Zawartosc prochnicy wskaźnikiem degradacji gleb. Glebotwórcza i użyźniająca rola sub organicznej w glebach jest powszechnie znana i na ogol doceniana. Zawartosc prochnicy pozwala na odróżnienie gleby od utworów bezglebowych, a wykształcenie poziomu prochnicznego decyduje o jej przydatnosci i urodzajnosci. Zwiększenie prochnicy w glebach nastepuje b powoli i w duzej mierze uzależnione jest od warunków antropogenicznych. 0,5-1% prochnicy 0 najsłabsze rdzawe ; 1,5-2% płowe brunatne ponad 4 max do 6%. Na skutek procesów : zmniejsza sie zawartosc prochnicy * erozja *procesy wyjałowienia gleby *brak nawożenie organicznego. Ma to ewidentynt wplyw na chemiczne i fizyko chem wl gleb. Stąd przyjeto zawartosc prochnicy w glebach jako jedno z kryterium określania stopnia ich degradacji. Staje sie ono podstawowym, gdy pozostałe wł mieszczą sie w przedziałach dla przeciętnych warunków glebowych lub są od nich korzystniejsze. Kategorie degradacji gleb wedlug zawartosci prochnicy: g. słabo zdegradowane 50-40 Mg/ha , średnio zdegradowanie 40-30 ; zdegradowane 30-20 ; silnie zdegradowane 20-10 ; utwory bezglebowe do 10. Zawartosc prochnicy jest uzywana jako podstawowy wskaźnik służacy do oceny skutecznosci zabiegów rekultywacyjnych. Zaleznosc miedzy miaższością poziomu prochnicznego i stopniu kultury a zawartoscia prochnicy w glebach (poziom prochniczny przy kazdym stopniu kultury zawiera 90t/ha prochnicy) średni 20, 22, 18 ; dobry 30,20,10 b.dobry 38,10,12. Ze względu na rodzaj i sposob wyróznia sie nastepujace formy niszcenia poziomu prochnicznego: *zniekształcenie budowy (struktury) bez ubytku prochnicy *zniekształcenie budowy i zmniejszenie zasobu prochnicy *całkowite zniszczenie poziomu prochnicznego.
Zniekształcenie budowy i miąższosci poziomu prochnicznego ma miejsce w przypadku prac niwelacyjnych, zakładania instalacji podziemnych, składowania roznych minerałów, pozyskiwania gleby z tego poziomu na inne cele. Zniekształcenie budowy i miazszosci poziomu prochnicznego moze byc: *małe (zmiany w 25%) *średnie (w 50%) *duże (w 75%).
Degradacja stosunków wodnych W warunkach systematycznie postepującej antropogenizacji środowiska przyrodnicznego b czesto poważnemu zakłóceniu ulegają stosunki wodno-powietrzne gleb. W zaleznosci od rodzaju działającej presji (eksploatacja koaplin, składowiska odpadów, zabiegi melioracyjne) moga one być ukierunkowane na zwiększenie uwilgotnienia kosztem zawartosci powietrza (zawodnienia) badz zmniejszenia wody na korzyść powietrza (przesuszenia).
Zawodnienie zwiazane jest na trwałym bądź okresowym nadmiarem wody w strefie penetracji systemu korzeniowego roślin. Nadmiar wody nie jest na tyle szkodliwy co zachwianie stosunków wodno-powietrznych.
Zawodnienia : oddolne *odgórne [oba moga miec rozne nasilenie] Zawodnienie oddolne dzieli sie na" *podmakanie *podtapianie *zatapianie. Zawódnienie odgórne dzieli sie na: *zatapianie sporadyczne *zatapianie sezonowe *zatapianie stałe.
Okrsowe nadmierne uwodnienie powierzchniowej warstwy gleby powoduje: *straty wody opadowej wskutek jej wyparowania do atmosfery *skrócenia okresu wegetacyjnego *słabe wykorzystanie wody zawartej w głębszych warstwach gleby.
