Oceny -

POJĘCIE OCENY

Ocena to informacja o efekcie (wyniku) kształcenia łącznie ze sposobem zakomunikowania go uczniowi. Cechą jej jest kryterialność, czyli stwierdzenie rodzaju ocenianej umiejętności. Ocena ma ścisły związek z poziomem wymagań.

Pojęcia „ocena” używa się w znaczeniu procesu oceniania lub jego rezultatu. Ocena jest efektem uprzedniego sprawdzenia i podsumowania wiedzy, osiągnięć i braków z określonego przedmiotu szkolnego, jest wartościowaniem tych efektów w postaci stopni występujących w skalach ocen, wyrazem opinii nauczyciela o wynikach pracy ucznia.

FUNKCJE OCENY

I. Altszuler wymienia trzy funkcje oceny:

a) dydaktyczną

b) wychowawczą

c) społeczną.

1. Funkcja dydaktyczna:

Ocena winna pełnić funkcje kontrolną, jest miernikiem mającym na celu ustalenie

faktycznych wiadomości i umiejętności w stosunku do wymogów programowych. Polega też na wskazaniu uczniowi popełnianych przez niego błędów i przedstawieniu możliwości i sposobów ich unikania.

2. Funkcja wychowawcza:

Jest równie co poprzednia istotnym aspektem oceniania. Polega na kształtowaniu postawy twórczej ucznia, rozwijaniu jego motywacji do nauki i chęci osiągnięcia najlepszych wyników

Ma wpływ na uczucia i wolę ucznia, na jego samoocenę, wiąże pracę nauczyciela i ucznia, zmusza do refleksji i weryfikacji postaw.

3. Funkcja społeczna:

Jest elementem wpływającym na relacje uczeń-klasa. Polega na tym, że ocena opinię o przydatności ucznia jako członka społeczeństwa do pracy i życia. Pozwala na wyrażenie sądu nauczyciela o możliwościach ucznia. Niesie to za sobą skutki w postaci planowania i rozwoju dalszej kariery ucznia. Funkcja ta również rozszerza poprzednią o wskazanie pracy jako sposobu na zaspokojenie potrzeb i sukces życiowy.

Ocena jest więc narzędziem kontroli, pomaga w kształceniu i wychowaniu, jest

czynnikiem motywującym do pracy zarówno ucznia jak i nauczyciela.

ROLA OCENY

Analizując funkcje oceny w nauczaniu, można by wskazać dwie odmienne role, jakie pełnią oceny, aczkolwiek nie zawsze daje się je ściśle rozgraniczyć.

Są to:

1. Rola diagnostyczna - informacyjna: nauczyciel, sprawdzając w ciągu roku postępy ucznia zwraca uwagę na realizację szczegółowych zadań i na tej podstawie wydaje ocenę poszczególnym uczniom czy zespołom.

Umożliwia im to:

1.1. wprowadzenie pewnej korekty do procesu nauczania, jeśli wyniki

nauczania w pewnej dziedzinie okażą się niewystarczające,

1.2. również udzielenie niektórym uczniom wskazówek dotyczących usunięcia luk i błędów w opanowywanej wiedzy, czyli dokonać korekty swoich działań (pobudza do wysiłku i ukierunkowuje go). Informacja wysłana jest tu w kierunku: uczeń, nauczyciel, władze, środowisko. Władze szkolne informowane są o postępach uczniów poprzez oceny. Informacje te gdy ocenianie jest obiektywne i diagnostyczne mogą służyć rozeznaniu co do rzeczywistej wartości programów szkolnych, stopnia ich realizacji, poziomu poszczególnych szkół i populacji uczniów rekrutujących się z różnych środowisk, wartości stosowanych metod oraz osiągnięć poszczególnych nauczycieli.

2. Selekcyjna funkcja oceny: ocena decyduje o corocznych promocjach lub powtarzaniu klas, decyduje o zdaniu egzaminu np. na studia...

Wiąże się ta funkcja z tym, co dzieje się na terenie szkoły, jak i poza nią.

