KRĘGOSŁUP- COLUMNA VERTEBRALIS
leży po stronie grzbietowej ciała
zbudowany jest z kręgów
dolny przyczep do obręczy miedniczej, dolny przyczep do kości czaszki
Kręgosłup w płaszczyźnie czołowej powinien przyjmować kształt prostej kolumny kręgosłupa,a w płaszczyźnie strzałkowej kształt esowaty- 2x"S"
Naturalne krzywizny kręgosłupa:
KIFOZA- wygięcie ku tyłowi (odcinek piersiowy)
LORDOZA- wygięcie ku przodowi (odcinek lędźwiowy)
Kręgosłup składa się z 33-34 kręgów:
szyjnych 7 / kręgi szyjne - vertebrae cervicales C1-C7
piersiowych 12 / kręgi piersiowe - vertebrae thoracicae T1-T12
lędźwiowych 5 / kręgi lędźwiowe - vertebrae lumbales L1-L5
krzyżowych 5 / kręgi krzyżowe - vertebrae sacrales S1-S5
>>> zrośnięte tworzą kość krzyżową
guzicznych 4-5 / kręgi guziczne - vertebrae coccygeae Co1-Co4-5
>>> zrośnięte tworzą kość guziczną
Typowy kręg kręgosłupa zbudowany jest z:
trzonu kręgu (skierowanego ku przodowi)
łuku kręgu (otacza otwór kręgowy; im niżej tym mniejsza średnica otworu-związane jest to ze średnicą rdzenia kręgowego; łuki kręgu tworzą kanał rdzeniowy)
wyrostki kręgowe (7)
>wyrostek kolczysty (1)nieparzysty
STANOWIĄ MIEJSCE PRZYCZEPU MIĘŚNI I WIĘZADEŁ
>wyrostki poprzeczne (2)parzyste
>wyrostki stawowe (2x2-dwie pary) SŁUŻĄ DO POŁĄCZENIA Z SĄSIEDNIMI KRĘGAMI
wcięcia kręgowe górne i dolne - wcięcia sąsiadujących kręgów tworzą otwory kręgowe, przez które wychodzą nerwy rdzeniowe
krążki międzykręgowe (zwane też dyskami lub stawami międzykręgowymi
>>> amortyzują wstrząsy
>>> zapobiegają tarciu między kręgami
>>> stanowią połączenie kręgów między ich trzonami
>>> zbudowane są jądra miażdzystego i pierścienia włóknistego
- pierwszy pomiędzy C2-C3
- ostatni pomiędzy L5-S1 do S5
KRĘGI RÓŻNIĄCE SIĘ
pierwszy kręg szczytowy - ATLAS - dźwigacz C1
drugi kręg szczytowy - AXIS - obrotnik C2
siódmy kręg szczytowy - PROMINENS - wystający C7
ATLAS:
- brak trzonu (zamiast tego ma łuk tylny i przedni)
- brak wyrostka kolczystego (zamiast tego ma guzek tylny)
- na łuku przednim na zewnętrznej powierzchni posiada guzek przedni
- na łuku przednim na wewnętrznej powierzchni posiada dołek zębowy,czyli powierzchnię stawową dla połączenia z zębem obrotnika
- dużo większy (największy) otwór kręgowy; znajduje się w nim rdzeń kręgowy,ząb kręgu i więzadło poprzeczne,które odpowiada za prawidłowe położenie zęba kręgu
+więzadło poprzeczne dzieli otwór kręgowy na 2części: tylna-miejsce dla rdzenia kręgowego,przednia-miejsce dla zęba kręgu
- posiada otwory w wyrostkach poprzecznych (cecha wspólna wszystkich kręgów szyjnych)
- brak wyrostków stawowych (zamiast tego posiada dołki stawowe)
+dołki stawowe łączą kręg z dwoma kłykciami potylicznymi czaszki tworząc staw szczytowo-potyliczny
- na powierzchni dolnej ATLASU znajdują się dołki stawowe dolne,które łączą się z AXIS'em
AXIS:
- posiada wydłużony trzon zakończony zębem
- posiada powierzchnie stawową przednią i tylną do połączenia z dołkami zębowymi na ATLASIE
+ przednia- łączy się z tylną powierzchnią stawową łuku przedniego kręgu szczytowego zwaną dołkiem zębowym
+ tylna- przylega do więzadła poprzecznego kręgu szczytowego. To ważne więzadło zabezpiecza ząb obrotnika przed przesunięciem się w tył pod wpływem nacisków mechanicznych i zniszczeniem w ten sposób znajdujących się w obrębie otworu kręgowego atlasa struktur OUNu.
