Idea własności literackiej pojawiła się w XVIII -wiecznej Anglii w kontekście dyskusji nad prawami autorskimi.

Termin przeszedł do dyskursu międzynarodowego podczas kampanii na rzecz międzynarodowych praw autorskich w XIX wieku.

W wyniku tej kampanii, w którą najaktywniej zaangażowane były Anglia i Francja (główni eksporterzy na rynku literackim) w 1888 roku założono w Szwajcarii Federalne Biuro Własności Intelektualnej.

W 1967 roku ONZ powołała agencję pod nazwą Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO), reprezentującą interesy posiadaczy praw autorskich, patentów i znaków handlowych.
Zrzesza ona 184 państwa członkowskie.

WIPO - jej misją jest wspieranie innowacyjności i kreatywności na rzecz rozwoju gospodarczego, społecznego i kulturalnego wszystkich krajów przez zrównoważony i skuteczny międzynarodowy system ochrony własności intelektualnej. Stawia na rozwój i korzystanie z międzynarodowego systemu IP (Intelektual Propoerty) za posrednictwem:

-USŁUGI:prowadzi systemy, które ułatwiają uzyskanie ochrony międzynarodowej dla patentów, znaków towarowych, pochodzenia nazw oraz rozwiązywania sporów dotyczących IP.
-PRAWA: pomaga rozwiązywać międzynarodowe problemy prawne i dostosowywać je do potrzeb społeczeństwa.
-INFRASTRUKTURY: buduje sieć współpracy i techniczne platformy wymiany wiedzy i uproszczenia transakcji, w tym IP darmowych baz danych i narzędzi do wymiany informacji.
-BUDOWY: buduje zdolność wykorzystania IP do wspierania rozwoju gospodarczego.

W 1994 roku WTO (World Trade Organization) - Światowa Organizacja Handlu wymusiła od swoich członków podpisanie Porozumienia w Sprawie Handlpwych Aspektów Praw Własności Intelektualnej.

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej przedstawia uzgodnienia odnoszące się do powyższego porozumiania. Są w nim zawarte:
-postanowienia pomiędzy wzajemnie wspomagającymi się związkami WTO i WIPO oraz innymi odpowiednimi organizacjami międzynarodowymi.
-pragnienia ograniczenia przeszkód w handlu międzynarodowym.
-potrzeby promowana skutecznej i wystarczającej ochrony praw własności intelektualnej.
-zapewnienia, że środki i procedury dochodzenia i egzekucji praw własności intelektualnej nie staną się ograniczeniami dla handlu prowadzonego w prawnie dozwolony sposób.

Nowe zasady i rygory dotyczą:

a)stosowania podstawowych zasad GATT 1994 i odpowiednich porozumień międzynarodowych oraz konwencji dotyczących własności intelektualnej.
b)ustanowienia odpowiednich standardów i zasad dotyczących dostępności, zakresu i korzystania z praw własności intelektualnej odnoszących się do handlu.
c)ustanowienia skutecznych i właściwych środków dochodzenia i egzekwowania praw odnoszących sie do handlowych aspektów własności intelektualnej biorąc pod uwagę różnice w krajowych systemach prawnych.
d)ustanowienia skutecznych i szybkich procedur wielostronnego zapobiegania sporom i rozstrzygania sporów między rządami
e)postanowień przejściowych, których celem jest najpełniejszy udział w rezultatach negocjacji.

Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO) podaje definicję własności intelektualnej jako zbiór praw odnoszących się w szczególności do:
-dzieł literackich, artystycznych i naukowych
-interpretacji artystów interpretatorów oraz wykonań artystów wykonawców
-fonogramów i programów radiowych i telewizyjnych
-wynalazków we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej
-odkryć naukowych
-wzorów przemysłowych
-znaków towarowych i usługowych
-nazw handlowych i oznaczeń handlowych
-ochrony przed nieuczciwą konkurencją

Wedlug polskich uregulowań prawnych powyższe dziedziny można przyporządkować do trzech zakresów praw:
-prawo autorskie i prawa pokrewne z prawami autorskimi
-prawa do baz danych
-prawo własności przemysłowej

PRAWO WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ (prawo o dobrach niematerialnych) - termin obejmujący elementy różnych działów prawa, regulujące zasady korzystania z tzn. własności intelektualnej.
Tak rozumiane prawo własności intelektualnej dają uprawnionym osobom możliwość zakazania innym pełnego korzystania z utworów, koncepcji lub znaków będących przedmiotem ochrony.
[w różnych jurysdykcjach (prawo sądzenia) termin ten rozumiany jest mniej lub bardziej szeroko]

W Polsce najczęściej do praw własności intelektualnej zalicza się regulacje dotyczące praw autorskich (w ramach prawa cywilnego) oraz patentów i znaków towarowych (w ramach prawa własności przemysłowej).

