Warszawa 200

0Spis treści:

Zagadnienia wstępne 4Podręczniki 4

3 metody regulacji 4

Podział prawa karnego 4

Inne nauki penalne 4

Dzieje prawa karnego 4

Kodeksy 4

Osoby 4

Nurty i szkoły 5

Funkcje prawa karnego 6

Podstawowe zasady prawa karnego 6

Kryminalizacja 7

Źródła prawa karnego 7

Kodeks karny 7

Ustawy zawierające przepisy karne 7

Konstytucja 7

Umowy międzynarodowe 7

Nauka prawa i orzecznictwo sądowe 8

Wykładnia 8

Problematyka obowiązywania ustawy karnej 8

Pod względem czasu 8

Pod względem miejsca; 8

Pod względem osób; 9

Immunitety 9

Immunitet materialny 9

Immunitet formalny 9

CZĘŚĆ OGÓLNA 11

Nauka o przestępstwie 11

Prawne pojęcie przestępstwa 11

Zbrodnia a występek 11

Przestępstwa (podział) 12

Struktura przestępstwa 13

Podmiot przestępstwa 13

Strona przedmiotowa 14

Strona podmiotowa 15

przedmiot przestępstwa 16

Formy popełniana przestępstwa 16

Formy stadialne 16

Formy zjawiskowe 17

Wyłączenie odpowiedzialności karnej 17

Okoliczności wyłączające bezprawność czynu 17

Obrona konieczna 17

Stan wyższej konieczności 18

Eksperyment naukowy 18

Kontratypy poza kodeksowe 18

Okoliczności wyłączające winę 18

Niepoczytalność 19

Błąd 19

Rozkaz przełożonego 20

Znikoma społeczna szkodliwość czynu 20

Zbieg przestępstw i przepisów ustawy 20

Nauka o karze 22

Kara kryminalna 22

2 sposoby myślenia o karze 22

Teorie bezwzględne 22

Teorie względne 22

Przymus psychologiczny 22

Imperatyw kategoryczny 22

Prewencja 22

Katalog kar w kodeksie karnym 23

Grzywna 23

Ograniczenie wolności 23

Pozbawienie wolności 23

25 lat pozbawienia wolności 24

Dożywotnie pozbawienie wolności 24

Obniżenie lub nadzwyczajne obostrzenie górnej granicy ustawowego zagrożenia 24

Kara śmierci 24

Środki karne 24

CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA 26



Zagadnienia wstępne.

Podręczniki:

• Lech Gardocki - „Prawo karne”

• Andrzej Marek - „Prawo karne”

• wydawnictwo ZPP - „Kodeks karny”

3 metody regulacji:

1. karna - prawo karne;

2. cywilna - prawo cywilne;

3. administracyjna - prawo administracyjne.

Podział.

prawo karne (podział):

• prawo karne materialne jako jedyne operuje karą za popełnione przestępstwo, zasady karania, jakie czyny są przestępstwem i określa kary;

• prawo karne formalne zasady postępowania w sprawie o przestępstwo (zasady zatrzymania, aresztowania...)

• prawo karne wykonawcze zasady wykonywania kar i środków karnych

Kodeks wykroczeń zawiera przestępstwa mniejszym charakterze- wykroczenia.

Ustawa karna skarbowa zawiera prawo karne skarbowe.

Inne nauki penalne:

• kryminologia- społeczne źródło przestępczości i natura przestępcy;

• kryminalistyka- nauka o sposobach wykrywania sprawców i udowadniania im przestępstw;

• medycyna sądowa- wykrywanie przyczyn śmierci, obdukcje;

• wiktymologia- bada mechanizmy stawania się ofiarą.

Dzieje prawa karnego.

Kodeksy na przestrzeni lat:

1. 1815 Kodeks karny Królestwa Polskiego;

2. 1866 Kodeks karny rosyjski >1903;

3. 1871 Kodeks karny niemiecki;

4. 1852 O zbrodniach występkach i wykroczeniach- kodeks karny węgierski;

1919 Komisja kodyfikacyjna

5. 1932 Polski kodeks karny- rozporządzenie prezydenta z mocą ustawy;

6. 1969-1970 Kodeks socjalistyczny;

7. 6.VI.1997 Kodeks karny.

Ważniejsze osoby zajmujące się prawem karnym w Polsce:

• J. Makarewicz

• A. Mogilnicki

• W. Makowski

• S. Glaser

• E. S. Raptor

• B. Wróblewski

• W. Wolter

• S. Śliwiński

• L. Radzinowicz

• S. Batawia

Nurt oświeceniowy:

równość wobec prawa, Szkoła klasyczna (C. Beccaria „O przestępstwach i karach” 1776), kara sprawiedliwa.

brak kodyfikacji, różnorodność prawa w całej Europie, surowe kary, nierówność prawa.

Szkoła doby oświecenia połowa XVIII:

• postulat prawa pisanego, żeby wszyscy obywatele wiedzieli za co odpowiadają,

• postulat równości wobec prawa,

• humanizacja kar i zniesienie tortur,

• stworzyła podstawy prawa karnego.

Szkoła klasyczna XVIII / XIX:

• petryfikacja zdobyczy,

• zmierza do nowoczesnego stabilnego państwa,

• epoka wielkich kodyfikacji (kodeks karny Napoleona 1810),

• rozwinięcie i utrwalenie postulatów oświeceniowych,

• nullum crimen sine lege,

• nulla poena sine lege,

• podstawą odpowiedzialności jest czyn,

• czym musi być proporcjonalna do czynu i winy,

• kara spełnia funkcje prewencyjną.

Nurt pozytywistyczny:

ważny jest sprawca nie czyn.

Szkoła antropologiczna i socjologiczna.

Antropologiczna:

negacja szkoły klasycznej, bo była całkowicie wymyślona, wnioski mogą płynąć tylko w oparciu o doświadczenie (badania), Cezary Lombroso: urodzony przestępca, typ bioantropologiczny zbrodniarza, pokolenia obciążone dziedzicznie, osobniki niedorozwinięte.

Zanegowanie postulatów klasycznych:

• czy jest odpowiedzialność w przypadku urodzonych przestępców, środki zabezpieczające,

• podstawa odpowiedzialności nie czyn tylko prawdopodobieństwo jego popełnienia i skutków dla społeczeństwa.

Idea środków zapobiegawczych pozostała do dziś w przypadku zamkniętych zakładów psychiatrycznych.

Socjologiczna:

Franz VonLischt- warunki społeczne kształtują przestępcę, nie czyn się liczy lecz przestępca,

instytucja probacji:

• warunkowe zawieszenie kary,

• warunkowe umorzenie kary,

• warunkowe zwolnienie przedterminowe.

Inne:

Koncepcje przestępstwa politycznego- romantyzm.

Są przestępcy nie zasługujący na normalną karę- romantyzm.

Obrona społeczna Filippo Gramatica:

należy odrzucić pojęcie kary na rzecz środków zapobiegawczych, zmierzając do uniemożliwienia przestępstwa.

