Byt każdej istoty żywej jest zależny od innych organizmów. Większość zwierząt i roślin przystosowała się do życia w określonych typach środowisk, które są ogólnie nazywane ekosystemami. Pomiędzy żyjącymi tam organizmami istnieją skomplikowane zależności. Pojęcie ekosystemu może służyć do określenia środowisk wielkich i małych. Całą naszą planetę możemy traktować jako jeden wielki ekosystem. Ekosystem to układ ekologiczny obejmujący żywe organizmy i środowisko nieożywione, w którym bytują organizmy oraz wzajemne między nimi powiązania. W środowisku naturalnym, gdzie nie ma ingerencji człowieka, ekosystem zawsze występuje w równowadze. Stabilność środowiska jest tym trwalsza, im bogatszy jest skład gatunkowy danego ekosystemu. Zjawisko to jest powszechne w przyrodzie, a jego zaburzenia powoduje jedynie człowiek przez swoją działalność gospodarczą. Działania destrukcyjne prowadzone przez ludzi nabierają z dnia na dzień coraz większego znaczenia. W odróżnieniu od innych istot żyjących na naszym globie człowiek może całkowicie lub częściowo zmieniać środowisko naturalne, w którym żyje i wpływać na wszystko co jego dotyczy. W ciągu ostatnich wieków człowiek prowadził akcje niszczenia i pustoszenia środowiska w celu dostosowania go do swoich rosnących potrzeb, dążąc do ulepszania swojego codziennego życia. Niestety, im bardziej złożone i bogate są ekosystemy tym wolniej i trudniej odnawiają się po zniszczeniach, niektóre nawet mogą się już nigdy nie odrodzić. Przekształcanie środowiska, choć miało miejsce od początku pojawienia się człowieka na Ziemi, to w chwili obecnej powoduje takie zakłócenia równowagi w przyrodzie, które prowadzą do pogarszających się warunków życia w skali globalnej. Podejmuje się obecnie wiele działań w kierunku ochrony środowiska, poszukuje się skutecznych sposobów zapobiegania ujemnym następstwom niszczenia przyrody. Zadaniem nadrzędnym staje się walka o zachowanie równowagi ekologicznej w przyrodzie, która polega na zgodności w relacjach człowiek – środowisko na tyle, by intensywna działalność człowieka służąca realizacji jego celów nie powodowała degradacji środowiska przyrodniczego i zaburzeń w jej funkcjonowaniu. Warunkiem istnienia trwałej równowagi ekologicznej jest dopasowanie szybkości wprowadzanych przemian do tempa dostosowania się do nich środowiska. Aby nie naruszyć równowagi naturalnej środowiska prowadzi się racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi – postępowanie w przypadku każdego elementu środowiska czy rodzaju zasobów jest różne i uwzględnia ich specyfikę. Wprowadza się rolnictwo alternatywne, tzn. prowadzi taką działalność rolniczą, która ma na celu produkcję roślin uprawnych bez stosowania nawozów mineralnych i chemicznych środków ochrony roślin, wykorzystującą jedynie naturalne nawozy organiczne i ekstrakty roślinne. Takie rolnictwo nastawione jest na produkcję tzw. zdrowej żywności. Odpowiednio też wykorzystuje się zasoby wodne. Większą część zasobów wodnych można wykorzystać gospodarczo tak, by nie spowodować naruszenia równowagi ekosystemu. Niektóre ekosystemy są bardzo stabilne i istnieją niemal nieprzerwanie. Warunki środowiskowe nie ulęgają zmianom, roślinność rośnie w stałym tempie i liczebność populacji zwierząt utrzymuje się na jednakowym poziomie. W innych jednak ekosystemach zachodzą gwałtowne zmiany, których wynikiem są cykliczne zmiany liczebności roślin i zwierząt. Obraz zależności w ekosystemach uzależniony jest także od zdolności organizmów do przemieszczania się. Ekosystemy nie istnieją w całkowitej izolacji, a byt wielu z nich zależny jest od energii wytworzonej w innym miejscu. Energia ma największe znaczenie w ekosystemach. Życie biologiczne trwa dzięki energii, a źródłem największej ilości energii koniecznej do podtrzymania życia jest słońce. Energia promieni słonecznych stoi u podstawy istnienia prawie wszystkich ekosystemów. Ekolodzy wzywają dziś do ochrony naturalnych zasobów i do ochrony życia przyrodniczego, gdyż cała harmonia i przetrwanie ludzkiego gatunku jest od tego zależne.

W ciągu swej krótkiej historii człowiek zmienił w sposób zasadniczy oblicze świata. W odróżnieniu od innych istot może on z mniejszymi lub z większymi trudnościami zmieniać całkowicie lub częściowo środowisko naturalne, w którym żyje i wpływać na wszystko. Zmienił on puszczę w pola uprawne, pustynie w stepy, bagna w sady.



Ale czy zawsze wpływ człowieka na ekosystemy był tak duży i znaczący?