Zawodnienia oddolne , przyczynami są: *spiętrzenie wody w zbiornikach zaporowych i rzekach *osiadanie gruntu przy podzemnej eksploatacji surowców mineralnych i energetycznych *składowiska odpadów, zwałowiska i nasypy oraz zbiorniki materiałów pofloatacyjnych (np legnicko-glogowski okreg miedziowy - ponad 2000ha). Podmakanie bedące 1szym etapem zawodnienie wpływa na jakosc srodowiska glebowego w stopniu ktory nie zmusza do zmiany sposobu ich uzytkowania. Rzutuje to na zmiane kompleksów przydatnosci rolniczej z zbowzowych na zbozowo-pastewne czy tez obnizenia klasy bonitacyjnej. Skala tej degradacji uzlezniona jest od jakosci gleb, zwiazanej glownie ze skladem granulometrycznym. W przypadku gleb b dobrych obnizenie jakosci moze byc znaczne, nawet o kilka klas bonitacyjnych np z II do III czy IVb. Podmakanie w mniejszym stopniu oddziaływuje degradująco na gleby piaszczyste, w których jedna wadliwość (niedobór wody) przechodzi w inna (jej nadmiar). Oznacza to przejscie np kompleksu zystnego słąbego w kompleks.. . Pewna ochrone przed degradacją gruntó ornych przez podmakanie jest zmiana sposobu ich uzytkowania na trwały uzytek zielony (łąki, pastwiska). Uzyskuje sie wówczas zachownaie dotychczasowej klasy boniatacyjnej, a niejednokrotnie nawet jej zwiększenie. Podtopienie gruntu ornego przy stałym oddziaływaniu jest trwałą formą jego degradacji i konieczna jest wówczas zmiana sposobu uzytkowania gleb z ornego na łąkowy. Zatopienie degraduje glebe całkowicie, wykluczajac ją z uzytkowania rolniczego. Ponowne włączenie jej do tej produkcji wymaga przeprowadzenia odpowiednich zabiegów melioracyjnych.
Przesuszenie gleb - to proces ubytku wody w blebie majac wplyw na jej wl fiz, chem i biol.
Do czynników antropogenicznych wywołujacych przesuszenie naleza: *gornictwo odkrywkowe i głębinowe *głębinowe ujecia wody *niewlasciwa gospodarka szataroslinna *niewlasciwy sposob uzytkowania i uprawy gleby i nadmierne natlenienie. Dla terenów przesuszonych badania tworzy sie w sciślych poletkach, kontrolujemy poletka , maja te same warunki poza dostepnosci wod. I na podstawie plonu uzyskujemy wyniki.
Zniekształcenie rzeźby terenu. Rzeźba terenu stanowi jeden z podstawowych czynnikow glebotworczych. Jej modyfikacja powoduje dalekoidace zroznicowanie warunkow ekologicznych. Zniekształcenia rzeźby terenu moga byc spowodowane: * odkrywkowa podziemna i otworowa eksploatacje kopalin *przemieszczanie gleby w skutek roznego rodzaju prac inzynieryjnych * składowanie mas ziemnych i odpadów *pozyskiwanie mas ziemnych na rozne cele * osiadane gruntu np obszarach górniczych * isuadabue torfu wskutek melioracji torfowiska *osiadanie gruntu wskutek erozji podziemnej *osuwiska ziemii ze zboczy *erozja wąwozoa i żłobinowa *wypietrzanie gruntu na przedpolach zwałowisk *małoobszarowa ekoploatacja torfu i surowców mineralnych. Określenie stanu degradacji gleby wskutek znieksztalcenia naturalnej rzezby terneu nie jest latwe i musi byc realizowanie odmiennie dla poszczegolnych form jego uzytkowania (runty orne, uzytki zielon, lasy , zadrzewienia, terenu zieleni miejskiej i przemyslowej.
Wskaźnikiem degradacji gleb przez gornictwo odkrywkowej moze byc : *stosunek sumy dlugosci lini krawędziowej wyrobiska do obszaru w strefie ujemnego wpływu *zwiekszenie dlugosci lini krawedziowej na jednostke obszaru zwieksza wskaźnik degradacji bezposredniej i posredniej. Pośrednia degradacja terenu w obszarze dzialania odkrywek gorniczych powodowana jest przez osiadanie i opadanie gruntu w zasiegu leja depresyjnego , zjawisko te w otoczeniu duzych (obszarowo) odkrywek kopalinianych. Duże składowiska (z duza masa) moge zachowywac sie jak wyrobiska , moze powstać lej depresyjny.