Nowa obrona społeczna:

Marc Ancel, który złagodził postulaty obrony społecznej, połączył kary i środki zapobiegawcze, które trzeba dopasować do człowieka, precyzyjnie dobierane środki indywidualne, dejurydyzacja prawa karnego- proces naukowej diagnozy przy udziale ekspertów.

Nowy realizm:

całe 100 lat nad naukowym wymiarem przestępczości i jedyne co się sprawdza to kara, ma odstraszać.

Kara:

1. prewencja indywidualna,

2. sprawiedliwość,

3. prewencja ogólna.

Abolicjonizm:

kwestionowanie zasad współczesnego systemu prawa, zbyt odeszliśmy od prywatnego wymiaru spraw karnych, przestępstwo jako konflikt międzyludzki, mediowanie, ugoda.

Funkcje prawa karnego:

1. Sprawiedliwościowa- postulat kary sprawiedliwej.

2. Ochronna- prawo karne chroni pewne dobra jak życie, mienie, cześć, dobra publiczne.

3. Gwarancyjna- to co nie jest zakazane, jest dozwolone.

Podstawowe zasady prawa karnego:

1. Zasada odpowiedzialności tylko za czyn nie za zamiary, myśli, itp..

   1. Zasada winy- czyn zabroniony musi być zawiniony;

   2. WINA- możliwość uczynienia sprawcy zarzutu z powodu jego czynu. Trzeba stwierdzić stosunek sprawcy do czynu w świadomości i woli- czyn umyślny.

2. Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej.

3. Humanitaryzm.

4. Nullum crimen sine lege.

5. Nullum crimen sine lege scripta- każdy czyn zabroniony musi być zapisany, że jest zabroniony.

6. Zakaz analogii- w prawie karnym nie dopuszczalne jest karanie za czyn podobny do czynu zabronionego.

7. Nullum crimen sine lege praevia- ustawa musi obowiązywać w czasie przestępstwa, by na jej podstawie można było orzekać o winie; ustawa nie działa wstecz, chyba że jest względniejsza.

8. Nulla poena sine lege, sankcje karne muszą być oznaczone względnie (przynajmniej dolny i górny pułap).

Kryminalizacja:

uznawanie czynu za przestępstwo przez ustawę danego państwa.

Kryminalizacja:

• opisowa - badania i opis;

• normatywna - formułowanie postulatów jak być powinno.

Przyczyny kryminalizacji:

• racjonalna;

• irracjonalna.

Występują tendencje dekryminalizacyjne z biegiem lat głównie czyny przeciwko obyczajności i religijności.

Źródła prawa karnego:

1. Kodeks karny:

   1. część ogólna - zasady odpowiedzialności, stosowanie kar i środków karnych oraz zasady ich wymierzania;

   2. część szczegółowa - opisuje rodzaje i poszczególne przestępstwa, grupuje je w poszczególne działy;

   3. część wojskowa - przestępstwa popełnione przez wojskowych.

2. Ustawy zawierające przepisy karne.

3. Konstytucja.

   1. Rozdział 2: Prawa i obowiązki obywatela (obowiązki: ponoszenie ciężarów na rzecz państwa, obrony państwa).

   2. dodatkowo w konstytucji:

      1. Nullum crimen sine lege;

      2. Nulla poena sine lege;

      3. każdy ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania.

4. Umowy międzynarodowe.

   1. Powszechna deklaracja praw człowieka 10.XII.1948

      1. art. 3 przestępstwa przeciwko życiu i osobie;

      2. art. 4 zakaz niewolnictwa i zależności osobistej;

      3. art. 5 nie wolno torturować i traktować nie ludzko, zasada równości wobec prawa;

      4. art. 11 każdy oskarżony jest niewinny, dopóki nie zostanie mu udowodniona wina w prawidłowym procesie, nikt nie może być karany za czyny nie zabronione w czasie przestępstwa, ani też kara nie może być wyższa niż w czasie popełnienia przestępstwa;

      5. art. 8 każdy człowiek ma prawo do odwołania się do właściwych organów państwowych;

   2. Konwencja o obronie praw człowieka i podstawowych wolności 4.XI.1950 - zwana konwencją europejską, Polska ratyfikowała dopiero w 1992. Umożliwia odwołania do trybunału praw człowieka w Strassburgu, dopuszcza karę śmierci (jest protokół fakultatywny, że nie), zawiera obronę konieczną, dopuszcza zabicie w próbie ucieczki lub w celu stłumienia zamieszek lub powstania;

      1. art. 3 zakaz tortur i nieludzkiego traktowania;

      2. art. 4 nie ma niewoli i poddaństwa, jak i przymusu do pracy z wyjątkami (więzienie, wojsko, obowiązki obywatela, stan wyjątkowy), zabrania bezprawnego zatrzymania;

      3. art. 7 Nullum crimen sine lege, lex retro non agit, chyba że czyn był zagrożony karą przez cywilizowane państwa;

   3. Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych 19.XII.1966 - ratyfikowany przez Polskę w 1977.

Umowy międzynarodowe mają pierwszeństwo przed ustawodawstwem krajowym, ale pod konstytucją, później rozporządzenia wykonawcze.

5. Nauka prawa (doktryna) i orzecznictwo sądowe (judykatura ) to źródło prawa pomocnicze. Uzasadnienie sądu wyższego jest wiążące dla niższego. Księga zasad prawnych - zasady prawne uchwalone przez SN i przestrzegane również przez niego.

Wykładnia.

Wykładnia:

• najważniejsza językowa - leksykalna;

• celowościowa - teleogiczna (punkt wyjścia, cel);

• systemowa - z punktu widzenia miejsca, funkcji w systemie;

• historyczna - sięga do historii powstania.

Wykładnia:

• zawężająca;

• rozszerzająca - w zasadzie zabroniona bo prowadzi do analogii.

Problematyka obowiązywania ustawy karnej.

Moment od uchwalenia i ogłoszenia do wejścia to vacatio legis.

Trzy czynniki obowiązywania ustawy:

1. pod względem czasu;

2. pod względem miejsca;

3. pod względem osób;

 ad. 1

Prawo surowsze nie działa wstecz.

Prawo względniejsze działa wstecz.

(lex retro non agit cum excepcione legis mitioris);

art. 4 KK (w łacińskiej sentencji): lex retro agit cum excepcione legis severiris;

Ustawy epizodyczne - wydane na określony czas (ustawy majowe na 3 lata w 1985).

art. 6 1 ustalenie czasu przestępstwa;

 ad. 2

art. 5 terytorialność - każe podlega ten, kto popełnił przestępstwo na terytorium RP + statek wodny lub powietrzny, terytorium RP - słup powietrza do 90 kilometrów wytyczony granicami państwa i części podziemne oraz pas wód przybrzeżnych o szerokości 12 mil morskich;

art. 6 2 miejsce popełnienia przestępstwa - miejsce działania lub zaniechania, skutku.

 ad. 3

1. zasada narodowości podmiotowej - założenie, że obywatel polski jako podmiot prawa polskiego idzie z kodeksem, art. 109 dotyczy obywatela polskiego popełniającego przestępstwo za granicą, warunek art. 111 - ale ten czyn musi być uznany za przestępstwo wedle innego prawa karnego (gdzie popełnił) - podwójna karalność.