W niektórych krajach do praw własności intelektualnej zaliczane są także tajemnice handlowe.

CZEMU MA SŁUŻYĆ JEDNOLITY RYNEK WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ W UE?

1)Pobudzaniu kreatywności i innowacji w celu wzrostu gospodarczego, wyższej jakości miejsc pracy i doskonałych produktów i usług w Europie.
2)Stworzenie jednolitych przepisów chroniących własność intelektualną, w tym cyfrowych modeli przemysłowych.
3)Zdynamizowaniu rozprzestrzeniania się wiedzy i wzmocnienia konkurencji w dziedzinie innowacji poprzez jednolitą ochronę patentową.
4)Poprawieniu warunków udostępniania online chronionych prawem dóbr i usług w całej UE poprzez ulepszanie europejskich ram prawnych.
5)Łatwiejszą walkę z podróbkami i piractwem.
6)Wspieraniu szerokiego dostępu do dóbr i usług, chronionych na mocy prawa własności intelektualnej.
7)Ujednoliceniu poziomu ochrony tajemnic handlowych i ochrony przed nielegalnymi kopiami.
-tajemnice handlowe należą do niematerialnych aktywów przedsiębiorstw - zalicza się do nich m.in. tajemnice techniczne i handlowe (np. listy klientów).
-nielegalne kopie produktów tworzy sie po to, by przypominały znane produkty markowe - nie uznaje się ich jednak za podróbki ze względu na pewnie cechy różniące.

Podrabianie marek i produktów szkodzi producentom, firmom handlowym i konsumentom. Zuchwałe plagiaty i niskiej wartości podróbki są nie tylko niebezpieczne, lecz róznież generują gigantyczne koszty. Niszczą kapitał i miejsca pracy. Żaden producent renomowanych produktów markowych nie może ustrzec sie przed podróbkami.

Przedsiębiorstwa dysponują jednak środkami i metodami ochrony swoich marek i obsługiwania rynków.

8)Rozszerzeniu ochrony oznaczeń geograficznych.
9)Modernizacja systemu znaków towarowych.

KOMU MA SŁUŻYĆ JEDNOLITY RYNEK WŁASNOŚCI INTELEKTUALNEJ W UE?
-Konsumentom
-Przedsiębiorcom
-Twórcom własności inteleklualnej

PRAWO AUTORSKIE

Rozwój prawa autorskiego w Polsce:
Wraz z odzyskaniem niepodległości państwo polskie dziedziczyło po państwach zaborczych 4 różne systemy praw autorskich:

Prawa autorskie na ziemiach polskich nie były jednolite.

PIERWSZ USTAWA O PRAWIE AUTORSKIM POCHODZIŁA Z 1926 ROKU
(tekst jedn. Dz.U. z 1935r Nr 36, poz 260 ze zm.)

1)Przystąpienie Polski do konwencji berneńskiej 28 stycznia 1920r. wymusiło podjęcie działań zmierzających do powstania jednolitego ustawodawstwa autorskiego.
2)Ministerstwo sztuki i Kultury w marcu 1920r. powierzyło F. Zollowi opracowania projektu o prawie autorskim.
3)Projekt został uchwalony przez Sejm i Senat jako ustawa z dnia 29 marca 1926r. o prawie autorskim.
4)Nowa ustawa wnosiła 'wiele nowych wartości do światowego dorobku kultury prawniczej'.
5)Przedmiot praw autorskich został potraktowany szeroko. Był nim od ustalenia każdy przejaw działalności duchowej noszący piętno osobiste.
6)Ustawodastwo polskie było niezwykle postępowe, np. autorskie prawa majątkowe wygasały z upływem 50 lat od śmierci twórcy.