Techniczna zabudowa i rozdrobnienia powierzhcni biologicznie czynnej. Zabudowa tech zwiazana jest z ukształtowaniem na powierzchni ziemi przy wykorzystaniu srodkow inzynieryjno - technicznych ,trwałych obiektów np budynków mieszkalnych, autostrad. Obiekty te przy znacznym wysyceniu w terenie powoduja jego podzial (rozdrobnienie) na róznej wilkosci powierzchnie, czego przykładem są obszary miejskie. Powierzchnie zabudowane technicznie stanowia najwyzsza forme degradacji srodowiska, której przejawem jest oprocz twalego ubytku ilosciowego gleb, utrudnienie badz zupelny zanik wymiany gazowej i wodnej pomiedzy atmosfera i ziemia. Tak jak w przypadku każdej innej degradacji gleby istnieje realna (mniejsza lub wieksza) szansa jej rekultywacji, tak w odniesieniu do obszarów zabudowanych technicznie jest to zupełnie niemozliwe.
Zabudowa tech przyczynia sie teżdo pośredniej degradacji gleby gdyż: *jest źródłem ciekłych gazów i stałych termicznych zanieczyszczen dla przyleglych obszarów biologicznie czynny *zwieksza intensywnosc oddziaływania promieni slonca oraz aplituda temp, zas zmniejsza wilgotnosc powietrza i gleby. Na terenach objetych ta formą degradacji wyroznia sie : powierzchnie biologicznie czynne, b małe , małe, srednie, duze.
Kategorie degradacji przy roznym udziale zabudowy technicznej: brak 0% degradacji udział zabudowy <10% ; b mała ( 5 ; 10-25 ) małą (10 ; 25-40) średnia (15 , 40-55) duza (20 ; 55-70) b.duza (25, 70-85) silna (30, 85-95) b silna (35 , >95)/
Mechaniczne zanieczyszczenia gleby. to wprowadzenie do gleby czastki sub stalych innych niz tworzywo glebowe o wymiarach wiekszych od 1mm.
Zanieczyszzenia mech moga byc: *odpady budowlane * odpady rozproszone w procesie eksploatacji surowcó mineralnych *opakowania po towarach *nieorganiczne odpady gospodarstw wiejskich. Degradacja gleb przez to zanieczyszczenia polega na zmniejszeniu powierzchni o objetosci gleb, utrudnieniu uprawy, zbioru plonów, co wiąze sie ze zmniejszeniem ich masy i pogorszenia jakosci. Mechaniczne zanieczyszczenia sa problemem na terenach budownictwa miejskiego, przemyslowego oraz szlakach komunikacyjnych gdzie w toku wykonywanych procesów czy eksploatacji nastepuje intensywne zasmiecanie gleby. Indywidualny, niekontrolowany, z pominięcie wyspecjalizowanych służb, wywóź odpadów komunalnych i przemyslowych jest przyczyną znacznego zanieczyszczenia szczegolnie gleb leśnych.
Chem degradacja gleby polega na wprowadzeniu do niej roznych zw chem pocodzenia zewnetrznego które wplywaja na ograniczenie badz tez calkowite zniszczenie jej aktywnosci biologicznej. Rys 1 Rys 2. Zaniczyszczenie dotyczy powierzchniowej warstwy gleby i duzego obszaru, Skażenie duzo mniejszego obszaru dotyczy zarówno powierzchniowej warstwy gleby i warstw polozonych glebiej. Zaniczyszczenie gleb moze byc spowodowane przez opad atmosferyczny, rolnictwo, transport i itp , stanowi zagrożenie tylko dla gleby.
Skażenie - jego źródło jest lokalne np składowisko odpadów lub wystąpienie katastrofy, stanowi zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania gleby oraz wód, powietrza, życia i zdrowia ludzi.
Dwie grupy zanieczysczen: *makrozanieczyszczenia- grupa zw lokalnie i/lub okresowo wystepujacych w srodowisku w stezeniach wyzszych niz okreslonych jako tlo. Mechanizmy reakcji biochemicznych pod ich wplywem nie zmieniaja sie, zmianie ulega kinetyka reakcji (zw azotu, fosforu) *mikrozanieczyszczenia - dostajace siędo gleby sub naturalne badz pochodzenia antropogenicznego które modyfikuja niektóre kluczowe reakcje biochemicznie organizmow żywych , toksyczne w bardzo malych stężeniach i wywołują zatrucia.
Mikrozanieczyszczenia sa reprezentowane przez grupy sub: *mikroza nieorganiczne (metale ciezkie i ich sole) *niepestycydowe mikrozanieczyszczenia organiczne (WWA, rozpuiszczalniki organiczne, zw powierzchniowo - czynne
0 * pestycydy
Zanieczyszczenia chem ze wzgledu na sposob oddzialywania : *oddziaływujace ujemnie na glebe i rosliny * wplywajace na ogolne wl gleby no odczyn wl sorpcyjne *powodujace zasolenie *zw chem powstajace w wyniku niewlasciwego metabolizmu gleby , "metaboliczna intoksykacja".