2. Zasada narodowości przedmiotowej ma na względzie dobra chronione. Stosuje się ustawę polską w razie popełnienia przez cudzoziemca przestępstwa przeciw dobru RP, interesie RP, obywatelowi polskiemu, polskiej osobie prawnej lub innej jednostce organizacyjnej. Warunek: uznanie tego czynu za przestępstwo przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia.

   1. Ograniczona zasada bo „podwójna karalność” wymóg gdy różnice w kodeksach karnych i tamta karalność łagodniejsza sąd polski może uwzględnić ten warunek nie dotyczy funkcjonariusza państwowego, ani osoby które popełniły przestępstwo gdzie brak władzy państwowej to według ustawy karnej polskiej.

   2. Zasada narodowości przedmiotowej nieograniczona do obywatela polskiego i cudzoziemca (art. 112) stosuje się polską ustawę karną w wypadku:

      1. przestępstwa przeciw bezpieczeństwu wewnętrznemu i zewnętrznemu RP;

      2. przestępstwa przeciw polskim urzędom i funkcjonariuszom publicznym;

      3. przestępstwa przeciw istotnym interesom gospodarczym Polski;

      4. fałszywe zeznania złożone wobec urzędów polskich.

3. Zasada uniwersalna, zasada represji wszechświatowej - prawo karne, które działa na zasadzie umów międzynarodowych, konwencji, przestępstwa prawa międzynarodowego, np. konwencje dotyczące broni chemicznej, w sprawach ludobójstwa. W takich sprawach, w których państwo - strona, podpisało konwencję - to na terytorium tego państwa osoba, która popełniła takie przestępstwo może być złapana bez ograniczeń.

Immunitety.

Immunitety to trwałe lub czasowe uwolnienie od odpowiedzialności karnej:

• immunitet materialny;

• immunitet formalny - procesowy.

immunitet materialny; praktycznie dziś nie istnieje i ustala trwały i niewznawialny brak odpowiedzialności (adwokat w ograniczonym zakresie i poseł; za to co robił w ramach wykonywania mandatu).

immunitet formalny; na pewien czas przeszkoda w prowadzeniu postępowania karnego w normalnym trybie:

• prezydent kraju nie odpowiada karnie przed sądami powszechnymi tylko przed Trybunałem Stanu i cywilne decyzja 2/3 Zgromadzenia Narodowego, że przed Trybunał, na wniosek 140;

• immunitet parlamentarny, bez zgody sejmu lub senatu nie można pociągnąć posła lub senatora do odpowiedzialności, chyba że złapany na gorącym uczynku lub zrzekł się;

• Rzecznik Praw Obywatelskich;

• wszyscy sędziowie i prokuratorzy;

• pracownicy i prezes NIK’u.

Immunitety dyplomatyczne i konsularne dotyczą przedstawicieli państw obcych w Polsce (umowy międzynarodowe, wojenne gwarancje); związane z eksterytorialnością poselstwa.CZĘŚĆ OGÓLNA

Nauka o przestępstwie.

Cześć ogólna KK:

1. nauka o przestępstwie;

2. nauka o karze.

Art. 1-31 bardzo istotne!

Prawne pojęcie przestępstwa:

W KK brak definicji przestępstwa i choć art. 1 elementy tej definicji zawiera (mówi kto podlega odpowiedzialności karnej).

Przestępstwem:

1. jest czyn człowieka;

2. zabroniony ustawą pod groźbą kary jako zbrodnie lub występek;

3. bezprawny;

4. zawiniony;

5. społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy.

 ad. 1 tylko czyn człowieka, osoby fizycznej; brak odpowiedzialności karnej osób prawnych; czynem nie jest zachowanie w wyniku przymusu bezwzględnego, któremu nie mógł się oprzeć (vis absoluta).

Przymus względny fizyczny lub psychiczny (zwykle groźba)- vis compulsiva. Silne oddziaływanie na wolę człowieka, ale teoretycznie jakąś decyzję może podjąć. Czyn wymuszony przymusem trudnym do odparcia (ale możliwym) wtedy możliwe jest zastosowanie instytucji stanu wyższej konieczności. Przy przestępstwach z zaniechania brak czynu jest wtedy, gdy brak fizycznej możliwości zachowania się w sposób wymagany przez prawo.

 ad. 2 opis czynu w ustawie karnej jako zabronionego musi być w postaci ustawowych znamion przestępstwa- cechy czynu zabronionego w ustawie, które trzeba sprawcy udowodnić, aby poniósł karę.

Ustawowe znamiona przestępstwa:

1. Podział ze względu na charakter (ostrość zakresu zakazu):

   1. charakter opisowy; stwierdzenie ich desygnatów łatwe, w miarę ostre (np. „pieniądz”, „uderza”);

   2. charakter oceny; ustalanie ich występowania w czynie wymaga refleksji, proces myślowy, zakres zakazu jest mniej wyraźny (np. „istotne zeszpecenie”, „mienie w wielkich rozmiarach”), dlatego preferuje się znamiona opisowe.

2. 4 grupy znamion:

   1. przedmiotu przestępstwa (dotyczy sprawcy); X odpowiedzialny karnie;

   2. strony przedmiotowej (obejmuje zewnętrzne zachowanie się człowieka, czyn, jego skutek, związek przyczynowy, okoliczności, działanie (obiektywnie);

   3. strony podmiotowej (dotyczy stosunku psychicznego do czynu);

   4. przedmiotu przestępstwa (dobro przeciwko, któremu jest czyn zabroniony), zwykle nie podlega postępowaniu dowodowemu w procesie;

Zbrodnia a występek, Art. 7 KK (kiedyś terminy synonimiczne).

Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem.

Zbrodnia tylko taki czyn, gdzie minimalna kara wynosi 3 lata (dolna granica sankcji); zabójstwo może być występkiem np. w afekcie.

 ad. 3 czyn musi być bezprawny, są w KK okoliczności uchylające bezprawność czynu np. zabić w obronie koniecznej, działanie w zakresie swych praw i obowiązków.

 ad. 4 zawiniony;

wina- stosunek psychiczny sprawcy do czynu (psychologiczna teoria winy), gdy możemy sprawcy postawić zarzut z popełnienia danego czynu zabronionego, można przypisać ludziom zdrowym psychicznie.

Podstawą winy jest strona podmiotowa przestępstwa, czyli stosunek sprawcy do czynu; przejawy: świadomości i woli.

