

- olsza

- klon zwyczajny

- jawor

- leszczyna

Twardziel (drewno twarde)

- mała zawartość wody

- duża twardość

- trudno nasyca się impregnatami

- duży ciężar

Funkcje

- mechaniczne

Budowa

- słoje wytworzone w pierwszych okresach wegetacyjnych

- martwe kom. miękiszowe

- kom. ksylemu, które nie przewodzą wody (nasycone żywicami, gumami i garbnikami)

Drzewa twarde

- sosna

- modrzew

- dąb

- orzech

- jałowiec

- cis

- śliwa

- mahoń

- kasztan

- klon tatarski

Morfologia korzenia

4 strefy budowy zewnętrznej

a) wierzchołkowa

b) wydłużona (elongacyjna)

c) włośnikowa

d) wyrośnięta

a) wierzchołkowa

- najmłodsza część korzenia

- na końcu leży stożek wzrostu (warunkuje wzrost na długość)

- stożek wzrostu osłania czapeczka

- czapeczka powstaje z kom. merystematycznych stożka wzrostu, lub z kom. embrionalnych (kaliptrogen)

- komórki czapeczki łuszczą się, lecz wciąż powstają nowe

b) wydłużona (elongacyjna)

- w niej zachodzi najszybszy wzrost

- nowopowstałe komórki tej strefy wydłużają się i różnicują na kom. tkanek stałych

c) włośnikowa

- w niej kończy się wzrost elongacyjny i wyrastają włośniki

- nie ma jej w roślinach wodnych i często bagiennych (pobierają one wodę całą powierzchnią korzenia)

d) wyrośnięta

- przede wszystkim pełni funkcję mechaniczną (trzyma roślinkę w podłożu)

- w jej obszarze dochodzi do wzrostu wtórnego korzenia

- powstają korzenie boczne

- w niej odbywa się transport wody pobranej przez włośniki

Funkcje korzeni

- chłonna

- przytwierdzająca

- przewodząca

- zapasowa (rośliny dwuletnie, byliny, rośliny wieloletnie o zdrewniałych pędach)

- specjalna (czepna, oddechowa, ssawkowa)

Powstawanie korzeni bocznych i przybyszowych

Korzenie boczne

- powstają w strefie wyrośniętej, odśrodkowo (endogenicznie)

- mogą rozerwać endodernę od razu, lub może ona rosnąć jakiś czas razem z kocheniem i tworzyć nad jego czapeczką kopułę komórek zwaną kieszonką korzeniową

- zwykle rosną słabiej od głównego

Korzenie przybyszowe (dodatkowe)

- wyrastają przez budowę wtórną starego korzenia z hipokotylu, z nadziemnych części pędowych lub z pędów podziemnych

Hipokotyl

- część podliścieniowa u siewek

- strefa przejściowa między łodygą i korzeniem, łącząca ich struktury

Systemy korzeniowe

- suma korzeni różnego typu na roślinie

a) palowy

b) wiązkowy

a) palowy

- zachowany korzeń zarodkowy (główny)

- krótkie korzenie przybyszowe

- system ekstensywny (przerasta dużą objętość gleby słabo rozgałęzionymi korzeniami. Skuteczność pobierania wody dosyć mała)

Rośliny

- nagonasienne

- dwuliścienne drzewiaste

- dwuliścienne zielne

b) wiązkowy

- korzeń zarodkowy zamiera (częściowo lub całkowicie)

- wiele drobnych korzeni przybyszowych

- system intensywny (przerasta niewielką objętość gleby, ale przenika ją gęsto licznymi korzonkami. Skuteczność pobierania wody dosyć duża)

Rośliny

- jednoliścienne

- byliny dwuliścienne, rozmnażające się wegetatywnie

Modyfikacje korzeni

a) spichrzowe

- magazynują składniki zpasowe

- jeżeli powstają z korzeni bocznych lub przybyszowych, powstają bulwy (burak, rzodkiew, marchew)

b) kurczliwe

- kurczą się zagłębiając roślinę w glebie (szafran, zimowit, lilia, pietruszka, szparag)

c) czepne

- liany, pnącza (bluszcz zwyczajny)

- czepiając się podłoża korzeniami, roślina może się podnosić (epifityczne ananasowate i paprocie)

d) asymilacyjne

- biorą udział w fotosyntezie (storczykowate)

e) powietrzne

- zwisają w dół pobierając wodę z powietrza przez wielowarstwową skórkę (welamen), która składa się z kilku warstw martwych, mocno porowatych komórek (epifityczne storczykowate)

f) podporowe

- umacniają roślinę w podłożu (kukurydza, figowiec)

- są to korzenie pędowe (wyrastają z łodygi i rosną pionowo w dół)

g) oddechowe

- służą do pobierania tlenu

- u roślin tropikalnych i subtropikalnych

- są odgałęzieniami korzeni podziemnych i wyrastają do 1.5 m nad powierzchnię gleby

h) ssawkowe

- długie korzonki, wnikające w głąb kory żywiciela przez rozpuszczanie enzymami blaszek środkowych

