BIOLOGIA-PRZYGOTOWANIE DO SPRAWDZIANU

1)WYDALANIE- usuwanie na zewnątrz z organizmu niepotrzebnych i szkodliwych substancji przemiany materii

2)DROGI, KTÓRYMI SĄ WYDALANE Z ORGANIZMU:

-MOCZNIK-układ wydalniczy, skóra

-SÓL-układ wydalniczy, skóra

-DWUTLENEK WĘGLA - układ oddechowy, skóra

3)Pojęcia:

-Mocznik- związek chemiczny ,główny azotowy produkt przemiany białek wydalany z organizmu człowieka

-mocz pierwotny - mocz powstający w wyniku filtracji w kłębuszkach nerkowych ,zawiera bardzo dużo wody oraz szkodliwe,a także potrzebne składniki organizmowi.

-mocz ostateczny - mocz spływający do miedniczki nerkowej, zagęszczony i o optymalnym składzie.

4)Budowa układu wydalniczego człowieka:

Układ wydalniczy człowieka składa się z następujących elementów:

- nerek,

-oraz dróg moczowych : - moczowodów, - pęcherz moczowego, - cewki moczowej,

Mocz powstaje w nerkach, skąd jest odprowadzany moczowodami do pęcherza moczowego. Ośrodek regulujący odruchowy skurcz pęcherz moczowego i wydalanie moczu znajduje się w krzyżowej części rdzenia kręgowego.

Ośrodek ten podlega nadrzędnym ośrodkom kory mózgowej, dlatego też oddawanie moczu jest procesem świadomym.

5)

-Nerki leżą w tylnej części jamy brzusznej, po obu stronach kręgosłupa od ostatniego kręgu piersiowego do drugiego lędźwiowego (prawa nieco niżej). Miąższ nerki stanowi od zewnątrz jaśniejsza kora, głębiej położony jest rdzeń utworzony z piramid nerkowych, między które wnika kora w postaci tzw. słupów nerkowych. Piramidy uchodzą do kielichów, które z kolei tworzą miedniczkę nerkową.

-Pęcherz moczowy jest nieparzystym zbiornikiem moczu o bardzo rozciągliwych, silnie umięśnionych ścianach. Objętość wypełnionego pęcherza wynosi nawet około 800ml, a po opróżnieniu zaledwie kilkadziesiąt.

-moczowody-rurki zbudowane z mięśni gładkich wyprowadzające mocz z miedniczki nerkowej do pęcherza moczowego

6)

-Nefron jest podstawową jednostką strukturalną i funkcjonalną nerki. W jednej nerce człowieka występuje około miliona nefronów. Nefron składa się z: ciałka nerkowego zbudowanego z kłębuszka naczyń włosowatych (tzw. sieć dziwna) otoczonych torebką Bowmana , od której odchodzi kanalik kręty I rzędu (proksymalny), pętla Henlego, następnie kanalik kręty II rzędu (dystalny) stanowiący końcowy odcinek nefronu uchodzący do kanalika zbiorczego.

7)Powstawanie moczu:

- Nerka jest miejscem powstawania moczu. Mocz powstaje w wyniku trzech procesów:

* filtracji kłębuszkowej,

* resorpcji kanalikowej,

* sekrecji kanalikowej.

8)DIALIZA-metoda oczyszczania krwi, gdy nerki odmówią posłuszeństwa. Sprawowana jest poza organizmem człowieka za pomocą sztucznej nerki. Zabieg ten umożliwia usunięcie większości szkodliwych produktów przemiany materii, takich jak np. mocznik.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

9)Układ krwionośny i limfatyczny tworzą układ krążenia

10)Naczynia limfatyczne uchodzą do naczyń krwionośnych

11)Krew składa się z : 55% osocza a 45% to krwinki (gł. czerwone)

12)

-Osocze - jasna substancja zbudowana z wody (90%), soli mineralnych i innych związków chemicznych

