Przygotowanie do nauki czytania

-kształcenie percepcji słuchowej

W procesie początkowej nauki czytania biorą udział różne analizatory, a w szczególności: słuchowy i wzrokowy. W programie pracy wychowawczo-dydaktycznej z sześciolatkami nabywanie umiejętności czytania zostało ujęte integralnie (całościowo) w ramach szeroko pojętego wychowania umysłowego, jako jeden z czynników stymulujących rozwój dziecka. Zdobywaniu umiejętności czytania towarzyszyć powinny stałe ćwiczenia rozwijające mowę i myślenie, bogacące słownik dziecka, doskonalące wymowę, kształcące słuch dziecka (w szczególności słuch fonematyczny - głoskowy). Podstawę wydzielania głosek w wyrazach stanowi odpowiedni poziom wrażliwości słuchowej dziecka. Ponieważ percepcja słuchowa w wieku przedszkolnym (zwłaszcza w młodszym wieku przedszkolnym jest jeszcze słabo rozwinięta, dlatego niezmiennie ważną rolę spełniają działania o charakterze ogólnorozwojowym, których celem jest między innymi uwrażliwienie dziecka na dźwięki i szmery występujące w otoczeniu. Stopniowo należy przechodzić do rozwijania wrażliwości dzieci na dźwięki i szmery mowy ludzkiej. Każde dziecko sześcioletnie, przed rozpoczęciem właściwej nauki czytania powinno poprawnie i dokładnie wymawiać wszystkie głoski mowy polskiej wypowiedziane pojedynczo, jak również w wyrazach i zdaniach. Dzieci, które błędnie wymawiają poszczególne głoski, nie będą zdolne do dokonywania prawidłowej analizy i syntezy słuchowej wyrazów zawierających te głoski. Jeżeli dziecko przejdzie z błędną wymową do klasy I trudności w czytaniu pogłębią się i staną się jedną z przyczyn popełniania błędów językowych. Z powodu tych przyczyn ważna jest stała współpraca z logopedą.

Bardzo istotna grupa zadań dotyczących przygotowania do nauki czytania dotyczy kształcenia słuchu dziecka w ogóle, a procesów analizy i syntezy słuchowej w szczególności. Kształcenie słuchu w przedszkolu realizowane jest we wszystkich grupach, począwszy od najmłodszych do najstarszych. Służą temu zajęcia umuzykalniające, śpiewanie rytmicznych piosenek z wyklaskiwaniem rytmu, odtwarzanie prostych rytmów na klockach, bębenku, zapisywanie usłyszanych rytmów kropkami lub kreskami, słuchanie i różnicowanie głosów otoczenia, rozpoznawanie głosów kolegów, zwierząt, dźwięków instrumentów muzycznych, środków lokomocji itp., przeliczanie kolejnych dźwięków, ćwiczenia dotyczące długości trwania dźwięku (krótki-długi, ciągły-przerywany), natężenia (słaby-mocny, cichy-głośny), rejestru (wysoki-niski, gruby-cienki) itp.

W następnej fazie dzieci przechodzą do ćwiczeń słuchu fonematycznego. Analiza dźwiękowa wyrazów musi przebiegać wg określonego stopnia trudności. Dziecko słuchowo wyróżnia najpierw głoski na początku wyrazu, następnie na końcu, a wreszcie w środku wyrazu. Na początku najłatwiej wyodrębnić jest głoskę, która stanowi sylabę np. A-la, na końcu łatwiej jest wyodrębnić spółgłoskę. Kiedy dziecko potrafi wyodrębniać głoski przystępujemy do analizy całych wyrazów (podziału wyrazów na głoski), a następnie ich syntezy (składania w całość z podanych głosek). Kolejnym działaniem jest przyporządkowanie każdej głosce jej odpowiednika graficznego-litery.