Symbioza korzeni z bakteriami

- bakterie brodawkowe wiążące azot atmosferyczny

Mikoryzy korzeniowe

- współżycie korzeni z grzybami

a) ektotroficzna (zewnętrzna)

b) endotroficzna (wewnętrzna)

c) ektoendotroficzna (pośrednia)

a) ektotroficzna

- strzępki grzyba oplatają korzeń

- zmieniają strukturę morfologiczną korzenia

- przejmują funkcję włośników

- ograniczają przyrost korzenia (brak czapeczki)

b) endotroficzna

- strzępki grzyba wnikają do wnętrza komórek opanowując całą korę pierwotną

- zostaje zachowana morfologia korzenia

- pozostają włośniki

- przyrost korzenia jest nieograniczony (czapeczka nienaruszona)

c) ektoendotroficzna

- strzępki grzyba wnikają do komórek oraz oplatają korzeń

Znaczenie mikoryzy

- lepszy wzrost rośliny

- obniżenie wymagań pokarmowych

- zmniejszenie stresu przy przesadzaniu

- stabilizacja podłoża

- poprawa żyzności gleby

- zdrowszy i gęstszy system korzeniowy

- odporność na niektóre patogeny glebowe i choroby

- zwiększona odporność na suszę i stres solny

Budowa anatomiczna pierwotna korzenia

- 3 główne warstwy

a) skórka (epiblema, epiderma, ryzoderma)

b) kora pierwotna

c) walec osiowy

a) skórka

Budowa

- tkanka jednowarstwowa z żywych, cienkościennych i pozbawionych nabłonka komórek

- czasem zewnętrzna ściana ulega zdrewnieniu

- wszystkie komórki mogą wytwarzać włośniki

Właściwości

- szybko obumiera. W jej miejsce powstaje egzoderma (zbudowana z 1 lub kilku warstw kory pierwotnej)

- egzoderma korkowacieje chroniąc wnętrze korzenia, pozostaje jednak żywa

- egzoderma przekształca się w podskórnię (niektóre jej komórki korkowacieją i tworzą kom. przepustowe)

b) kora pierwotna

- występuje pod epiblemą

Budowa

- z kom. miękiszowych

- w młodych korzeniach przewodzą one roztwory od włośników do wiązek łykodrzewnych w walcu osiowym

- w starszych korzeniach magazynują materiały zapasowe

- grubość dużo większa niż w łodydze

- najbardziej wewnętrzna warstwa to endoderma (śródskórnia)

- jej kom. ściśle do siebie przylegają tworząc pochwę wokół walca osiowego

- jej kom. są żywe, początkowo o ścianach celulozowych

c) walec osiowy

- najbardziej zewnętrzna jego część to perycykl (okolnica)

- w środku walca jest wiązka przewodząca

- wiązka ma budowę radialną (łyko i drewno przebiegają naprzemian i są zatopione w miękiszu)

- środek buduje metaksylem lub miękisz bezzieleniowy

- czasem środek korzenia zajmuje kolenchyma lub sklerenchyma

Perycykl

- u nago i okrytozalążkowych służy tworzeniu wtórnych tkanek merystematycznych

- zawiązki korzeni bocznych

- część kambium

- fellogen

- stożki wzrostu dające odrosty korzeniowe

Budowa

- warstwa żywych komórek o niezdrewniałych ścianach

Kambium i fellogen w korzeniu (zapoczątkowanie budowy wtórnej)

- Budowa wtórna jest zapoczątkowana pojawieniem się kambium i fellogenu w strefie różnicowania się budowy pierwotnej. Merystemy te powstają przez aktywizację niezróżnicowanych pozostałości prokambium.

Kambium

Zasada działania

- kom. dzielą się peryklinalnie

- do środka w elementy drewna wtórnego

- na zewnątrz w elementy łyka wtórnego

- odcinki kambium leżące po wewnętrznaj stronie pasm łyka najsilniej i najwcześniej odkładają dreno wtórne, przez co są odsuwane na zewnątrz. W końcu odcinki łączą się w pierścień kambium

Budowa

- warstwa komórek inicjalnych i ich różnicujące się pochodne

- w przekroju podłużnym są 2 rodzaje komórek (promieniowe i wrzecionowate)

- promieniowe (odkładają kom. miękiszowe. Funkcję okrywającą przejmuje korkowica)

- wrzecionowate (tworzą elementy przewodzące drewna i łyka, włókna drzewne i łykowe oraz miękisz drzewny i łykowy)

Fellogen

Zasada działania

- kom. okolnicy dzielą się peryklinalnie

- do środka w cienką warstwę komórek miękiszowych fellodermy

- na zewnątrz w tkankę korkową

Budowa wtórna korzeni spichrzowych

- w wytworzeniu bierze udział podstawowa (górna) część korzenia oraz hipokotyl

Budowa

- korzenie spichrzowe są grube i mięsiste przez dużą ilość miękiszu spichrzowego w korze pierwotnej

- jest kilka kręgów kambium

- kręgi kambium mogą wytwarzać małe wiązki drewna i łyka wtórnego oraz dużo miękiszu wypełniającego się cukrami zapasowymi

