Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej

mgr Anna Hebenstreit

Katedra Psychologii Uzależnień, Przemocy i Sytuacji Kryzysowych w Warszawie

Tel. [phone] [e-mail]

Jednostka na tle dysfunkcji systemu rodzinnego-

etiologia zaburzeń i formy interwencji

wykład fakulatywny dla studentów psychologii zaocznej

semestr letni, rok akademicki 2007 / 2008, 30 godzin

Zakres tematyczny wykładu: Wykład podejmuje problematykę specyficznych zaburzeń, jakie mogą pojawiać się u jednostki wywodzącej się z systemu rodzinnego przejawiającego dysfunkcje w obrębie komunikacji, ustanawianych granic, podziału ról społecznych, wadliwych stylów wychowawczych oraz deficytu i patologii więzi.

Cel wykładu: Uzupełnienie i systematyzacja posiadanej już wiedzy teoretycznej oraz wzbogacenie jej o myślenie kliniczne i informacje dotyczące strategii interwencji w specyficznych przypadkach zaburzeń psychologicznych wynikających z dysfunkcji systemu.

Zaliczenie wykładu: Wykład kończy się egzaminem na ocenę. Egzamin dotyczyć będzie wiedzy z wykładu (60 % pytań) oraz z dodatkowej literatury (40 % pytań). Szczegółowy zakres literatury obowiązującej studentów do egzaminu podany jest na końcu sylabusa.

UWAGA! Skrypty z wykładów nie stanowią wiedzy wystarczającej do zaliczenia egzaminu.

WYKŁAD 1.

Pułapka systemu- czy zaburzony jest człowiek, czy miejsce, z którego pochodzi?

• Podejście interpersonalne - zachowania rodzicielskie i style wychowawcze jako czynniki wpływające na wadliwy rozwój osobowości (Sullivan, Leary, Benjamin, Baumrind)

• Podejście strategiczno- komunikacyjne – podwójne związanie i inne zaburzenia w komunikacji rodzinnej: zaprzeczanie, pomijanie, przemieszczanie, manipulacja (Satir, Bateson, Weakland)

• Podejście strukturalne – stopień przepuszczalności granic, stosunek wzajemnej nadrzędności i podrzędności, zaburzenia w zakresie pełnionych w rodzinie ról (Minuchin, Haley)

• Teoria systemów rodzinnych – pojęcia fuzji i triangulacji (Bowen)

• Problemy etykietyzacji i stygmatyzacji (Laing, Jaccard, Scheff, Szasz)

WYKŁAD 2.

Kochać za bardzo i cierpieć ponad miarę – problemy współuzależnienia.

• Rdzenne symptomy współuzależnienia - w obrębie relacji z samym sobą oraz relacji interpersonalnych

• Destrukcyjne skutki współuzależnienia

• Współuzależnienie a: alkoholizm i inne nałogi, przemoc, choroba psychiczna

• Mechanizmy obronne podtrzymujące współuzależnienie

• Mechanizm iluzji i zaprzeczania u osób współuzależnionych

• Podobieństwa między współuzależnieniem a uzależnieniem

• Geneza współuzależnienia

• Strategie pracy z osobami współuzależnionymi: interwencja kryzysowa, terapia indywidualna, kompleksowa terapia rodzinna, grupa wsparcia

• Pułapki i trudności w psychoterapii osób współuzależnionych - analiza przypadków

WYKŁAD 3.

Osierocone dzieci żyjących rodziców – profil psychologiczny Dorosłego Dziecka Alkoholika.

• Charakterystyka rodziny alkoholowej

• Reguły i przekazy rodzinne w rodzinach alkoholików

• Funkcjonowanie dzieci w rodzinie alkoholowej – analiza przypadku

• Role odgrywane przez dzieci w rodzinach alkoholowych i ich wpływ na dorosłe życie – klasyfikacja najczęstszych problemów DDA

• Reakcje DDA na krzywdę: dynamika emocjonalna, schematy behawioralne, dysfunkcje poznawcze, zaburzenia w obrębie relacji interpersonalnych

• Metody pracy terapeutycznej z DDA – analiza przypadków

WYKŁAD 4.

Miłość, która boli – różne oblicza przemocy.

• Mechanizmy społeczne, kulturowe i psychologiczne zjawiska przemocy

• Mity związane z przemocą

• Cykl przemocy – analiza przypadku

• Syndrom PTSD w odniesieniu do ofiar przemocy domowej (skutki emocjonalne, poznawcze i behawioralne przemocy)

• Formy nadużyć stosowanych wobec dzieci (fizyczne, seksualne, emocjonalne, intelektualne i dotyczące systemu wartości)

• Złożony syndrom pourazowy u dzieci wychowanych w patologicznym środowisku przemocy (zmiany w sferze emocjonalnej, poznawczej, społecznej, zmiany w obrębie świadomości, tożsamości i systemu wartości)

• Znaczenie wsparcia społecznego oraz technik narracyjnych (pojęcie disclosure) w pracy z ofiarami przemocy

• Strategie interwencji stosowanej wobec ofiar przemocy – pierwszy kontakt i kierunki dalszej pracy

WYKŁAD 5.

