DIALEKTOLOGIA - Graziado Izaia Ascoli żył na przełomie XIX i XX w. Zaproponował termin "glottologia"- czyli nauka o języku, który przyjął się w języku włoskim. W zasadzie w czasach Ascoliego to była historia porownawcza

Dochodziło do tego porównywanie dialektów. Jako pierwszy zaproponował zajęcie się dialektem jako językiem. Dialektologia zajmuje się znormalizowanymi odmianami języków narodowych, a jednocześnie zajmuje się ich terytorialnym rozróżnieniem. Zajmuje się dialektami tak, jak językiem ogólnym tzn. bada teoretykę dialektu, system gramatyczny oraz leksykon(słownictwo).Dialektolodzy zmierzają do uogólnienia i stosują następujące metody:

1. Opis monograficzny dialektu,czyli mowy określonej wspólnoty wiejskiej.

2. Tworzenie słowników gwarowych, czyli leksykonów danej gwary lub grupy podobnych gwar.

3. Tworzenie atlasów gwarowo-językowych, syntetyczne przedstawianie geograficzne, rozmieszczenie zjawisk dialektycznych. Tworzenie atlasów dialektycznych jest związane z geolingwistyka atlasów geograficznych

Dialekt jest to "narzecze", dialetto- dotyczący języka.

Jest to odmiana języka narodowego używaną w określonym obszarze przez ludność wiejska. Odmiana, która wyróżnia się swoistymi cechami od języka ogólnego. Będą to cechy fonetyczne, morfologiczne, gramatyczne itp..

Gwara w języku polskim to synonim dialektu. We Włoszech to tak naprawdę język używany przez niewielka wspólnotę. W takim rozumieniu dialekt to będzie język .zawierajacy.wiele podobnych gwar. Gwara jest czasami synonimem żargonu "gergo"-jezyk używany przez wspólnotę komunikacyjna,przez dane środowisko np. język studentów, uczniów, adwokatów

ETYMOLOGIA - pochodzenie i pierwotne znaczenie wyrazów. Tym sensem ogólnym zajmuje się etymologia. A szczególnie wykorzystuje gramatykę historyczna, gramatykę porównawczą, fonetykę historyczna, historie wyrazów, która najczęściej zaczerpnięta jest z zabytków piśmiennictwa danego języka, opisy dialektalne i atlasy gwarowe. Szukanie tzw. etymologii wyrazu, to szukanie jego pierwotnego znaczenia. W tym poszukiwaniu główny nacisk kładzie się na poszukiwanie pierwotnego rdzenia wyrazu - jest to podstawa etymologiczna wyrazu. Do takiej podstawy (do rdzenia) może być dołączony jakiś "afix"- jest to cząstka leksykalna stawiana przed, lub po "rdzeniu", funkcji prefiksalnej, albo sufiksalnej.

Funkcja prefiksalna- związaną jest z prefiksem (przedrostkiem)- "prefisso".

Funkcja sufixsalna - związaną jest z sufixsem (przyrostkiem)- "sufisso".

Rdzeń wyrazu (pierwotna część znaczeniowa wyrazu) to tzw. "etymon". Etymologia Ludowa to naiwna interpretacja znaczenia wyrazów, jest to tłumaczenie przypadkowe na zasadzie wolnych skojarzeń,podobnego brzmienia danego wyrazu z innymi np.: według etymologii ludowej-koniak-konski trunek

FONETYKA- to analiza substancji dźwiękowej języka i prowadzi się ja pod katem:

1. Procesu wytwarzania dźwięków mowy tzw. fonetyka artykulacyjna.

2. Jest to analiza procesu odbierania dźwięków (audytywna).

3. Fizycznych właściwości fali głosowej- to po prostu mowa w sensie fonetycznym,fonetyka akustyczna.

4. Procesy psychiczne związane z wytwarzaniem i percepcja dźwięków mowy. Jest to tzw. psychofonetykaFonetyka jest to termin ogólnie wskazujący na przestrzeń danego języka

FONOLOGIA- FONEMIKA - FONEMATYKA= to analiza semiotycznej(znaczeniowej) funkcji dźwięków tzn.: roli, jaka spełniają dźwięki mowy w procesie porozumiewania się. Fonologia koncentruje się na jednostkowych właściwościach foret języków, a tymi właściwościami będą fonemy(centralna jednostka badawcza fonologii).Fonem to synonim głoski, ale nie tylko, bo może być to szczególna realizacja głoski, może być również dana właściwość prozodyczna języka.