Charakterystyka pąków

Pąk

- zawiązek przyszłorocznego pędu

- u wielu gatunków roślin pączki liściowe różnią się od kwiatowych

- drzewa i krzewy w stanie bezlistnym można odróżnić po pąkach

- po kształcie

- kolorze

- wielkości

- ułożeniu pączków na pędzie

- liczbie łusek

- pąki są chronione za pomocą łusek, czasem są one owłosione

Rodzaje pąków (w zależności od położenia na pędzie)

a) szczytowe

- leży na wierzchołku pędu (na pędzie głównym jest najczęściej największym pączkiem)

b) boczne, kątowe

- leżą wzdłuż pędów, pod pączkami szczytowymi (najczęściej w pachwinach liści)

c) dodatkowe

- powstają tuż pod lub nad istniejącym pąkiem bocznym

Wytwarza je np. robinia akacjowa lub czeremcha

d) śpiące

- powstają głównie u drzew liściastych

- nie rozwijają się na wiosnę

- mogąsię rozwijać gdy:

- zniszczą się inne pąki

- jest większy dostęp światła (pędy powstałe z tych pąków leśnicy nazywają wilkami lub pijawkami)

Skłonność do wytwarzania wilków mają dąb, jesion, wiąz, grab, olsza czarna

e) przybyszowe

- powstają przy silnym zranieniu rośliny (proces regeneracji)

Rodzaje pąków (w zależności od zawartości)

a) kwiatowe

- wyrastają z nich tylko kwiaty

- 1 kwiat mają: magnolia, forsycja, wiele roślin zielnych (goździk, tylkipan)

- wiązki kwiatów mają: wiąz górski, klon jesionolistny

- kwiatostany mają: brzoza, olsza, topola

b) liściowe

- wyrastają z nich ulistnione pędy

c) mieszane

- zawierają kwiatostany z kilkoma liściami u nasady

Pąki mieszane wytwarzają: jabłoń, głóg, jarząb i wiele innych

Typy rozgałęzień pędów

a) monopodialne

- silna oś główna

- słabo rosnące odgałęzienia dalszych rzędów

b) pseudodychotoniczne

- pędy rozwidlają się przez podział pędu szczytowego

c) sympodialne

- pęd, których prowadzenie przejmują kolejne odgałęzienia boczne

Budowa anatomiczna pierwotna łodygi roślin dwuliściennych

Budowa anatomiczna łodygi

a) skórka (epiderma)

- pokrywa ją kutykula

- może wytwarzać włoski

b) kora pierwotna

- wielowarstwowa

- zbudowana z:

- komórek miękiszowych

- kolenchymatycznych

- sklerenchymatycznych

c) wiązki przewodzące

- zawierają łyko i drewno pierwotne

- drewno leży od środka wiązki

- łyko leży na zewnątrz wiązki

- u roślin jednoliściennych wiązki są rozproszone (nie wyróżnia się kory pierwotnej i rdzenia)

- u roślin dwuliściennych wiązki są ułożone w kształcie pierścienia

- pomiędzy wiązkami jesty miazga (kambium waskularne)

- rdzeń zajmują komórki miękiszowe

Łodyga

- organ wegetatywny łączący korzenie z liśćmi

Funkcje

a) wytwarzanie liści i kwiatów

b) przewodzenie roztworu wodnego z korzeni do liści i innych organów

c) przewodzenie substancji odżywczych wyprodukowanych przez liście do korzeni i innych organów

Przekształcenia łodygi

a) zielne

- prowadzą proces fotosyntezy

b) spichrzowe

- magazynowanie substancji odżywczych (organy podziemne)

- kłącza (trawy)

- bulwy (ziemniaki)

c) łodygi do rozmnażania wegetatywnego

Kambium i fellogen w łodydze (przyrost wtórny łodygi)

- przyrost na grubość zachodzi u starszych roślin dwuliściennych i nagonasiennych dzięki wtórnym tkankom twórczym (kambium i fellogenowi)

Zasada działania

- kambium wytwarza się w przestrzeni między wiązkami przewodzącymi
- łączy się z kambium leżącym między łykiem i drewnem w wiązce tworząc pierścień tkanki twórczej

- dzielące się komórki kambium odkładają elementy drewna i łyka

- drewno wtórne odkłada się do wewnątrz miazgi

- łyko wtórne odkłada się warstwą na zewnątrz od miazgi

- łodyga przyrasta na grubość, przez co rozrywa się skórka

- żeby zastąpić skórkę w korze pierwotnej rozwija się fellogen

- fellogen odkłada na zewnątrz komórki korka

- do wewnątrz odkłada komórki fellodermy

- powstaje w ten sposób korkowica (z korka, fellogenu i fellodermy)

- u wielu drzew kom. korka odcinają dopływ wody i pokarmu do komórek ponad nimi (powstaje martwica korkowa) zwana potocznie korą drzewa

Budowa morfologiczna pędu zdrewniałego

Łodygi zdrewniałe

- u drzew, krzewów i krzewinek

- wszystkie formy wieloletnie o trwałych łodygach (w naszym klimacie ich pędy tracą na zimę liście)