Raniąca tajemnica – nadużycia seksualne, molestowanie i kazirodztwo.

• Pojęcie kazirodztwa w odniesieniu do kultury i norm obowiązujących w społeczeństwie

• Mity związane z kazirodztwem

• Typologia sprawców

• Przejawy kazirodztwa: psychologiczne następstwa i wynikająca z nich symptomatologia

• Specyfika syndromu PTSD u dzieci seksualnie wykorzystanych

• Klasyfikacja zaburzeń współwystępujących z zespołem stresu po wykorzystaniu

• Nadużycia seksualne na różnych etapach rozwoju psychoseksualnego dziecka (typologia Delfos)

• Formy nadużyć seksualnych

• Długotrwałe następstwa nadużyć seksualnych doznanych w dzieciństwie

• Ocena wiarygodności zeznań dziecka w sprawach nadużyć seksualnych – wątpliwości i kontrowersje – analiza przypadku

• Strategie interwencji w przypadkach nadużyć seksualnych wobec dzieci

• Formy terapii molestowanych w dzieciństwie osób dorosłych – analiza przypadku

WYKŁAD 6.

„Jakim mnie stworzyliście – takim się stanę” – interpersonalna etiologia zaburzeń osobowości.

• Definicja i typologia zaburzeń osobowości

• Różne podejścia do genezy zaburzeń osobowości

• Interpersonalna etiologia zaburzeń osobowości według klasyfikacji DSM – IV

• Szczegółowe omówienie warunków kształtowania się wybranych typów zaburzonych osobowości w ujęciu interpersonalnym (osobowość antyspołeczna, histrioniczna, obsesyjno – kompulsyjna, zależna i borderline – analiza przypadków i wskazanie związku z dysfunkcjami w obrębie systemu rodzinnego omawianymi na wykładach 2 - 5)

________________________________________________________________________________

Literatura obowiązująca do egzaminu:

• Forward, S. (1995). Toksyczni rodzice. Warszawa: Jacek Santorski & CO. (str. 73- 132)

• Herman, J. L. (2000). Przemoc. Uraz psychiczny i powrót do równowagi. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. (str.44-125)

• James, R. K., Gilliland, B. E. (2006). Strategie interwencji kryzysowej. Warszawa: Wydawnictwo Edukacyjne PARPA. (str. 57- 115)

• Mellibruda, J. (1999). Pułapka nie wybaczonej krzywdy. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.

• Woititz, J. G. (1994). Dorosłe Dzieci Alkoholików. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.

• Twerski, A. J. (2001). Uzależnione myślenie. Analiza samooszukiwania. Warszawa: Jacek Santorski & CO i Instytut Psychologii Zdrowia.

Literatura dla zainteresowanych (wykorzystana w wykładzie):

• Beisert, M. (1991). Seks twojego dziecka. Poznań: Zakład Wydawniczy K. Domke.

• Garson, R. C., Butcher, J. N., Mineka, S. (2003). Psychologia zaburzeń. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

• Glaser, D., Frosh, S. (1995). Dziecko seksualnie wykorzystane. Warszawa: PZWL.

• Goffman, E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

• Imieliński, K. (1990). Seksiatria. Warszawa: PWN.

• Jaccard, R. (1993). Szaleństwo. Rzeszów: Wydawnictwo Siedmiogród.

• Jankowski, K. (1978). Przełom w psychologii. Warszawa: Czytelnik.

• Jankowski, K. (1994). Od psychiatrii biologicznej do humanistycznej: dwadzieścia lat później. Warszawa: Jacek Santorski & CO.

• Laing, R. D. Podzielone „Ja”. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.

• Laing, R.D., Esterson, A. (1995). Zdrowie, szaleństwo i rodzina. Warszawa: PWN.

• Norwood, R. (2004). Kobiety, które kochają za bardzo. Poznań: Dom Wydawniczy Rebis.

• Madanes, C. (1999). Seks, miłość, przemoc. Psychoterapia sprawców i ofiar. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

• Mellody, P. (1993). Toksyczne związki – anatomia i terapia współuzależnienia. Warszawa: Jacek Santorski & CO.

• Millon, T., Davis, T. (2005). Zaburzenia osobowości. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.

• Prochaska, J.O., Norcross, J. C. (2006). Systemy psychoterapeutyczne. Analiza transteoretyczna. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.

• Sobolewska, Z. (2000). Odebrane dzieciństwo. Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia.

• Stewart, J. (red). (2000). Mosty zamiast murów. O komunikowaniu się między ludźmi. Warszawa: PWN.

• Woititz, J. G. (2000). Lęk przed bliskością. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.