-surowica- osocze pozbawione włóknika (fibryny)

-fibrynogen - białko osocza krwi

13) KRWINKI CZERWONE (ERYTROCYTY) 3,5 - 5,5 mln/1mm 3

-duże, - w kształcie dwóch krążków albo dwuwklęsłych soczewek, - wypełnione hemoglobiną, - transportują tlen do komórek ciała, - gdy erytrocyty są niedojrzałe to posiadaja jądro ale jak osiągną dojrzałośc to jądro te znika (są bezjądrowe), - powstają w szpiku czerwonym ,

14) KRWINKI BIAŁE (LEUKOCYTY) 4,5 - 11tys./1mm 3

-duże, - posiadają jądro , - powstają w szpiku kostnym , - pełnią funkcję ochrony organizmu przed drobnoustrojami chorobotwórczymi , - mają zdolnośc ruchu wypełzając z naczyń krwionośnych

GRUPY LEUKOCYTÓW:

-limfocyty (kuliste komórki o dużych jądrach)

-granulocyty (leukocyty o cytoplazmie z wieloma ziarnami)

-monocyty (makrofagi) największe leukocyty o amebowatych komórkach pełzających)

15) TROMBOCYTY (PŁYTKI KRWI) - 150 - 450 tys/1mm 3

-małe, - fragmenty komórek szpiku kostnego , - zapobiegają krwotokom , - uczestniczą w procesie krzepnięcia krwi

16) ETAPY PROCESU KRZEPNIĘCIA KRWI

a) Nastąpiło uszkodzenie naczyń krwionośnych

b) Płytki krwi otaczają uszkodzone naczynie krwionośne

c) Płytki krwi uwalniają substancję powodującą skurcz naczynia krwionośnego

d) W okolicy uszkodzonego naczynia krwionośnego zachodzi wiele reakcji chemicznych z udziałem enzymów powstałych dzięki uaktywnieniu się płytek krwi

e) Powstają nici fibryny tworzące mocno splecioną siec

f) Komórki krwi zatrzymują się w sieci z fibryny ,tworzy się skrzep

17) FUNKCJA KRWI : bierze udział w teromregulacji

18) Limfa - płyn składający się z osocza i białych krwinek zapewniający dostarczenie krwi i innych substancji do i z komórek.

19) FUNKCJA LIMFY : chroni przed zakażeniem

20) Dorosły człowiek ma w swym organizmie przeciętnie 5 dm 3 krwi i aż 15 dm 3 limfy

21) HEMOGLOBINA

-białko występujące w krwinkach zawierające atomy żelaza

-nadaje erytrocytom czerwoną barwę

-ma zdolnośc nietrwałego wiązania krwi

-gdy hemoglobina łączy się z tlenem tworzy oksyhemoglobinę

22) Krew i limfa stanowią równowagę wewnętrzną organizmu

WAŚCIWOŚCI KRWI, BUDOWA I PRACA SERCA:

1).Równowaga wewnętrzna organizmu jest zachowana jeśli skład chemiczny płynów ustrojowych i temperatura są stałe i niezmienne.

2).Czynniki przyczyniające się do zachowania równowagi krążenia krwi i limfy:

a) transportowanie przez krew i limfe różnych substancji.

b) utrzymanie, stałej temperatury ciała dzięki krwi, która zwalcza bakterie,wirusy powoduje krzepnięcie.

3).Badanie morfologiczne - badanie krwi, które spełnia diagnostycznośc określa liczbę poszczególnych rodzajów krwinek.

4). -Gdy w krwi jest zbyt mała liczba leukocytów występuje podejrzanie białaczki.

-Gdy w krwi jest zbyt mała liczba erytrocytów występuje podejrzanie anemia (niedokrwistośc)

Anemia - Choroba spowodowana niedobrem tlenu i spadkiem liczby erytrocytów.

