II wykład 01.03.2011 r Modele diagnozy psychologicznej

Plan:

0. Podejście nomotetyczne i idiograficzne

1. Wybrane rodzaje diagnozy psychologicznej - podobieństwa, różnice

2. Dowody empiryczne, a intuicja w diagnozie

3. Relacja psychologa z osoba diagnozowaną

Podejście nomotetyczne i idiograficzne

Za A. Gordonem przyjmujemy 2 podejścia do badań psychologicznych:

Podejście nomotetyczne (gr. Nomos prawo) - odkrywanie i opis ogólnych prawidłowości rządzących zachowaniem ludzi.

Podejście idiograficzne - badanie w celu wyjaśnienia indywidualnych dyspozycji jednostki i ich uwarunkowań.

W podejściu nomotetycznym

Badacz porównuje uzyskane wyniki z wynikami innych ludzi. Posługuje się obiektywnymi, wystandaryzowanymi technikami badawczymi, dysponuje tablicami norm, porównuje wyniki, słownictwo jest ściśle określone. Taki model badania bywa przyjęty w badaniach grupowych np. dotyczących określenia przydatności zawodowej.

Idiograficzne

Nastawienie na rozpoznanie indywidualności psychicznej człowieka w kontekście różnorodnych uwarunkowań działających aktualnie i wcześniej. Badanie głównie metodami klinicznymi, analizą twórczości i innych wytworów. Przykłady: (tj. studium przypadku) case -study, wyniki uzyskane przez analizę wywiadów, narracji.

Podejście integracyjne

W diagnozie (np.. w nadaniu sądowym) stosujemy metody i narzędzia, które są stosowane w obydwu podejściach wywiad kliniczny, obserwacje, testy inteligencji) nie przeciwstawiamy sobie tych podejście, bo one się uzupełniają. Pamiętamy jednak, że dominuje jedno z nich podczas diagnozu.

Inne rozróżneinenie

Podejście ilościowe i jakościowe

Czyli: wyniki w liczbach i wyniki przez opis jakości

Podział merytorycznie odpowiada poprzedniemu

Również te 2 podejścia ….

Model medyczny

Diagnoza nozologiczna, diagnoza różnicowa, diagnoza w modelu medycznym

Diagnoza ukierunkowana na rozpoznanie rodzaju zaburzeń psychicznych (jednostki nozologicznej). Podstawa takiej diagnozy jest znajomość jednostek chorobowych (nozologii). Badacz określa symptomy porównuje symptomy, zastanawia się nad koincydencją (współwystępowaniem objawów więcej niż jednego zaburzenia). Typ diagnozy dokonywanej we współpracy z psychiatrą.

Zadanie psychologa jest np.. odpowiedzieć na pyt:

Czy zachowania młodzieżowego pacjenta X sugerują rozwój psychozy, czy przemawiają za zaburzeniami zachowania?

Czy wyniki badań psychicznych pacjenta Y wskazują na zaburzona osobowość czy początek rozwoju psychozy?

Czy badanie psychologiczne wskazuje na symulowanie objawów pacjenta Z?

Czy wyniki badań psych sugeruj nerwicowe podłoże skarg somatycznych?

Uwaga: W naszej opinii nie ma stwierdzenia, że pacjent symuluje. Psycholog nie stawia ostatecznej diagnozy!!!

Pułapki diagnozy nozologicznej

Stwierdzając u pacjenta dane objawy i rozpoznając w diagnozie psychiatryczno - psychologicznej typ zaburzenia, kolejne objawy tłumaczy się tym zaburzeniem nie wynikającym w sytuacyjne uwarunkowania zachowania. np. smutny, bo jest leczony z powodu depresji, ale w tej chwili jest smutny, bo został skrzywdzony lub ma dolegliwości somatyczne. Należy słuchać tego co ludzie do nad mówią! Nie sugerować się diagnozą!