Właściwość prozodyczna- związana jest z tzw. prozodia, takimi cechami dystynktywnymi jak akcent, intonacja, tonalizacja itd..Fonologia jest działem strukturalizmu

GRAMATYKA - zespół reguł poprawnościowych danego języka.

ODMIANY GRAMATYKI:- OPISOWA - opis języka znajdującego się na pewnym etapie jego rozwoju HISTORYCZNA- opis języka w ujęciu diachronicznym, czyli opis ewolucji systemowej języka, poszukiwanie zmian, prawideł w historycznym rozwoju języka.

KONTRASTYWNA - opis 2 lub więcej języków pod katem podobieństw i różnic.Językoznawca Polski(prekursor tej gramatyki) Jean Baudoin de Courtenay po raz pierwszy zajął się porównaniem języka polskiego i rosyjskiego w kontekście kontrastywnym.NORMATYWNA- zajmuje się ustalaniem reguł tzn. normy językowej. W Polsce norma zajmuje się Komisja Języka Polskiego, we Włoszech nie ma takiej komisji i nigdy nie było.

"Accademia della Crusca" zajmuje się poprawnością. Historyczna, Towarzystwa Naukowego, którego

celem od XVI było utworzenie słownika języka włoskiego"vocabolario".

LEKSYKOLOGIA- nauka o słownictwie, o jednostkach słownikowych. Jednostka słownikowa jest leksem(podstawowa jednostka badawcza w leksykologii).Leksem bardzo często jest synonimem wyrazu, a wyraz synonimem słowa. Leksykologia bada leksemy a szczególnie relacje, które zachodzą miedzy nimi.RELACJE LEKSYKOLOGICZNE TO:Relacje funkcjonalne Semantyczne Formalne Co one będą obejmować?

1: Określają podsystemy leksemów o funkcji gramatycznej(to zaimki i spójniki).Podsystemy leksemów o funkcji semantycznej to czasowniki, rzeczowniki, przyimki, zaimki, przysłówki, liczebniki. 2: Relacje leksykologiczne to np. znane zjawisko synonimi-synonimy to wyrazy bliskoznaczne, Antonimie-antonimy to wyrazy o znaczeniu przeciwstawnym.

Hiponimia- tzw. znaczeniowa podrzędność tzn., ze dany leksem może zawierać się w znaczeniu innego np:"stół" jest hiponimem "mebla".

Hiperonimia- to znaczeniowa nadrzędność np.: "owad" jest hiperonimem słowa "motyl".

LEKSYKON - to po (1) słownik; po (2) dział gramatyki transformacyjno-generatywnej, który wyznacza informacje niezbędne do generowania zdań.

LEKSYKOGRAFIA - pochodzi od greckiego słowa "leksikon"-słownik, "grafo"-pisze.1. W sensie potocznym jest to tworzenie słowników- słownikarstwo.2. Badanie słowników,oraz wskazywanie metodologii pracy leksykograficznej.

SŁOWNIK - Jest to systematycznie ułożony indeks jednostek języka. Najczęściej wyrazów tj. idiomy, albo idiomatyczny, czyli frazeologiczny.

Idiomy - to wyrażenia skostniale w języku

Jednostka słownikowa to -hasło

LEKSYKA- to zbiór systemu języka, czyli słowa aktualne, ale również archaizmy(słowa,które wyszły z użycia); neologizmy, na potrzeby nazywania zjawisk, przedmiotów, czynności); zapożyczenia(tzw. pożyczki językowe)-voriestierizmi(zapożyczenia); internacjonalizmy( wyrazy, które przechodzą z jednego języka na drugi); okazjonalizmy(słowa używane na użytek przejściowy, okazjonalny).Terminologia ogólnie pojęta np.: filozoficzna, religijna, techniczna.

FRAZEOLOGIA - dział leksykologii, który bada utrwalone(stale, skostniale) połączenia wyrazów zwane idiomami, frazeologizmami np.: "kochać na zabój", "jak jeden mąż".

Do frazeologii zaliczyć można różnego rodzaju sentencje, maksymy, powiedzenia, przysłowia, "skrzydlate słowa", tzw. cytaty wielkich ludzi, cytaty z literatury. Np. "biały kruk", „cicho jak makiem zasiał", "wejść kuchennymi drzwiami".