Umyślność- świadomość i wola zaangażowane;

Nieumyślność- sprawca nie ma woli, fałszywa świadomość lub brak (np. niedbalstwo i pożar)

Okoliczności wyłączające winę:

• niepoczytalność sprawcy;

• błąd sprawcy

• działanie na rozkaz i w zakresie obowiązków;

• stan wyższej konieczności

Wina- w prawie karnym materialnym jest personalna (a więc zaadresowana do konkretnej osoby) zarzucalnością popełnionego czynu, granice tej zarzucalności określa ustawa ustanawiając przesłanki winy i wskazuje okoliczności wyłączenia winy.

Normatywna teoria winy- świadomość i wola to składniki czynu, to nie wyczerpuje winy, wina to możliwość postawienia zarzutu, czy zachował się nagannie czy nie.

Prawo karne- tradycje niemieckie.

Prawo cywilne- tradycje napoleońskie.

 ad. 5 Art. 1 2

Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. Kiedy znikoma ocenia prokurator, który formułuje akt oskarżenia, potem sąd.

W PRL pojęcie „społecznego niebezpieczeństwa”, dziś „społecznie szkodliwy” z XIX wieku.

Przestępstwa.

Przestępstwa:

1. Podział na przestępstwa:

   1. umyślne;

   2. nieumyślne (np. wypadek drogowy); za zniszczenia mienia nieumyślne brak odpowiedzialności karnej, nieumyślne spowodowanie śmierci- 3 miesiące do 5 lat (Art. 155);

2. Przestępstwa dzielimy na:

   1. zbrodnie; zagrożone karą od lat 3;

   2. występki;

3. Ze względu na formę czynu:

   1. z działania (np. kradzież);

   2. z zaniechania (np. przywłaszczenie);

4. Podział na przestępstwa:

   1. formalne, spełnione z chwilą działania lub zaniechania; bez względu na to, czy skutek nastąpi czy nie, np. dezercja, samowolne oddalenie (Art. 162);

   2. materialne (skutkowe), w swych ustawowych znamionach ma skutek czynu (np. „kto zabije człowieka...) i dokonane z chwilą nastąpienia skutku;

5. Typy przestępstw:

   1. typ podstawowy;

   2. typ kwalifikowany, przestępstwo zagrożone surowszą sankcją, ze względu na szczególne okoliczności;

   3. typ uprzywilejowany, przestępstwo, które w stosunku do podstawowego ze względu na wymienione w ustawie okoliczności zagrożone jest łagodniejszą karą np. Art. 149,150: w afekcie, dzieciobójstwo (przez matkę w szoku poporodowym, eutanazje).

6. Ze względu na tryb ścigania:

   1. z oskarżenia publicznego (publiczno-skargowe), z urzędu; obowiązek ścigania ze strony organów państwowych;

   2. z oskarżenia prywatnego, na wniosek pokrzywdzonego; obowiązek ścigania zależy od woli pokrzywdzonego (np. zniesławienie, obraza, gwałt);

7. Ze względu na cechy podmiotu:

   1. powszechne, takie których podmiotem może być każda osoba fizyczna;

   2. indywidualne, te, w których znamię ustawowe podmiotu określa dodatkowa cecha (np. żołnierz, funkcjonariusz, matka):

      1. właściwe, przy których cecha podmiotu decyduje o bycie przestępstwa (nie żołnierz nie może dopuścić się dezercji);

      2. niewłaściwe, gdzie cecha podmiotu decyduje o kwestii uprzywilejowanej postaci przestępstwa (matka- dzieciobójstwo).

Struktura przestępstwa.

1. Podmiot przestępstwa (sprawca).

2. Strona przedmiotowa (czyn, skutek, okoliczności zewnętrzne, strona przestępstwa).

3. Strona podmiotowa (wnętrze podmiotu, stan psychiczny, ewentualna wina).

4. Przedmiot przestępstwa.

 ad. 1 w polskim prawie karnym tylko osoba fizyczna, która w chwili popełnienia przestępstwa miała 17 lat (Art. 10); (w poprzednim kodeksie 16 lat ciężkie). Są kraje, gdzie ten próg odpowiedzialności jest niższy np. RFN (14 lat), Francja (13), Wielka Brytania (14, za morderstwo nawet 10 lat). W Polsce ta granica od okresu międzywojennego jest kwestionowana. Kodeks czyni wyjątki przy szczególnie groźnych przestępstwach- 15 lat (Art. 10). Katalog zbrodni np. gwałt, zabójstwo (ciężkie). Jest jeszcze kwestia zastosowania postępowania z nieletnimi, gdy są pomiędzy 17 a 18 rokiem życia. Młodociany- nie skończył 21 lat w chwili czynu, ani 24 lat w chwili orzekania (I instancja), nie otrzymuje dożywocia (zwykle maks. 15 lat).

Postępowanie z nieletnimi reguluje ustawa z 1982 roku, nieletni to (trzy znaczenia):

1. Osoby do lat 18, gdy objawy demoralizacji.

2. 13- 17 lat wobec, których postępowanie o czyny karalne wypełniające znamiona przestępstw lub niektórych wykroczeń.

3. Osoby wobec, których wykonuje się orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze do 21 lat.

Wobec nieletnich stosuje się (nie środki karne):

1. Środki wychowawcze (nadzór rodziców, kuratora, placówka resocjalizacyjna, upomnienie).

2. Środki leczniczo-wychowawcze (gdy choroba psychiczna, nadużywanie środków odurzających, alkoholu).

3. Zakład poprawczy (13-17 rok życia demoralizacja).

 ad. 2 strona przedmiotowa obejmuje:

• czyn (zachowanie się podmiotu);

• skutek czynu;

• związek przyczynowy między czynem a skutkiem ;

• czas i miejsce czynu;

• sytuacja w jakiej czyn popełniono;

• sposób popełnienia i podmiot wykonawczy czynu (konieczny podmiot, na którym przestępstwo;

Czyn- zachowanie się człowieka oparte na woli (świadome).

Znamię czasowe- główne i podstawowe w opisie przestępstwa- czynu.

Znamię skutku:

1. działanie:

   1. przestępstwo trwałe- ktoś utrzymuje pewien stan rzeczy (np. ciągle posiada nielegalnie broń);

   2. przestępstwo:

      1. jednoosobowe;

      2. wieloosobowe;

   3. przestępstwo - wieloczynowe (np. rozpijanie nieletnich);

2. zaniechanie (np. Art. 2 KK); odpowiedzialność z a zaniechanie ponosi tylko ten kto ma obowiązek działania. Obowiązek prawny i szczególny. Zobowiązany do określonej czynności winien być gwarantem określonego skutku, kiedy on zawodzi- odpowiedzialność. Taki obowiązek wynika:

   1. z ustawy;

   2. z umowy lub faktu przyjęcia i pełnienia określonych funkcji;

3. związek przyczynowy- skutek, który następuje ma pozostawać w związku z działaniem lub zaniechaniem. Jeśli związku skutek- czyn brak, nie ma odpowiedzialności.

