1.Społ i indyw wymiar małżeństwa
SPOŁ WYMIAR – fakt powstania określonych stosunków społecznych nie tylko
pomiędzy osobami, które tworzą związek małżeński, ale też między nimi i ich
związkiem a szerszymi grupami społecznymi.
INDYW WYMIAR – reprodukcja biologiczna i uprawnienia seksualne
małżonków, przekazywanie wartości kulturowych z pokolenia na pokolenie,
przekazywanie dóbr materialnych; małżeństwo jest instytucją, za pomocą
której społeczeństwa zapewniają sobie zrodzenie i wychowanie następujących
pokoleń oraz przekazanie im dziedzictwa materialnego i kulturowego.
2. Typologia małżeństw
POLIGENIA – kiedy mężczyzna posiada kilka żon
POLIANDRIA – kiedy jedna kobieta żyje z kilkoma mężczyznami
ENDOGAMIA – małż może być zawierane w ramach własnej zbiorowości
EGZOGAMIA – partneży z roznych grup
PATRYLINEARNY CHAR – dzied majątku, nazwiska, prestiżu w linii ojca
MATRYLINEARNY CHAR – dzied majątku, nazwiska, prestiżu w linii matki
PATRYLOKALNY CHAR – jeżeli żona osiedliła się w domu męża
MATRYLOKALNY CHAR – jeżeli mąż osiedlił się w domu żony
3.Instytucjonalny i grupowy wymiar rodziny;
czynniki wywierające wpływ na funkcjonowanie małżeństwa
CZYNNIKI WEWNĘTRZNE: miłość, poczucie odpowiedzialności, wspólne
dążenie do kariery, urządzenie się, dążenie do spełnienia własnych marzeń i
wyobrażeń z okresu narzeczeństwa, troska o wspólne mieszkanie, dom i
spraw podział ról, możliwość harmonijnego rozwoju osobowości, wykorzystanie
małżeństwa jako środka realizacji dążności osobistych każdego z małżonków
CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE: sankcje religijne i społeczne sprzeciwiające się
rozpadowi małże, nacisk opinii społecznej, nacisk warunków ekonomicznych
uzależniających małżonków wzajemnie od siebie
co to jest rodzina według Prof. Adamskiego
RODZINA – stanowi duchowe zjednoczenie szczupłego grona osób, skupionych
we współczesnym ognisku domowym aktami wzajemnej pomocy i opieki, oparte
na wierze w prawd lub domniemaną łączność biologiczną, tradycję rodz i społ
rodzina w ujęciu Cooley’a (z uwzgm podziału na grupy pierwotne i wtórne)
Cooley określił rodzinę, ze względu na specyfikę wewnętrznej organizacji, mianem
GRUPY PIERWOTNEJ, obejmującym też grupy sąsiedzkie, koleżeńskie i zabawowe.
Taka grupa charakteryzuje się współpracą i bezpośrednim kontaktem wchodzących
w jej skład osób (face to face) (fundamentalna rola w kształtowaniu społecznej natury
ideałów jednostki. GRUPY WTÓRNE, do których Cooley zalicza większe pod
względem liczby członków i nieoparte na bezpośredniej więzi osobistej – więź formalna,
organizacyjna, bez której nie mogą istnieć.