Rodzina językowa - to zestaw języków o podobnym pochodzeniu. Charakteryzujący się bliskością formalna i terytorialna, bardzo często języki należące do jednej rodziny są "siostrami", ale trudno jest o wskazanie "matki lub ojca". Nikt nie udowodnił, że istnieje "język matka". W obecnym świecie powinno istnieć 6000 różnych języków w świecie, (ale informacja bliższa prawdy to 4000-5000, z racji wymierania języków).Wszystkie podzielone zostały na 400 grup, które podzielono od 12-30 rodzin językowych. Każda z rodzin językowych wyodrębniona została w odniesieniu do tzw."proto" języka, czyli języka modeloego "matki". Jest językiem rekonstruowanym na podstawie porównania systemu leksykalnego, morfologicznego, fonetycznego danej grupy języków.

Język Chiński

Używany jest w Chinach. W licznych diasporach rozrzuconych po całym świecie, w dużych aglomeracjach miejskich gdzie wytworzyły się grupy Chińczyków. W Chinach jest 600 mln użytkowników, co stanowi 53%.

Jest to język o najstarszej udokumentowanej historii, najstarszej kultury i literatury. Literatura chińska liczy 300 tyś lat.

Język chiński stereotypowo uchodzi za najtrudniejszy i najbardziej skomplikowany. Jego postać foniczna jest tak bardzo charakterystyczna, bo wykorzystuje pierwotne właściwości fonetyczne charakterystyczne dla starożytnych języków. Są to właściwości znane nam ze śpiewu (tony).

Występują cztery tony, tonacja wznosząca, opadająca, równa i wznosząco opadająca. Decyduje to o śpiewności języka.

Gramatyka.Czasownik nie ma koniugacji. Liczba rzeczownika jak i przypadki odgadywane są z kontekstu. Wykazuje się prostą logiką.

To, co nazywamy j. chińskim to jeden z dialektów używanych w Chinach. Jest to język urzędników w Pekinie, dynastia Han – mandaryni.

Pisownia chińska polega na tworzeniu znaków. Znaki te mają pochodzenie pitnograficzne. Znaki są stosunkowo niezmienne od wieków. Emitują sytuacje i obrazy. Znak chiński składa się z pociągnięć tzn. kresek (prostych, krzywych, zaokrąglonych, złamanych). Charakterystycznych pociągnięć jest ok. dwudziestu. Kreski tworzą 26 liter alfabetu. Każdy znak chiński zawiera tzn. Rdzen. Rdzeń jest nośnikiem semantycznym znaku, pozostałe pociągnięcia wokół rdzenia dopełniają znaczenia i są pewnymi wskazówkami wymowy. Znaki chińskie są niemożliwe do nauczenia. Przeciętny Chińczyk posługuje się 4000-7000 znaków. Najbardziej skomplikowane znaki mogą zawierać do 30 pociągnięć. W 1956 r. była reforma pisowni j. chińskiego. Zlecono redukcję pociągnięć. Te najbardziej skomplikowane zredukowano o połowę. Z reformą związane jest ustanowienie transkrypcji (zapis fonetyczny znaków). Transkrypcja została stworzona w j. angielskim. Charakteryzuje się krótkością znaku, dużym stopniem ambiwalencji. Jedna sylaba może mieć od 1-30 znaczeń. Korzystanie z tej niewielkiej ilości sylab, przekłada się również na nazewnictwo osobowe. Używa się ok. 100 różnych nazwisk a to decyduje o tym, że miliony osób nazywają się tak samo. Imiona chińskie z reguły coś oznaczają, ale unika się ich interpretacji. W imionach żeńskich używa się nazw kwiatów( podwaja się sylabę danego kwiatu).

Semiotyka

To kompleks dyscyplin zajmujących się znakami językowymi. Dziedzina ta nawiązuje do językoznawstwa strukturalistycznego, oraz do dyscyplin filozoficznych, takich jak logika, pragmatyka i filozofia języka. Zajmuje się typologią znaku oraz ich funkcjami.

Podstawowe działy semiotyki Syntaktyka- zajmuje się stosunkami między znakami, tzn. ciągu wyrazowym, który stanowi komunikat. Syntaktyka to składnia.Semantyka- zajmuje się relacjami znaczeniowymi pomiędzy znakami i znaczeniem komunikatu.Pragmatyka- zajmuje się stosunkami między komunikatem a elementami tzn. Sytuacji komunikacyjnej, do której należy nadawca i odbiorca.

Szkoła Genewska to pierwsza szkoła strukturalistyczna

Szkoła Kazańskiej( Litewsko-Warszawska)- Jean Bandouin de Coritenay, Mikołaj Karczewski

Są to pierwsze nurty strukturalistyczne.