Omawiana funkcja nie sprowadza się do selekcji negatywnej. Oceny stanowią również podstawę do selekcji pozytywnej, gdyż z ich uwzględnieniem dokonuje się wyróżnień rozmaitego rodzaju, np. wcześniejsze przesunięcie do klasy programowo wyższej.

FORMY OCENY

1. Ocena może spełniać swoje funkcje dydaktyczno - wychowawcze wówczas, gdy dokonywana jest zgodnie z jej cechami konstytutywnymi.

Cechy konstytutywne oceny to:

- obiektywność,

- jawność,

- instruktywność,

- motywacja do dalszej pracy.

2. Ocena pracy dydaktyczno - wychowawczej przybiera formę stopnia.

Oprócz stopnia funkcję oceny spełniają:

- potwierdzenia lub zaprzeczenia skierowane do ucznia,

- różne postacie aprobaty i dezaprobaty,

- plusy i minusy,

- komentarz,

- charakterystyka odpowiedzi,

- recenzje prac uczniowskich.

Należy pamiętać o tym, że ocenianie to nie tylko stawianie ocen.

To również ustne wypowiadanie zdania, jego możliwości, zdolności.

Ma to miejsce w osobnym kontakcie nauczyciela z uczniami i rodzicami.

Wystawianie danemu uczniowi oceny jest najtrudniejszym fragmentem działalności każdego nauczyciela.

3. Ocena winna więc:

- rzetelnie odzwierciedlać umiejętności i wiadomości ucznia,

- pobudzać ucznia do pracy,

- sprawiedliwie uwzględniać wysiłek ucznia w stosunku do innych osób w klasie,

- czasami być wypadkową nie tylko wiedzy i umiejętności, ale także sytuacji życiowej ucznia.

Ocenianie, które jest głównie wynikiem przemyśleń samego nauczyciela powinno zawierać następujące cechy. Sposób oceniania:

- powinien być nieantagonistyczny,

- musi być sprawiedliwy,

- powinien być jasny i precyzyjny,

- musi prawidłowo uwzględniać odpowiednie wymagania na odpowiednią ocenę,

- powinien umożliwić uczniowi prawidłowe poznanie swojej wartości oraz możliwości.

RODZAJE OCEN

OCENA przybiera najczęściej postać stopnia, ale może być też wyrażona przez opis, aprobatę lub dezaprobatę, plus lub minus, recenzję, itp. Ocena może być alternatywna.

Podstawowe rodzaje ocen zależnie od jej miejsca, czasu, funkcji

1. diagnostyczna – poprzedza rozpoczęcie procesu nauczania i uczenia się, ma na celu określenie poziomu intelektualnego klasy i poszczególnych uczniów

2. formatywna – wyraża stopień realizacji założonych celów w aspekcie danej jednostki metodycznej, danej jednostki lekcyjnej lub danego ćwiczenia

3. sumatywna – określa stopień opanowania wiedzy i umiejętności całych partii materiału z danego zakresu (większa dawka materiału, np. semestralna, roczna)

4. alternatywna – czy uczeń osiągnął umiejętność, czy nie, czy opanował materiał

5. kwantytatywna – określa w sposób ilościowy stopień osiągnięcia danego celu.

ZASADY OCENIANIA

Zasady oceniania reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych

Zasady oceniania w danej szkole ujęte są w opartym o Rozporządzenie MENiS Wewnątrzszkolnym Systemie Oceniania /WSO/. Jest to regulamin oceniania, który zawiera m.in.:

- Postanowienia ogólne

- Cele i zakres WSO

- Zasady oceniania bieżącego

- Skala i ogólne kryteria ocen

- Zasady klasyfikowania i przeprowadzania egzaminów klasyfikacyjnych i poprawkowych

Regulamin jest zaopiniowany przez Radę Szkoły i zatwierdzany uchwałą Rady Pedagogicznej.