-Gdy w krwi jest zbyt mała liczba trombocytów występuje podejrzenie o hemofilię.

Hemofilia - choroba upośledzająca proces krzepnięcia krwi.

5).Grupa krwi zależy od obecności lub braku antygentu na powierzchni erytrocytów (czyli białek na krwinkach czerwonych)

-Grupy krwi układu ABO:

A,B,AB,O

-Ludzie mają krew albo Rh+(85%)lub Rh-.

6).Transfuzja (przetoczenie)-uzupełnienie ubytku krwi z organizmu spowodowane wypadkiem , chorobą lub operacją.

Autotransfuzja - podanie pacjentowi jego własnej krwi.

7).Serce - narząd , dzięki któremu krew jest tłoczona do naczyń krwionośnych , w których krąży po całym organizmie.

- Praca serca jest automatyczna i polega na skurczach i rozkurczach dzięki rozrusznikowi.

-Znajduje się w klatce piersiowej w śródpiersiu pod mostkiem i żebrami.

-Ma wielkośc zaciśniętej pięści.

-Waży około 300 g.

-Porównywany do pompy.

-Krew krąży w sercu tylko w jednym kierunku.

-Praca serca nie podlega woli człowieka.

-Zbudowany jest z tkanek mięśniowych sercowych.

8).Cykl pracy serca, któremu towarzyszą impulsy elektryczne

a)krew z przedsionków jest tłoczona do komór.

b)krew z przedsionków wypełnia komóry.

c)krew z komór jest tłoczona do tętnic.

d)krew napływa do przedsionków.

9).Graficznie obraz impulsów elektrycznych można odczytac za pomocą elektrokordiogramu (EKG), dzięki któremu można ocenic pracę serca.

10).Serce jest oplecione siecią naczyń wieńcowych , dzięki którym do serca dostają się niezbędzne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze (tlen i inne).

11)Aorta tętnica główna, swój początek bierze z lewej komory serca.

NACZYNIA KRWIONOŚNE, OBIEGI KRWI

1) PODZIAŁ NACZYŃ KRWIONOŚNYCH :

- TĘTNICE,

- ŻYŁY,

- NACZYNIA WŁOSOWATE -> TĘTNICZE I ŻYLNE

2) CECHY:

-TĘTNICA - mocne, grube ściany, - gruba warstwa mięśniowa, -wysokie ciśnienie krwi

-ŻYŁA - cieńkie,delikatne ściany, - cieńka warstwa mięśniowa, - posiadają zastawki

-NACZYNIA WŁOSOWATE - najcieńsze, delikatne naczynia o jednowarstwowej ścianie

3) UKŁAD KRWIONOŚNY CZŁOWIEKA JEST ZBUDOWANY Z SERCA, ŻYŁ, TĘTNIC I NACZYŃ WŁOSOWATYCH

SIEC NACZYŃ KRWIONOŚNYCH CZŁOWIEKA TWORZY DWA OBIEGI:

4) OBIEG MAŁY (ZWANY PŁUCNYM) :

-zaczyna się w prawej komorze a kończy w lewym przedsionku serca

-jego zadaniem jest odprowadzenie do płuc CO2 a pobranie z płuc O2

5) OBIEG DUŻY (ZWANY OBWODOWYM) :

-zaczyna się w w lewj komorze serca a kończy w prawym przedsionku serca

-jego zadaniem jest dostarczenie O2 komórkom ciala ,a odebranie z nich CO 2

6)

- FUNKCJA ŻYŁ : PROWADZĄ KREW DO SERCA

- FUNKCJA TETNIC : WYPROWADZAJĄ KREW Z SERCA POD DUŻYM CIŚNIENIEM

- FUNKCJA NACZYŃ WŁOSOWATYCH TĘTNICZYCH : DOPROWADZAJĄ KREW DO KOMÓREK CIAŁA

- FUNKCJA NACZYŃ WŁOSOWATYCH ŻYLNYCH : ODPROWADZAJĄ KREW PO WYMIANIE GAZOWEJ ZACHODZĄCEJ W KOMÓRKACH CIAŁA

UKŁAD ODPORNOŚCIOWY:

