Pojęcie Ja

Obraz siebie (samowiedza)

względnie trwały zespół przekonań (zestaw wyobrażeń), jakie człowiek posiada na swój temat.

Ludzie potrzebują adekwatnej teorii własnej osoby, aby móc przystosować się do środowiska społecznego i efektywnie funkcjonować.

Dążą do uzyskania przeświadczenia, że świat jest poznawalny i kontrolowany.

Samowiedza prowadzi do powstania bogatej w informacje
i łatwo dostępnej struktury poznawczej, często używanej do interpretacji zachowań cudzych
i własnych.

Cechy obrazu siebie

obraz siebie
jest subiektywny

ludzie przeceniają swoją umiejętność utrzymywania dobrych stosunków z innymi

60% ocenia, że mieści się
w górnych 10%

zdolności przywódcze
70% ocenia, że mieści się w 25% najlepszych,

sprawność fizyczną
60% ocenia, że mieści się w 25% najlepszych

i moralność

Ja wybiją się na plan pierwszy
w naszych myślach i pamięci:

-efekt coctail party,

-preferencja liter własnego imienia narcyzm do zwrotnych cząstek ja (Nuttin)

obraz siebie opiera się zmianom

konserwatyzm poznawczy – tendencja do poszukiwania informacji potwierdzającej istniejący już obraz samego siebie

Pojęcie Ja

struktura lub zbiór struktur poznawczych, które organizują, modyfikują i integrują funkcjonowanie podmiotu

poznawcza reprezentacja własnej osoby, która jest efektem „zaznajamiania się z samym sobą”

Schematy Ja kształtują się
w wyniku wielokrotnych podobnych kategoryzacji
i ocen zachowań dokonanych przez nas samych i innych ludzi.

Struktura Ja działa jako baza interpretowania
i kategoryzowania nowej informacji.
Markus

Jeżeli osoba ma wykształcony schemat Ja, to można oczekiwać:

*przetwarza informacje o sobie
z tej dziedziny z dużą łatwością
i pewnością,

* relatywnie lepiej pamięta własne zachowania związane
z tą dziedziną,

*przewiduje przyszłe zachowania
w tej dziedzinie,

*opiera się informacją niezgodnym z tym schematem,

*ocenia nowe informacje
z punktu widzenia zawartości schematu.

Markus

- osoby uważające siebie za niezależne odpowiadały przyciskiem „ja” na dużą część przymiotników związanych
z niezależnością i przytaczali częściej przykłady swojego niezależnego zachowania.

Bem

-schematycy męscy i żeńscy reagowali szybciej na przymiotniki męskie i żeńskie,

-w przypadku osób androgynicznych nie było różnic.

Informacje zawarte w pojęciu Ja:

1. informacje epizodyczne – zachowania czy poglądy
w określonych sytuacjach,

2. wiedza pojęciowa – wykształca się na podstawie wniosków
z przesłanek szczegółowych.

Uporządkowanie informacji zawartych w Ja:

1. Porządek opisowy –
wygląd, potencjał poznawczy, temperament, osobowość, kontakty z innymi ludźmi,

2. Porządek ewaluatywny – wartościowanie swoich cech.

Struktura wiedzy o Ja:

1. samooceny –
sądy wartościujące na temat własnej osoby,

2. standardy – sady wartościujące o charakterze normatywnym.

Geneza samowiedzy

wiedza o Ja pojawia się we wczesnej interakcji z opiekunem,
kiedy dziecko odkrywa odrębność swego istnienia od otaczającego świata (około 2 r.ż.).
Staje się coraz bardziej abstrakcyjne wraz z wiekiem.