Ocenianie to:

- planowanie procesu nauczania

- przebieg procesu nauczania

- sposoby zbierania informacji

- sposoby komunikowania

- ewaluacja pracy nauczyciela

W procesie oceniania należy przestrzegać kilku zasad:

1. Ocena powinna służyć wyrabianiu u uczniów nawyków samokontroli.

2. W ocenianiu kierujemy się ustalonymi kryteriami.

3. Uwzględniamy w ocenianiu indywidualne zainteresowania i zdolności uczniów.

4. Oceniamy jawnie, sprawiedliwie, motywująco.

5. Pamiętamy o funkcjach oceny.

6. Ocenianie powinno być obiektywne, oparte o rzetelne narzędzia pomiaru.

KRYTERIA OCENIANIA

1)

W.Okoń ustala trzy główne kryteria ocen: poznawcze, kształcące i wychowawcze.

Kryterium poznawcze obejmuje jakość i zakres wiedzy.

Kryterium kształcące dotyczy rozwoju osobowości i obejmuje wymagania związane z myśleniem i mową:

- logiczne myślenie

- samodzielność i krytycyzm

- poprawność językowa

- planowość

- obszerność wypowiedzi

Kryterium wychowawcze obejmuje:

- konsekwentnie naukowy charakter poglądów ucznia

- wymagania jednolitości poglądów co do postawionych kwestii w szkole i poza szkołą.

2)

B. Niemierko wyróżnia również ocenianie uwzględniające wymagania poza programowe. Nazywa je społeczno - wychowawczym ocenianiem osiągnięć szkolnych.

Kryteria tego oceniania są następujące:

wymagania programowe w danym zakresie i w innych zakresach (tego samego przedmiotu lub innych przedmiotów w danej klasie lub klasie programowo wyższej lub programowo niższej),

wymagania programowe - poziom nauczania w danej szkole (wyposażenie materialne, kadra pedagogiczna)

- uzdolnienia ucznia (do danego przedmiotu, do innych przedmiotów),

- motywacja ucznia (obecna i będąca reakcją na ocenę),

- sytuacja rodzinna ucznia (materialna, moralna),

- perspektywy i plany szkolne i zawodowe ucznia,

- polityka oświatowa państwa,

- zalecenia administracji szkolnej i nadzoru pedagogicznego.

Kryteria te uwzględniają dodatkowo: wkład pracy ucznia, stan zdrowia ucznia, postępy lub regres od ostatniego oceniania, osobowość nauczyciela, jego wrażliwość, zdolność podejmowania decyzji.

W przypadku oceniania społeczno - wychowawczego różna jest waga poszczególnych kryteriów, a szczególnie ich wpływ na efekt dydaktyczny. Stosowanie tego rodzaju oceniania wydaje się być tyle słuszne, co konieczne.

METODY OCENIANIA

1)

Do najpopularniejszych metod oceniania zaliczamy:

cyfrową 1-6

punktową

opisową

znaki „+” i „-”

świadectwa z wyróżnieniem

nagrody książkowe

listy pochwalne

listy gratulacyjne

Ocenianie szkolne jest przedmiotem szczególnej uwagi dydaktyków, metodyków psychologów. Procedury oceniania podlegają stałym regulacjom i udoskonaleniom. Ma to na celu zapewnienie optymalnych rozwiązań do stworzenia uczniom najlepszych warunków rozwoju. To narzędzie, które ze względu na swoją wagę wymaga od nauczyciela doskonałych kompetencji, prawdziwego kunsztu pedagogicznego.

BŁĘDY W OCENIANIU

Jakie istnieją przyczyny powodujące, że w praktyce dydaktyczno - wychowawczej oceny nie zawsze odzwierciedlają faktyczny stan wyników pracy uczniów?

Często źródłami deformującymi ocenę są:

- znajomość teorii kwalifikowania wiedzy,

- nieumiejętność oceniania,

- uleganie wpływom czyjegoś autorytetu (np. dyrektor szkoły, nadzór pedagogiczny),

- niejednakowy poziom wymagań poszczególnych nauczycieli,

- niejednolite wartościowanie różnych elementów pracy i odpowiedzi uczniów,

- kłopoty w uchwyceniu subtelnych różnic, które występują w odpowiedziach młodzieży uczącej się,

- bezwzględne łączenie oceny z każdym poznawaniem, kontrolą wiedzy,

- traktowanie ocen końcowych (semestralnych, rocznych) jako średniej arytmetycznej stopni otrzymanych przez uczniów w trakcie semestru lub całego roku szkolnego,

- mała liczba ocen w semestrze,

- ocenianie uczniów według średniego poziomu rówieśników w klasie,

- niesystematyczność i niejednorodność oceny.

