Ćwiczenia i zabawy rozwijające i usprawniające percepcję i pamięć słuchową oraz koordynację słuchowo-ruchową

Słuch jest zdolnością odbioru dźwięków. Odbiór słyszanych dźwięków jest możliwy dzięki analizatorowi słuchowemu, który składa się z: receptora odbierającego bodźce słuchowe (ucho) i przekazującego je na pobudzenia nerwowe; drogi słuchowej doprowadzającej pobudzenia nerwowe do mózgu; korowej części analizatora (miejsce dokonywania analizy i syntezy bodźców słuchowych); oraz nerwów odśrodkowych przekazujących impulsy do mózgu.

Podstawowym warunkiem prawidłowego rozwoju spostrzeżeń słuchowych jest anatomicznie nieuszkodzony i funkcjonalnie sprawny analizator słuchowy (odpowiedzialny za słuch fizyczny), z kolei prawidłowa identyfikacja dochodzących do mózgu bodźców słuchowych jest warunkiem rozwoju mowy (tzw. Słuch językowy).

Ćwiczenia zostały podzielone na cztery etapy.

Etap 1- ma na celu stymulowanie percepcji słuchowej, czyli ćwiczenia wrażliwości słuchowej z zakresu rozpoznawania dźwięków naturalnych, dźwięków pochodzących z otoczenia.

Etap 2- zawiera ćwiczenia rozwijające i doskonalące umiejętność odbioru, rozpoznawania, a także naśladowania odgłosów i dźwięków występujących w najbliższym otoczeniu. Są to odgłosy naturalne, wydawane przez zwierzęta, pojazdy itp., a także dźwięki wytwarzane sztucznie, celowo przez człowieka.

Etap 3- to utrwalenie i kontynuacja ćwiczeń rozwijających słuch fizyczny i muzyczny oraz koordynację słuchowo-ruchową. Ćwiczenia na tym etapie rozwijają umiejętność rejestrowania dźwięku, zapamiętywania go, a następnie identyfikowania.

Etap 4- ćwiczenia te mają na celu opanowanie przez dziecko umiejętności bezpośrednio przydatnych w nauce czytania i pisania.

Przykładowe zestawy ćwiczeń i zabaw:

ETAP 1

- Wysłuchiwanie i rozpoznawanie dźwięków naturalnych:

.Wysłuchiwanie dźwięków naturalnych dochodzących z najbliższego otoczenia;

.Identyfikowanie ich ze wskazaniem;

.Przyporządkowanie słyszanego dźwięku do obrazka.

- Rozpoznawanie dźwięków dochodzących z otoczenia:

. Odgłosów dochodzących z ulicy;

. Sygnałów różnych pojazdów;

. Dźwięków różnych urządzeń gospodarstwa domowego(płynąca z kranu woda, zamykanie drzwi, włączanie światła);

. Głosów znanych zwierząt(dobieranie obrazka do słyszanego dźwięku);

. Dźwięków charakterystycznych dla różnych przedmiotów(papieru, szkła, metalu).

- Rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków(szmerów)- najpierw za pomocą wzroku, później słuchu(dziecko wskazuje przedmiot, który identyfikuje ze słyszanym dźwiękiem):

. Uderzanie łyżeczką w szklankę;

. Uderzanie pałeczką w szybę;

. Uderzanie w drewno;

. Stukanie w meble;

. Odbijanie piłki;

. Klaskanie;

. Darcie papieru;

. Gniecenie papieru;

. Lanie wody;

. Rozpoznawanie głosu i źródła dźwięku(miejsca, odległości, ilości dźwięków);

. Rozpoznawanie osób po głosie(z najbliższego otoczenia dziecka)- zabawa "Zgadnij, kto mówi?".

ETAP 2

- Rozróżnianie dźwięków, odgłosów dochodzących z otoczenia (z sąsiedztwa, ulicy):

. Wysłuchanie ciszy (żadnych dźwięków celowo nie wytwarzamy);

. Wysłuchiwanie odgłosów szumiących drzew:

. Wysłuchiwanie odgłosów z ulicy: jadących samochodów, tramwajów, pociągów.

- Rozpoznawanie wytwarzanych dźwięków (szmerów):

. Rozpoznawanie odgłosów powstałych przez uderzenia o różne przedmioty;

. Rozpoznawanie głosu i źródła dźwięku poprzez wskazanie miejsca, kierunku: "gdzie jest ukryty przedmiot, który słyszysz?"; odległości: "czy dźwięki, które słyszysz są daleko czy blisko?"

- Różnicowanie i naśladowanie głosów zwierząt (zabawy ortofoniczne):

. Rozpoznawanie i dobieranie obrazka do słyszanego głosu zwierzęcia;

. Naśladowanie głosu zwierząt wskazanych na obrazku;

. Rozpoznawanie naśladowanych przez inne dzieci głosów zwierząt.