DRUGA USTAWA O PRAWIE AUTORSKIM POCHODZIŁA Z 22 MARCA 1935 ROKU.
(Dz.U. Nr 26, poz. 176)

Potrzeba zmian pierwszej ustawy i zastąpienia ją drugą wynikała z konieczności:
a) doprecyzowania niejasnych lub wadliwych sformułowań.
b)dostosowania ustawy do nowego Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania cywilnego.
c)dostosowania przepisów ustawy do zmodyfikowanego tekstu konwencji berneńskiej.

Konwencja Berneńska - konwecja o ochronie dzieł literackich i artystycznych. To umowa międzynarodowa zawarta w Bernie 9 września 1886 roku.
Pierwsza umowa w sprawie respektowania praw autorskich pomiędzy suwerennymi krajami.
Powstała z inspiracji Wiktora Hugo.
Przed jej podpisaniem utwory i dzieła literackie powstałe w jednym kraju, mimo, że były chronione w nim prawami autorskimi, nie były chronione żadnymi prawai w innych krajach.

Konwencja berneńska oparta jest na dwóch podstawowych zasadach:

-zasada minimum ochrony - sygnatariusze muszą zapewnić w krajowym prawie wewnętrznym przynajmniej taką ochronę praw autorskich, jaką przewidują postanowienia konwencji
-zasada asymilacji – twórca z innego kraju musi być traktowany na równi z obywatelami danego kraju członkowskiego

POLSKA A KONWENCJA BERNEŃSKA

Polska ratyfikowała umowę w 1934 roku.
Sygnatariuszami konwencji są 163 państwa.
Zgodnie z konwencją ochrona praw autorskich jest automatyczna, nie jest wymagana żadna rejestracja ani umieszczanie noty o prawach autorskich czy też znaczka.

TRZECIA USTAWA O PRAWIE AUTORSKIM POCHODZIŁA Z 10 LIPCA 1952 ROKU
(Dz.U. Nr 26, poz. 176)

Oceniano ją jako:
-mało fortunną ze względu na fragmentaryczność uregulowań, niedostosowaną do potrzeb obrotu prawnego
-podporządkowaną koncepcjom radzieckim, m.in. widoczne było ograniczenie praw podmiotowych przez czynnik administracyjny twórców oraz uprzywilejowanie sektora społecznego.

Pojawiła się potrzeba jej zmiany z uwagi na:
-konieczność dostosowania regulacji prawnych do warunków rozwijającej się praktyki obrotu prawami autorskimi
-konieczność dostosowania jej do postępu techniki znajdującego swoje odzwierciedlenie w procesach twórczych, a w szczególności pojawienie się nowych środków masowej informacji i zmian technologicznych
-mało precyzyjnei fragmentaryczne uregulowania, które nie sprzyjały stymulacji działalności twórczej

CZWARTA USTAWA O PRAWIE AUTORSKIM POCHODZI Z 4 LUTEGO 1994 ROKU
(Dz.U. z 2006r. Nr 90, poz. 631 ze zm.)

-jej projekt został przedłożony Radzie Ministrów w 1991 roku
-15 lutego 1992r. i 12 marca 1992r. projekt został skierowany pod obrady Sejmu i kadencji
-stał się on przedmiotem prac w Komisji Kultury i Środków Przekazu oraz połączonych Komisji Edukacji, Nauki i Postępu Technicznego, Kultury i Środków Przekazu oraz Komisji Ustawodawczej
-ostateczna ustawa uchwalona została przez Sejm II kadecji

Zmiany poprzedniej ustawy wynikały z:
-transformacji ustrojowej
-zabiegów Polski o akcesję do Wspólnot Europejskich

POJĘCIA PRAWA AUTORSKIEGO

Dział prawa cywilnego obejmujący przede wszystkim normy zamieszczone w ustawie z dnia 4 lutego 1994r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz normy zamieszczone w umowach międzynarodowych.

Stanowi część prawa własności intelektualnej i oznacza w węższym znaczeniu zbiór przepisów wydanych z myślą o ochronie interesów twórców oraz stosunków prawnych związanych z tworzeniem utworów, korzystaniem z nich i ich ochroną.