Następstwem tych niedostatków są nieobiektywne i przypadkowe oceny wiedzy uczniów. Fakt ten wpływa niekorzystnie na efektywność kształcenia i motywację do nauki.

10 PRZYKAZAŃ DLA OCENIAJĄCYCH

1. WSPIERAJ OCENĄ CZŁOWIEKA W PRACY!

2. PAMIĘTAJ O TYM, CO OCENIASZ!

3. OCENIAJ BARDZO OSTROŻNIE, ROZWAŻNIE I RZETELNIE!

4. ZACHOWAJ W OCENIE CHARAKTER KOMENTARZA DO POSTAWY

KONKRETNEGO CZŁOWIEKA!

5.WYRAŹ W OCENIE ZACHĘTĘ DO POPRAWY WYNIKÓW!

6. NIE POMIŃ W OCENIE ŻADNYCH DOBRYCH STRON AKTYWNOŚCI

OCENIANEGO!

7. KAŻDEMU DAJ SZANSĘ WYKAZANIA SIĘ SOLIDNĄ PRACĄ.

NAGRÓDŹ JĄ SOLIDNĄ OCENĄ!

8. STARANNIE DOBIERAJ FORMĘ OCENIANIA! JEST ONA RÓWNIE WAŻNA

JAK SAMA OCENA!

9. UPRZEDZAJ O SYTUACJI OCENIANIA!

10. PODAJ ZASADY GRY!

Ten Dekalog przyda się każdemu, kto ma potrzebę czy przymus oceniania.

W obu przypadkach oceniającemu należy współczuć

CIEKAWOSTKI

1. DYM PAPIEROSOWY A ZŁE OCENY

Pojawiły się też doniesienia, że dzieci narażone na dym z papierosów w łonie matki lub w domu mogą pozostawać z tyłu za rówieśnikami pod względem zdolności umysłowych, takich jak wnioskowanie i zapamiętywanie.

Aby sprawdzić te informacje, naukowcy z Uniwersytetu w Hongkongu przeprowadzili badania wśród ponad 23 tys. uczących się dzieci i młodzieży w wieku od 11 do 20 lat. Nikt z badanych nie palił papierosów. Dane do analizy zebrano przy pomocy ankiety.

Okazało się, że uczniowie mieszkający nawet z jednym palaczem papierosów częściej oceniali swoje wyniki w nauce jako "słabe". Gdy w domu dziecka paliły dwie osoby - to ryzyko gorszych osiągnięć w szkole rosło o 43 proc., a gdy trzy osoby lub więcej - o 87 proc., w porównaniu z rówieśnikami z domów wolnych od dymu tytoniowego.

Prawdopodobieństwo uzyskiwania gorszych ocen było o 28 proc. wyższe w grupie badanych, którzy byli narażeni na bierne palenie w domu przez 5-7 dni w tygodniu. W przypadku uczniów narażonych na dym z papierosów krócej, tj. przez 1-4 dni tygodniowo, prawdopodobieństwo to było wyższe o 14 proc.

Źródłem dymu najrzadziej byli rodzice dzieci, częściej zdarzało się, że były to osoby niespokrewnione, np. goście.

Jak podkreślają naukowcy, badania te nie dowodzą, że bierne palenie jest przyczyną gorszych osiągnięć w nauce, wskazują jedynie na istnienie związku między tymi zjawiskami

2. DOBRE OCENY? - LEPSZE ZDROWIE PO LATACH

Już od dawna naukowcy przekonują, że edukacja ma związek z dobrym zdrowiem, gdyż między innymi zwiększa świadomość dotyczącą metod dbania o własne samopoczucie. Natomiast nowe badania prowadzone przez specjalistkę w zakresie spraw publicznych i socjologii z University of Wisconsin-Madison, Pamelę Herd dowiodły, iż lepsze oceny w szkole średniej mają znaczenie dla dobrego zdrowia po wielu latach od opuszczenia szkolnych murów.

