Postanowienie
Sądu Najwyższego
z dnia 19 września 2002 r.
II CK 21/02
Postanowienie sądu przyznające wspólną rzecz jednemu z uczestników postępowania a drugiemu spłaty, zarówno wydane w postępowaniu o zniesienie współwłasności, jak i wydane w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, ma charakter konstytutywny (zob. art. 624 oraz art. 567 § 3 w związku z art. 688 k.p.c.). Terminy spłaty ustalone przez sąd, o których mowa w art. 212 § 3 k.c., powinny zatem przypadać na okres po uprawomocnieniu się postanowienia zasądzającego spłaty.
LEX nr 55570
55570
Dz.U.1964.43.296: art. 567 § 3; art. 624; art. 688
Dz.U.1964.16.93: art. 212
Skład orzekający
Przewodniczący: SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian.
Sędziowie SN: Henryk Pietrzkowski, Kazimierz Zawada (sprawozdawca).
Uzasadnienie faktyczne
Sąd Rejonowy postanowieniem częściowym z dnia 21 czerwca 1998 r. ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni, Bogusławy C., i uczestnika, Andrzeja C. - którego następcami prawnymi, po jego śmierci w toku postępowania kasacyjnego, są Mirosława P.-C. (druga żona) i Andrzej Bartosz C. (syn z małżeństwa z wnioskodawczynią) - wchodziła nieruchomość lokalowa, położona w Ś. przy ul. K., o powierzchni 140,81 m2, i przyznał własność tej nieruchomości wraz z udziałem w wysokości 6.717% w prawie użytkowania wieczystego zabudowanej działki gruntu (nr 131) Andrzejowi C.; łączna wartość przyznanych Andrzejowi C. praw, tj. własności lokalu oraz udziału we współużytkowaniu wieczystym gruntu, została określona na 150.600,40 zł. Jednocześnie Sąd Rejonowy zasądził od Andrzeja C. na rzecz wnioskodawczyni kwotę 75.300,20 zł płatną w 24 miesięcznych ratach po 3.137,50 zł każda, poczynając od 1 stycznia 1999 r., wraz z odsetkami ustawowymi w razie nieterminowego zapłacenia którejkolwiek z rat.
Sąd Okręgowy oddalił apelację wnioskodawczyni. Według jego oceny w odniesieniu do nieruchomości lokalowej przy ul. K. istniały przewidziane w art. 317 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. przesłanki do wydania postanowienia częściowego. Za prawidłowe uznał on też przyznanie wymienionej nieruchomości Andrzejowi C. i rozłożenie na raty zasądzonej od niego kwoty spłat.
Jako podstawę skargi kasacyjnej wnioskodawczyni powołała naruszenie przez Sąd Okręgowy art. 317 oraz art. 316 § 1 w związku z art. 382, 385 i 391 k.p.c., jak też art. 212 § 3 k.c.
Uzasadnienie prawne
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Według utrwalonego w orzecznictwie poglądu, art. 317 k.p.c. ma, stosownie do art. 13 § 2 k.p.c., odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 8 czerwca 1977 r, III CZP 40/77, OSNC 1978, nr 2, poz. 24, z dnia 4 lipca 1983 r., III CRN 129/83, OSNC 1984, nr 5, poz. 75, z dnia 6 stycznia 2000 r., I CKN 283/99, OSNC 2000, nr 7-8, poz. 132), a więc także w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami (por. uchwały Sądu Najwyższego: z dnia 16 stycznia 1984 r., III CZP 72/83, OSNC 1984, nr 7, poz. 115, i z dnia 19 lutego 1992 r., III CZP 1/92, OSNC 1992, nr 9, poz. 154). Ten nurt orzecznictwa, akceptując dopuszczalność wydania postanowienia częściowego w postępowaniu o zniesienie współwłasności gospodarstwa rolnego, postępowaniu o dział spadku lub postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, zarazem uzależnia możliwość wydania tego postanowienia od całościowego załatwienia w nim sprawy podziału danego składnika majątkowego.
Zaskarżone postanowienie wymaganiu temu nie czyni zadość.
Jeżeli, jak w niniejszej sprawie, lokal jest wyodrębniony w budynku wzniesionym na gruncie stanowiącym przedmiot użytkowania wieczystego, z własnością lokalu związane są dwa prawa: udział we współużytkowaniu wieczystym zabudowanego gruntu oraz udział we współwłasności części budynku i urządzeń, które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli lokali (art. 3 ust. 1 i 2 oraz art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali, jedn. tekst: Dz. U. z 2000 Nr 80, poz. 903 ze zm.; zob. też postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 1999 r., I CKN 386/98, OSNC 2000, nr 2, poz. 26). Konsekwencją ujęcia tych udziałów jako praw związanych z własnością wyodrębnionego lokalu jest niemożność przysługiwania ich osobie nie będącej właścicielem lokalu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 1998 r., III CKU 15/98, "Wokanda" 1998, nr 11, s. 5). Rozporządzenie własnością lokalu w drodze czynności prawnej, jak też przyznanie własności lokalu orzeczeniem sądu wydanym w jednym ze wspomnianych wyżej postępowań nieprocesowych powinno więc obejmować również te udziały. W celu kompleksowego załatwienia sprawy podziału nieruchomości lokalowej przez przyznanie jej własności jednemu z byłych małżonków nieodzowne jest zatem rozstrzygnięcie w postanowieniu częściowym o przyznaniu wraz z własnością lokalu także związanych z nią udziałów we współużytkowaniu wieczystym gruntu oraz we współwłasności części budynku i urządzeń, które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli lokali. Tymczasem Sąd Rejonowy postanowieniem częściowym z dnia 21 czerwca 1998 r., zaaprobowanym przez Sąd Okręgowy, objął, oprócz własności lokalu w budynku przy ul. K., tylko udział we współużytkowaniu wieczystym gruntu, na którym wzniesiony jest ten budynek, nie objął natomiast udziału we współwłasności części budynku i urządzeń, które nie służą do wyłącznego użytku właścicieli lokali.
Sąd Okręgowy akceptując postanowienie częściowe Sądu Rejonowego z dnia 21 czerwca 1998 r. naruszył także art. 212 § 3 k.c. w związku z art. 46 k.r.o. i 1035 k.c. Postanowienie sądu przyznające wspólną rzecz jednemu z uczestników postępowania a drugiemu spłaty, zarówno wydane w postępowaniu o zniesienie współwłasności, jak i wydane w postępowaniu o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, ma charakter konstytutywny (zob. art. 624 oraz art. 567 § 3 w związku z art. 688 k.p.c.). Terminy spłaty ustalone przez sąd, o których mowa w art. 212 § 3 k.c., powinny zatem przypadać na okres po uprawomocnieniu się postanowienia zasądzającego spłaty (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2002 r., I CKN 259/00, nie publ.). Tymczasem Sąd Rejonowy w zaaprobowanym przez Sąd Okręgowy postanowieniu częściowym z dnia 21 czerwca 1998 r. określił, iż zasądzone raty są płatne poczynając od 1 stycznia 1999 r., choćby postanowienie to nie uprawomocniło się przed tą datą.
Mając powyższe na względzie orzeczono, jak w sentencji (art. 39313 § 1 k.p.c.).