Metale ciezkie - znacznąrole w zanieczyszczenie i degradacji srodowiska w tym rowniez glebowego posiadaja m c Zaliczamy do nich pierwiastki o liczbie atomowej ponad 20 , wsrod ktorych najczesciej wymienia sie Olow cynk miedz chrom kadm rtec i nikiel Ich cechą charakterystyczna jest zdolnosc do bardzo dużej bioakumulacji , tj systematycznego nagromadzania sie w srodowisku , szczegolnie ozywionym, co zwieksza intensywnosc ich ujemnego oddzialywania .
Zdolnosc pierwiastkow do bioakumulacji b duza 10-6000 , cd , cr ,cu hg pb zn sn ag duza 1-10 mn mo ge ca ba średnia 0,01-1 al as co k na mala <0,01 mg sr la zr.
Zawartosc metali ciezkich w glebach uzalezniona jest od : *geochemicznego charakteru skal macierzystych *zachodzacych procesów geologicznych i glebotwórczych *zanieczyszczen przemyslowych i komunikacyjnych * dzialalnosci agrotechnicznej zwiazanej z nawozeniem i kształtowaniem wl chem i fizykochem. Naturalna zawartosc metali ciezkich w glebach nie jest zagrozeniem dla czlowieka i roslin. Procesy energetyczne emituje do srodowiska zaczne ilosci pylow i gazów zawierajacych m.c.
Pb w organizmie np człowiek włosy dla obszarów wiejskich 9,1 miejskich 15,3 przemyslowych 45,3 w zębach 24 wiejskie , 51 miejskie , 282 przemyslowe ; u krowy w mleku 0,08 , - , 0,2 ; u gołębi w kościach 50, 300 , - ; u wrobli w piorach 27, 158, - .
Degradacja środowiska - pogorszenie sie stanu poszczegolnych elementów srodowiska naturalnego (wód, powietrza, gleb , rzeźby, krajobrazu) w skutek wzrostu liczby ludnosci, osadnictwa i urbanizacji oraz rozwoju dzialalnosci.
Antropopresja - ubytek i wyczerpanie sie zasobów nieodnawialnych (ropa , gaz). Nadmierna eksploatacja zasobów odnawialnych takich jak flora i fauna ; zanieczyszczenie podsstawowych komponentów środowiska (pow, gleba, woda). Degradacja naturalnych ekosystemów. Efektem prowadzonej przez człowieka działalnosci gospodarczej jest stan powodujacy (lub łatwo mogacy spowodować) szkody dla zdrowia i utrate dobrobytu wielu podmiotów w stosunkowo krótkim czasie jak i w dalszej przyszłości.
Swoistym paradoksem jest fakt, ze prowadzona przez ludzi działalnośc podejmowana jest przeciez z zamiarem zaspokojenia własnych potrzeb.
Tragedia jeziora Aralskiego od 1918 roku kiedy ZSRR zdecydowano , że w Kazachstanie Turkmenistanie i Uzbekistanie uprawiać się bedzie na wielką skale bawełne. W latach 30tych rozpoczęto budowe kanałów nawadnaiajacyh na pustyniach Korakum i Kizikum niestety budowe kanałów przeprowadzono wbrew zasadom sztyki hydrologicznej tudziez 1 złe wypionowanie 2 brak uszczelnien 3 brak zabezpieczenia przed parowaniem co dało 30-70% starat wody. W jeziorze zylo 24 gatunki ryb , 266 bezkręgowców i 94 roślin. bilans: dopływy rzeki 56km3/rok wody gruntowe 03-0,7 opady 5-8 straty zaś parowanie 58-65 podsiąkanie brzegowe 1-2. W rezultacie woda z Syr-darii i Amu-darii dopływała w coraz mniejszych ilosciach do jeziora Aralskiego a duzą jej czesc marnowała sie nie docierając do pól bawełny. Ponadto czesc wód AMu darii zaczęła płynąc do kotliny gdzie powstało nowe jezioro leżące w deprsji. Jego wody sa słone i silnie skażone. Przyroda broniła sie przez 20 lat. PLAN - ogromne kanały nawadniajace > 23 mln ha pol > gigantyczne pola > wielki plon. Uzbekistan pozostaje nadal liderem eksportu bawełny . W latach 60tych w brzeg przesuwał sie na rok 20 cm , w 90 60 a na poczatku XXI wieku naweto 80-90 rocznie. POwierzchnia z 68tys km2 w roku 1960 zmniejszyla sie do 16,6 tys km2 w 2007roku. MIneralizacja wody wyniosła przed rokie 1960 10-12 g/dm3 aktualnie jest to 33g/dm3 (1990 rok). W roku 1948 na