Skutek to znamię przestępstwa i element przestępstwa kwalifikowanego.

Teorie stwierdzania związku przyczynowego:

1. adekwatnego związku przyczynowego (w prawie cywilnym z reguły odpowiedzialność przyczyna- skutek).

2. ekwiwalencji (równowartości warunków).

ad. a) za przyczynę zdarzenia „b” uznaje się zdarzenie „a”, które wywołuje taki skutek (praktyczne , ale nie ścisłe; np. mokra jezdnia nie oznacza, że padało, bo mogła jechać polewaczka).

ad. b) Conditio sine qua non; nie „a” to nie „b” (~a~b); jeśli nie zaszłaby przyczyna, nie nastąpiłby skutek (ścisłe, ale nie praktyczne).

Przyczynowość zaniechania - polega na tym, że ktoś kto ma obowiązek działania nie przerywa łańcucha przyczynowo-skutkowego, który powoduje skutek (ktoś nie włącza się w łańcuch aby skutek nie nastąpił).

 ad. 3 podstawową przesłanką winy jest czynnik psychiczny w przestępstwie; składają się na nią:

1. umyślność;

2. nieumyślność;

3. cel lub motyw lub pobudki działania.

 ad. a) umyślność - polega na zamiarze popełnienia przestępstwa (art. 9).

zamiar (różnice w sferze woli):

• bezpośredni (dolus directus), gdy sprawca chce popełnić przestępstwo;

• ewentualny (dolus eventualis), ktoś przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i godzi się na niego (nie chce, ale się godzi).

Świadomość - możność rozpoznania znaczenia czynu.

Wola - możność przeciwstawienia własnym postępowaniem.

Nie poczytalność wyłącz winę (art. 31)

• nie może rozpoznać znaczenia czynu;

• brak możliwości pokierowania własnym postępowaniem.

Dolus directus (zamiar bezpośredni):

• premeditatis;

• repentinus (nag³y);

• coloratus - kierunkowy (ktoś działa w określonym celu z określonej chęci np. zysku) >> przestępstwo kierunkowe, zamiar bezpośredni, szczególny.

 ad. b) art. 9 2

brak zamiaru popełnienia czynu, ale popełnienie na skutek nie zachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach;

lekkomyślność - luxuria, sprawca przewiduje popełnienie czynu zabronionego, ale bezpodstawnie przypuszcza, że go uniknie (świadomość - błędna, brak woli);

niedbalstwo - negligentia, nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego, chociaż może i powinien;

Wina mieszana - elementy winy umyślnej i nieumyślnej (np. bójka i spowodowanie uszkodzenia; art. 156 i 157).

Przy przestępstwach typu podstawowego objęty jest winą nieumyślną, a typ kwalifikowany- winą mieszaną, albowiem (Tabela 1):

	Dd	De	L	N
Świadomość	+	+	+	-
Wina	+	+ (-)	-	-
			niechcący	zapomniał

Tabela A.

 ad. c) w znamionach niektórych przestępstw znajdujemy wskazanie na dodatkowe cechy, które musi zawierać ich strona podmiotowa:

• znamię celu (najczęściej), którym ma kierować się sprawca:

1. cel przywłaszczenia (art. 278 KK);

2. cel zmuszenia (art. 224 2 KK);

3. cel osiągnięcia korzyści majątkowej (art. 286 KK);

• znamię motywu; przez motyw rozumie się przeżycie psychiczne o charakterze intelektualnym skłaniającym sprawcę do popełnienia czynu; motyw działania został określony np. w art. 194, gdzie mówi się o ograniczeniu przez sprawcę praw człowieka „ze względu na jego bezwyznaniowość lub przynależność wyznaniową”;

• znamię pobudki; przez pobudkę rozumie się przeżycie o charakterze emocjonalnym skłaniającym sprawcę do popełnienia czynu; możemy znaleźć w art. 150 w opisie przestępstwa zabójstwa eutanatycznego, które ma być popełnione „pod wpływem współczucia”.

Przestępstwa znamienne celem, motywem, pobudką określa się jako przestępstwa kierunkowe, już nazwa wskazuje na fakt, że sprawca działa z zamiarem dokładnie ukierunkowanym. Uważa się, że przestępstwa kierunkowe mogą być tylko w zamiarze bezpośrednim.

 ad. 4 przedmiot przestępstwa (dobro przeciwko, któremu jest czyn zabroniony), zwykle nie podlega postępowaniu dowodowemu w procesie

Formy popełniana przestępstwa.

Formy popełniania przestępstwa:

1. Stadialne.

2. Zjawiskowe (fenomen).

 ad. 1 Formy stadialne to:

• zamiar;

• p rzygotowanie;

• usiłowanie;

• dokonanie;

Pochód wewnętrzny (zamiar) nikogo nie obchodzi, zamiar nie podlega karze, to co się myśli nie podlega karze (Cogitationis poena nemo potitur).

Pochód zewnętrzny (przygotowanie, usiłowanie i dokonanie); przygotowanie (tylko przy przestępstwie umyślnym) zachodzi tylko wtedy kiedy sprawca powoduje czynność mającą na celu dokonanie przestępstwa;

przygotowanie:

• osobiste (właściwe, rzeczowe);

• wejście w porozumienie z inną osobą

Przygotowanie jest karalne gdy ustawa tak stanowi (przestępstwa przeciwko państwu, przygotowanie do fałszowania pieniędzy).

Art. 15, czynny żal, polega na podjęciu działań w celu zapobieżenia przestępstwa lub odstąpienie od przygotowania.

usiłowanie:

• usiłowanie udolne; kto w zamiarze (bezpośredni i ewentualny) popełnienia czynu zabronionego swoim zachowaniem (działanie, zaniechanie) bezpośrednio zmierza do dokonania, ale nie następuje;

• usiłowanie nie udolne (art. 13 2); nie może doprowadzić, ale sprawca nie wie, że nie może.

Generalnie odpowiada się za usiłowanie w granicach zagrożenia przewidzianego dla danego przestępstwa (usiłowanie udolne= dokonanie, w wymiarze kary), nie karalne: brak przedmiotu, zły przedmiot lub środki służące do popełnienia przestępstwa.

dokonanie:

W dokonaniu wszystko się kompensuje, jest współ karalne.

 ad. 2 Formy zjawiskowe;

można określić jako sposób popełnienia przestępstwa:

• sprawstwo (art. 18 1);

• współsprawstwo (art. 18 1);

• sprawstwo kierownicze (art. 18 1);

• podżeganie- nakłanianie (art. 18 2);

• pomocnictwo (również psychiczne) (art. 18 3).

Trzeba jednak pamiętać o art. 20 o indywidualizacji przestępstwa.

Sprawstwo równoległe jest odmianą sprawstwa.

Prowokacja tak jak podżeganie, art. 24.

Czynny żal, nie podlega karze współdziałający, który zapobiegł przestępstwu (art. 23).