rodzina w ujęciu Toennisa (z uwzględnieniem podziału na wspólnotę i zrzeszenie)
Rodzina jako wspólnota:
→ wypływa z natury ludzkiej, a nie jest dziełem umowy społecznej. U jej podstaw leży
naturalny podział ludzi na dwie płci, zróżnicowanie wiekowe, popędy seksualne,
instynkt ojcowski i macierzyński
→ wymaga od swych członków integralnego zespolenia celów i dążeń,
podejmowanych dobrowolnie, a jednocześnie z poczucia wewnętrznej konieczności
→ rządzi się miłością a nie prawem, które ma tu zastosowanie jako konsekwencja
i ochrona miłości
Rodzina jako zrzeszenie:
→ ujawnia swe oblicze rozumu i woli arbitralnej. Ono leży u podstaw jej bytu,
prawnego ustanowienia
→ posiada określoną strukturę prawną, która gwarantuje jej trwałość oraz określa
w sposób formalny charakter stosunków z innymi grupami czy instytucjami
→ posiada własną organizację wewnętrzną określającą prawa i obowiązki rodzic
ów i dzieci, męża i żony, współdziałających w ramach jedności
funkcje rodziny
Funkcje istotne (pierszorzędne):
→ prokreacja → socjalizacja → funkcja miłości
Funkcje akcydentalne (drugorzędne):
→ ekonomiczna → opiekuńcza → stratyfikacyjna
→ rekreacyjna → religijna → integracyjna
Funkcje instrumentalne:
→ prokreacyjna → ekonomiczna → opiekuńcza
→ socjalizacyjna → stratyfikacyjna → integracyjna
Funkcje osobowe:
→ małżeńska → rodzicielska → braterska
co zaliczamy do struktury rodziny
Do struktur rodziny zaliczamy:
→ formy instytucjonalne tworzące małżeństwo i rządzące nimi; wiek uznany
za odpowiedni do zawarcia małżeństwa; instytucjonalne formy zawarcia
małżeństwa i jego rozwiązanie; liczba partnerów w małżeństwie i pokoleń w rodzinie
→ wzory regulujące współżycie wewnątrz rodziny oraz wyznaczające hierarchię
władzy i autorytety
→ układ wzajemnie powiązanych ról oraz charakter stosunków zachodzących
między rodzicami i dziećmi
→ struktury dziedziczenia
→ cykle/fazy życia małżeńsko-rodzinnego
4. Teoretyczne interpretacje fenomenu małżeństwa i rodziny
rodzina w ujęciu Hegla
→ rodzina: „królestwo miłości”, państwo: „królestwo prawa”
→ wolność ducha ludzkiego może się ujawnić tyko w życiu społecznym
→ Hegel definiuje rodzinę jako ucieleśnionego ducha wyzwalającego swą społeczną
naturę. Jednostka jest równocześnie podmiotem i przedmiotem. Podmiotem – bo w
rodzinie ucieleśnia się duch, przedmiotem – bo ucieleśnienia dokonuje się w konkretnej
osobie fizycznej
marksowska teoria rodziny
→ ogólna koncepcja rodziny (synteza człowieka i natury; tyle warte jest społeczeństwo
, ile warta jest rodzina; państwo nie może być rozpatrywane oddzielnie od rodziny
i społeczeństwa, a tym bardziej traktowane jako sens i cel ich istnienia
→ krytyka „rodziny burżuazyjnej” (zdarła ze stosunków rodzinnych ich tkliwie
sentymentalną zasłonę i sprowadziła je do nagiego stosunku pieniężnego; żona i
dzieci niewolnikami mężczyzny; żona jako „narzędzie produkcji”)
→ model „rodziny komunistycznej” (kobieta na równi z mężczyzną będzie miała
dostęp do wszystkich środków produkcji, a tym samym będzie miała swobodę w
podejmowaniu wszelkich decyzji)
tradycjonalistyczne ujecie rodziny
→ istota tradycjonalistów na rodzinę sprowadza się do identyfikowania jej z
podstawową formą organizacji społecznej ludzkości
→ rodzina jest bezpośrednim i naturalnym wyrazem najgłębszych dążności
naturalnych człowieka do życia w grupie
→ de Bonald – struktura trzy-elementowa (nierównościowy model struktury
społecznej): u góry władza (ojciec), u dołu poddani (dzieci), a między nimi pośrednik
(żona i matka zarazem)
rodzina w ujęciu Comte’a
→ całościowy system organiczny składa się z mniejszych, ale podobnych do
całości organicznej, systemów cząstkowych
→ rodzina stanowi pomost między jednostką a społeczeństwem; przez rodzinę
człowiek wchodzi do społeczeństwa
→ rodzina – wspólnota życia i miłości; związek ów musi być monogamiczny
i stanowić niepodzielną wspólnotę dwóch osobowości
rodzina w ujęciu socjalizmu utopijnego
→ Proudhon – stanowisko pośrednie między tradycjonalizmem, pozytywizmem
i anarchizmem w odniesieniu do problematyki małżeństwa i rodziny
→ w polityce domagał się równości, w odniesieniu do rodziny snuł koncepcje
autorytarne i hierarchiczne
→ obywatele są równi, ale partnerzy w małżeństwie nie mogą być równi, bo są
to przecież dwie odmienne istoty ludzkie, które się wzajemnie uzupełniają
rodzina w ujęciu kierunku anarchistycznego
→ anarchiści postulują tak zwaną spontaniczność społeczną, odrzucając wszelkie
formy przymusu państwowego
→ główną podstawą związku małżeńskiego jest wolne i uświadomione uczucie, a
czas jego trwania wyznacza czas trwania małżeństwa. Wszelka ingerencja władzy
państwowej w tym zakresie jest źródłem największego zła – nieładu społecznego
→ podbudowując ruch feministyczny, prowadzi walkę z tradycjonalizmem, głosi hasła
wolnej miłości i prawo do swobodnego dysponowania swoim ciałem
rodzina i małżeństwo w ujęciu teorii ewolucjonistycznych
→ podstawowa teza ewolucjonistów głosi, że małżeństwo i rodzina, jak wszystkie
inne instytucje społeczne są zjawiskiem historycznym i razem ze zmianą
ekonomicznych i społeczno-kulturowych warunków ulegają procesowi przemian
strukturalnych
→ pierwotna forma życia rodzinnego był bezład płciowy
→ 4 fazy rozwojowe:
I. bezład płciowy II. małżeństwo grupowe
III. małżeństwo parzyste IV. małżeństwo monogamiczne
rodzina i małżeństwo w ujęciu funkcjonalistów
→ wychodzili z założenia istnienia pewnych podstawowych potrzeb ludzkich – potrze
by zaspokojenia głodu, popędu seksualnego, bezpieczeństwa itp.