Szkoła Kopenhaska –Louis Hjemslew

Szkoła praska – Roman Jakobson. Związana jest z Praskim Kołem Językowym

Generatywizm(Noam Chotomski)- t.z. strukturalizm amerykański, rozwijał się dzięki działalności Romana Jacobsona oraz Andre Maztinet, wpłynęli na rozwój językoznawstwa amerykańskiego. (Bloonfield, Harris)

Teoria znaków wg. Ferdynanda de Saussure (profesor uniwersytetu 1857-1913)

Zakład, że język jest systemem znaków. Znaki te pozwalają na tworzenie składniowych i systematycznie określonych struktur, które służą do werbalnego porozumiewania się. De Saussure założył, że system ten składa się z następujących warstwLongage-w terminologi polskiej odpowiada mowie. Mowa jest wrodzoną zdolnością istoty ludzkiej. Uważana jest za kompetencje językową.Longue-w terminologii pol. Odpowiada językowi(język bierny). Jest to zestaw znaków, z których można korzystać używając mowy. Jest to kod wyrazów, narzędzi polegających na regułach gramatycznych, kod właściwości leksykalnych, pragmatycznie określonych i semantycznie opisywanych.Parole- język czynny mówienie tz. Używanie kodu językowego, tworzenie wypowiedzi, tworzenie dyskursu, tekstów. Jest to język w działaniu w komunikacji.

Mówienie ???- to korzystanie ze skonwencjonalizowanych systemów alfabetycznych, sylabicznych (polegają na kombinacji spółgłoski i samogłoski), lub systemów alfabetycznych ideograficznych-przedstawieniowych (np. j. chiński)

Kod językowy to zestaw skonwencjonalizowanych form, które pozwalają na budowanie przekazu słownego. Może mieć charakter ustny lub pisemny. Polega na używaniu jednostek dźwiękowych co typowe jest dla wszystkich języków naturalnych i większości sztucznych. Zaledwie 350 języków posiada kod pisany. Każdy język obok kodu posiada swoją gramatykę. Centralnym pojęciem teorii de Saussure jest znak językowy (signe).Wg. de Saussure wykazuje się pewną dyhotomicznością, czyli składa się z signifie „Sč" i signifiant „S^ant"

SIGNE

SIGNIFIE (znaczone) SIGNIFIANT(znaczące)

odp. Znaczeniu, konceptow warstwa dźwiękowa

REFERENT

Odniesienie

To, co odbywa się między signifie i signifiant to oznaczanie(wskazywanie znaczenia).

Zarówno, signifie jak i signifiat odnosi się do referent ( np. przedmiot, idea, jakieś pojęcie)

Znak językowy wg. de Saussura charakteryzuje się arbitralnością tz. Że znak językowy przede wszystkim w warstwie signifiant nie jest niczym motywowany. Motywowane są niektóre wyrazy onomatopeiczne, czyli dźwiękonaśladowcze (mu, szu). De Saussure utożsamia znak językowy z jednostką językową(wyrazem). Znak językowy musi podlegać czynnemu użyciu a to oznacza, że nie może istnieć bez otoczenia innych znaków. Otoczenie językowe wytwarza dwa rodzaje relacji, relacje syntagmatyczne i relacje paradygmatyczne. Relacje syntagmatyczne związane są z logiką składniową wypowiedzi inaczej logiką łańcucha mowy. Znaczy to, że znak językowy może być wyrazicielem czynności wobec innego znaku językowego albo pełnieniem znaczeniowym tego znaku. Jest to widoczne w grupach słownych. Te grupy to syntagnamy. Są dwa typy syntagnamów werbalne(ojciec się skaleczył) i nominalne(bardzo trudne).Relacje syntagmatyczne to relacje obserwowane w języku( in-proesentia). Relacje paradygmatyczne to relacje nie obserwowalne w wprost (in- absentia). De Saussure nazwał je również relacjami skojarzeniowymi. Związane są z możliwościami bliskości znaczeniowej znaku. Każdy znak może przynieść na myśl inny znak. To może być znak w ramach tej samej rodziny wyrazowej(pochodny) lub synonim lub znak nadrzędny znaczeniowo zawierający inne w sobie. Strukturaliści szkoły genewskiej przyjęli, że język jest zjawiskiem abstrakcyjnym a jednocześnie trwałym i społecznym. Przeciwstawia się mu mówienie, tz. Zjawisko indywidualne i konkretne. Według De Saussure strukturalizm może dotyczyć tylko i wyłącznie konkretnych struktur zawartych w zdaniach i tekstach, które powstają współcześnie. Było to przeciwstawienie się teorią językoznawstwa historycznego, które zajmowało się aspektami diachronicznymi języka.

Kognitywizm - to kierunek językoznawstwa, uzupełnia psycholingwistykę i socjolingwistykę. Powstał w latach 80-tych poprzedniego stulecia i rozwinał się w Stanach Zjednoczonych.

