Technologia perfumerii

Technologia perfumerii obejmuje dwa zagadnienia:

– technologię wytwarzania kompozycji zapachowych przeznaczanych do nadawania zapachu innym wyrobom,

– technologii wyrobów perfumeryjnych przeznaczonych do nadawania zapachu ciału człowieka.

Wyroby perfumeryjne to roztwory substancji zapachowych w alkoholu etylowym.

Ich głównym lub jedynym zadaniem jest nadanie skórze lub otoczeniu człowieka zapachu charakterystycznego dla zawartej w nim kompozycji zapachowej.

Do wyrobów perfumeryjnych należą perfumy alkoholowe , olejowe, w kremie lub w sztyfcie, wody toaletowe, saszetki, pomady, olejki zapachowe, płyny i proszki do kąpieli, odświeżacze powietrza.

Różnią się one między sobą zawartością kompozycji zapachowej, charakterem nuty zapachowej oraz zawartością alkoholu.

Wyróżniamy tutaj:

– perfumy

– wody perfumowane

– inne wody: wody toaletowe, wody kolońskie, wody kwiatowe, wody fantazyjne, wody odświeżające

Perfumy

Łączna nazwa kosmetyków, których jedynym zadaniem jest nadawanie różnym obiektom (zwykle ciału człowieka) przyjemnego i długo utrzymującego się zapachu.

Czasami słowo to używane jest także w znaczeniu wyłącznie produktów, w których substancje zapachowe są silnie skoncentrowane, a ilość rozpuszczalnika jest ograniczona do absolutnego minimum.

Perfumy składają się z mieszaniny związków zapachowych, które są nazywane olejkami zapachowymi, środków homogenizujących i wzmacniających oraz rozpuszczalnika, którym zazwyczaj jest etanol lub mieszanina lekkich alkoholi alifatycznych.

Po wylaniu lub wtarciu ich w powierzchnię alkohol szybko paruje, a na powierzchni zostają tylko olejki zapachowe i środki wzmacniające, które powoli są uwalniane do powietrza, powodując wrażenie przyjemnego zapachu.

Perfumy są na ogół trwalsze od innych wyrobów, zawdzięczają to największej ilości kompozycji zapachowej (15-25%) rozpuszczonej w 90 –96 % alkoholu . Są najsilniejszym wyrobem perfumeryjnym.

Podział perfum ze względu na grupy zapachowe:______________________

Grupy zapachów | Podstawowe składniki | Zapachy_________
I gr.zapachy kwiatowe | składnik podstawowy to | kwiatowe zielone

olejki kwiatowe naturalne kwiatowe świeże

i syntetyczne kwiatowe aldehydowe
kwiatowe słodkie
kwiatowe owocowe
kwiatowo kwiatowe

II gr. zapachy orientalne | najważniejsze komponenty | ambrowe

to żywice drzew orientalnych korzenne

II gr. zapachy szyprowe | wśród substancji zapachowych| owocowe

przeważają olejki cytrusowe, drzewne

kwiatowe i substancje zwierzęce

odzwierzęce naturalne i świeże

syntetyczne zielone

IV gr. zapachy morskie | - | - ___________

Wody perfumowane

Kosmetyki zapachowe o zawartości olejków zapachowych kształtujący się na poziomie 8-15% rozpuszczonych w 80 – 90% alkoholu. Większe stężenie zawierają jedynie prawdziwe perfumy.

Woda perfumowana jest to najczęściej obecnie preferowana przez kobiety gama kosmetyków zapachowych, ponieważ zapach utrzymuje się stosunkowo dłużej niż w przypadku wody toaletowej.

Inne wody:

• woda toaletowa - to mieszanina składająca się z 4-8% olejków, które nadają „wodzie” charakter oraz ok. 80% alkoholu. Tworzy to lekką i delikatną kompozycję zapachową.

• wody kolońskie - ok. 3-5% olejku i ok. 70% alkoholu etylowego. Mniej popularna forma zapachu od wyżej wymienionych.

• wody kwiatowe - kompozycje zapachowe są tu naśladownictwem zapachu kwiatów. Wody takie zawierają przeważnie 3 do 5 % kompozycji. Zawartość alkoholu waha się w granicach 70 - 80 %.

• wody fantazyjne - ok. 3 do 8 % kompozycji wskazujących odchylenia od botanicznego pierwowzoru lub niemające odpowiedników w świecie roślin i ok. 70-80 % alkoholu _etylowego,

• wody odświeżające - pod względem zawartości olejków zajmuje ostatnie miejsce. Posiada ich od 1-3%. Ta mała ilość jest rozpuszczona w alkoholu o stężeniu 70-80%. Można powiedzieć, że oprócz paru drobiazgów nie różni się zbytnio od wody kolońskiej.

Składniki wyrobów perfumeryjnych

Podstawowymi surowcami stosowanymi w produkcji wyrobów perfumeryjnych są:

a) woda - powinna być wolna od drobnoustrojów, być absolutnie przezroczysta, nie __posiadać zapachu ani smaku, nie powinna również wydzielać osadów. Do produkcji __najlepiej używać wodę destylowaną.

b) alkohol etylowy - C2H50H

c) substancje zapachowe - substancjami zapachowymi nazywamy określone związki __chemiczne organiczne lub ich mieszaniny obdarzone specyficznym zapachem .

