Budowa Geologiczna Polski

3



Budowa Geologiczna Polski

Historia


Prekambr:

Rezultaty zachodzących w erze prekambryjskich procesów geologicznych w obecnym obrazie Polski są niemal niewidoczne. Powstaje wówczas podłoże platformy wschodnioeuropejskiej – najstarsza geologicznie część Europy i Polski zarazem. Najbardziej skrajna część platformy wschodnioeuropejskiej to obszar Polski północno-wschodniej. Platforma prekambryjska to sztywny cokół skał prekambryjskich (magmowych, przeobrażonych, krystalicznych) przykryty skałami osadowymi. W Polsce warstwa skał osadowych przykrywających skały prekambryjskie ma grubość od 350 do 3000 metrów.

Jedynym miejscem gdzie skały prekambryjskie wychodzą na powierzchnię w Polsce to gnejsy prekambryjskie w Górach Sowich w Sudetach – jest to blok skał prekambryjskich, uformowany właśnie w prekambrze, ale wydźwignięty na powierzchnię znacznie później.


Era paleozoiczna:

Kambr, ordowik i początek syluru to okresy względnego spokoju tektonicznego i gromadzenia się osadów na dnie zbiorników wodnych. Morza pokrywały wówczas prawie cały obszar obecnej Polski. Skały które powstawały w tym okresie można znaleźć w podłożu geologicznym naszego kraju albo obserwować na powierzchni w Górach Świętokrzyskich i Górach Kaczawskich.

Dopiero przełom syluru i dewonu to okres gwałtownych zmian na naszych ziemiach – to orogeneza kaledońska.

Morze ustąpiło i na znacznych obszarach doszło do wypiętrzenia się Gór Kaczawskich, Izerskich, Masyw Śnieżnika, Gór Świętokrzyskich.

Po kolejnych transgresjach i regresjach morza dochodzi w karbonie do następnej orogenezy hercyńskiej. Trwa ona około 140 milionów lat. W zachodniej i środkowej części Sudetów wystąpiły potężne intruzje magmowe a w części wschodniej silne ruchy fałdowe i wznoszące. Odmłodzeniu uległy także stare i zniszczone już wówczas przez erozję Góry Świętokrzyskie. W płytkich zapadliskach na obszarze dzisiejszej Wyżyny Śląskiej, Wyżyny Lubelskiej i w kotlinie na przedpolu Sudetów osadzały się ogromne pokłady roślinności – jest to początek tworzenia się pokładów węgla kamiennego w Polsce.

W permie okresie kończącym erę paleozoiczną większa część Polski to ląd suchy, pustynny. Część północno-zachodnia jest zalan płytkim morzem które szybko wysycha. Pozostałością permu są pokłady rud miedzi na Nizinie Śląskiej (zagłębie Głogowa, Lubina, Legnica), pokłady soli i gipsów na obszarach Polski północno-zachodniej i środkowej



Era mezozoiczna:

Era ta zaczęła się od wielokrotnych transgresji i regresji morza na obszarze dzisiejszej Polski.

Trias to okres zarówno okresy suche jak i zalewy ciepłego płytkiego morza. Ze szczątków organizmów morskich powstały pokłady wapieni i dolomitów na przedpolu Sudetów, Gór Świętokrzyskich i na Wyżynie Śląskiej.

Jura – większość obszaru Polski to morze. Osadzają się róznego rodzaju wapienie i inne skały osadowe. Obecnie można je odnaleźć w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej w Tatrach Zachodnich i Pieninach.

Kreda – to okres kolejnych transgresji i regresji morskich. Na zalanych ciepłych morzach osadzały się piaskowce, margle, gipsy i wapienie.

W kredzie ruchy górotwórcze które zastały zapoczątkowane w triasie i jurze docierają do środkowej Europy. W ich rezultacie w południowej części Polski powstaje głębokie morze. Pod koniec kredy miała miejsce orogeneza alpejska.

Szczególną odmianą wapieni pochodzących z okresu kredowego jest tzw. Kreda pisząca, skała bardzo krucha, miękka i niemal całkowicie biała.

W erze mezozoicznej wystąpiły kilkakrotne ruchy gorotwórcze jako wstęp do orogenezy alpejskiej,




Era kenozoiczna:

To najmłodsza z er – trwa od 65 milionów lat temu do dziś. Jej wpływ zatarł większość śladów po wcześniejszych epokach, a osady kenozoiczne przykryły na większej części powierzchni Polski starsze skały.

Trzeciorzęd tworzą się grube pokłady węgla brunatnego. Morze oblewające Polskę od południa zostało odcięte przez wypiętrzające się Karpaty. W gorącym klimacie morze wyschło pozostawiając pokłady soli w Wieliczce, Bochni oraz pokłady siarki w Kotlinie Sandomierskiej.

Z trzeciorzędu pochodzą również pokłady ropy naftowej i gazu ziemnego w Karpatach (Krosno, Jasło, Gorlice).

W orogenezie alpejskiej nastąpiło: wypiętrzenie się łańcuch Karpat, wypchnięcie ku powierzchni bloku skał magmowych tworzących Tatry Wysokie, wypiętrzenie wapiennych i dolomitowych Tatr Zachodnich i Pienin. Wystąpiło znaczne wypiętrzenie i potrzaskanie uskokami tektonicznymi sztywnego i starego masywu Sudetów.