LANGACKER, LACOFF - przyczynili się do powstania tej nauki w latach 80 - tych a w latach 70-tych poprzedniego stulecia zajmował się EILLMORE ( teoria na temat gramatyki przypadków) był on inspiratorem kierunku.

Podstawowym zakresem badań tego kierunku sa sposoby konceptualizacji. Chodzi o organizacje pojęciowa myśli.

Kognitywizm - zajmuje się konceptualizacją wiedzy o świecie w wypowiedziach oraz w utrwalonych jednostkach językowych słowników terminologii.

Przez jednostki językowe rozumie się tutaj nie tylko wyrazy, nie tylko składowe wyrazów czyli morfemy, ale całe związki wyrazowe, struktury gramatyczne  oraz rozwój znaczeniowy tych struktur.

Według kognitywistów struktury gramatyczne tak pojęte jak wyzej powiedziane, sa sposobami wyrazania typowych sytuacji w swiecie tzn. w dyskursie o świecie.

Podstawowe tezy tego kierunku:

1. - w procesie komunikacji, siłę generatywną tworzącą niejako nowe zwiazki językowe czy przetwarzajace zwiazki wyrazowe, posiada przede wszystkim komponent. Stawiamy go na pierwszym miejscu. Rozpatrywany jest komponent fonologiczny i syntaktyczny ( składniowy ). Dwa pozostałe pełnia funkcje interpretacyjna.

2. -dotyczy teorii tzw. prototypw. Polega ona na tym że znaczenia uważane są za kategoryzowane w świadomości mówiących

Na czym polegaja kryteria kategoryzowania?

Kryteria kategoryzowania znaczeń związane są z wyznaczaniem typowych cech modelowych egzemplarzy w danej kategorii, w danej klasie. Dopiero od tych typowych cech pierwszego egzemplarza tworzone sa inne pojęcia w obrebie jednej kategorii, np. myślimy kategoriami, myślac "kolumna " - myślimy o budowli.

3. - polega na wskazaniu triadycznej koncepcji znaków. Ta koncepcja powstała pod wpływem teorii PEIRCE, którt w przeciwieństwie do de SAUSSURE'A wskazał na 3 elementy znaku językowego w koncepcji:

      1- . tzw. reprezantem - środek przekazu zwany znaczącym.

      2- przedmiot czyli referent (wg. de SAUSSURE'A )

      3- interpretant czyli znaczenie wyrazu.

4. - twierdzi się iz proces konceptualizacji wyznacza spontanicznie idealne modele kognitywne, które z kolei wyodrębnione są na podstawie modeli kulturowych, światopogladowych, poznawczych itd.

      Np. wyraz ( koncept ) matka , np matka X, składa się z róznych modeli poznawczych.

      1-y to model genetyczny bo matka to ta , która dała życie, w świecie organizmów  to samica.

      2-i to model urodzenia ( kobieta która urodziła potomstwo )

      3-i to np. model edukacyjny tzn. osoba która wychowuje X-a

      4-y to model matrymonialny oznaczający kobietę która jest zoną ojca X-a

      5-y - o model genealogiczny, prawny wskazujący na to ze matka to krewna X-a z pierwszego pokolenia  czyli najbliższa wstępna do X-a. Wniosek kognitywistyczny - matka idealnie realizuje wszystkie powyższe modele . Nie można tego rozumieć przenośnie tylko kognitywistycznie.

Słowo "matka " może byc punktem wyjścia do mnożących się innych terminów polegajacych na mataforyzacji, metonimizacji oraz stereotypizacji.

W metaforyzacji odkrywamy: metaforę, metonimię i stereotyp. Są to 3 figury retoryczne - klasyczne, które odgrywaja podstawowa role w dyskursie.

Kategoria "matka " w sensie słownikowym to odniesienie do znaczenia podstawowego.

Metafora - to przenośnia . To figura retoryczna ale jednoczesnie dyskursywna.

Figura dyskursywna to figura potoczna.

Metafora przenośna  - polega na tym,  że wyrazy użyte metaforycznie tracą pierwotne znaczenie i zyskują  nowe. Czasami metafora uznawana bywa za uproszczone porównywanie w którym został usunięty spójnik "jak" np. oczy jak gwiazdy. Nie jest to jeszcze metaforą, a stanie się, kiedy wyrazimy : oczu gwiazdy.

Podstawą metafory jest podobieństwo zewnętrzne, podobieństwo zachowania się, działania albo tez podobieństwo funkcji, zjawisk, pojęć- które odnosza się do danego obiektu wyrażanego metaforycznie.