→ funkcjonaliści wychodzili z założenia, że należy badać istniejące w danej chwili,
a nie wymarłe już ludy pierwotne
→ monogamia jest najwcześniejszą formą małżeństwa wyprzedzającą poliginię i
poliandrię
małżeństwo i rodzina w ujęciu C. Levi – Strauss’a
→ małżeństwo i rodzina są wytworem organizacji życia społecznego
→ zakaz kazirodztwa
→ zasada pokrewieństwa i zawierania małżeństw zostały wypracowane przez czło
wieka pierwotnego dla zapewnienia integracji rodzin biologicznych z grupą społeczną
małżeństwo i rodzina w ujęciu G. Tillion
→ dwa odmienne typy społeczeństw ludzkich – społeczeństwa egzogamiczne (rzadko
rozsiane na kuli ziemskiej, zanikające, dzikie) i społeczeństwa endogamiczne
(rozmnażające się,gęsto zamieszkujące kule ziemską, nie zanikające)
→ wymiana kobiet dokonywała się za cenę integralności terytorium
→ stabilizacja demograficzna – z jednej strony opieka nad dziecie, z drugiej s
trony kontrola urodzeń
rodzina w ujęciu T. Parsonsa
→ mała rodzina nuklearna, złożona z zespolonych węzłem małżeńskim rodziców oraz
ich dzieci
→ strukturalnie różni się od rodziny preindustrialnej rozszerzonej swym odosobnieniem,
okazjonalnymi stosunkami i kontaktami społecznymi, daleko idącą zależnością od wszelkie
go rodzaju form organizacyjnych, instytucjonalnych, społecznych i zawodowych
→ z grupy produkcyjno-konsumpcyjnej przeobraża się w grupę wyłącznie konsumpcyjną
6. Typy kobiecości, typy męskości i kulturowe relacje płci
- kulturowe relacje płci – społeczne wzory interakcji między kobietami a mężczyznami
- kulturowy porządek płci
→ typy męskości są krytycznym elementem kulturowego porządku płci i nie można
ich rozumieć w oderwaniu od niego czy od towarzyszących im typów kobiecości
→ kulturowe relacje płci są efektem codziennych interakcji i praktyk
→ kulturowy porządek płci, czyli obowiązujące w całym społeczeństwie wzory relacji
władzy między mężczyznami i kobietami\
→ kulturowy reżim płci – konfiguracja relacji płci w określonym miejscu, jak szkoły,
rodzina czy wspólnota sąsiedzka
typy męskości:
→ HEGEMONICZNA – dominująca forma męskości. Inne formy męskości i kobiecości są
podporządkowane m. hegemonicznej, ale mogą też jej zagrażać.
→ WSPÓLNICZA – odnosi się do wielu mężczyzn, którzy sami nie realizują ideału m.
hegemonicznej, ale czerpią korzyści z jej dominacji w patriarchalnym porządku społecznym.
→ HOMOSEKSUALNA – jest napiętnowana i zlokalizowana na samym dole hierarchii mężczyzn.
W dominującym kulturowym porządku płci homoseksualiści są często postrzegani jako
przeciwieństwo „prawdziwego mężczyzny”, którego ucieleśnia m. hegemoniczna.
Typy kobiecości:
→ EMFATYCZNA – jest ważnym dopełnieniem m. hegemonicznej, bo jest zorientowana na
zaspokajanie interesów i potrzeb mężczyzn
→ BUNTOWNICZA – odrzucają konwencjonalne normy kobiecości i przyjmują wyzwolony
styl życia i tożsamości. Feminizm i lesbijstwo to przykłady k. buntowniczej, niepodporządkowanej
dominującej m. hegemonicznej.