Wyłączenie odpowiedzialności karnej.

Okoliczności wyłączające:

1. okoliczności wyłączające bezprawność czynu- kontratypy, czyli tzw. okoliczności zewnętrzne (sytuacja, sfera obiektywna);

2. okoliczności wyłączające winę, czyli tzw. okoliczności wewnętrzne ( sfera subiektywna).

 ad. 1 Kontratypy w KK:

• art. 25, obrona konieczna;

• art. 26, stan wyższej konieczności;

• art. 27, eksperyment naukowy;

Obrona konieczna przysługuje przeciwko bezprawnemu zamachowi (nie tylko w ramach KK ale i bezprawia cywilnego, administracyjnego...); zamach- istotne zagrożenie, bezpośredniość- zagrożenie jest tu i teraz. Odstąpienie od wymierzenia kary nie jest równoznaczne z uznaniem osoby za niewinną.

Przekroczenie granic obrony koniecznej to eksces, może być:

1. Intensywny; polega na sposobie obrony środkami niewspółmiernymi do niebezpieczeństwa zamachu.

2. Ekstensywny; obrona przedwczesna lub spóźniona.

Stan wyższej konieczności; niebezpieczeństwo może pochodzić z wielu źródeł, działanie w celu uchylenia niebezpieczeństwa, jeżeli nie można w inny sposób go uniknąć (zasada subsydiarności). Dobro poświęcone nie przedstawia wartości oczywiście wyższej od dobra chronionego (życie za życie- tak).

Obrona konieczna jest w serze wartości o wiele wyżej (dla bohaterów) od stanu wyższej konieczności, który może być udziałem każdego.

Eksperyment naukowy może być podjęty:

• lege artis- zgodnie z zasadami sztuki;

• za zgodą uczestnika, który w nim bierze udział.

inne kontratypy (poza kodeksowe):

1. zgoda pokrzywdzonego; według zasady chcącemu nic się nie dzieje- Volenti non fit iniuria; jeżeli czyn zabroniony jest wykonany za zgodą pokrzywdzonego, to ten kto go wykonał nie ponosi odpowiedzialności; nie można udzielić zgody na odebranie życia; warunki, jakie musi spełniać zgoda:

   1. dotyczy dobra, którym osoba udzielająca zgody może swobodnie dysponować;

   2. zgoda musi być dobrowolna;

   3. musi istnieć w chwili czynu;

2. działanie w ramach upoważnienia i obowiązku;

3. czynności lekarskie; warunki:

   1. działanie podjęte w celu leczniczym;

   2. leczący działał zgodnie z zasadami sztuki medycznej;

4. karcenie małoletnich; kary cielesne i inne; warunki:

   1. musi to być w celu wychowawczym;

   2. wykonywane jest przez rodziców albo prawnie ustanowionych opiekunów;

   3. karcenie nie przekracza pewnego stopnia intensywności;

5. ryzyko sportowe; kontuzje, śmierć, utrata zdrowia; warunki:

   1. uprawianie danej dyscypliny sportu jest dozwolone;

   2. działanie było podjęte w celu sportowym- zwycięstwa;

   3. nie są naruszone reguły danej dyscypliny sportowej;

6. dozwolona samopomoc (można zająć zwierze, które wejdzie w szkodę);

7. ryzyko nowatorstwa;

8. ostateczna potrzeba;

9. zwyczaj; (łapówki w formie napiwku).

 ad. 2 Okoliczności wyłączające winę:

1. Niepoczytalność.

2. Błąd.

3. Rozkaz przełożonego.

 ad. 1 niepoczytalność (art. 31); ten element pojawił się w nowożytnym prawie karnym. Wcześniej nie czyniono żadnej różnicy między chorymi psychicznie a przestępcami.

Niepoczytalność- niemożność rozpoznawania znaczenia lub niemożność pokierowania swoim postępowaniem w chwili czynu (część opisująca stan umysłu), która wynika z (część psychiatryczna, biologiczna):

1. choroby psychicznej;

2. upośledzenia umysłowego;

3. innego źródła czynności psychicznej.

 ad. a) choroba psychiczna = psychoza(np. psychoza maniakalno-depresyjna, paranoja, schizofrenia), rodzaje psychozy:

1. Organiczne o określonym pochodzeniu, można określić ich przyczynę np. psychoza Korsatowa (pochodna syfilisu), delirium tremens (pochodna picia alkoholu, końcowe stadium.

2. Funkcjonalne o nieustalonym pochodzeniu, nie jesteśmy wstanie stwierdzić ich przyczyny np. schizofrenia.

 ad. b) upośledzenie umysłowe- niedorozwój umysłowy;

szczeble:

• idiotyzm, kretynizm- najwyższy szczebel niedorozwoju;

• imbecylizm- średni stopień niedorozwoju;

• debilizm- najniższy szczebel niedorozwoju.

Ociężałość umysłowa- iloraz inteligencji poniżej przeciętnej.

 ad. c) inne zakłócenia czynności psychicznej:

• stan odurzenia alkoholowego

• stan odurzenia narkotykowego

Nie stosuje się przepisów o niepoczytalności lub poczytalności ograniczonej, gdy sprawca wprawił się w stan nietrzeźwości lub odurzenia powodując wyłączenie lub ograniczenie poczytalności, które przewidywał albo mógł przewidzieć- niepoczytalność zawiniona (art. 31 3).

Niepoczytalność ograniczona (art. 31 2); jeżeli w czasie popełnienia przestępstwa zdolność rozpoznawania znaczenia czynu lub kierowania postępowaniem była w znacznym stopniu ograniczona, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

 ad. 2 błąd jest rozbieżnością pomiędzy rzeczywistością a jej wyobrażeniem, która istnieje w ludzkiej świadomości (odbicie).

Dwie postacie błędu:

1. Nieświadomość- nie dociera do naszej świadomości to co dzieje się w rzeczywistości (zapomnienie o czymś).

2. Urojenie- przedstawienie sobie rzeczywistości inną niż jest.

Taki rodzaj błędu, który stanowi znamię co do czynu zabronionego- błąd co do faktu- człowiek nie wie, ze popełnia przestępstwo. Błąd dotyczy co do znamion przestępstwa.

Błąd co do prawa (art. 30)- nieświadomość bezprawności czynu, w ekstremalnych warunkach uzasadniony.

Błąd wyłączenia odpowiedzialności karnej lub winy- np. obrona konieczna (art. 29)

Ignorantia iuris nocet- nieznajomość prawa szkodzi. Nikt nie może się zasłaniać nieznajomością prawa (ale nie do końca), możliwe jest dowiedzenie (usprawiedliwienie) nieznajomości prawa przed sądem.