Ważne jest, by brzmienie opracowywanego wyrazu zgodne było z jego zapisem. Chodzi o to, by dziecko zrozumiało istotę litery jako symbolu graficznego głoski. Przy wprowadzaniu liter ćwiczenia z analizy i syntezy słuchowej nadal stanowią punkt wyjścia. Do ćwiczeń usprawniających analizę i syntezę słuchową zaliczyć można także: dzielenie wyrazów na sylaby, wymienianie słów zaczynających się (lub kończących) na tę samą głoskę, liczenie głosek w wyrazie, segregowanie obrazków wg ilości głosek lub sylab, rozpoznawanie tej samej sylaby w różnych wyrazach, tworzenie wyrazów z podaną pierwszą sylabą, wyliczanie sylab w wyrazie i wyrazów w zdaniu.

W konsekwencji opisanych zabiegów powinno się doprowadzić dziecko do umiejętności czytania prostych wyrazów, zdań składających się z tych wyrazów i krótkich tekstów. Ćwiczenia powinny być prowadzone w formie zabawowej, w sposób urozmaicony, niezbyt długo, aby nie powodować zmęczenia i zniechęcenia. Trzeba także pamiętać o stopniowaniu trudności, przechodzeniu od zadań łatwiejszych do trudniejszych i wyzwalaniu różnych form aktywności dziecka.

• Ćwiczenia słuchowe - rozpoznawanie dźwięków i szmerów

- uderzanie lub pocieranie o siebie różnych materiałów twardych;

• - przesypywanie różnych materiałów sypkich;

• - przelewanie cieczy z naczynia do naczynia;

• - zgniatanie różnych gatunków papieru;

• - rozpoznawanie tonów: cichych, głośnych, wysokich, niskich;

• - zabawa w nasłuchiwanie: „co się dzieje wokół nas?”, „co przejechało?”, „czym uderzono?”;

- rozpoznawanie dźwięków różnych pojazdów, instrumentów, głosów zwierząt;

• Ćwiczenia analizy i syntezy słuchowej

• − układanie zdań i rozdzielanie ich na wyrazy;

• − rozwijanie zdań i porównywanie liczby wyrazów w zdaniach (np. Kotek pije mleko. Mały kotek pije mleko.);

• − dzielenie wyrazów na sylaby (np. kotek - ko-tek)- po opanowaniu przez dziecko analizy sylabowej przechodzimy do syntezy (np. pie-sek - piesek), ćwiczenia na analizę i syntezę sylabową wyrazów przeprowadzamy tak długo, aż dzieci opanują dobrze technikę rozkładania wyrazów na sylaby i składania wyrazów z sylab;

• − dzielenie wyrazów na sylaby z jednoczesnym stukaniem w rytm wypowiadanych sylab;

• − liczenie sylab, porównywanie liczby sylab;

• − kończenie i zaczynanie wyrazów dwusylabowych ( np. ba-lon lub -ton);

• − tworzenie wyrazów rozpoczynających się od podanej sylaby;

• − rozpoznawanie w wyrazie określonej sylaby i ustalenie miejsca jej położenia - dziecko ma rozpoznać w wyrazie sylabę i ustalić, czy znajduje się ona na początku, na końcu czy wewnątrz wyrazu;

• − rozpoznawanie i wyodrębnianie głosek z wyrazów - w pierwszym okresie ćwiczeń stawiamy dziecku zadanie rozpoznawania i wyodrębniania głosek znajdujących się na początku wyrazów, później na końcu wyrazów, dopiero po osiągnięciu tych umiejętności dziecko ćwiczy rozpoznawanie głosek położonych wewnątrz wyrazu;

• − dobieranie par obrazków, których nazwy rozpoczynają się taką samą głoską;

• − wymienianie wyrazów rozpoczynających się od podanej głoski;

• − wybieranie obrazków, których nazwy kończą się określoną głoską;

• − rozpoznawanie, w którym wyrazie określona głoska znajduje się na początku, a w którym na końcu;

• − głoski w środku wyrazu, rozpoznawanie samogłosek w wyrazach jednosylabowych;

• − rozpoznawanie głosek wewnątrz wyrazu o różnej liczbie sylab;

• − rozpoznawanie głoski położonej w dowolnym miejscu wyrazu;

• − rozpoznawanie głoski powtarzającej się w wyrazie;

• − wykrywanie różnic w wyrazach np. (półka - bułka);

• − porównywanie wyrazów na podstawie schematów;

• − różnicowanie dźwięków (samogłoski, spółgłoski).

---