Ze względu na ich pochodzenie substancje zapachowe dzielą się na :

- naturalne substancje zapachowe pochodzenia roślinnego tzw. olejki eteryczne,

- naturalne substancje zapachowe pochodzenia zwierzęcego: m.in. piżmo, ambra, cybet, __kastoreum

- syntetyczne substancje zapachowe, min.: cytral, eugenol, aldehyd anyżowy, benzoesowy, __alkohol benzylowy, fenyloetylowy, eter dwufenylowy, octan butylu.

Naturalne substancje zapachowe pochodzenia roślinnego

Zwane - olejkami eterycznymi są wonnymi mieszaninami organicznych związków chemicznych zawartych w roślinach lub w ich częściach, takich jak kwiaty, owoce, korzenie, liście czy nasiona gromadzone w tkance skórki, specjalnych komórkach lub kanałach olejkowych .Łatwo rozpuszczają się w eterze, chloroformie, benzenie i alkoholu. W wodzie raczej się nie rozpuszczają, natomiast dość dobrze rozpuszczają się również w tłuszczach, woskach, olejach mineralnych bądź w roślinnych i innych olejkach eterycznych.

W skład olejków eterycznych wchodzą takie związki jak: anetol, anizol, cytral, geraniol, mentol, limonen, pinen, tymol, wanilina i inne. Charakterystycznym składnikiem olejków zapachowych są organiczne związki chemiczne takie jak: alkohole, aldehydy, ketony, estry, etery oraz bezwodniki kwasowe.

Olejki eteryczne cieszą się ogromnym zainteresowaniem w świecie biotechnologii ponieważ oprócz doznań natury estetycznej tj. możliwości zapachowych posiadają właściwości lecznicze: relaksująco - uspakajające lub rozluźniające, inne rozgrzewające jeszcze inne przeciwbólowe lub antyseptyczne, przeciwbakteryjne czy przeciwzapalne.

Istnieje wiele metod uzyskiwania olejków eterycznych. Znajdują się one w roślinie w niewielkich ilościach w stanie ciekłym, skąd można je wydobyć poprzez

wytłaczanie, macerację, absorpcję, ekstrakcję rozpuszczalnikiem organicznym, destylację oraz najczęściej stosowaną destylację z parą wodną.

Ostatnią metodę stosuje się przy pozyskiwaniu olejków słabo rozpuszczalnych w wodzie, których składniki nie ulegają rozkładowi w temp. 100° C i w obecności pary wodnej. Pozwala to na częściowe frakcjonowanie (rozdzielenie składników w zależności od temperatury wrzenia). Zaletą tej metody jest to, że nie dopuszcza ona do zanieczyszczenia olejku rozpuszczalnikami organicznymi, nie zmienia jego kwasowości i nie doprowadza do

rozkładu składników olejku. Olejki eteryczne uzyskane drogą destylacji w zależności od ich zastosowania rozpuszcza się w odpowiednich rozpuszczalnikach:

– w alkoholu etylowym - do wyrobu perfum, wód toaletowych, kolońskich, perfumowanych, toników,

– w tłuszczach - do wyrobu kremów stałych,

– w tłuszczach roślinnych - do wyrobu olejków do masaży.

Naturalne substancje zapachowe pochodzenia zwierzęcego

Piżmo - wydzielina pozyskiwana z gruczołów kozła żyjącego w Tybecie, Chinach i Nepalu, w Japonii, na Syberii i w Birmie. Ma zapach amoniaku, ale po rozpuszczeniu w roztworze alkoholowym nabiera zmysłowego zwierzęcego aromatu. Znakomicie utrwala kompozycje zapachowe. Piżmo zastępowane jest syntetykami ze względu na ochronę gatunku.

Ambra - substancja z kaszalota, będąca wydzieliną z przewodu pokarmowego tego ssaka. Pozyskuje się ją nie tylko przy odłowie, ale także zbiera na plażach ciepłych mórz np. Australii czy Nowej Zelandii lub kupuje wysuszoną. Świeża ambra ma zapach ryby, ale suszona przez kilka miesięcy nadaje perfumom ciepły zmysłowy aromat. Pełni także rolę utrwalacza zapachu. Obecnie można ją zastąpić np. wyciągiem z liści fiołkowca połączonych z substancjami syntetycznymi.

Cybet - substancja, będąca wydzieliną gruczołów cywety, dzikiego cętkowanego kota z Etiopii. Pachnie ciężko i zmysłowo. Ostatnio zastępowana jest substancjami syntetycznymi.

Kostoreum - substancja, którą bobry natłuszczają swoje futro. Stosowana od niedawna jest świetnym utrwalaczem zapachu. Nadaje mu ciepłą, zmysłową woń.