- u drzew jest potężna oś główna pędu (pień pokryty korkiem)

- u nagozalążkowych i dwuliściennych pień kończy korona (z rozgałęzień różnego rzędu)

- ostatnie z rozgałęzień zwykle wykształcają się jako krótkopędy

Budowa anatomiczna wtórna pędu zdrewniałego

- budowa wtórna przez działanie kambium i fellogenu

a) kambium

- wytwarza drewno i łyko wtórne

b) fellogen

- wytwarza korek (tkankę okrywającą)

Funkcje

- działanie merystemów wtórnych ma na celu rozwinięcie silnego pnia mogącego utrzymać ciężką koronę

- kambium odkłada znacznie więcej drewna niż łyka (jest ono miażdżone)

- aktywność kambium zaczyna się wiosną (przyrost na grubość jest najszybszy)

- o aktywności merystemów świadczą słoje drewna

Modyfikacje pędów

- pędy modyfikują się w celu lepszego przystosowania do warunków środowiska

a) rozłogi

- organy spichrzowe roślin

- w dolnej części nadziemnego pędu (płożą się)

- służą do rozmnażania wegetatywnego (poziomka, truskawka)

- u ziemniaka pędy (stolony) tworzą bulwy (wrastają się w glebę i gromadzą skrobię)

b) kłącza

- wzrost nieograniczony

- są to organy przetrwalinkowe, spichrzowe, do rozmnażania wegetatywnego

- są wieloletnie

- pozornie przypominają korzenie

- mają zredukowane, łuskowate liście

- pąki boczne

- korzenie przybyszowe

Występują u np. kosaćca, rabarbaru, perzu, większości paproci, szparaga, konwalii

c) bulwy pędowe

- pędy, które uległy zdrubieniu i skróceniu, a liście całkowitej redukcji

- wzrost ograniczony

- podziemne łodygi (jak kłącza)

- organy spichrzowe

- są jednoroczne

Występują u ziemniaka (ma on 3 rodzaje pędów: nadziemny, podziemne rozłogi "stolony" i bulwy pędowe), szafranu, zimowita, rzodkiewki

d) cebule

- organy przetrwalnikowe, spichrzowe, do rozmnażania wegetatywnego

- organy podziemne, złożone z przekształconych liści

- łodyga mocno skrócona (piętka)

Występuje u np. cebuli uprawnej, tulipana, hiacynta

e) gałęziaki

- upodobnione do liści krótkopędy

- w opuncji na przykład funkcję liścia pełni mięsista, zielona łodyga. Liście zaś przekształcają się w kolce. O tym, że owa zielona część jest łodygą, świadczy wyrastanie kwiatów i zredukowanych liści

f) ciernie

- wyrastają w pachwinach liści z pąków bocznych

- są tylko w węzłach liściowych i zawierają wiązki przewodzące (łączą się one z wiązkami łodygowymi)

- mogą powstawać z przekształcenia organów

- liści (kaktus)

- przylistków (robinia akacjowa)

g) magazynujące wodę

- zawierają miękisz wodny

- u sukulentów pędowych (kaktus, agawa) pełnią funkcję asymilacyjne

h) wąsy

- jak ciernie mogą pochodzić od pędu lub liścia

- organy czepne, owijają się dookoła podpory

Budowa morfologiczna i zróżnicowanie liści

a) blaszka środkowa (różne kształty, zależne od gatunku)

b) ogonek liściowy (nie ma go u jednoliściennych)

c) nasada liściowa (często wytwarza pochwę lub przylistki)

Kształty blaszki

Liści pojedynczych

- szpilkowy

- igiełkowaty

- równowąski

- lancetowaty

- owalnie lancetowaty

- jajowaty

- spiczasto-jajowaty

- odwrotnie jajowaty

- łopatkowaty

- eliptyczny

- okrągły

- nerkowaty

- odwrotnie sercowaty

- sercowaty

- romboidalny

- pierzastowrębny

- oszczepowaty

- strzałkowaty

- trójkątny

Liści złożonych

- trójlistkowy

- dłoniasto złożony

- wachlażowatopalczasty

- parzystopierzasty

- nieparzystopierzasty (z listkiem na końcu lub z wąsami)

- podwójnie nieparzystopierzasty

Kształt brzegów blaszki

- całobrzegi

- karbowany

- ząbkowany

- piłkowany

- podwójnie piłkowany

- ząbkowany z kolcami

- poszarpany

- falisto wcięty

Wcięcie blaszki

- wrębne (wcięcie do 1/4 szerokości blaszki)

- klapowane (wcięcie do 1/3 szerokości blaszki)

- dzielne (wcięcie do 2/3 szerokości blaszki)

- sieczne (wcięcia sięgają niemal do żyłki głównej)

Budowa anatomiczna liścia

a) skórka (epiderma)

- aparaty szparkowe na spodniej stronie liścia

- wydziela kutykulę (ochrona przed parowaniem)

b) miękisz fotosyntezujący

- pod górną epidermą leży miękisz palisadowy

- wewnątrz liścia leży miękisz gąbczasty (luźny, nieregularny)