1. Opinie innych osób na temat podmiotu,

2. Obserwacje dotyczące własnego działania i jego konsekwencji

– teoria autopercepcji Bem,

3. obserwacje dotyczące innych - porównywanie się z innymi ludźmi,

4. dane o własnych przeżyciach psychicznych – znaczenie inteligencji intrapersonalnej,

5. informacje pochodzące
z procesu kategoryzacji społecznych,

PAMIĘĆ AUTOBIOGRAFICZNA - NAJBARDZIEJ OSOBISTA FORMA LUDZKIEJ PAMIĘCI

obejmuje zdarzenia i fakty mające bezpośrednie odniesienie do naszego ja”,
jej zadaniem jest gromadzenie umysłowych reprezentacji indywidualnej przeszłości,

uwalnia nas od tyranii percepcji
i pozwala, by nasze zachowanie było kierowane wiedzą o naszej własnej przeszłości.

Swoją przeszłość konstruujemy na podstawie posiadanych schematów poznawczych: treść wspomnień jest uwarunkowana tymi schematami.

Schematy „ja”
i zadania przez nie realizowane:

*podtrzymanie poczucia własnej wartości - wymazanie rzeczy nieprzyjemnych dla „ja”,

*dążenie do spójności wewnętrznej - aktywne redukowanie sprzeczności,

*uaktualnianie „ja” - modyfikowanie treści wspomnień tak, aby pasowały one do rzeczywistości.

Postawy poznawcze wobec własnej osoby
(Robins, John)

1. Naukowiec – wykorzystuje dostępne informacje i tworzy teorię o własnej osobie i świecie, aby zrozumieć i kontrolować własne życie.

2. Poszukiwacz spójności – dąży do uzyskania spójnych przekonań o własnej osobie.

3. Polityk – widzi siebie przez pryzmat reakcji wzbudzonych
u innych ludzi.

4. Egoista – widzi siebie
i rozumie tak, jak tego pragnie.

Czy człowiek dąży do uzyskania wiedzy o sobie
i swoim środowisku?

1. Trope – ludzie są motywowani do poszukiwania danych diagnostycznych. Celem jest redukcja niejednoznaczności. Atrakcyjne jest zdobywanie informacji zarówno o zaletach, jak i wadach.

2. Swann, Sorrentino – ludzie są ukierunkowani na zdobywanie informacji ugruntowujących
ich dotychczasową wiedzę.

3. Korman – ludzie poszukują informacji, które dostarczają przesłanek do pozytywnego myślenia o sobie.

Poczucie
własnej wartości

*jest częścią obrazu siebie,
w którym mieści się ocena własnej wartości,


*zależne jest od tego, jak jednostka ocenia swoje cechy,

*wysokie poczucie wartości wpływa na pozytywne nastawienie do własnych umiejętności porozumiewania się,

*sukces w komunikacji wpływa na pozytywne wartościowanie siebie.

Cechy
porozumiewania się osób
o wysokim poczuciu wartości:

*najczęściej dobrze myślą
o innych,

*oczekują od innych akceptacji,

* korzystnie oceniają własne działania,

*dobrze funkcjonują, kiedy ktoś przygląda się ich pracy,

*nie obawiają się reakcji innych ludzi,

*zabiegają o uznanie ludzi reprezentujących wysokie standardy funkcjonowania,

*dobrze czują się w towarzystwie ludzi, których spostrzegają jako lepszych od siebie pod jakimś względem,

*są zdolni do obrony przed negatywnymi komentarzami innych.

Cechy
porozumiewania się osób
o niskim poczuciu wartości:

*najczęściej odnoszą się do innych z dezaprobatą,

*spodziewają się odrzucenia,

*niekorzystnie oceniają swoje działania,

*źle funkcjonują, kiedy są obserwowani,

*są wrażliwi na negatywne reakcje innych,

*zabiegają o uznanie ludzi mało wymagających i nisko krytycznych,

*czują się sfrustrowani wśród osób, które spostrzegają jako lepsze pod pewnymi względami,

*nie potrafią się bronić przed negatywnymi komentarzami.