wyspie Wozrożdzienje (wyspie odrodzenia( zbudowana laboratorium radzieckiej broni biologicznej, opuszczone w 1991 roku. Obecnie gdy na dawna wyspe moga docierac zwierezeta potencjalne niebezpieczenstwo rozprzestrzeniania sie szczepów mikroorganizmów wzrostło. W roku 2002 USA i Uzbekistan stworzyły ekspedycje (koszt 5 mln dolarów) aby zniszczyc najwieksze na swiece zapasy węglika. Zasoliły sie gleby pod wpłwem ubywania wody i powstawania tam soli. Stopnie zasolenie niezasolone do 1 cmol Na/kg słabo zasolone 1-2 ; srednio 2-6 ; silnie 6-12 ; b silnie >12
Skutki: zanika zycia, zamieranie jeziora, chemiczne zanieczyszczenie. zasolenie, zanik bioróznorodnosci.
Zbiornik zaporowy Chardara. powstawanie jezior Aydarkul spowodowało podniesienie poziomu wód gruntowych . co w konsekwencji prowadzi do powstania w nizej polozonych miejsach oddzielnych zbiornikow powiekszajac obszar jeziora. Podsumowanie!
Niekorzystne nastepstwa przyrodnicze i gospodarcze wysychania jeziora: *wywiwanie olbrzymich ilosci pyłów i soli z suchego dna jeziora *zmiana klimatu *odnizenie poziomu wód gurntowych , co wpłynelo na proces pustynnienie okolicznych terenów *zaburzenie gospodarki wodnej i zanik wielu gatunków roslin i zwierzat * upadek wilu gospodarstw rybnych polozonych obok jeziora *upadek zeglugi i transportu na jeziorze *wzrost zapylenia oraz skazenie srodowiska nawozami sztucznyymi i srodkami ochrony roslin oraz zanieczyszczeniami pochodzacymi zz dawnej wyspy Odrodzenia (laboratorium z bronia biologiczna).
Zanieczyszczenie gleb sub ropopochodnymi Silne zanieczysczenie gleby sub ropopochodnymi powoduje dalekoidaca degradacje szaty roslinnnej az do calkowitego jej zaniku wlacznie. Jezeli ropopochodne zanieczyszczenia utrudniaja wegetacje roslin to pokarmowa i technologiczna uzytecznosc plonow jest kwestionowana.
Przycyznami zanieczyszczen zw ropopochodnymi sa: *długotrwałe rozpraszanie płynnych (paliw i olejów) i stałych sub ropopochodnych *wycieki ropy lub jej produktów *wprowadzanie do środowiska ropopochodnych i zaolejonych odpadów *awarie instalacji transportujacych rope *przesiakanie ropy lub jej produktów ze źródeł podziemnych.
Formy anieczyszczenia (degradacji) gleb (biologiczniej czynnej pow ziemi) sub ropopochodnymi: *oddolne zanieczyszczenia przez długotrwałe rozpraszanie płynnych istałych ropopochodnych sub *odgórne zanieczyszczenie przez wylewy ropy lub jej pochodnych * odgorne zanieczyszczenie przez wprowadzanie ropopochodnych i zaolejonych odpadów o stałej i ciekłej konsystencji *oddolne zanieczyszczenie przez podsiakającą rope lub jej pochdne z podziemnych źródeł. Wskaźniki 1 % towy yudział ropopochodnych sub w ekstrakcie , przyjmuje sie zanieczyszczenie gleb zw ropopochodnymi słąbe ekstrakt do 0,4% ; srednie 0,4 - 0,8 ; duze 0,8-1,2 ; silne >1,2. 2. stosunek wegla do azotu w poziomie prochnicznym gleb: czysta stosunek C:N 8:1 - 10:1 ; degradacja sła 11:1 - 17:1 ; średnia 18:1 - 30:1 ; duża 31:1 - 45:1 ; silna > 45:1 Kryterium to jest przydatne do poziomu prochnicznego gleb mineralnych. W glebach stale zadarnionych , łaki pastwiska nie 3. ocena na podstawie szaty roślinnej mało zdegradowane gdy obecnosc zw ropopochodnyhc jest na tyle mała ze nie ma wpłwu na wzrost i rozwoj roslin ; średnio zdeg gdy notuje sie punktowe zamieranie roslinnosci darniowej oraz wyraźne osłabienie wzrostu i plonowania roslin ; silnie zdegr stwierdza sie płatowe zamieranie roslinnosci darniowej oraz b wyraźny ok 50% spadek plonow roslin uprawnych ; b silne gdy ma miejsce całkowite zamieranie roslinnolsci darniowej a uprawa innych roslin jest niemozliwa.