- w miękiszu gąbczastym biegną wiązki przewodzące (nerwy)

Budowa anatomiczna i morfologiczna igły

a) skórka

- kom. o grubych ścianach i grubej warstwie kutykuli

- aparaty szparkowe leżą w zagłębieniach skórki (zmniejszenie transpiracji)

b) sklerenchyma

- tkanka wzmacniająca

c) mezofil

- jednorodna warstwa miękiszu asymilacyjnego

- kom. o wieloramiennych ścianach (tworzą wpuklenia lepiej absorbujące światło)

- leżą w nim kanały żywiczne (żywica zabezpiecza przed patogenami)

- jest ułożony warstwami, prostopadle do osi igły (między warstwami są przestwory, które umożliwiają przewietrzanie igły)

Rozmnażanie bezpłciowe roślin

- występuje u roślin zarodniowych (glony, mszaki, paprotniki)

- przy pomocy zarodników (spor)

- ruchliwe, z witką (zoospory)

- nieruchliwe (aplanospory)

- spory powstają w zarodniach przez mejozę tkanki zarodnikotwórczej

Rozmnażanie płciowe roślin

- przy pomocy haploidalnych komórek rozrodczych (gamety żeńskie i męskie)

- po połączeniu powstaje diploidalna zygota (rozwija się z niej zarodek roślinny i cała roślina)

- u roślin powstają one w narządach genertatywnych

Sposoby rozmnażania płciowego roślin

a) izogamia

- gamety mają identyczną wielkość

- różnią się biochemią, fizjologią oraz genomem

- oznacza się je (+) oraz (-)

b) anizogamia

- gamety są ruchliwe (mają wici)

- różnią się rozmiarem (różna ilość materiałów zapasowych)

c) oogamia

- łączy się gameta żeńska = komórka jajowa (duża, nieruchliwa) z męską = komórka plemnikowa (małą, ruchliwą)

- gametangia (miejsce produkcji gamet)

- męskich (plemnie)

- żeńskich (lęgnie, rodnie)

Koniugacja

- proces polegający na połączeniu komórek 2 osobników

- protoplast męski przepływa do żeńskiego i tworzą zygotę

Przemiana pokoleń

- występowanie w cyklu rozwojowym 2 następujących po sobie pokoleń

a) haploidalnego pokolenia płciowego (gametofitu)

- wytwarza gamety, z których powstają diploidalne zygoty

- z zygoty rozwija się pokolenie bezpłciowe

- wytwarza ono przez mejozę haploidalne zarodniki (mejospory) dające początek gametofitom

b) diploidalnego pokolenia bezpłciowego (sporofitu)

Typy przemiany pokoleń

a) izomorficzna

- występuje u niektórych glonów

- oba pokolenia nie różnią się morfologią i mają jednakowy udział w cyklu rozwojowym

- różnią się tylko liczbą chromosomów w jądrze

b) heteromorficzna

- występuje u glonów, grzybów i wszystkich roślin wyższych

- pokolenia różnią się morfologią i nie mają równego udziału w cyklu rozwojowym

- u mszaków dominuje gametofit

- u roślin wyższych i paprotników dominuje sporofit

- u roślin wyższych gametofit zostaje zredukowany do kilkunastokomórkowego tworu w obrębie kwiatu roślin nasiennych (woreczek zalążkowy i ziarno pyłku)

- u paprotników gametofit redukuje się do niewielkiego, lecz samodzielnie rosnącego przedrośla

Makrosporogeneza i rozwój gametofitu żeńskiego u roślin okrytozalążkowych

- w woreczku zalążkowym jądra zajmują określone miejsca i pełnią określone funkcje

Aparat jajowy

- twór homologiczny do rodni nagozalążkowych

- zbudowany z 3 jąder leżących na biegunie woreczka zalążkowego, obok okienka

- środkowe jądro to właściwa komórka jajowa

- 2 pozostałe to komórki pomocnicze (synergidy)

Antypody

- 3 jądra leżące na przeciwległym biegunie woreczka (przy osadce)

Komórka centralna

- 2 jądra leżące w środkowej części woreczka łączą się w komórkę centralną (jądro centralne woreczka zalążkowego), która jest diploidalna

Siedmiokomórkowy woreczek zalążkowy to zredukowany gametofit żeński, który żyje dzięki pożywce dostarczanej przez macierzysty sporofit

Mikrosporogeneza i rozwój gametofitu męskiego u roślin okrytozalążkowych

Przebieg

- pręcik składa się z pylnika i nitki pręcikowej

- w pylniku są 4 komory pyłkowe połączone łącznikiem

- początkowo pylnik składa się z kom. merystematycznych (tkanka archesporialna), które różnicują się w mejocyty (macierzyste komórki ziaren pyłku)

- kom. macierzyste dzielą się mejotycznie i z każdej powstaje tetrada złożona z 4 haploidalnych komórek (mikrospora = ziarno pyłku)