W czasach prehistorycznych człowiek żył w niemal całkowitej zgodzie z naturą. Ilość ludności nie przekraczała 200 tys. Polowali tylko i wyłącznie na własne potrzeby (wyżywienie i skóry) i zabijali osobniki słabe. Mieszkali w grotach. Lecz z czasem populacje się zwiększały i razem z nimi ich potrzeby. Człowiek rozwijał się, wyszedł z jaskiń i zaczął mieszkać w szałasach, uprawiać ziemię. Rozwinął się handel i ludy przestały być koczownicze, lecz osiedliły się na stałe. Powstały starożytne cywilizacje takie jak: Babilon, Egipt, Mezopotamia, Indie, Rzym i Grecja. Przyroda była coraz bardziej wykorzystywana; wycinano lasy by budować wsie, w późniejszych wiekach zaczęto wykorzystywać dobra natury spoczywające pod powierzchnią ziemi. W XVI w naszej ery rozpoczął się zgubny dla natury proces kolonizacji Ameryk. Masowo wycinano lasy w Ameryce środkowej i południowej, aby zakładać plantacje tytoniu i kawy. Miasta był budowane z kamienia. Populacja ludzka ciągle rosła, a rośliny i zwierzęta nie były już tylko wykorzystywane do celów spożywczych, lecz również do ozdoby, polowano dla sportu i zabawy.

A teraz jest nas około 6 mld na całej Kuli Ziemskiej. Niedługo dojdzie do tego, że środowisko nie będzie mogło zagwarantować nam warunków do życia.



Niszczymy lasy. Każdego roku karczuje się pod uprawy lub ścina na opał lasy tropikalne i innego rodzaju lasy na obszarze równym powierzchni Walii. Lasy produkują tlen, którym oddychamy, chronią gleby przed wymywaniem, magazynują wodę i są siedliskiem dla milionów stworzeń.

Bezmyślnie zabijamy zwierzęta. Ponad 50 milionów zwierząt zabija się rocznie na skóry. Słonie giną tylko dlatego, że ludzie cenią sobie ich kły, podobnie jak rogi nosorożców. Ptaki, ryby i gady trafiają do sklepów zoologicznych, w których sprzedaje się je jako zwierzęta do hodowania w domu. Miliony ptaków wędrujących pada łupem myśliwych i kłusowników.

Niszczymy środowisko naturalne. Każdego roku tysiące kilometrów kwadratowych torfowisk jest wysuszane po to, aby uzyskać ziemię pod uprawy.

Stosujemy pestycydy. Światowa produkcja pestycydów, czyli chemicznych środków chroniących rośliny, sięga blisko 3 miliony ton i ciągle rośnie. Pestycydy zwiększają, co prawda produkcję żywności, ale mogą stać się główną przyczyną wymierania dziko żyjących roślin i zwierząt. Pestycydy zanieczyszczają wodę pitną oraz żywność, które w wielu rejonach świata są nimi poważnie skażone.

Prowadzimy działania powodujące erozję gleb. Około 25 miliardów ton gleb znika każdego roku na skutek erozji, którą znacznie przyspieszają wylesienia, nadmierne wypasanie i używanie nawozów sztucznych zamiast naturalnych (obornika). W Europie nadmierną erozją dotknięte są obszary wynoszące blisko 140 000 km2.

Te działania prowadzą tylko do tego, aby podnieść standardy życia człowieka. Nie dbamy o przyrodę i „matkę naturę”, nie dostrzegamy błędów jakie popełniamy, lub dostrzegamy je za późno...



Poziom zaludnienia nie jest zagrożeniem (jeszcze) dla środowiska. Przyroda jest w stanie do samoregeneracji, lecz nie należy jej w tym przeszkadzać. Nie możemy doprowadzić do nieodwracalnych w skutkach działań.



Aby zapobiec ujemnym wpływom człowieka na ekosystemy powinniśmy stosować racjonalną gospodarkę, która polega na odzyskaniu części surowców i materiałów, które można wykorzystać wielokrotnie (dobrym przykładem jest papier, który jest oddawany na makulaturę). Wiele państwa współpracuje ze sobą, aby doprowadzić do odnowienia się niektórych ekosystemów, niektóre państwa natomiast pomagają innym (słabiej rozwiniętym pod względem ochrony środowiska) w przystosowaniu się do pewnych norm. Polska przed wstąpieniem do Unii Europejskiej będzie musiała spełniać wymagania związane z ekologią. Jednym z projektów w którym Polska bierze udział jest program o nazwie CORINE (Coordination of Information on the Environment), którego celem jest ochrona dziedzictwa przyrody. Projekt ten jest wspierany przez Unię Europejską i Organizację Narodów Zjednoczonych. Tego typu działania i współpraca jest jak najbardziej wskazana. Możemy choć w części „zrefundować” przyrodzie szkody, które jej wyrządziliśmy.