Samospełniające się proroctwa
a porozumiewanie się

Samospełniające się proroctwa –

gdy ktoś oczekuje, że nastąpi określone wydarzenie
i pod wpływem przewidywań zachowuje się tak,
że zwiększa prawdopodobieństwo spodziewanego zdarzenia.

Obraz siebie

wpływa tak silnie na osobowość,
że determinuje nie tylko nasze aktualne spostrzeganie siebie,
ale i oddziałuje na nasze zachowania w przyszłości
i zachowania innych.

Rodzaje samospełniających się proroctw:

*dotyczące innych ludzi,

*dotyczące własnej osoby.

Zachowuj się jak szczęśliwy człowiek,
nawet jeżeli się tak nie czujesz, a twoje samopoczucie będzie lepsze,
ponieważ czasem zachowanie determinuje nastrój.

W jaki sposób utrzymujemy poczucie własnej wartości?

Sposób zorganizowania wiedzy Ja:
*za ważne swoje cechy uznają ludzie takie właściwości pozytywne, które posiadają
w wysokim stopniu,

*za marginesowe – te cechy pozytywne, które posiadają
w nikłym stopniu.

Mechanizmy obronne

motywowane zapominanie

- łatwiej przypominamy sobie poprawne i uwieńczone sukcesem działania

Zillig - czytano cytaty pozytywne i negatywne dla kobiet

cytaty pozytywne przypomniało:
37% mężczyzn
67% kobiet

Mischel – osoby wypełniające kwestionariusze osobowości zachowały w pamięci raczej swoje osobowościowe aktywa
niż pasywa.

Cartwright – określenia cech zgodne z samooceną przypominane były łatwiej

Projekcja

-rzutowanie stanów emocjonalnych na innych ludzi,

-spostrzeganie innych w ten sposób, aby usprawiedliwić swoje postępowanie wobec nich.

Selektywność przetwarzania informacji,

zwłaszcza tych przy których istnieje wieloznaczność interpretacyjna.

Ross, Sicoly – szacowanie
wkładu w wyniki:

pracy zespołowej – sukces 80%
małżeństwa - 75%.

Używanie zaimków.

Odrzucenie negatywnych informacji

lub pseudoakceptacja

(zaakceptowanie w takiej postaci, która nie zmieni treści przekonania o własnej pozytywnej wartości).

Obronny wzorzec atrybucji

przypisywanie przyczyn własnych sukcesów i porażek:

sukcesy przypisywane są czynnikom wewnętrznym,
porażki – czynnikom zewnętrznym.

Mechanizm rzucania kłód pod własne nogi
(strategia samoutrudnienia)

podejmowanie zabiegów uprawdopodabniających zewnętrzna atrybucję porażki
i uprawdopodabniających samo poniesienie porażki jako nieuchronne.

Podejmowane są działania mające na celu wbudowanie utrudnień w strukturę wykonywanego zadania.

Uciekają się do niej ludzie,
którzy maja wysoką,
ale niepewną samoocenę.

Strategia ułatwiania zadania innym

zabezpieczenie się przed negatywnymi informacjami związanymi z porównaniem
z inną osobą w przypadku niepowodzenia w rozwiązywaniu tego samego zadania.

Spełnianie standardów
we własnym zachowaniu

jednostka spostrzega siebie pozytywniej, gdy realizuje standardy: unikania bólu, uzyskiwania przyjemności, spełniania norm, sprawiedliwości.

Organizacja własnej aktywności zawodowej

ludzie spontanicznie wybierają te rodzaje aktywności czy ról społecznych, które dostosowane są do własnych przekonań
o sobie, własnych preferencji
i możliwości, co zapewnia im sukces w działaniu.

Organizacja własnych kontaktów społecznych

ludzie selektywnie dobierają sobie takich partnerów, którzy podtrzymują ich poczucie własnej wartości (pozytywne oceny, zgodność poglądów, umożliwienie realizacji standardów).

Selektywne porównywanie się

zazwyczaj z osobami,
które są w gorszej sytuacji.