- Rozpoznawanie i naśladowanie dźwięków z otoczenia:

. Rozpoznawanie dźwięków wydawanych przez różne przedmioty (włączona suszarka, dzwoniący telefon itp.)

- Grupowanie przedmiotów wydających takie same dźwięki:

. Grupowanie przedmiotów wydających odgłosy wskazanych zwierząt.

- Rozpoznawanie osób po głosie:

. Zabawa: "Kto ukrył się za parawanem?";

. Rozpoznawanie poszczególnych dzieci po głosie, naśladujących wybrane przez siebie zwierzę.

- Wysłuchiwanie i różnicowanie dźwięków ze względów na jego natężenie:

. Dźwięki ciche;

. Dźwięki głośne;

. Naprzemienne, raz cicho, raz głośno.

Wysłuchiwanie i różnicowanie powtarzających się dźwięków tworzących proste układy rytmiczne:

. Wyklaskiwanie słyszanego, prostego rytmu;

. Tupanie, wystukiwanie prostego rytmu.

ETAP 3

- Rozpoznawanie dźwięków naturalnych:

. Ćwiczenia wysłuchiwania, różnicowania i rozpoznawania różnych odgłosów, szmerów pochodzących z bliższego i dalszego otoczenia; określania rodzaju, miejsca, odległości do źródła słyszanego dźwięku;

. Rozpoznawanie dźwięków z otoczenia i ilustrowanie ich (wystukiwanie, rysowanie, malowanie, zabawy z wodą)

. Słuchanie ciszy- wsłuchiwanie się i określanie rodzaju dźwięków, natężenia, odległości, kierunku (zabawy dźwiękonaśladowcze);

. Rozpoznawanie i przeliczanie dźwięków dochodzących z otoczenia.

- Wysłuchiwanie i rozpoznawanie dźwięków celowo wytwarzanych (wcześniej prezentowanych dziecku):

. Słuchanie dźwięków różnych instrumentów muzycznych, a następnie samodzielne wywołanie dźwięków na wybranych instrumentach;

. Rozpoznawanie dźwięków: stukanie, pukania, uderzania, pocierania, przelewania,

. Rozpoznawanie rodzaju dźwięków, przeliczanie oraz odtwarzanie ich ilości za pomocą znaków umownych;

. Wysłuchiwanie, rozpoznawanie i zapamiętywanie kolejności wysłuchiwanych brzmień instrumentów;

. Reagowanie na określenia słowne (podskoki, przysiady, klaskanie);

. Rysowanie kresek zgodnie z długością usłyszanego dźwięku.

-Zabawy rytmiczne:

. Rozpoznawanie i określanie charakteru słyszanej muzyki (wesoła, smutna);

. Odtwarzanie ruchem nastroju i charakteru słyszanej muzyki;

. Śpiewanie piosenek i klaskanie w ich rytm;

. Zabawy słuchowo-ruchowe (Metoda Dobrego Startu).

ETAP 4

-Wyodrębnianie zdań w mowie:

. Słuchanie prostych wypowiedzi na temat obrazka (dzieci biorą tyle klocków, ile jest zdań).

-Wyodrębnianie wyrazów w zdaniu:

. Opisywanie ilustracji zdaniami dwuwyrazowymi;

. Wyodrębnianie wyrazów w zdaniach trzywyrazowych;

. Rozwijanie zdań, zwiększanie liczby wyrazów w zdaniu;

. Tworzenie zdań ze słów podanych przez nauczyciela;

. Dobieranie par wyrazów, które się rymują.

-Wyodrębnianie sylab w wyrazach:

. Śpiewanie prostych piosenek, z wyróżnianiem sylab;

. Dzielenie wyrazów na sylaby;

. Zabawa "ile sylab?" - porównywanie liczby sylab;

. Tworzenie wyrazów do podanej sylaby;

. Zabawa w imiona, wypowiadanie imion na podaną sylabę.

-Rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek z wyrazów:

. Rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek w nagłosie;

. Dobieranie i segregowanie obrazków według podanych głosek;

. Zabawa w "okręt załadowany towarami na jakąś głoskę";

. Rozpoznawanie i wskazywanie ostatniej głoski w wyrazie;

. Zabawy z syntezą "zgadnij, co to jest?" - mówimy wyraz w postaci analitycznej, np. k o t;

. Wyszukiwanie wyrazów z podaną głoską;

. Różnicowanie słów i sylab o podobnym brzmieniu.

-Ćwiczenia z zakresu różnicowania czasu trwania dźwięków mowy:

. Zabawa "długie i krótkie dźwięki"

-Ćwiczenia tempa wypowiedzi:

. Zabawa "mówimy wolno, coraz szybciej";

. Zabawa "Klaszczę i mówię";

. Zabawa ruchowa: "Głowa, ramiona...".