W szerszym znaczeniu pojęcie to obejmuje także regulacje odnoszące się do tzw. praw pokrewnych, a więc praw wyłącznych przyznawanych m.in. artystom, wykonawcom, producentom fonogramów, nadawcom radiowym i telewizyjnym.

W znaczeniu przedmiotowym to zespół norm prawnych regulujących stosunki związane z dokonywaniem, eksploatacją i ochroną utworów oraz tzw. prawami pokrewnymi.

W znaczeniu przedmiotowym to zespół osobistych i majątkowych uprawnień związanych z utworem.

PRAWA AUTORSKIE w znaczeniu przedmiotowym - to zespół norm prawnych regulujący warunki związane z ochroną twórczości literackiej, artystycznej i naukowej.

PRAWA AUTORSKIE w znaczeniu podmiotowym - to zespół uprawnień związanych z utworem o charakterze osobistym lub majątkowym.

UZASADNIENIE USTANOWIENIA PRAW AUTORSKICH znajduje wyraz w teoriach odwołujących się do:

-osobowości twórcy - teorie te bazują na poglądach filozoficznych; uzasadniają przyznanie prawa autorskiego twórcy potrzebą rozwoju jego osobowości bądź stwierdzeniem, że jego dzieło jest odzwierciedleniem indywidualnej osobowości twórcy i już z tego względu przysługuje mu szczególną ochronę.

-włożonej przez twórcę pracy i jej owoców - oznacza, że nawiązuje do koncepcji praw natury...

-względów (?)

UZASADNIENIE USTANOWIENIA PRAW AUTORSKICH

-przyznanie twórcy praw autorskich do stworzonego utwóru
-podkreslenie, że dzieło jest uzewnętrznieniem indywidualnej osobowości twórcy
-wyłącznie określonego dobra z powszechnej dostępności, o ile nie narusza to interesu powszechnego

TRZY KONCEPCJE ZNAJDUJĄCE WYRAZ W 2 PODSTAWOWYCH SYSTEMACH PRAW AUTORSKICH

1. Romański system droit dauteur
Ochrona ustanowiona jest przede wszystkim ze względu na majątkowe i osobiste interesy twórców; w nawiązaniu do konstrukcji treści prawa autorskiego wyróżniamy 2 modele prawa autorskiego: dualistyczny (np. Polska) i monistyczny.

2.Anglosaski system copyright
Traktuje prawo autorskie jako zespół uprawnień majątkowych, które służą ochronie interesów upranionego przedmiotu i mają zapenić rozwój nauki i sztuki. System ten występuje m.in. w USA, Kanadzie, Australii, Nowej Zelandii, Japonii.

MODELE PRAWA AUTORSKIEGO

Monistyczny:
-zakłada, że prawo autorskie stanowi jedno prawo podmiotowe obejmujące zarówno uprawnienia osobiste, jak i majątkowe
-ze względu na obecność elementu prawa osobistego prawo autorskie nie może być przeniesione na inne osoby
-koncepcja monistyczna została przyjęta m.in. w Niemczech
Jednoczy w sobie uprawnienia o charakterze osobistym i majątkowym niemające cech samodzielnych praw.

Dualistyczny:
-prawo autorskie składa się z dwóch odrębnych praw tj. autorskiego prawa osobistego i autorskiego prawa majątkowego
-odrębność tych praw wynika z ich natury
-koncepcja ta została przyjęta m.in. we Francji, Włoszech, Hiszpanii i nazywana jest w niektórych ujęciach 'integralną' lub 'syntetyczną'.
Zakłada, że prawo autorskie składa się z praw majątkowych ograniczonych w czasie oraz praw osobistych nieograniczonych w czasie.

ZASADY PRAWA AUTORSKIEGO

Przedmiotem ochrony prawa autorskiego są utwory i przedmioty praw pokrewnych.
Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci niezależnie od wartości przeznaczenia i sposobu wyrażania (utwór).
Ochrona prawno-autorska dotyczy nie rzeczy, lecz dóbr niematerialnych, istniejących niezależnie od przedmiotu materialnego, na którym dane dobro zostało utrwalone.

Prawa pokrewne obejmują:
-prawa artystów wykonawców
-prawa do fonogramów i wideogramów
-prawa do nadań programów
-prawa do pierwszych wydań i wydań naukowych