Lupa, układ optyczny służący do uzyskiwania powiększonych obrazów przedmiotów znajdujących się w bliskiej odległości. W najprostszym przypadku zbudowana jest z jednej soczewki skupiającej, zaopatrzonej w uchwyt. Obraz oglądanego przedmiotu powstaje w tzw. odległości dobrego widzenia 250mm

Lupa tworzy obraz przedmiotu pozorny, prosty, powiększony.

Stosuje się lupy zawierające dwie soczewki (lupa achromatyczna, achromat) lub trzy soczewki (lupa aplanatyczna, aplanat), istnieją ponadto tzw. telelupy oraz lupy stereoskopowe (dwuokularowe) zbudowane z lornetki ze specjalną nasadką pryzmatyczno-soczewkową.

Luneta, przyrząd optyczny w formie rury zakończonej z jednej strony obiektywem refrakcyjnym (tj. soczewkowym), a z drugiej strony okularem.

Lunety służą głównie do obserwacji odległych przedmiotów. Składają się, podobnie jak większość optycznych przyrządów wizualnych, z dwóch podstawowych części: obiektywu i okulara, osadzonych współosiowo na przeciwległych końcach metalowej rury. Długość rury jest tak dobrana, aby ognisko obrazowe obiektywu pokrywało się z ogniskiem przedmiotowym okulara. Luneta jest zatem układem bezogniskowym, tzn. że równoległa wiązka światła wchodząca do lunety wychodzi z niej również jako równoległa. Rozmiary obrazu otrzymywanego za pomocą lunety nie są większe od rzeczywistych rozmiarów przedmiotu; działanie jej polega jedynie na powiększeniu kąta widzenia pod jakim patrzymy na przedmiot, czyli na pozornym zbliżeniu przedmiotu do obserwatora. Powiększeniem lunety nazywa się stosunek kąta, pod jakim patrzymy na przedmiot przez lunetę, do kąta pod jakim widzimy tenże przedmiot okiem nieuzbrojonym.

Istnieją dwa zasadnicze rodzaje lunet soczewkowych: luneta Keplera i luneta Galileusza. Różnica pomiędzy nimi polega na tym, że pierwsza ma okular dodatni i daje obraz odwrócony, natomiast druga ma okular ujemny i daje obraz prosty. Z tego powodu luneta Galileusza nie nadaje się do pomiarów, gdyż nie można umieścić w niej płytki ogniskowej.

Mikroskop – służy do otrzymywania silnie powiększonych obrazów małych przedmiotów. Podobnie jak w przypadku lunety astronomicznej, w skład najprostszego mikroskopu wchodzą dwie soczewki zbierające, obiektyw o krótkiej ogniskowej tworzący obraz pośredni (rzeczywisty, odwrócony i powiększony), oraz okular, który pozwala na dalsze powiększenie tworząc obraz pozorny, powiększony i prosty.

Mikroskop jest zbudowany z:

okularu, który służy do powiększenia obrazu tworzonego przez obiektyw mikroskopu,

tubusa, który służy do formowania powiększonego obrazu pośredniego,

śruby makrometrycznej, która służy do wstępnej regulacji odległości,

śruby mikrometrycznej, która służy do ustalenia ostrości,

rewolweru, który umożliwia prostą zmianę obiektywu,

obiektywów, które zbierają światło wychodzące z przedmiotu i tworzą jego powiększony obraz pośredni,

kondensora, który koncentruje światło formując z niego stożek,

lusterka, które służy do naświetlania badanego obiektu;