Budowa

- mikrospora to zredukowany gametofit męski

- jej wnętrze zajmuje początkowo 1 protoplast, który potem dzieli się na 2 komórki

- dużą wegetatywną (tworzy łagiewkę)

- małą generatywną (odpowiednik plemni. Dzieli się wewnątrz łagiewki na 2 kom. plemnikowe)

- w tym stadium rozwoju woreczek pyłkowy pęka (pyłek niesiony przez wiatr lub owady osiada na znamieniu słupka i zaczyna kiełkować

Kwiat roślin okrytonasiennych

Funkcje

- rozmnażanie generatywne (przez zapylenie powstaje owoc, a w nim nasiona)

Budowa

- typowy kwiat składa się z 4 okółków (poczynając od dna kwiatowego)

a) kielich

- działki (chronią części kwiatu jeszcze przed rozkwitnięciem)

- zwykle są zielone (zabarwione tylko u porzeczek)

b) korona

- płatki (ochrona części generatywnych i jako powabnia)

c) pręcikowie

- pręciki w kwiecie (męskie organy rozrodcze)

d) słupkowie

- owocolistki (zrośnięte i tworzące kilka lub 1 słupek)

- u motylkowatych (Fabaceae) słupek tworzy 1 owocolistek zrośnęty brzegami

- u jabłkowych (Pomoideae) słupek tworzy kilka owocolistków

Kwiat roślin nagozalążkowych

- rozdzielnopłciowe

- bez okwiatu (lub ze słabo rozwiniętą okrywą kwiatową)

- tworzą szyszki

- męskie (duże, żółte, pylące, tworzą szyszkostany)

- żeńskie (małe, zielono - czerwone, leżące na szczycie tegorocznych długopędów)

Klasyfikacja kwiatostanów

- kwiatostany dzieli się ze względu na sposób rozgałęzienia pędów i osadzenie kwiatów

a) groniaste

- kwitnienie zaczyna się u dołu i idzie ku wierzchołkowi

- najstarsze kwiaty są na podstawie kwiatostanu, najmłodsze na jego końcu

- są to kwiatostany otwarte (nie ma kwiatów szczytowych)

- oś główna przewyższa boczne

Kwiatostany groniaste proste

- grono

- kłos

- kolba

- główka

- baldach

- koszyczek

- baldachogrono

- wiecha

- złożony kłos

- złożony baldach

- wachlarzyk

- wierzchotki

Zapłodnienie u okrytozalążkowych

Podwójne zapłodnienie

- za pomocą łagiewki pyłkowej

- przenosi ona ze znamienia do woreczka zalążkowego 2 komórki plemnikikowe

- 1 zapładnia komórkę jajową

- 2 zapładnia jądro wtórne, dające początek bielmu

- gametofity okrytozalążkowych są silnie zredukowane

- męski do 2 ziarenek pyłku (wegetatywnego i generatywnego)

- zenski do 8 komórek woreczka zalążkowego

Zapylenie

- przeniesienie ziarna pyłku na okienko (u okrytonasiennych na znamię słupka)

Samozapylenie

- ziarno pyłku pochodzi z tej samej rośliny

- niekorzystne

- roślina utrudnia to przez różny czas dojrzewania słupków i pręcików

Zapylenie krzyżowe

- ziarno pyłku pochodzi z innej rośliny tego samego gatunku

Nasiona

- u roślin nasiennych

- powstaje z zapłodnionego zalążka

Budowa

- składa się z zarodka otoczonego tkanką zapasową (bielmem) i osłoniętego łupiną nasienną (testą)

- zarodek powstaje z połączenia kom. jajowej i plemnikowej

- u okrytozalążkowych materiały odżywcze mogą występować w liścieniach (nie ma bielma), w bielmie lub obielmie

Funkcje

- ochrona zarodka przed warunkami zewnętrznymi

Karpologia i nasionoznawstwo

- nauki o nasionach

Typy nasion

a) bielmowe

- substancje zapasowe w postaci bielma

- podczas tworzenia zarodka i w dojrzałym nasieniu

- zarodek niewielki

b) obielmowe

- obok bielma funkcje zapasowe stanowi zachowany ośrodek (obielmo)

c) bezbielmowe

- całe bielmo jest zużyte przy rozwoju zarodka

- wykształcają się grube liścienie (jako organy spichrzowe, zbudowane z miękiszu spichrzowego)

- delikatna warstewka otaczająca zarodek to cała pozostałość po bilemie

Np. w fasoli

Owoc

- u okrytozalążkowych

Budowa

a) owocnia

- powstaje z zalążni słupka (w owocach właściwych)

- powstaje z innych części kwiatu: dna kwiatowego, okwiatu, liści przykwiatowych lub osi kwiatostanu (w owocach rzekomych)

b) nasiona

- powstają z zalążków

Owocnia (perykarp)

- składa się z 3 warstw

a) zewnętrzna, jednowarstwowa skórka (egzokarp)

- zabarwiona

- stanowi powabnię dla zwierząt (w owocach mięsistych)

- ma urządzenia czepne = szczecinki, haczyki (w owocach suchych)