Etykietowanie

Zdiagnozowany pacjent ma znacznie bogatszą indywidualność niż obraz klinicznej choroby. Zatem : upośledzony może dokonywać odkryć i uzyskiwać znaczne postępy w trakcie nauczania szkolnego. Chory na schizofrenię może logicznie uzasadniać swoje rację. Pacjent z osobowością histeryczną może dokonać udanego zamachu samobójczego. Pamiętaj o szerszym obszarze psychiki niż to co udało ci się zdiagnozować!

Samospełniająca się przepowiednia

Zdiagnozowany pacjent sugeruje się opinia specjalistów i doszukuje się objawów, które mu zasugerowano lub o których przeczytał. Podobny mechanizm występuje u chorych somatycznie, a także u ludzi starszych, którzy „wypatrują” objawów utraty sprawności fizycznej i psychicznej.

Wiedza, wyobrażenie (obraz mentalny) à wytwarzanie (nieuświadomione) objawów, zachowanie zgodne z wiedzą i wyobrażeniem.

Diagnoza funkcjonalna:

Stosowana przy diagnozie osób z niepełnosprawności narządów zmysłu (w defektologii) z niepełnosprawnością umysłową, po udarach mózgu i innych zaburzeń. Opis dysfunkcji i ich wpływu na funkcjonowanie człowieka, a ale tez wskazuje na możliwości kompensacyjne, na zasoby i zastępowanie utraconych funkcji nowymi sposobami funkcjonowania. (co można czyym zastąpić)

Diagnoza ukierunkowana na rozwój

Istotny element diagnozy zawiera się w opisie ograniczeń i dysfunkcji. Akcent kładzie się jednak na możliwościach rozwojowych osoby, zatem diagnoza ma aspekt dynamiczny. Wskazuje na obszary, które szczególnie należy stymulować, w których najszybciej może wystąpić progresja. W tej diagnozie wskazuje się też na warunki konieczne do rozwoju. Ten typ diagnozy wymaga weryfikacji, a więc powtarzania badania. Jest to diagnoza „w drodze” albo „podłużna” (I. Obuchowska 2002, S. 43.) Mówić o postępach i rozwoju pacjenta!!!!! Ma być powtórzona, bo inaczej nie ma sensu!

Model sytuacyjno - środowiskowych diagnozy psychologicznej

Opis właściwości psychicznych i zachowań dokonywany jest w kontekście pogłębionej analizy sytuacji i warunków, w których jednostka żyje np.: diagnoza psychologiczna sprawców czynników karalnych (rola sytuacji zewnętrznej, czynników spustowych, warunków wychowawczych). Diagnoza konfliktów interpersonalnych jednostki i niepowodzeń w życiu rodzinnych (skrypty, przekazy transgeneracyjne, wzorce zachowań wyniesiona z domu itp.).

Interakcyjny model diagnozy

Diagnoza, która powstaje w trakcie interakcji między badanym, a psychologiem. Ten typ diagnozy (po tzw. Diagnozie wstępnej) jest typowy dla opracowywania diagnozy w trakcie procesu psychoterapeutycznego. W tym typie diagnozy pacjent opowiada o siebie i sam się „diagnozuje” a psycholog w miarę poznania osoby przeformułuje te oceny. Ważnym elementem w tej diagnozie jest odkrywanie źródeł samooceny pacjenta.

Rola intuicji

Czym jest? zdolnością przewidywania, twórczą wyobraźnią przekonaniem bez dowodów empirycznych czyli irracjonalnym poznaniem?

Jaka jest?

Zawodna?

Pomocna?

Pomocna pod warunkiem?

A jakie są źródła naszej intuicji a jej związek z fachową wiedzą?

Czy intuicja jest zależna od aktualnego nastroju badającego i sytuacyjnych treści poznawczych?

Pewne sygnały, których nie potrafimy nazwać uświadomić sobie, ale maja one charakter obiektywny. Jest to - pra poznanie, które opiera się o fakty. Przebłysk zamieniający się w hipotezę, którą później sprawdzamy ;) Kierujemy się nia racjonalizując !

