Elegia – w poezji starożytnej Grecji utwór pisany dystychem elegijnym. Forma wierszowa stanowiła główny wyróżnik e., chociaż genetycznie był to zapewne gatunek liryki żałobnej, pieśń lamentacyjna bliska trenowi, śpiewana podczas pogrzebu. W Grecji głównie Archiloch, Solon, Simonides, Kallimach. Obok e. Żałobnej były także

– miłosna

– wojenna

– polityczna

– biesiadna

– dydaktyczna

– erudycyjno – mitologiczna

W poezji rzymskiej rozwijała się zwłaszcza elegia miłosna (Propercjusz, Tibullus, Katullus, Owidiusz). W rozumieniu nowożytnym, od XVI wieku, e. To utwór liryczny o treści poważnej, refleksyjny, utrzymany w tonie smutnego rozpamiętywania lub skargi, dot. spraw osobistych lub problemów egzystencjalnych.

Oda – jeden z podst. gat. poetyckich wywodzący się z greckiej liryki chóralnej. Utwór wierszowany, najczęściej stroficzny o charakterze panegiryczno-pochwalnym lub dziękczynnym, utrzymany w patetycznym stylu.

Pieśń – najstarszy i najbardziej powszechny gatunek liryczny związany genetycznie z muzyką (tekst śpiewany do akompaniamentu muzyki + taniec). Jednak potem związek z muzyką uległ rozluźnieniu – Horacy, który nadał swoim utworom tytuł „Carmina”. W budowie utworów zostały zachowane właściwości związane z genezą gatunku:

– organizacja stroficzna

– powtarzający się ten sam układ wersów zwrotki

– tendencja do wyrazistej rytmizacji

– paralelizmy leksykalne i powtórzenia

– skłonność do paralelizmu składniowego i prostej organizacji syntaktycznej

Horacjanizm – zespół tendencji poetyckich, żywotnych w XVI – XVIII w., mający źródło w twórczości Horacego:

– refleksyjność połączona z powściągliwością i dystansem wobec przeżyć

– stoicki stosunek do świata

– upodobanie do motywów mitologicznych i bukolicznych

– liryka osobista, okolicznościowa i panegiryczna

– poetyckie rozważania nad rolą poety i sławą poetycką

– dążenie do doskonałości formy poetyckiej + prostota stylistyczna

Sonet – kanonizowany układ stroficzny wypowiedzi poetyckiej. Utwór liryczny składający się z 14 wersów zgrupowanych w 2 czterowierszach i 2 tercetach. Te pierwsze to najczęściej ujęcia narracyjne, opisowe, drugie – refleksyjne. Forma ukształtowała się w XIII w. we Włoszech (Dante, Petrarka), układ rymów abba, abba, cdc, dcd, / cde, cde. W ciągu XV i XVI wieku rozpowszechnił się w Europie i został zmodyfikowany na gruncie francuskim – zamiast trójwierszy – kombinacja dystychu i czterowiersza. Od klasycznej wersji włoskiej odbiegały również niektóre sonety angielskie.

- Sęp i Kochanowski posługiwali się głównie sonetem francuskim, ale S. również włoskim.

Strambotto – w pieśniowej poezji włoskiej pochodzenia ludowego utwór liryczny o tematyce erotycznej, czasem utrzymany w tonacji satyrycznej, składający się z 8- lub 6-wersowych strof, 11-zgłoskowe wersy.