- posiada rozdwojony wyrostek kolczysty (cecha wspólna wszystkich kręgów szyjnych)
- na powierzchni górnej posiada dołki stawowe górne,które łączą sie z dołkami stawowymi dolnymi ATLASU
- na powierzchni dolnej posiada wyrostki stawowe dolne
7 KRĘG WYSTAJĄCY:
- znacznie dłuższy wyrostek kolczysty,któy jest spłaszczony i nierozdwojony
TYPOWE CECHY WSZYSTKICH KRĘGÓW SZYJNYCH:
trzon ma kształt prostopadłościanu
otwór kręgowy ma trójkątny kształt
wyrostki poprzeczne posiadają otwory
+które tworzą kanał na tętnicę kręgową i są zbudowane z listewek kostnych połączonych na końcach,każda zakończona guzkiem; wyróżniamy guzek przedni,tylny i guzek wyrostka
poprzecznego
miejsce na kręgi odcinka piersiowego
KRĘGI LĘDŹWIOWE:
- kręgi w lędźwiowym odcinku kręgosłupa u człowieka odznaczają się bardzo masywną budową
- łączą się z kością krzyżową na wysokości pośladków
- kręgi te mają duże trzony o kształcie nerkowatym
- wyrostki są nieco odgięte do tyłu
- wyrostki poprzeczne
- wysokie i spłaszczone wyrostki kolczyste zwrócone są ku tyłowi, w dół
- otwór kręgów ma kształt trójkąta
miejsce na kręgi odcinka krzyżowego
KOŚĆ GUZICZNA:
- końcowy odcinek kręgosłupa człowieka. Składa się z 4-5 zrośniętych ze sobą kręgów, z których największy jest pierwszy (S1)- zawiera on wyrostki stawowe służące do połączenia z kością krzyżową.
- pozostałe kręgi zbudowane tylko z trzonów.
1)
Ogólna charakterystyka
Kręgosłup
jest to część szkieletu, która ciągnie się od nasady głowy, aż
do miednicy. Składa się on z 5 odcinków: szyjnego, piersiowego,
lędźwiowego, krzyżowego i ogonowego. Długość kręgosłupa u
dorosłego człowieka stanowi około 40-45% długości jego ciała.
Co ciekawe, wieczorem kręgosłup jest krótszy o około 1,5 cm, z
powodu spłaszczenia krążków międzykręgowych oraz delikatnego
pogłębienia się krzywizn. Wymiary kręgosłupa nie są jednolite,
są warunkowane przez wzrost, wiek, czy płeć. Siła nośna
kręgosłupa wynosi około 350 kg.
2)
Budowa i funkcje
a)
Budowa kręgów
Jak
już wcześniej wspominałam, kręgosłup składa się z 5 odcinków,
które są zbudowane na przemian z kręgów i krążków
międzykręgowych. Ich budowa jest charakterystyczna dla
poszczególnych odcinków. Mimo różnej budowy, funkcje różnych
części kręgów są takie same. Trzon odpowiada za dźwiganie
ciężaru (grubość trzonów zwiększa się ku dołowi, czyli w
odcinku szyjnym będzie najmniejszy), wyrostki kolczyste i poprzeczne
są miejscem przyczepu mięśni, wyrostki stawowe służą do
łączenia kręgów między sobą, a łuk kręgu jest ochroną dla
rdzenia kręgowego, który biegnie przez otwory kręgowe, w kanale
kręgowym. W odcinku szyjnym znajduje się 7 kręgów. Cechami
charakterystycznymi kręgów szyjnych są niskie trzony, krótkie i
rozdwojone przy końcach wyrostki kolczyste oraz duży przypominający
kształtem trójkąt otwór kręgowy. Wyróżniającymi się kręgami
tym odcinku są atlas i obrotnik. Kręg szczytowy- łac. atlas- różni
się budową od reszty kręgów, łączy się on z kością
potyliczną czaszki, przez co można powiedzieć, że dźwiga głowę.
