15 maja 1970 r.

Rozmówca: Czy świadomość świadka ma charakter stały, czy nie?

Maharaj: Nie jest ona stała. Poznający powstaje i zanika wraz z poznanym. To, w czym poznający i poznanie łączą się, znajduje się poza czasem. Terminy stały" i wieczny" nie mają tu zastosowania.

R: We śnie nie istnieje ani poznający, ani poznane. Co podtrzymuje wrażliwość i odbiorczość ciała?

M: Napewno nie można powiedzieć, że poznający był nieobecny. Nie doświadczało się rzeczy ani myśli - to wszystko. A jednak brak doświadczenia jest także doświadczeniem. Jest jakby wejściem do ciemnego pokoju i stwierdzeniem "nic nie widzę". Człowiek ślepy od urodzenia nie wie, co znaczy ciemność. Podobnie tylko poznający wie, że nic nie wie. Sen stanowi po prostu przerwę w pamięci. Życie płynie dalej.

R: A czym jest śmierć?

M: Jest to zmiana w procesie życiowym jakiegoś ciała: kończy się integracja, a na jej miejsce wchodzi dezintegracja.

R: A co się dzieje z poznającym? Czy znika on wraz z zanikiem ciała?

M: Tak jak poznający pojawia się przy urodzeniu ciała, tak i znika w chwili śmierci.

R: I nic nie pozostaje.

M: Pozostaje życie. Świadomość potrzebuje jakiegoś narzędzia dla ujawnienia się. Gdy życie powoła do istnienia nowe ciało, pojawi się nowy poznający.

R: Czy pomiędzy kolejnymi poznającymi i umysłami kolejnych ciał istnieje jakiś związek przyczynowy?

M: Tak. Istnieje coś, co można by nazwać ciałem pamięciowym albo przyczynowym, zapis wszystkich uprzednich myśli, pragnień, czynów. Coś jakby obłok zgęszczonych obrazów.

R: Jaki jest sens odrębnego istnienia?

M: Jest to odbicie jednej rzeczywistości w odrębnym ciele. W odbiciu tym to, co ograniczone i nieograniczone, przemieszane jest razem i uważane za to samo. Zlikwidowanie tego przemieszania jest zadaniem jogi.

R: Czy śmierć nie usuwa tego przemieszania?

M: Przy śmierci umiera tylko ciało. Życie nie umiera, świadomość nie umiera, rzeczywisty byt nie umiera. Nawet ciało nigdy nie jest tak żywe jak po śmierci.

R: A czy człowiek rodzi się na nowo?

M: To, co się urodziło, musi umrzeć. Tylko nienarodzone znajduje się poza zasięgiem śmierci. Niech pan odkryje, czym jest to, co nigdy nie śpi i nigdy nie czuwa, i czego bladym odbiciem, jest nasze poczucie ja".

R: Jak mogę dojść do tego odkrycia?

M: A jak pan cokolwiek odkrywa? Przez skupienie na czym: umysłu i serca. Musi być pasja i zapamiętanie. Pamiętanie o tym, o czym należy pamiętać, stanowi tajemnicę powodzenia. Dojdzie pan do tego celu, traktując zadanie poważnie.

R: Czy chce pan przez to powiedzieć, że sama szczera chęć wystarcza? Myślę, że potrzebne są jeszcze umiejętności sprzyjające warunki.

M: Wszystko to pojawi się wraz z gorliwym wysiłkiem. Ważne jest, aby być wolnym od sprzeczności. Cel i wiodąca do niego droga nie powinny znajdować się na różnych poziomach, życie i światło nie powinny kłócić się ze sobą, zachowanie nie powinno być zdradą przekonań. Można to nazwać uczciwością, harmonią wewnętrzną, pełnią. Byle nie cofać się, nie niszczyć niczego po drodze, nie schodzić z pozycji raz osiągniętych. Wytrwałe dążenie i rzetelność w postępowaniu doprowadzą pana do celu.

R: Wytrwałość i rzetelność to napewno niezbędne cechy. Ale ja nawet ich śladu w sobie nie znajduję.

M: Wszystko się pojawi, gdy pan ruszy z miejsca. Trzeba zacząć od pierwszego kroku. Wszystkie dobrodziejstwa przychodzą z wnętrza. Tam należy się skierować. Jestem" - to już pan zna. Temu należy poświęcić cały czas, aż tkwić pan będzie w jestem" spontanicznie. Nie ma drogi prostszej ani łatwiejszej.