Pozytywny aspekt diagnozy

Podejście humanistyczne w psychologii, a szczególnie jej najnowszy nurt…. Staramy się w człowieku znaleźć cechy pozytywne, korylujące…………

Wymóg rzetelności

Diagnoza psychologiczna musi zawsze być działaniem profesjonalnym, rzetelnym. Jednostronne pozytywne widzenie człowieka może być sytuacyjne uzasadnione np. w podniesieniu do pacjentów z zaburzeniami afektywnym poddającymi się terapii.

Profesjonalna diagnoza powinna być realistyczna, oparta na…..

Waga dowodów empirycznych w diagnozie

Podejście EBP (Evidence - Based Practice) stawia wymóg dokonywania diagnozy opartej o fakty obiektywne czyli dowody empiryczne.

Oznacza to bezwzgledną dominację metod i narzędzi badawczych zweryfikowanych odpowiednimi procedurami, z wysokimi parametrami psychometrycznymi (spełnijace kryteria testu - standaryzacja, obiektywizacja, trafność, rzetelność, normalizacja)

Postępowanie diagnostyczne jest mocno sformalizowane np.. ,……………….

Obiektywizm w diagnozie psychologicznej

Czy możliwa jest w pełni obiektywna diagnoza? Co jest podmiotem diagnozy? Jakości obiektywne czy subiektywne?

Odpowiedzi na te pytania są zróżnicowane u psychologów praktyków. Łatwe dychotomiczne podziały tworzą teoretycy, których….

Podobieństwa i różnice w typach diagnozy

Podobieństwa:

Każdy typ diagnozy powinien spełniać wymogi formalne: (jakie?)

Rzetelność, aspekt pozytywny

Różnice:

Założenia wynikają z postawionych celów, narzędzia badawcze, zakres badanych obszarów.

Relacje psychologa z osoba diagnozowana, a relacja w psychoterapii I

Różnice podstawowe:

1. Postawy psychologa

Kontakcie terapeutycznym postawa wpierająca, nasycona empatią. Postawa orzecznika - neutralna, obiektywna, zdystansowana.

Relacja terapeutyczna jest relacja typowo pomocną. Jej podstawą jest akceptacja pacjenta. Relacja z orzecznikiem bardziej formalna. Orzecznik jest ukierunkowany na uzyskanie potrzebnych danych.

II

Postawa terapeuty wobec pacjenta rzadko ma charakter konfliktowy. Zazwyczaj obdarza pacjenta pozytywnymi uczuciami. Terapeuta rozumie motywy swoich pacjentów, zna ich życiorys, uwarunkowania zachowań. Zapamiętuje swoich pacjentów, nieraz kontakt podtrzymywany przez lata. Orzecznik oceniając osobę badaną często ma ambiwalentne odczucia rozpoznając………

III

W relacji terapeutycznej kontakt z pacjentem trwa Az do wygaśnięcia kontraktu. O kontrakcie współdecyduje pacjent. Kontakt z diagnostą, z biegłym kończy się w momencie uzyskania przez biegłego materiału potrzebnego do Sporządzenia opinii, zerwanie relacji może zaskoczyć ob.

IV

W kontakcie terapeutycznym dane na których diagnozuje terapeuta pochodzą prawie wyłącznie od pacjenta, natomiast orzecznik dysponuje danymi z innych źródeł (akty sprawy, opinie pedagogów i inne).

V

W relacji terapeutycznej kontrola ze strony pacjenta jest zdecydowanie słabsza, na początku jest duża - osoba która terapeutyzujemy chce zachować fason, ale z czasem slabie, mechanizmy obronne ujawnione - omówione. Pacjent powierza terapeucie najbardziej poufne informacje z życia - dzieciństwo, płacz itp. Jeżeli są zniekształcenia to są one wynikiem osobowościowych mechanizmów obronnych, czyli jest nieuświadomiona.

VI

Postawa osoby badanej wobec orzecznika zdecydowanie bardziej obronna, wie, że jest oceniania, szuka sformułowań eufemistycznych, przemilcza fakty, a często wprowadza świadomie w błąd - więc kłamie. Z tego wglądu zdanie orzecznika jest zdecydowanie trudniejsze.

(Raport o stanie orzecznictwa psychologicznego w Polsce wyd 2003, przez PTP)