Natomiast kręg obrotowy- łac. axis- znajduje się między atlasem,
a trzecim kręgiem, swoją budową jest przystosowany do połączenia
stawowego z obydwoma kręgami. Kręgów w odcinku piersiowym jest 12.
Ich trzony są wysokie, a otwory kręgowe okrągłe i małe.
Wyróżniającą cechą budowy tych kręgów jest obecność dołków
żebrowych, które służą do stawowego połączenia kręgosłupa z
żebrami. Wyrostki kolczyste nie są rozdwojone, tak jak wyrostki
kręgów szyjnych. Są one długie i pochylone ku dołowi, zachodzą
na siebie dachówkowato. Odcinek lędźwiowy składa się z 5 kręgów.
Zarówno trzony, jak i wyrostki kolczyste oraz stawowe są bardzo
mocne. Zamiast wyrostków poprzecznych występują wyrostki żebrowe,
na których się mieszczą małe guzki- wyrostki dodatkowe. Otwór
kręgowy jest stosunkowo mały, o trójkątnym kształcie. W odcinku
krzyżowym znajduje się 5 kręgów, które w wieku około 20-25 lat,
w wyniku zrośnięcia tworzą kość krzyżową. Leży ona pomiędzy
dwiema kośćmi miedniczymi, od strony tylnej. Górna część kości
krzyżowej jest masywniejsza i stanowi podstawę kości, zwężając
się ku dołowi, gdzie kończy się wąskim i cienkim wierzchołkiem.
Kość krzyżowa ma dwie powierzchnie- miedniczą (przednią) i
grzbietową (tylną). Jej budowa jest zależna od płci, u kobiet
jest szeroka i krótka, a u mężczyzn wąska i długa. Kość
ogonowa inaczej jest nazywana guziczną, składa się z 4-5 kręgów,
które są połączone za pomocą kościozrostu.
b)
Budowa krążków międzykręgowych.
Krążki
międzykręgowe, czyli tzw. dyski, są zbudowane z chrząstki
włóknistej, jest ich ogólnie 23. Składają się z obwodowo
występującego pierścienia włóknistego i położonego centralnie,
galaretowatego jądra miażdżystego. Jądro miażdżyste pełni
funkcję amortyzatora, zmniejszając wstrząsy kręgosłupa. Pierwszy
dysk znajduje się między II, a III kręgiem szyjnym, a ostatni
między V kręgiem lędźwiowym i kością krzyżową. Stanowią one
¼ wysokości kręgosłupa. Jedną z głównych przyczyn bólów
kręgosłupa jest ucisk przemieszczonego jądra miażdżystego na
pierścień włóknisty, korzeń nerwowy, czy oponę twardą.
c)
Krzywizny kręgosłupa
Kiedy
patrzymy na kręgosłup z przodu, to przypomina on swoją budową
kolumnę zwężającą się ku górze, natomiast jeśli spojrzymy na
kręgosłup z boku, to zauważymy, że jest on lekko powyginany na
kształt „S”. Owe wygięcia nazywamy krzywiznami, które noszą
nazwę kifoz i lordoz. Nasz kręgosłup składa się z dwóch lordoz:
szyjnej i lędźwiowej, są one skierowane wypukłością do przodu
oraz z 2 kifoz: piersiowej i krzyżowej - skierowanych wypukłością
ku tyłowi. Są to wygięcia fizjologiczne, które pełnią wiele
ważnych funkcji. Odgrywają one ważną rolę w statyce ciała, jego
pionizacji, ale także niwelują wstrząsy wytworzone w czasie
poruszania się. Ostatecznie krzywizny ustalają się w wieku około
20-25 lat. Oprócz lordoz i kifoz, istnieją jeszcze wygięcia boczne
kręgosłupa, które nazywamy skoliozami. Są to delikatne
skrzywienia boczne kręgosłupa, występujące najczęściej w
odcinku piersiowym. Mogą one przechodzić w stan chorobowy, gdy
skrzywienie boczne jest zbytnio pogłębione.
Podsumowując,
możemy stwierdzić, że kręgosłup pełni takie funkcje jak:
-
jest narządem podporowym, pełni ważną funkcje w utrzymywaniu
pionowej postawy ciała oraz równowagi
-
jest miejscem przyczepu mięśni, dzięki czemu jest narządem ruchów
biernych
-
ochrania rdzeń kręgowy oraz nerwy rdzeniowe
-
amortyzuje
wstrząsy