1)FUNKCJE UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO:

-CZYNNIKI ZEWNĘTRZNE: ochrona przed drobnoustrojami chorobotwórczymi

-CZYNNIKI WEWNĘTRZNE: ochrona przd uszkodzonymi komórkami

2)UKŁAD ODPORNOŚCIOWY OBEJMUJE:

rozproszone po całym organizmie narządy i naczynia limfatyczne oraz krążące w nich leukocyty. Narządy immunologiczne to: grasica, szpik kostny, migdałki, węzły limfatyczne(chłonne) i śledziona.

3)KRWINKAMI ODPOWIEDZIALNYMI ZA OBRONĘ ORGANIZMU SĄ LEUKOCYTY. Niektóre z nich tzw. Fagocyty, do których należą makrofagi posiadają zdolnośc do fagocytozy, czyli pochłaniania komórek. Bardzo ważną grupą leukocytów są limfocyty, z których można wyróżnic limfocyt B oraz T.

*LIMFOCYTY B mają zdolnośc do wytwarzania przeciwciał,

*LIMFOCYTY T dzielą się na:

-LIMFOCYTY T POMOCNICZE-kierują całą reakcją odpornościową,

-LIMFOCYTY T CYTOTOKSYCZNE- zdolne do zabijania zakażonych lub nieprawidłowych komórek,

-LIMFOCYTY T SUPRESOROWE- stopniują wygaszanie reakcji odpornościowej.

4) ANTYGEN- jest każdą cząsteczką obcą dla organizmu rozpoznawaną przez układ odpornościowy. Antygenami są zwykle białka. Obce Antygeny wywołują reakcję obronną.

5)ETAPY REAKCJI ODPORNOŚCIOWEJ:

a) Pochłonięcie próbek obcych antygenów przez wyspecjalizowane komórki,

b)Tnięcie antygenu na drobne fragmenty

c)Rozpoznanie fragmentów obcych antygenów w organizmie

d)Pobudzenie aktywności różnych innych komórek układu odpornościowego m.in. limfocytów B produkujących przeciwciała

e)Następuje podział komórek, tworzący w ten sposób armie limfocytów B gotowych do działania.

6)PRZECIWCIAŁA - cząsteczki białek wytworzone przez limfocyty B, których kształt jest dopasowany do kształtu konkretnego antygenu.

7)-IMMUNOLOGIA - nauka zajmująca się układem odpornościowym.

-PAMIĘC UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO(PAMIĘC IMMUNOLOGICZNA)- zapewnia nam, że na niektóre choroby choruje się tylko raz, np. ospa, odra, świnka, itd.

8) SZCZEPIONKA - zawiesina zabitych lub osłabionych drobnoustrojów chorobotwórczych lub ich fragmentów nieszkodliwych dla zdrowia. Podaje się je w celu wywołania odporności na określoną chorobę.

9)SUROWICA ODPORNOŚCIOWA- roztwór przeciwciał wiążących się z cząsteczkami określonego antygenu neutralizując toksyny.

10) RATUNKIEM DLA WIELU OSÓB JEST PRZESZCZEPIENIE NARZĄDU. WARUNKIEM PRZESZCZEPU JEST ZGODNOŚC TKANKOWA ANTYGENÓW GŁÓWNEGO UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO.

11) W WYNIKU ZMIAN W GENACH(MUTACJI)POWSTAJĄ KOMÓRKI NOWOTWOROWE NIEUSTANNIE PATROLOWANE PRZEZ LIMFOCYTY T CYTOTOKSYCZNE.

12) KONFLIKT Rh MOŻE BYC NIEBEZPIECZNY DLA PŁODU I NOWORODKA.