Błąd wyłącza winę umyślną, może nie wyłączać winy nieumyślnej wtedy, kiedy jest nieusprawiedliwiony (wynik niedbalstwa lub lekkomyślności). Błąd usprawiedliwiony wyłącza winę umyślną.

 ad. 3 Rozkaz przełożonego (art. 318); (głównie w wojsku i podobnych formacjach). Nie popełnia przestępstwa żołnierz, który dopuszcza się czynu zabronionego będącego wykonaniem rozkazu, chyba że wykonując rozkaz umyślnie popełnia przestępstw.

Rozkazem jest polecenie określonego działania lub zaniechania wydane służbowo żołnierzowi przez przełożonego lub uprawnionego żołnierza starszego stopniem (art. 115 18). Art. 343; żołnierz, który nie wykonuje lub odmawia wykonania rozkazu lub wykonuje rozkaz niezgodnie z jego treścią podlega karze aresztu wojskowego albo pozbawienia wolności do lat 3.

Przestępstwo umyślne; przy rozkazie: np. przełożony daje nam rozkaz zabicia swojego osobistego wroga- np. kochanek jego żony, mówiąc, że to szpieg KGB i my wiemy, że jest to kochanek.

Różne teorie na temat odpowiedzialności za rozkaz:

• teoria ślepych bagnetów- całą odpowiedzialność bierze na siebie rozkazodawca;

• teoria myślących bagnetów- rozkazobiorca zastanawia się nad rozkazem i w pewnych okolicznościach bierze na siebie odpowiedzialność lub jej część;

• teoria umiarkowanego posłuszeństwa- sięga pewnej granicy. Nie ma obowiązku posłuszeństwa jeśli to przestępstwo umyślne (taka teoria stosowana jest w Polsce).

Prawo międzynarodowe- Trybunał w Norynberdze- przy systemie totalitarnym, przy zbrodniach wojennych wyłączenie uwalniającej mocy rozkazu.

W systemie zbrodniczym, totalitarnym taki rozkaz uważa się jako rozkaz wydany w grupie przestępczej.

Przepisy o rozkazie stosuje się też do:

• Policji;

• UOP;

• Straży granicznej;

• Straży pożarnej;

• Służby więzienniczej.

Znikoma społeczna szkodliwość czynu.

Wyodrębniona ze wszystkich powyższych okoliczności, nie jest kontratypem, nie zawiera określenia czynu czy sytuacji. Jest to klauzula generalna- przepis pomocniczy pozwalający rozstrzygnąć trudne sytuacje.

Społeczna szkodliwość:

• stopień zerowy;

• stopień znikomy;

• stopień nieznaczny

Zbieg przestępstw i przepisów ustawy (Rozdział 9 KK).

1. Zbieg przestępstw.

Zbieg przestępstw- sytuacja, która upoważnia sąd do wymierzenia kary łączonej (art. 85), gdy ktoś karany jest za kilka przestępstw w jednym wyroku, konkretne czyny z przeszłości zbiegają się w jedną karę łączoną.

Kara łączona- granice: od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy nie przekraczając jednak 18 miesięcy ograniczenia wolności, 15 lat pozbawienia wolności (art. 86).

Jeżeli ktoś raz otrzymał dożywotnie pozbawienie wolności lub 25 lat pozbawienia wolności- to uważa się to jak karę łączoną- jest to najwyższa suma i wtedy nie bierze się innych przestępstw pod uwagę.

Przestępstwo ciągłe- dwa lub więcej zachowań podjętych w krótkim okresie czasu w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, uważa się za jeden czyn zabroniony.

Ciąg przestępstw (art. 91)- jeżeli sprawca w podobny sposób, w krótkich odstępach czasu popełnia dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok choćby nieprawomocny, za którekolwiek z tych przestępstw. w ciągu przestępstw karę orzekamy do najwyższej kary powiększonej o połowę.

Wielość przestępstw- jedna kara, przestępstwo ciągłe- jeden czyn zabroniony z wielu czynów.

2. Zbieg przepisów.

Zbieg przepisów- jeden czyn narusza wiele przepisów ustawy karnej, a wedle ustawy ten sam czyn może stanowić jedno przestępstwo.

Kumulatywna kwalifikacja czynu jeżeli jeden czyn narusza dwa lub więcej przepisów ustawy karnej, wymierza się karę za przestępstwo na podstawie przepisu wymierzającego najsurowszą karę. Kumulatywna kwalifikacja czynu lepiej oddaje istotę przestępstwa (Ilustracja 1).

Ilustracja A. Kumulatywna kwalifikacja.

Pozorny zbieg przepisów- w istocie zbieg przepisów nie zachodzi, choć może się tak wydawać. Reguły wyłączenia zbiegu przepisów:

1. Lex special derogat legi generali.

2. Lex consumens derogat legi consumptae; przepis podstawowy pochłania drobniejsze (są w jego zakresie).

3. Lex primaria derogat legi subsidiariae; wyłączenie przepisu posiłkowego [przez główny.

Nauka o karze.

Kara kryminalna.

Kara kryminalna- kara wymierzona za przestępstwo, osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo wyrażająca potępienie popełnionego przez niego czynu, wymierzana w imieniu państwa przez sąd. (kara dotyka sprawce, nie dotyka jego rodziny i nie można odbywać kary za kogoś- tylko sprawca, kara- „cena” jaką płacimy za przestępstwo, „organem, sprzedającym” jest sąd w imieniu państwa, „cennik”- Kodeks karny (od- do).)

2 sposoby myślenia o karze (2 grupy teorii):

1. Teorie bezwzględne, absolutne, retrospektywne, retrybutywne.

2. Teorie względne, utylitarne, prospektywne.

 ad. 1 Kara jest sprawiedliwą odpłatą za zło, jest konieczną zemstą na przestępcy, to jest oczywiste, że ktoś wyrządził zło to musi być za to ukarany. Przestępca jest karany za to co zrobił (retrospektywność, retrybutywnośc). Jest to teoria wywodząca się od Platona.

 ad. 2 Nie ma sensu karać za to co było kiedyś, za coś co się już stało, karzemy po to aby nie popełniać przestępstw w przyszłości- dotyczy to przestępcy jak i społeczeństwa (prewencja). Teoria ta pochodzi od Protagorasa, później opisana przez Grocjusza w XVIII wieku.

Nemo prudens punit peccatum est, sed ne peccetur- Nikt rozsądnie nie karze dlatego, że popełniono przestępstwo, lecz aby nie popełniono go w przyszłości.

Anzelm Fouerbach- Przymus psychologiczny. Prawo karne (pisane) przez sam fakt zagrożenia czynu karą oddziaływuje na ludzi odstraszająco.

W okresie oświecenia dominuje podejście utylitarne do kary, ale już na przełomie XIX w pracach w szkole klasycznej pojawia się teoria kary jako sprawiedliwego odwetu.

Emanuel Kant- Imperatyw kategoryczny. Postępuj tak, jakbyś chciał, aby twoja zasada postępowania stała się prawem powszechnym. Jeżeli człowiek popełnia przestępstwo to sam przez to nabiera prawa do kary (postępuję źle to musi mi stać się zło).