Syntetyczne substancje zapachowe

Są tańszymi odpowiednikami zapachowymi składników naturalnych. Pachną tak samo, ale pozyskuje się je w sposób łatwiejszy - drogą chemiczną. Syntetyczne substancje zapachowe zrobiły prawdziwy przewrót w przemyśle perfumeryjnym. Sztuczne piżmo tzw. białe ma ten sam zapach co naturalne - trudno dostepne i bardzo drogie. Pozyskiwanie składników naturalnych często budzi kontrowersje, gdyż wiąże się z niszczeniem natury i zabijaniem zwierząt. Użycie syntetyków pozwala w pewnym stopniu uchronić naturalne środowisko przed jego degradacją.

Produkcja wyrobów perfumeryjnych

Na skalę przemysłową produkcja wód kwiatowych, toaletowych czy perfum polega na sporządzeniu tzw. nastawów, czyli rozpuszczeniu przewidzianej recepturą ilości kompozycji zapachowej i utrwalaczy w alkoholu etylowym oraz dodaniu po pewnym czasie wody dla uzyskania roztworu o odpowiedniej mocy.

Utrwalaczami mogą być np.:

- żywice i balsamy,

- substancje pochodzenia zwierzęcego: piżmo, cybet, ambra,

- "ambroluty " czyli wyciągi kwiatowe i substancje pochodzenia zwierzęcego pozbawione _składników żywicznych i gum,

- niektóre substancje syntetyczne tj. ester benzylowy kwasu salicylowego czy _benzoesowego,

- heksanol

- i wiele innych.

Z chwilą zetknięcia się alkoholu z substancjami zapachowymi zachodzi kompleks zjawisk fizyko-chemicznych, z których najważniejszym jest dyfuzja. Ponadto zachodzą liczne reakcje chemiczne jak estryfikacja, synteza, polimeryzacja, kondensacja, powstanie acetali i półacetali, rozpad związków chemicznych w roztworze. We wszystkich przypadkach zapach ulega większym lub mniejszym zmianom.

Mieszanie składników recepturowych i nastawianie płynów odbywa się w specjalnych odstojnikach – zbiornikach kamionkowych względnie wykonanych ze stali kwasoodpornej.

Świeżo przygotowane wody kwiatowe czy perfumy nie mają tej pełni zapachowej, jaką uzyskują dopiero po pewnym czasie. Im dłużej leżakują roztwory, tym bardziej ich zapach staje się jednolity i harmonijny. Jednak istota procesu dojrzewania (leżakowania) polega na tym, iż nierozpuszczalne w rozcieńczonym alkoholu etylowym niektóre składniki kompozycji np.: substancje białkowe, tłuszcze, woski znajdujące się w cieczy tworzą

konglomeraty i łatwo mogą być odfiltrowane .

Po upływie okresu leżakowania, nastaw barwi się i poddaje filtrowaniu. Ma to na celu usunięcie zanieczyszczeń oraz nierozpuszczalnych w alkoholu substancji. Czasem poddaje się płyny wymrażaniu w temp. 0 do -5° C , ma to na celu usunięcie wosków i innych substancji które przeszły do roztworu z substancjami zapachowymi i utrwalaczami.

Przefiltrowane, klarowne roztwory alkoholowe kompozycji zapachowych są przezroczystymi cieczami o barwie zależnej od barwy kompozycji. Czasami niektóre wyroby są sztucznie barwione.

Np.:

- zapachy kwiatowe

zdominowane są przez fiolet i róż, są przy tym bardzo kobiece, przede wszystkim dlatego, _że możemy w nich odnaleźć woń konwalii, róż, jaśminu czy fiołka. Przypisuje się im także _łanie antydepresyjne i uspokajające

- zapachy owocowe

są koloru żółtego, różowego i pomarańczowego. Orzeźwiają i odświeżają, dlatego też _są głównie na dzień. Swe energetyzujące działanie zawdzięczają głównie _eterycznym powstałym z tłoczenia owoców takich jak pomarańcze, cytryny czy _fruty,

- zapachy orientalne _ą się tonacją czerwoną oraz pomarańczową. Są bardzo trwałe, często słodkie _ciężkie, toteż doskonale nadają się przede wszystkim na wieczór. Doszukać się w nich _żemy nut korzennych, cynamonowych, waniliowych,

- perfumy zielone

mają kojarzyć się nam ze swobodą, sportem, dynamiką, dlatego też odnajdziemy w nich

nuty zapachowe traw i zielonych liści. Ich zapach doskonale odświeża.

W tej postaci wyrób poddaje się konfekcjonowaniu.

Przechowywanie perfum

W oryginalnym nieotwieranym opakowaniu perfumy mogą stać nawet przez kilka lat. Jeśli jednak zostały otwarte powinniśmy je zużyć w przeciągu kilku miesięcy.

Bardzo istotna jest w tym przypadku kwestia właściwego przechowywania otwartych perfum. Powinniśmy je trzymać w ciemnym i chłodnym miejscu, gdyż światło znacząco wpływa na zmianę zapachu i stężenie perfum. Najdogodniejszym miejscem będzie zamykana szafka w łazience lub pokoju. Jeśli pozostawiamy flakon poza szafką warto trzymać go w oryginalnym kartoniku, tak aby zapewnić odpowiednie zabezpieczenie przed światłem.