- urządzenia lotne = skrzydlate wyrostki, włoski

- śluzowacieje (może przyczepiać się do roślin i zwierząt)

b) warstwa środkowa (mezokarp)

- mięsista lub sucha

- różnej grubości

c) warstwa wewnętrzna (endokarp)

- jednowarstwowa, błoniasta (strąki grochu)

- gruba i zdrewniała, tworząca pestkę (śliwa)

Charakterystyka i klasyfikacja owoców

- pojedyncze

- zbiorowe

- owocostany

Pojedyncze

- powstają z jednej zalążni

a) suche (sucha owocnia)

- pękające (mieszek, strąk, łuszczyna, łuszczynka)

- niepękające (orzech, orzeszek, ziarniak, niełupka)

- rozpadające się (rozłupnia, strąk przewęzisty)

b) mięsiste (soczysta owocnia)

- nie pękają

- owocnia zasobna w cukry, kwasy organiczne, witaminy a czasem białko, tłuszcze i skrobię

- pestkowce o zewnętrznej części owocni mięsistej, a wewnętrznej zdrewniałej, tworzące pestkę (śliwa, morela)

- jagody o całej owocni mięsistej (ogórek, pomidor, porzeczka, borówka)

- owoce rzekome (jabłko, pomarańcza)

Złożone

- powstają z wielu zalążni 1 wielosłupkowego kwiatu (często z udziałem rozrastającego się dna kwiatowego)

- wielomieszkowe (piwonia)

- wielopestkowcowe (malina)

- wieloorzeszkowe (poziomka)

- rozpadające się wieloniełupki (ślaz)

Owocostany

- powstają z przekształcenia całych kwiatostanów (dna kwiatowego, okwiatu, liści przykwiatowych a czasem osi kwiatostanu)

- owocostan orzeszkowy (morwa)

- owocostan jagodowy (ananas)

Diadpora

- dowolna część rośliny mogąca po przeniesieniu stworzyć nowy organizm

a) generatywne

- nasiona

- zarodniki

b) wegetatywne

- fragmenty plechy

- bulwy

- kłącza

- turiony

- rozmnóżki

Typ: nagozalążkowe, nagonasienne (Gymnospermae)

- królestwo roślin

Podgromady

a) nagozalążkowe drobnolistne (Conipherophytina)

b) nagozalążkowe wielkolistne (Cycadophytina)

Klasy (7)

- wymarłe (3) (paprocie nasienne, bennetyty, kordiaty)

- współczesne (4) (sagowce, gniotowce = wielkolistne oraz miłorzębowe, szpilkowe = drobnolistne)

Charakterystyka

- rośliny jedno lub dwupienne

- wiatropylne

- rozdzielnopłciowe (kwiaty jednej płci na jednej roślinie)

- bez okwiatu

- kwiaty żeńskie zebrane w szyszkowate kwiatostany

- zalążki, a potem nasiona nagie (niczym nie osłonięte)

- zalążki rozwijają się na powierzchni owocolistków

- gametofit zredukowany (rozwija się ze sporofitu)

- męski (kilka komórek)

- żeński (kilkaset komórek)

- drewno zbudowane wyłącznie z cewek

- liście grube i wiecznie zielone

Budowa kwiatu nagozalążkowych na przykładzie sosny zwyczajnej (Pinus silvestris)

a) kwiaty męskie

- zebrane w żółte kwiatostany w kształcie kłosów

- pojedynczy kwiat to pręcik

- pręcik ma po 2 woreczki pyłkowe (tam powstaje pyłek)

- w ziarnie pyłku są 2 woreczki wypełnione powietrzem (do roznoszenia przez wiatr)

- sosna jest wiatropylna (pyłek niesiony przez wiatr ląduje w okienku zalążka)

b) kwiaty żeńskie

- zebrane w kwiatostany z małych, czerwonych szyszeczek

- pojedynczy kwiat to mały owocolistek w kształcie łuski

- na owocolistku są 2 nieosłonięte zalążki

- zalążek składa się z ośrodka otoczonego osłonką (woreczek zalążkowy)

- w nim powstaje komórka jajowa

- na szczycie ośrodka osłonka nie jest zrośnięta o tworzy otwór (okienko)

- woreczek zalążkowy jest gametofitem żeńskim

Po zapyleniu:

- łuski nasienne przylegają do siebie (szyszka się zamyka)

- po roku ziarno pyłku na okienku kiełkuje i tworzy długą, nitkowatą łagiewkę

- przez łagiewkę komórka plemnikowa przedostaje się do jajowej

- komórki plemnikowa i jajowa łączą się

- powstaje zygota

- zygota dzieli się tworząc zarodek

- cały zalążek zmiania się w nasienie z zarodkiem i materiałem zapasowym w środku

- z zewnątrz jest on osłonięty łupiną nasienną opatrzoną skrzydełkiem

Po przekształceniu się zalążków w nasiona kwiatostan żeński zmienia się:

- łuski nasienne grubieją

- szyszka zielenieje, później brązowieje

- po 3 latach szyszka otwiera się i nasiona wysypują się

- sosna jest wiatrosiewna (nasiona roznosi wiatr)