Pereat mundus fiat iustitia- może zginąć świat, dopóki jest to sprawiedliwe.

Hegel- przestępstwem jest zaprzeczenie porządku prawnego, kara jest zaprzeczeniem przestępstwa. Przestępstwo + Kara = Przywrócenie porządku prawnego.

Prewencja.

Kara ma spełniać cele prewencyjne (zapobiegawcze).

2 rodzaje prewencji:

1. Ogólna (generalna)- polega na oddziaływaniu na ogół danej społeczności.

2. Szczególna (indywidualna)- polega na oddziaływaniu na samego przestępcę:

   1. odstraszanie sprawcy od popełnienia przestępstwa;

   2. uniemożliwienie fizyczne popełnienia przestępstwa;

   3. poprawa sprawcy- reedukacja i resocjalizacja.

Większość ustawodawstw przyjmuje system kary mieszanej (sprawiedliwa odpłata + prewencja szczególna i ogólna). Art. 53 1- odpłata ma być proporcjonalna do winy i do przestępstwa, sąd nie może przekroczyć stopnia winy.

Katalog kar.

Katalog kar według kodeksu karnego (art. 32):

1. Grzywna.

2. Ograniczenie wolności.

3. Pozbawienie wolności.

4. 25 lat pozbawienia wolności.

5. dożywotnie pozbawienie wolności.

Katalog kar według profesora Falandysza:

1. Grzywna.

2. Ograniczenie wolności.

3. Pozbawienie wolności:

   1. zwykłe pozbawienie wolności;

   2. lat pozbawienia wolności;

   3. dożywotnie pozbawienie wolności.

 ad. 1 art. 33

Grzywna wyrażana nie w kwocie, lecz w stawkach dziennych. Ilość stawek jest uzależniona od szkodliwości przestępstwa (od 10 do 360).

Stawka dzienna (od 10 PLN do 2000 PLN)- tyle ile może zapłacić przestępca bez poważnego uszczerbku jego otoczenia (śmierć głodowa rodziny”). Najniższa grzywna 100 PLN, najwyższa 720000 PLN.

 ad. 2 art. 34

Ograniczenie wolności- idea komunistyczna, aby karać pracą. Człowiek nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca pobytu i jest zobowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd (nieodpłatna praca na cele społeczne 20- 40 godzin miesięcznie), ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary. Trwanie od 1 miesiąca do 12 miesięcy. Jeżeli osoba pracuje sąd może zabrać od 10% do 25% płacy, zasądzić dozór kuratora, zabronić nadużywania alkoholu.

 ad. 3 art. 37

Pozbawienie wolności- kara trwa najkrócej 1 miesiąc, najdłużej 15 lat.

Nowoczesne więzienia- XVIII w. John Howard „O stanie więzień” (1777)- krytyka dotychczasowych warunków więziennych.

Systemy wykonywania kary pozbawienia wolności:

• system celkowy (pensylwański, filadelfijski; 1791 Filadelfia)- każdy człowiek dostawał osobną celę i Biblię, skazany nie kontaktował się z nikim z poza celi;

• system auburański (system milczenia; 1826 Auburn)- więźniowie pracowali wspólnie w ciągu dnia, ale nie mogli ze sobą rozmawiać, na noc zamykani byli w pojedynczych celach;

• system progresywny (XIX Anglia, Irlandia)- system polegał na podzieleniu kary pozbawienia wolności na klasy, od bardziej ograniczającej więźnia (pełna izolacja) przez odbywanie kary w złagodzonych warunkach, aż do przedterminowego zwolnienia; przechodzenie do wyższych klas było uzależnione od postępów w poprawie więźnia;

• system wolnej progresji (aktualny)- tak jak system progresywny, ale mniej sformalizowany, bardziej elastyczny.

 ad. 4 25 lat pozbawienia wolności- w polskim prawie karnym od 1969 r.

 ad. 5 Dożywotnie pozbawienie wolności- w polskim prawie karnym do 1970 r. i ponownie w od 1995 r., możliwe warunkowe zwolnienie po odbyciu 25 lat kary, nie stosuje się do sprawcy, który w czasie popełniania przestępstwa nie ukończył 18 lat.

Obniżenie lub nadzwyczajne obostrzenie górnej granicy ustawowego zagrożenia (art. 38).

Obostrzenie:

• grzywna- do 540 stawek;

• ograniczenie wolności- do 18 miesięcy;

• pozbawienie wolności- do 15 lat;

Obniżenie:

• z dożywocia na 25 lat pozbawienia wolności;

• z 25 lat do 15 lat pozbawienia wolności;

Kodeks karny nie przewiduje kary pozbawienia wolności w przedziale od 15 do 25 lat.

Kara śmierci.

W Europie prawie zniesiona, to w większości państw świata stosowana. W Polsce nie stosowana od 1988 roku tzw. faktyczne moratorium na wykonywanie kary śmierci (7 lat), w 1995 przekształcone na ustawowe moratorium (w okresie 5 lat od wejścia ustawy nie wykonuje się kary śmierci), KK z 1997 zniósł karę śmierci.

Kara śmierci
ZA	PRZECIW
Skutecznie odstrasza.	Niemoralna.
Tania.	Bywa stosowana bez winy.
Sprawiedliwa.	Nieodwracalna.
Pewność oddziaływania.	Nie odstrasza w spodziewanym stopniu.

Środki karne.

Środki karne- nazwa występuje od nowego kodeksu, do tej pory były kary zasadnicze i kary dodatkowe.

Środki karne - art. 39 - grupy:

1. Pozbawienie praw publicznych.

2. Zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej.

3. Zakaz prowadzenia pojazdów.

4. Przepadek przedmiotów.

5. Obowiązek naprawy szkody.

6. Nawiązka.

7. Świadczenie pieniężne.

8. Podanie wyroku do publicznej wiadomości.

 ad. 1,2,3 chodzi w nich o prewencje, działanie zachowawcze, utrudznienie przestępcy wykonanie następnego przestępstwa.

Zaniechanie ukarania sprawcy.

Sądowy wymiar kary.

CZĘŚĆ SZCZEGÓLNA

Katalog dóbr chronionych przez kodeks karny:

1. Pokój, ludzkość.

2. Rzeczpospolita Polska.

3. Obronność.

4. Żucie i zdrowie człowieka.

5. Bezpieczeństwo powszechne.

6. Bezpieczeństwo w komunikacji.

7. Środowisko.

8. Wolność.

9. Wolność sumienia i wyznania.

10. Wolność seksualna i obyczajowa.

11. Rodzina i opieka.

12. Cześć i nietykalność cielesna.

13. Prawa pracownicze.

14. Instytucje państwowe i samorząd terytorialny.

15. Wybory i referendum.

16. Porządek publiczny.

17. Ochrona informacji.

18. Wiarygodność dokumentów.

19. Mienie.

20. Obrót gospodarczy.

21. Obrót pieniędzmi i papierami wartościowymi.