W sensie potocznym ( dyskursywnym ), metaforyzacja bardzo często polega na nazwaniu jakiegoś pojęcia abstrakcyjnego wyrazem o konkretnym znaczeniu podstawowym np.

płonąć rządzą - metaforycznie owszem

okręt się dąsa

dymi mu czcha np. myśli

walnij się w pusta skorupę

Metonimia ( inaczej zamiennia ) - jest to wręcz rodzaj przenośni bo polega na zastąpieniu danego wyrazu innym, mającym z nim określony związek.

Metonimia może się zasadzać, polegać np. na :

- podaniu przyczyny zamiast skutku chociażby w wyrażeniu"Lubię Mozarta" w domyśle chodzi o muzyke Mozarta

- inny rodzaj metonimii to zastąpienie nazwy mieszkańców danego kraju, danego kontynentu przez nazwę tego kraju, np. cała Polska poszła do urn, np. Europa potępia terroryzm ( pod "Europą " ukrywają się Europejczycy lub instytucje europejskie.

- inny rodzaj to - wymienienie symbolu zamiast pojęcia oderwanego, otoczonego tym symbolem, np.zdobyć złoty medal - wygrać, zdobyć I-e miejsce. Złoty medal to symbol.

- inny rodzaj to wymienienie materiału zamiast zrobionego z niego przedmiotu, np. rozbiło się szkło( zamiast szklanki czy kieliszka ), lub np. przykryć się ptasim puchem

- jeszcze inny to wymienienie jednych przedmiotów zamiast innych, mających z nimi związek przyczynowy, np. ogłoszenia dziecioróbcze czyli matrymonialne.

Stereotyp -  ( stereos - grec. stężały, twardy, stały, niezmienny; tipos-grec - typ, wzorzec, odcisk)

Jest faktycznie konstrukcja myślową, która zazwyczaj jest emocjonalnie nacechowana i przedstawia się jako utarte, niezweryfikowane twierdzenie.

To uproszczony obraz rzeczywistości, niekiedy bezmyślnie lub umyślnie powtarzany. Stereotypy w sensie językowym ale również socjologicznym, i psychologicznym maja zabarwienie negatywne, rzadziej neutralne lub pozytywne.

Stereotyp - to najczęściej fałszywy osąd, potocyzm, nawet banał (luogo comune - banały, nic odkrywczego.

Najbardziej charakterystyczne - klasyczne to stereotypy narodowe np. Polacy to pijacy, Włosi krzyczą , Hiszpanie są namiętni, Niemcy są precyzyjni.

Całość językoznawstwa wg. kognitywistów sprowadza sie do słownika jednostek symbolicznych. Reguły gramatyczne są natomiast uogólnionym sposobem mówienia o języku, czyli rodzajem metajęzyka, czyms naddanym, sztucznym.

Kognitywizm stawia sobie za najwazniejszy cel:

-modelowanie obrazu świata, który jest utrwalony w języku.

Takie podejście do języka może mieć zastosowanie np. w opracowywaniu sztucznej inteligencji, w której wazne są nie tylko struktury gramatyczne, ich wyszczególnienie ale również zachowania językowe przewidywalne. Te przewidywalne oparte sa na użyciu struktur gramatycznyc a oprócz tych można mówić o zachowaniach nieprzewidywalnych opartych na metaforyzacji, metonimizacji, stereotypizacji - czyli pewnych skojarzeniach językowych, aluzjach, intertekstualności tzn. cytowania słów z innych dyskursów, powoływanie się na inne wypowiedzi.

JĘZYKOZNAWSTWO STOSOWANE - TO ZESTAW DZIEDZIN JĘZYKOZNAWCZYCH, KTÓRE WSKAZUJA MOŻLIWOŚCI I SPOSOBY WYKORZYSTANIA NARZĘDZI JĘZYKOZNAWCZYCH W RÓŻNYCH DZIEDZINACH ŻYCIA. Zaliczyć można do  narzędzi językowych np. badanie nad efektywnoscią nauczania języków obcych oraz języka ojczystego.

Badanie nad efektywnością nauczania języków obcych - glottodydaktyka. Badanie nad poprawnością językową. W badaniach nad udoskonalaniem kodów do przekazywania informacji np. w telekomunikacji. Prace nad udoskonalaniem tłumaczenia np. maszynowego. Prace w zakresie polityki językowej, kultury języka , logopedii. Prace w zakresie upraszczania ortografii - czyli udoskonalenie pisowni.

Prace nad standardyzacja terminologii specjalistycznej, technicznej.