To, jak idzie ci w szkole, nie jest bez znaczenia" - mówi Herd. - Wiemy już, że wpływa to na przyszłą pracę i wysokość zarobków. Okazuje się, że również na zdrowie".

Trafność tych spostrzeżeń można docenić dopiero po latach lub wręcz dziesięcioleciach od chwili, w której mieliśmy jeszcze jakiś wpływ na swoje oceny. Dlatego dzisiejsi uczniowie mają co najmniej kilka powodów, by uwierzyć w istnienie związku między wynikami w szkole a ich przyszłym zdrowiem - przekonuje Herd. Wyniki swoich badań opublikowała w grudniowym wydaniu "Journal of Health and Social Behavior".

Swoje wnioski Herd oparła o analizy danych z badania Wisconsin Longitudinal Study. Od 1957 r. objęło ono ponad 10 tys. absolwentów szkół średnich z Wisconsin, których następnie obserwowano jeszcze przez 53 lata. Od momentu ukończenia szkoły uczniowie ci jeszcze sześć razy spotykali się z naukowcami, by odpowiadać na pytania dotyczące pracy, życia, rodziny oraz zdrowia.

Analizując te dane Herd i jej zespół zwracali uwagę na związek pomiędzy szkolnymi osiągnięciami i ocenami, cechami osobowości uczniów szkół średnich oraz ich zdrowiem w późniejszych latach życia. Stwierdzili, że im wyższą pozycję zajmował uczestnik badania w szkolnym zestawieniu uczniowskich ocen, tym mniejsze było prawdopodobieństwo, że w latach 1992-2003 (kiedy wszyscy badani weszli w wiek emerytalny) pogorszy mu się zdrowie.

3. ŚREDNIA OCEN W SZKOLE MOŻE BYĆ ZARAŹLIWA

Już wcześniejsze badania wykazały, że społeczność uczniowska może wpływać na powstanie otyłości, na stan emocjonalny oraz niektóre zachowania i cechy młodych ludzi. Omawiane badanie jest jednak pierwszym, w którym pokazano, jak grupa rówieśnicza wpływa na postępy w nauce.

Hiroki Sayama z Uniwersytetu Binghamton i jego współpracownicy z Maine-Endwell High School w Endwell w stanie Nowy Jork zaprojektowali eksperyment, w którym poprosili 16- i 17-latków o przydzielenie swoich rówieśników (kolegów z klasy) do kilku grup: najlepsi przyjaciele, przyjaciele, znajomi, krewni i obcy. Podczas trwających rok obserwacji naukowcy analizowali, jak zmieniały się osiągnięcia uczniów i jak wyglądały ich kontakty z poszczególnymi rówieśnikami.

Okazało się, że młodzi ludzie, których przyjaciele lepiej od nich radzili sobie w szkole, częściej poprawiali własne wyniki w nauce. I odpowiednio - posiadanie kolegów z niską średnią ocen przyczyniało się do pogorszenia własnych stopni.

Autorzy badania stwierdzili, że omawiana zależność jest najsilniejsza w przypadku tych osób, które uczniowie zaliczyli do grupy przyjaciół, a nie najlepszych przyjaciół czy znajomych. Być może wynika to z faktu, że na najlepszych przyjaciół wybiera się osoby o podobnych usposobieniach, zainteresowaniach i gustach, a także podobnie się uczące. Nie ma więc tu mowy o znaczących różnicach w średnich ocen.

- Długo praktykujący nauczyciele dobrze wiedzą, jak duże znaczenie w osiągnięciach naukowych ma środowisko rówieśnicze. Jednak w tym badaniu po raz pierwszy potwierdziliśmy tę tezę empirycznie - podsumowują autorzy.