Młodszy okres kenozoiku to czwartorzęd i jeszcze się nie skończył. Okres bardzo krótki ale pozostawił ślady niemal w całej Polsce.



Era Prekambryjska:

Z tej ery pochodzi fundament krystaliczny platformy wschodnioeuropejskiej, poza obszarem platformy, gnejsy prekambryjskie znajdują się w Górach Sowich.


Era paleozoiczna:

  1. kambr – piaskowce kwarcytowe Gór Świętokrzyskich i wapienie wojcieszowskie w Sudetach

  2. ordowik – ropa naftowa w niektórych częściach platformy wschodnioeuropejskiej,

  3. sylur – rudy niklu i cyny na Dolnym Śląsku, na przełomie syluru i dewonu orogeneza kaledońska, jej ślady widoczne są w części Gór Świętokrzyskich i Sudetach (Kaczawskie, Izerskie, Masy Śnieżnika), utwory orogenezy kaledońskiej wystepuja na powierzchni tylko w niektórych miejscach, utwory te zostały poważnie zniszczone i przemieszczone w wyniku późniejszych fałdowań, jest to zrozumiałe gdyż Kaledonidy nigdy nie znajdowały większych obszarów w tej części Europy, centra tych fałdowań to Wielka Brytania i Góry Skandynawskie, baza surowcowa tych obszarów jest bardzo skromna, skały osadowe łupki ilaste i piaskowce oraz wytworzone w wyniku intruzji magmowych kwarcyty i diabazy, mało zasobne są też rudy magnezu, niklu i żelaza Przedgórza Sudeckiego

  4. dewon – powstały wapienie i marmury Gór Świętokrzyskich i okolic Krakowa oraz kwarcyty w Górach Świętokrzyskich,

  5. karbon – złoża węgla kamiennego Górnego Śląska, Dolnego Śląska, od końca dewonu przez karbon i perm ma miejsce orogeneza hercyńska, powstają granity Karkonoszy, Strzegomia, Strzelina, i Tatr, z okresu formowania się hercynidów mamy wiele cennych kruszców:


  1. perm - miedź Lubina, Głogowa, Bolesławca, porfiry Krzeszowic


Era mezozoiczna:

  1. trias: wapienie i margle oraz rudy cynku i ołowiu Górnego Śląska, rejon Olkusza i Tarnowskich Gór,

  2. jura: powstały wapienie Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Tatr, Pienin, oraz rudy żelaza okolic Kielc i Częstochowy,

  3. kreda: wapienie okolic Krakowa, Lublina i Chełma oraz kreda na Wyżynie Lubelskiej, ruchy górotwórcze jako wstęp do orogenezy alpejskiej, tworzą wał kujawsko-pomorski i towarzyszące mu system niecek,


Era Kenozoiczna:


Fałdowanie alpejskie które miało swoją kulminację w trzeciorzędzie objęło całą Europę Południową. W Polsce powstają Karpaty i zapadlisko przedkarpackie. Następuje odmłodzenie Sudetów i Gór Świętokrzyskich.

Na obszarze Polski Karpaty skałdaja się z trzech jednostek: Tatry, Pieniny i Karpaty fliszowe.

Tatry są złożone z krystalicznego trzonu, obudowanego osadami mezozoicznymi i trzeciorzędowymi.

Pomiędzy nimi a Karpatami Zewnętrznymi leżą Pieniny, zbudowane ze skał jury, kredy i trzeciorzędu (głównie z wapieni, zlepieńców, piaskowców).

Karpaty Zewnętrzne są zbudowane z naprzemianległych warstw piaskowców, łupków ilastych i kredy – jest to tzw. flisz karpacki.

W wyniku działań ruchów tektonicznych, orogenezy alpejskiej powstały dwa rodzaje wielkich jednostek strukturalnych ostro rysujących się w rzeźbie naszego kontynentu:


W okresie ostatecznego formowania się Karpat na ich przedpolu powstało zapadlisko przedkarpackie wypełnione wodami morskimi. Morze w warunkach ciepłego i suchego klimatu zanika a na jego dnie powstają złoża soli kamiennej (Bochnia, Wieliczka) i gipsy. Z gipsów tworzą się w późniejszym okresie osadowe złoża siarki (Tarnobrzeg, Staszów, Szydlowiec), na przedpolu Karpat tworzą się ponadto pokłady ropy naftowej i gazu ziemnego (Gorlice, Jasło, Krosno, Mielec, Lubaczów), gipsy w Niecce Nidziańskiej




Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Budowa geologiczna Polski IIID
Budowa geologiczna Polski w zarysie
Budowa geologiczna Polski, Geologia regionalna
BUDOWA GEOLOGICZNA POLSKI, Matura, Geografia
budowa geologiczna Polski
pozycja geologiczna obszaru Polski na tle Europy, Budowa geologiczna Polski na tle budowy geologiczn
Budowa geologiczna Polski na tl Nieznany (2)
budowa geologiczna polski(1) 7TXIRTJ5TTCAOK35YY4S7TSCR5UI2PNVXRLGCPI
Budowa geologiczna Polski ogólna charakterystyka
Budowa geologiczna Polski
geologia regionalna, Budowa geologiczna Polski na tle budowy geologicznej Europy, Budowa geologiczna
Budowa geologiczna Polski
budowa geologiczna Polski