Badania nad afazja - czyli utratą zdolności mówienia (neurolingwistyki )

KULTURA JĘZYKA -  jedna z dziedzin językoznawstwa. To udoskonalenie języka i umiejętności posługiwania się językiem. Obejmuje 2 aspekty:

1-y to aspekt naukowy, który ma charakter normatywny bo dotyczy normy językowej.

2-i to aspekt praktyczny i dotyczy kultury języka tj. użycia języka w kontekście społecznym.Użycie poprawnego jezyka przede wszystkim przez te zawody które z językiem związane są najbliżej i powinny stosować się do norm: pisarze, nauczyciele, księża, politycy itp.

Pojęcie bliskie dla kultury językowej  - to gramatyka normatywna zwana normatywizmem, glottopolityka czyli polityka językowa, pedagogika, pedagogika językowa ??? (sprawdź), kultura słowa, i kultura wypowiedzi.

NORMATYWIZM - to zbiór reguł posługiwania się jednostkami językowymi, które wskazane sa przez usus albo utrwalone w sposób naukowy, a utrwalone sa najczęściej w słownikach naukowych , opracowaniach.

RODZAJE NORM :

1 - norma wymawianiowa - określa brzmienie głosek i grupy w jakiej dane głoski się pojawiaja.

2 - norma fleksyjna - ustala wzorce odmiany wyrazów

3 - norma składniowa - zakreśla granice swobody w budowie wypowiedzi.

4 - norma leksykalno - frazeologiczna - ta reguluje uzycie słów w zależności od celu i treści wypowiedzi oraz sytuacji komunikacyjnych.

5 - norma ortograficzna  - ta nakazuje używanie i przestrzeganie reguł ortograficznych i interpunkcyjnych.

6 - norma stylistyczna  - ta zwiazana jest z róznymi czynnikami kształtującymi styl wypowiedzi ustnej lub pisemnej.

7 - norma komunikacyjna - kładzie nacisk na funkcjonalność i skuteczność wypowiedzi.

 

Obowiązuje jeszcze jeden podział norm w gramatyce normatywnej  i wskazuje się 3 podstawowe:

1 - norma potoczna  - charakterystyczna dla swobodnych rozmów, dla języka mówionego - pozwalajaca na duzą wariantywność w języku. Jest to charakterystyczne dla języka mówionego ale również dla Net-u

2 - norma wzorcowa  - która obejmuje jednostki językowe, które ogólnie sa akceptowane przez większość wykształconych użytkowników języka.

Ma ona zapobiegać rażącemu użyciu błędów językowych. Obowiązuje w kontaktach oficjalnych np. wystapienia publiczne, w języku prasy, radia i telewizji, na scenie i w szkole.

Norma wzorcowa opiera się na kryterium znajomości historii języka oraz tradycji językowej

3 - norma zwyczajowa lub zwyczaj językowy usus. Wchodzą w jej skład nawet elementy niepoprawne z punktu widzenia normy wzorcowej. Ale są to sytuacje powszechnie używane i nie odbierane jako błędy , np. tą książkę, tą dziewczynę, tą kość... poprawnie powinno być tę książkę, tę dziewczynęitd.

MORFOLOGIA - to dział gramatyki opisowej . To analiza reguł odmiany i budowy wyrazów. Reguły odmiany to reguły fleksji. Czasami morfologia nazywana bywa gramatyka wyrazu.

Morfologia zajmuje się pojedynczym wyrazem, jego struktura wewnętrzną i wszystkimi formami które tworzone sa zgodnie z zasadami fleksyjnymi np. formami deklinacyjnymi tzn. odmianą przez przypadki, ale również odmiana formalna w rodzaju i w liczbie. Zajmuje się formami koniugacyjnymi czyli formamiodmiany czasowników przez czasy, tryby, osoby.

Zajmuje się tez formami kategorialnymi tzn. kategoriami słów, częściami mowy. Elementarna cząstka badawcza morfologii jest morfem.

Morfemem moze być cały wyraz lub jego część - tj rdzeń, przyrostek lub przedrostek.

Przyrostek to sufix - stoi po rdzeniu

Przedrostek to prefix - stoi przed rdzeniem

Morfem powinien wyrózniać sie jakąś funkcja. Moze to być funkcja gramatyczna, leksykalna, semantyczna

Niekiedy pojedynczy morfem spełnia 2 lub 3 z podanych funkcji.

Analiza morfologiczna polega na  określaniu struktury wewnętrznej wyrazua i na tzw. walencji morfosyntaktycznej tzn. łączliwości różnych cząstek morfologicznych  w wyrazach i między wyrazami.