13) ALERGIA - jest przejawem zbyt silnej reakcji układu odpornościowego przeciwko alergenom.

14) WALKA UKŁADU ODPORNOŚCIOWEGO Z CZYNNIKIEM ZAKAŹNYM(PATOGENEM):

*WALKA Z BAKTERIAMI:

- Układ immunologiczny walczy z nimi za pomocą przeciwciał i komórek fagocytujących.

- Bakterie atakują komórki z zewnątrz, np. wydzielając jad.

*WALKA Z WIRUSAMI:

- Układ immunologiczny walczy z nimi za pomocą limfocytów T cytotoksycznych, które mają zdolnośc do zabijania komórek organizmu zakażonych wirusami.

- Wirusy wnikają do komórek organizmu i tam się namnażają, po czym atakują organizm.

*WALKA Z PASOŻYTAMI WIELOKOMÓRKOWYMI:

- Układ immunologiczny walczy z nimi za pomocą przeciwciał, które oblepiają pasożyta, a następnie atakują go komórki mające zdolnośc uszkadzania powierzchni ciała pasożyta.

UKŁAD HORMONALNY:

1)-Układ Hormonalny wraz z nerwowym i odpornościowym pełni funkcję regulacyjną czynności życiowych organizmu

-Działanie układu hormonalnego opiera się na wydzielaniu cząsteczek hormonów do celu za pośrednictwem krwi.

2)-Gruczoły dokrewne(wewnętrznego wydzielania)- gruczoły produkujące hormony, które nie mają przewodów wyprowadzających, lecz wydziela hormony bezpośrednio do krwi.

3)-Hormony- związki chemiczne wydzielane przez gruczoły dokrewne w niewielkich iościach lecz o bardzo silnym działaniu.

4)-Narządy układu hormonalnego człowieka są rozproszone po całym organizmie. Należy do nich: przysadka mózgowa, tarczyca i przytarczyce, grasica, nadnercza, trzustka, jajniki lub jądra.

5)HORMON-GRUCZOŁ-FUNKCJE

-hormon wzrostu-przysadka mózgowa-pobudza organizm do wzrostu,

-oksytocyna-przysadka mózgowa-skurcze macicy, wydzielanie mleka,

-wazopresyna-przysadka mózgowa-zagęszczanie moczu w nerkach,

-hormon pęcherzykowy i luteinizujący-przysadka mózgowa-reguluje cykl miesiączkowy,

-tyroksyna-tarczyce-przyspiesza metabolozm,

-parathormon-przytarczyce-odpowiada za gospodarkę wapniowo-fosforanową,

-kortykosteroidy-kora nadnerczy-reguluje gospodarkę wodną i mineralną

-adrenalina-rdzeń nadnerczy-hormon walki i ucieczki

-insulina-trzustka-obniża poziom cukru we krwi,

-glukagon-trzustka-rozkład glikogenu na glukozę,

-testosteron-jądra-kształtowanie cech męskich,

-estrogeny i progesteron-jajniki-kształtowanie cech żeńskich,

6)Antagonistyczne(przeciwstawne)działanie insuliny i glukagonu:

insulina powoduje zmniejszenie stężenia glukozy we krwi, a glukagon prowadzi do jego zwiększenia, dzięki nim wszystkie komórki organizmu otrzymują odpowiednią ilośc glukozy.

7)Nadmiar lub niedobór hormonów wywołuje różne schorzenia m.in.

-gigantyzm- nadmiar hormonu wzrostu,

-karłowatośc- niedobór hormonu wzrostu,

-wole- niedoczynnośc tarczycy

-tężyczka- niedoczynnośc przytarczyc, objawiająca się drgawkami, odrętwieniami itp.

-cukrzyca typu I -wynika z niedoboru insuliny czego konsekwencją jest nadmierne stężenie glukozy we krwi po posiłku.