Zapożyczanie cudzej chwały
(strategia księżyca,
świecenie blaskiem odbitym)

podnoszenie wartości własnej osoby za pośrednictwem uwypuklenia sukcesów i osiągnięć innych ludzi, z którymi jest się jakoś związanym.

Tesser – motyw utrzymywania pozytywnej samooceny wpływa na traktowanie innych za pośrednictwem dwóch procesów: zapożyczania chwały
i porównywania.

Unikanie zadań diagnostycznych
dla kompetencji

badani niepewni swoich kompetencji pragnęli jak najszybciej zakończyć badanie, którego wynik mił przynieść informacje diagnostyczne.

Generowanie przyczyn dodatkowych

mnożenie potencjalnych przyczyn, które uniemożliwiają zwycięstwo i wskazują,
że porażka nie wynika z braku umiejętności.

Spostrzeganie powszechności własnych reakcji
(efekt fałszywej jednomyślności)

kiedy ludzie zachowują się tak samo, przyczyny zachowań spostrzegane są jako zewnętrzne.

Jeżeli dużo jesz – jesteś łakomczuchem,
jeżeli wszyscy dużo jemy przyczyną jest smaczne zachowanie.
Snyder

Sposób reagowania na sygnały zagrażające poczuciu własnej wartości uzależniony jest od samooceny:

0. samoocenie wysokiej towarzyszy skłonność do posługiwania się mechanizmami represji (wyparcia),
   
   - samoocenie niskiej – skłonność do sensytywności (wrażliwość na bodźce zagrażające). Pojawia się zależność zachowań publicznych od sygnałów otrzymywanych od innych.

Wytłumaczenie po fakcie:

-redukowanie odpowiedzialności,
-usprawiedliwienie czynu.

Snyder:
- odrzucanie odpowiedzialności „to nie ja”,
- zmniejszenie odpowiedzialności „tak, ale”,
- sugerowanie powszechności „inni też”,
- deprecjonowanie ofiary
„sam sobie winien”,
-bagatelizowanie
„nie takie to złe”.

Scott, Lyman
- odwołanie się do przypadku (zbieg odpowiedzialności)
- odwołanie się do nieprzewidywalności
i braku informacji
„skąd mogłem wiedzieć”,
-odwołanie się do popędów biologicznych „czułem się tak okropnie, że...”
- poszukiwanie kozła ofiarnego

Tożsamość

zgromadzone w trakcie życia informacje, charakteryzujące się dużym znaczeniem:

-odnoście własnej osoby tożsamość osobista,
-odnośnie grupy-
tożsamość społeczna.

Jest efektem kontaktu z samym sobą i pojęciowych uogólnień odnośnie siebie.

Pozwala na zaznaczenie odrębności i poczucie stałości
w czasie i przestrzeni.

Rozwój tożsamości zakorzeniony jest w emocjonalnych i trudnych doświadczeniach.

Miarą dojrzałości jest łączenie tendencji indywidualistycznych
i społecznych.

Konstytutywną cechą tożsamości są wartości zajmujące wysoka pozycję w systemie

Poczucie kontroli osobistej nad zdarzeniami

Przekonanie podmiotu
o możliwościach bezpośredniego
i pośredniego wpływu na przebieg wydarzeń przez własne działania.

Warunki:

- przekonanie o swobodzie wyboru,

-przekonanie, że własne kompetencje i umiejętności są
na tyle duże, iż podjęte działania skutecznie wpłyną na bieg wydarzeń.

Odebranie człowiekowi swobody wyboru jest awersyjne i wzbudza motywacje do jej odzyskania -motywacja reaktancji.

Jest ona tym większa,
im ważniejsza jest sprawa,
im większe jest zagrożenie
i im częściej się ono powtarza.

Wyuczona bezradność
-uprzednie doświadczenie braku kontroli wywołuje spadek poczucia kontroli i motywacji do kontrolowania sytuacji.

Następuje spadek uczenia się
i poziomu wyników.