Generatywizm- gramatyka generatywna opis języka traktujący język jako nieskończony zbiór zdań, w którym elementy są generowane i transformowane stąd inna nazwa gramatyka transformacyjno generatywna. Jej twórcą był Noam Chomski, Amerykański lingwista ur. W 1928r. Generatywizm jest kontynuacją badań strukturalistycznych a jednocześnie ich zaprzeczeniem. Obiektem badań nie był sam język jako struktura, ale człowiek (człowiek mówiący) oraz proces tworzenia przez człowieka wypowiedzi. Zdaniem Chomskiego gramatyka składa się z dwóch typów reguł.Reguły frazowe- umożliwiają tworzenie prostych zdań. Zdań uniwersalnych i informacyjnych dla każdego językaReguły transformacyjne- to takie, które rządzą przetwarzaniem i łączeniem podstawowych struktur składniowych w nowe jednostki, czyli zdań prostych w zdania złożone, w całe teksty i zdań oznajmujących w pytające.

Badania Chomskiego pokazały, że każde zdanie zbudowane jest z określonych elementów, które można porównać do wzorów matematycznych albo nawet szkieletów wzorcowych, które można wypełnić różnorodną treścią. Ta treść to treść informacyjna, która dotyczy grupy podmiotu albo grupy orzeczenia.

Rozróżnienie Chomskiego między kompetencją językową a tak zwaną peformacją. Kompetencja językowa to wg. Chomskiego umiejętności wrodzona natomiast performacja to uzus, czyli użycie języka w konkretnych sytuacjach. Konkluzje Chomskiego uznaje się za rewolucje w badaniach lingwistycznych ponieważ przerwały wieloletnią izolacje lingwistyki od innych dziedzin w tym psychologii, socjologii i filozofii. Chomski zwrócił uwagę na twórczy aspekt języka. Jego konstatacje (stwierdzenia) były pierwszym krokiem do socjolingwistyki oraz psycholingwistyki. Również językoznawstwo kulturowe oraz kognitywizm powołują się wciąż na Chomskiego.

Schemat komunikacji wg. Romana Jacobsona

Wg. Jacobsona komunikacja to proces przekazywania informacji słownej. W centrum komunikacji jego najistotniejsi komunikatzym elementem jest przekaz językowy, który równa się informacji wypowiedzi, tekstowi, komunikatowi. Komunikat tworzony jest przez nadawcę a odbierany przez odbiorcę. Nadawca koduje komunikat odbiorca odkodowywuje. Obydwaj uczestniczą w procesie, w którym wykorzystywany jest jeden kod. Nazywa się ich w tym procesie interlokutorami. Dodatkowy ważny element w tym procesie to kanał komunikacyjny. Jest to fizyczny nośnik komunikatu, np. kabel, fale radiowe….). Sam komunikat musi być usytuowany w określonym kontekście t.z. rzeczywistość językowa musi się odwoływać do jakiejś rzeczywistości poza językowej to znaczy do tego co w procesie Desosura zostało nazwane referentem, czyli obiektem wypowiedzi. Przekaz musi mieć znaczenie.

Funkcje poszczególnych składników komunikacji to jednocześnie funkcje językowe( funkcje języka)Funkcja poetycka – dotyczy samego przekazu, samego komunikatu i jego tworzeniaFunkcja referencjalna – jest to odniesienie do referento, do obiektu do kontekstuFunkcja emotywna – nazywana też ekspresyjną. Właściwa jest dla nadawcy, który stara się by jego wypowiedz była możliwie najbardziej zrozumiała a dodatkowo przekonująca, bo większość wypowiedzi tworzonych przez ludzi ma charakter retoryczny.Funkcja komatywna – właściwa jest dla odbiorcy, który stara się zrozumieć przekaz a w tym celu dysponuje narzędziami, które to ułatwiają. Te narzędzia to znajomość kodu (języka), inteligencja, pamięć, umiejętność logicznego kojarzenia, możliwość dopytania.Funkcja fatyczna – związana jest z kanałem i polega na tworzeniu możliwie najlepszych warunków do przekazywanego komunikatu np. wyraźne mówienie, używanie słów powszechnie zrozumiałych, tworzenie prostych zdań właściwych dla mowy a z drugiej strony fizyczna sprawność przekaźników w strefie radiowej, telekomunikacyjnej.Funkcja metajęzykowa – związana jest z kodem i polega na korzystaniu z zasobów języka dla tworzenia komunikatu. Jest to wykorzystanie z jednej strony longue a z drugiej longage i parol. Czyli umiejętność z mowy samej preformacji użycia.