-Ćwiczenia doskonalące pamięć słuchową i słowną:

. "Zgadnij, co słyszysz?" - dziecko zza parawanu słucha odtwarzanego przez nauczyciela dźwięku, następnie przyporządkowuje usłyszane dźwięki do przedmiotu bądź obrazka;

. "Zgadnij, czyj to głos?";

. "Zgadnij, jakie były dźwięki?";

. Zapamiętywanka - zapamiętywanie kolejności powtarzanych wyrazów;

. Słuchanie opowiadań, przypominanie przedstawionych zdarzeń.

SCENARIUSZ ZAJĘCIA DYDAKTYCZNO-TERAPEUTYCZNEGO

TEMAT: "Nowy kolega małego Burego Misia"

Cele ogólne:

- uświadomienie dzieciom trudności wynikających z zaburzeń słuchu;

- rozwijanie u dzieci poczucia akceptacji, tolerancji w stosunku do innych dzieci i osób nie słyszących;

- rozwijanie u dzieci świadomego słuchania.

Cele operacyjne- dziecko potrafi:

- wysłuchiwać i rozróżniać dźwięki z otocznia;

- przedstawiać ruchem wybrane czynności;

- dobrać właściwy obrazek do dźwięku słyszanego;

- reagować na słyszane dźwięki muzyki.

Metody:

- elementy Metody Wspierania Rozwoju - "Terapia bajką", elementy Metody Pedagogika Zabawy, metody twórcze.

Środki dydaktyczne:

- bajka "W przedszkolu małego Burego Misia- nowy kolega" A. Franczyk; obrazki, napisy, litery z alfabetu ruchomego, nagrania magnetofonowe z odtwarzanymi dźwiękami.

Przebieg:

1. Powitanie- "Iskierka".

2. "Wyprawa daleko, a może całkiem blisko" - słuchanie bajki: "W przedszkolu małego Burego Misia- nowy kolega".

3. Rozmowa nauczyciela z dziećmi na temat: "Czy wiecie, co oznacza, że Borsuk nie słyszy?" - swobodne wypowiedzi dzieci.

4. "Co jest nam potrzebne, aby słyszeć? Czym słyszymy?" - wyszukiwanie ilustracji właściwego narządu.

5. Zabawy uświadamiające różnorodność słyszanych dźwięków:

a. "Słucham i czuję siebie" - słuchanie dźwięków własnego ciała (przełykanie, mlaskanie, zgrzytanie zębami).

b. "Co się dzieje dookoła nas?" - zabawa słuchowa. Wysłuchiwanie dźwięków dochodzących z najbliższego otoczenia.

6. Zabawa słuchowa "Ty mówisz, ja słucham" - zabawa w parach z wykorzystaniem obrazków. Jedno dziecko ma zakryte uszy, a drugie dziecko siedząc naprzeciwko niego szeptem wypowiada wyraz - nazwę przedmiotu z obrazku.

7. "Rundka" - dzieci siedząc w kole kończą podane przez nauczyciela zdanie: Słyszę.....

Słuch jest mi potrzebny....

8. Zabawa pantomimiczna - "Pokaż, co widzisz". Wybrane dziecko otrzymuje kartę z czynnością typową, wykonywaną w przedszkolu. Zadanie polega na przedstawieniu tej czynności za pomocą ruchu, gestu, miny (mycie rąk, jedzenie, mycie zębów, rysowanie).

9. "Nowy kolega małego Burego Misia" - co wydarzyło się później, gdy zwierzęta dowiedziały się, że Borsuk nie odzywa się i nie reaguje na pytania, dlatego, że nie słyszy ich tak dobrze jak inne dzieci - zwierzęta?

Wspólne dokończenie bajki przez dzieci.

LITERATURA:

Bogdanowicz M. Metoda Dobrego Startu, WSiP, Gdańsk 1985

Braun D., Greine R. Zabawy rozwijajace logiczne myślenie. Nowe propozycje dla przedszkoli, "Jedność", Kielce 2002

Dudzińska I., Fiutowska T. W co i jak się bawić? Didasko 1998

Franczyk A., Krajewska K. Zabawy i ćwiczenia na cały rok. Propozycje do pracy z dziećmi młodszymi o specjalnych potrzebach edukacyjnych, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2003

Góralówna M., Hołyńska B. Rehabilitacja małych dzieci z wadą słuchu, PZWL, Warszawa 1984

Gruszczyk-Kolczyńska E. Dziecięca matematyka-program dla przedszkoli, klas zerowych i placówek integracyjnych, WSiP, Warszawa 1999

Sawa B. Jeżeli dziecko źle czyta i pisze, WSiP, Warszawa 1980

Słucham i mówię, D. Nawrocka, H. Rodak, "Emart" nagrania z ilustracjami

Opracowanie: Renata Biały

[