W glebach zanieczyszczonych zw ropopochodnymi: *maleje przepuszczalnosc *obniza sie retencyjnosc *zmniejsza sie zawartosc fosforu i potasu *gina drobnoustroje tlenowe a moga namnaza sie beztlenowe co nasila niekorzystne procesy przemian mikrobiologicznych *czesto dochodzi do całkowitego zaniku aktywnosci biologicznej gleb *niekiedy przemiany zachodzace w glebach skazonych zw ropopochodnymi moga prowadzic do produktów bardziej toksycznych niz substraty. Migracja zw ropopochodnych w glebie zachodzi w skutek sił: ciezkosci, kapilarnych i wody.
Ilosc węglowodoró adsorbowanych we frakcjach gleby w mg/kg . żwir gruby benzyna 950 oleje średnie 2200 oleje ciezkie 4800 , piasek gruby 2800 6500 15 000 piasek drobny 7500 17000 39000 wnioski z tego im wieksza zdolnosc do adsorbowania to wolnej beda sie one przemieszczały. Miara przepuszczalnosc jest predkosc przeplywu wody przez grunt pod dzialaniem sily ciezkosci ktora jesst zmienna i zalezy od gatunku gleby (predkosc zalezy od lepkosci gestosci sub ropo). ? Zanieczyszczenie gleb lekkich ; zanieczyszczenie lekkimi i sredniimi frakcjami produktó naftowych
Do oceny wielkosci obszaru zanieczyszczone potrzebna jest znajomosc: *rodzaju produktu naftowego * ilosci jaka sie dostałą do srodowiska * czasu trwania wpłwu *rodzaju gleby *glebokosci lustra wody gruntowej *kierunku przepływu wód gruntowych.
WWA są to rakotwórcze i mutagenne. Uwaza sie je za jedne z najgroxniejszych zanieczyszcze. Najbardziej skzodliwe to: naftalen , acenolften , acenaftylen , fluoren , fenantren , antracen , fluoroetan, piren , benzo(a)antracen , indenol (1,2,3 cd) piren. Wymienione WWA zalecana sa do kontroli w środowisku przez Amerykanska Agencje Ochrony Srodowiska. Źródłą WWA : *naturalne pozary, wybuchy wulkanow *antropogeniczne: spalanie surowcó energetycznych, pojazdy samochodowe, scieranie opon, osady sciekowe. Jako najlepszy węglowodór wskaźnikowy mozna przyjąc fluoranten. Przyjmuje sie że naturalna zawartosc WWA w glebach wynosi 10-100ug/kg.
Biologiczne zanieczyszczenie gleb zwiazane jest z wystepowanie w nich chorobotwórczych bakterii i pasozytów) Źródłem w glebach moga byc: *niekonwencjonalne sub nawozowe (gnojowica, osady sciekowe, odpady) *nawozy organiczne (obornik, komposty, fekalia) *przetwórnie odpadów przemysły mięsnego *skłądowiska odpadów *szpitale. NIebnezpieczne sa gdy produkcja roslin i gdy bezposrednio trafia ona dla ludzi lub zwierzat. Przy ocenie najczesciej bierzemy pod uwage: miano coli i mianoclostridium.
Metaboliczna intoksykacja gleby: Gleba co wynika z jej definicji to swego rodzaju zywy organizm o specyficznym typie przemiany materii. Zmiana chociazby jednego jej czynnika (co w warunkach intensywnej antropogenizacji jest b szybko mozliwe) moze spowodować daleko idace zmiany jej matabolizmy.
Degradacja gleb wedlug dzialalnosc antro na swiecie i w Europie. niewslasciwy wypas w swiecie 35% w euro 22% , usuwanie szaty roslinnej 29 i 38 , nadmierna eksploatacja 1 , 0.