Typ: okrytozalążkowe, okrytonasienne (Angiospermae)

- królestwo roślin

Klasy (2)

- dwuliścienne

- jednoliścienne

Charakterystyka

- zamknięcie zalążków w zalążni słupka powstałego ze zrośnięcia 1 lub kilku owocolistków

- po zapłodnieniu rozwijają się

- z zalążków (nasiona)

- z zalążni (owocnia okrywająca nasiona)

Przebieg zapłodnienia

- odbywa się za pomocą łagiewki pyłkowej

- łagiewka przenosi 2 komórki plemnikowe ze znamienia do woreczka zalążkowego

- 1 kom. plemnikowa zapładnia komórkę jajową

- 2 kom. plemnikowa zapładnia jądro wtórne, tworzące bielmo (podwójne zapłodnienie)

Charakterystyka

- gametofity rozwijają się w obrębie sporofitu i są silnie zredukowane

- męski (2 ziarenka pyłku = generatywne i wegetatywne)

- żeński (8 komórek woreczka zalążkowego)

- większa różnorodność budowy niż w nagozalążkowych

- drewno zbudowane z cewek i naczyń

- więcej przekształceń korzeni, pędów, liści i kwiatów

Charakterystyka rzędu widłakowców (Lycopodiales)

- zebranie liści zarodnionośnych w kłosy (na szczytach łodyg, często na wyraźnych szypułkach)

- położenie zarodni bardzo zmienne

- na krótkich trzoneczkach wyrastających z kąta liścia zarodnionośnego lub z jego powierzchni

Przedstawiciele

- skrzyp polny

- skrzyp bagienny

Charakterystyka podklasy paproci cienkozarodniowych (Filicidae)

- zarodnie na spodniej stronie liścia (czasem na brzegach blaszki liściowej)

- zarodnie zebrane w kupki (sori)

- kupka składa się z łożyska (wypukłości utworzonej z tkanki liścia), do którego są przyrośnięte trzoneczki poszczególnych zarodni

- zarodne w kupce osłaniają błoniaste lub łuskowate wyrostki epidermy blaszki liściowej lub łożyska (zawijka)

- każda zarodnia powstaje z 1 komórki epidermy

Przedstawiciele

- narecznica samcza

- paprotka

Przedstawiciele roślin szpilkowych w Polsce

Gatunek: sosna zwyczajna (Pinus sylwestris)

- dwuigłowa

- rozwój szyszki przez 3 lata

Gatunek: sosna limba (Pinus cembra)

- pięcioigłowa

- lubi kwaśne, próchnicze, kamieniste gleby

Gatunek: sosna górska (Pinus mugo)

- dwuigłowa

- jasnozielone igły

Gatunek: sosna wejmutka (Pinus strobus)

- pięcioigłowa

- wydłużone igły

Gatunek: sosna czarna (Pinus nigra)

- dwuigłowa

- ciemnozielone igły

- ciemny pień

Gatunek: sosna żółta (Pinus panderosa)

- trzyigłowa

- duże szyszki

- bardzo długie igły

Gatunek: sosna Banksa (Pinus banksiana)

- dwuigłowa

- szyszki otwierające się podczas pożaru

Gatunek: świerk pospolity (Picea abeis)

- długie szyszki

- czerwonobrązowa kora

Gatunek: świerk kłujący (Picea pungens)

- ostre igły

- małe, szerokie szyszki

Gatunek świerk biały (Picea alba)

- cylindryczna budowa korony

- kora cienka i łuskowata

Rodzaj Chamaecyoparis, Thuja i Cyprysiki

Thuja

Pokrój

- krzewy lub drzewa z gałęziami w 1 płaszczyźnie

- drewno jasne, miękkie, o ładnym zapachy

- odporne na próchnicę

- młode liście szpilkowate, potem łuskowate

- liście zimozielone

- ułożone na łodydze nakrzyżlegle, okrywające gałązki

- kwiaty rozdzielnopłciowe, rozmieszczone jednopiennie

- wiatropylne

- drobne szyszki

- złożone z kilku skórzastych łusek

- dojrzewają w ciągu 1 roku

- długość 1-2 cm

- nasiona eliptyczne

- mogą być płaskie i oskrzydlone

- mogą być grube, ziarnkowate i nieoskrzydlone

Chamaecyoparis

Pokrój

- drzewa lub krzewy o stożkowatej koronie

- kora cienka i gładka

- łuszczy się wąskimi, podłużnymi pasmami

- najmłodsze końce pędów ułożone wachlażykowato w 1 płaszczyźnie i spłaszczone

- liście młodociane są igilełkowate, starsze łuskowate

- wyrastają nakrzyżlegle, w 4 rzędach

- na spłaszczonych pędach łuski zebrane są po 3 (środkowa łuska ma gruczołek)

Cyprysiki

- podobne do żywotników

- różnią się ostrymi, mocno odstającymi od pędu łuskami

- łuski mają biały, woskowaty wzór na spodniej stronie liści

- szyszki są bardziej kuliste niż u żywotników

- wierzchołki pędu zwieszają się w dół