Pomoc finansowa z opieki społecznej

0. Kiedy można ubiegać się o świadczenia z pomocy społecznej

1. Ogólne kryteria ubiegania się o zasiłki i inne świadczenia z pomocy społecznej

2. Zasiłek stały

3. Zasiłek okresowy

4. Zasiłek celowy

5. Specjalny zasiłek celowy i okresowy

6. Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie się

7. Opłacenie składki na ubezpieczenie społeczne – emerytalne i rentowe

8. Opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne

9. Procedura ubiegania się o pomoc z OPS

10. Podstawa prawna

11. Inne poradniki / strony www

Kiedy można ubiegać się o świadczenia z pomocy społecznej

O świadczenia z pomocy społecznej możemy ubiegać się wówczas, gdy znaleźliśmy się w trudnej dla nas sytuacji życiowej i gdy wykorzystaliśmy już wszystkie własne możliwości i zasoby ale także przysługujące uprawnienia, aby tę sytuacje pokonać.

To oznacza, że o pomoc ze środków pomocy społecznej możemy ubiegać się w sytuacji wyjątkowej i ostatecznej.
Ustawa o pomocy społecznej wymienia te trudne sytuacje życiowe, które w szczególności uprawniają do ubiegania się o świadczenia z pomocy społecznej. Te sytuacje to:

0. ubóstwo,

1. sieroctwo;

2. bezdomność;

3. bezrobocie;

4. niepełnosprawność;

5. długotrwała lub ciężka choroba;

6. przemoc w rodzinie;

7. potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;

8. bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;

9. brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze;

10. potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi;

11. trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;

12. trudności w integracji osób ze statusem uchodźcy;

13. alkoholizm lub narkomania;

14. zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa;

15. klęska żywiołowa lub ekologiczna.

Uwaga:

Osobie odbywającej karę pozbawienia wolności nie przysługuje prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Natomiast osobie tymczasowo aresztowanej świadczenia zawiesza się i nie są one w tym czasie udzielane.

Znajdując się w jednej z takich trudnych sytuacji życiowych możemy zwrócić się o pomoc do ośrodka pomocy społecznej położonego na terenie gminy gdzie zamieszkujemy, a w wyjątkowych sytuacjach na terenie gminy gdzie aktualnie przebywamy (art. 101 Ustawy o pomocy społecznej). Możemy tam uzyskać pomoc w formie pieniężnej jak i tzw. niepieniężnej, poniżej zamieszczamy przykładowe świadczenia:

0. pomoc finansową m.in. zasiłki stałe, okresowe, celowe,

1. pracę socjalną,

2. opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne (za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny),

3. opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne,

4. pomoc rzeczową,

5. pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie się,

6. sprawienie pogrzebu,

7. udzielanie schronienia, zapewnienie ubrania, posiłku,

8. poradnictwo specjalistyczne,

9. interwencję kryzysową,

10. świadczenie usług opiekuńczych,

11. mieszkanie chronione,

12. pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,

W opracowaniu tym znajdą się informacje o tym, kiedy i na jakich zasadach możemy uzyskać pomoc finansową z pomocy społecznej.

Ogólne kryteria ubiegania się o zasiłki i inne świadczenia z pomocy społecznej

O pomoc finansową mogą ubiegać się osoby, które znajdują się w jednej z wymienionych wyżej sytuacji życiowych oraz dodatkowo w trudnej sytuacji finansowej.

Trudna sytuacja finansowa jest wtedy, gdy dochód osoby starającej się o pomoc nie przekracza, tzw. kryterium dochodowego, które jest określone w ustawie o pomocy społecznej.

Jeśli samotnie prowadzimy gospodarstwo domowe, to kryterium wynosi 477 zł (netto).

Jeśli prowadzimy gospodarstwo domowe wspólnie z rodziną, to kryterium wynosi 351 zł (netto) na osobę w rodzinie. Przy czym ustawa o pomocy społecznej określa rodzinę jako osoby spokrewnione i niespokrewnione, które są w faktycznym związku, wspólnie zamieszkują i gospodarują (art. 6 pkt.14 Ustawy o pomocy społecznej).

Te kryteria ustalone są w ustawie o pomocy społecznej, jednakże gminy przy przyznawaniu zasiłków okresowych i celowych mogą te kryteria podwyższać.

Dochodem dla pomocy społecznej są wszystkie otrzymywane miesięczne przychody osoby ubiegającej się o pomoc oraz tych członków rodziny, z którymi prowadzi wspólne gospodarstwo domowe. Bierze się pod uwagę jedynie dochody netto, które uzyskaliśmy w miesiącu poprzedzającym złożenie prośby o pomoc. W przypadku utraty dochodu np. utraty pracy, liczony jest dochód z tego miesiąca, w którym został złożony wniosek (art. 8 Ustawy o pomocy społecznej).

Uwaga:

Do dochodu wlicza się wszystkie otrzymywane stałe świadczenia także dodatek mieszkaniowy, zasiłek i dodatek pielęgnacyjny.

W przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczą:

opodatkowanej podatkiem dochodowym od osób fizycznych za dochód uznaje się przychód pomniejszony o:

0. koszty uzyskania przychodu

1. podatek

2. składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne

opodatkowanej zryczałtowanym podatkiem dochodowym za dochód uznaje się zadeklarowaną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne

Uwaga:

Jeśli nie ma obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne to dochód stanowi najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne

W przypadku osoby posiadającej gospodarstwo rolne za dochód przyjmuje się kwotę 207 zł za 1 ha przeliczeniowy. Nie jest istotne czy osoba gospodaruje na tej ziemi i osiąga faktyczne dochody, ale sam fakt posiadania gospodarstwa rolnego.

Uwaga:

Dochody z działalności gospodarczej, z ha przeliczeniowych oraz z innych źródeł sumuje się.

Jeśli osoba samotna uzyska w ciągu ostatnich 12 m-cy przed złożeniem wniosku, jednorazowy dochód przekraczający kwotę 2.385 zł (pięciokrotność kryterium dochodowego osoby samotnej ) lub jeśli osoba w rodzinie otrzyma dochód przekraczający kwotę 1.755 zł (pięciokrotność kryterium dochodowego osoby w rodzinie) to dochód ten dzieli się na 12 i dolicza do poszczególnych m-cy poczynając od m-ca w którym ten dochód otrzymali.

Do dochodu nie zalicza się:

0. jednorazowego świadczenia socjalnego,

1. wartości świadczeń w naturze,

2. świadczenia z tytułu wykonywania prac społecznie użytecznych przez osoby bezrobotne,

3. zapomogi pieniężnej przyznawanej niektórym emerytom i rencistom.

Ponadto od dochodu odlicza się świadczenia alimentacyjne na rzecz innych osób.

Zasiłek stały

Zasiłek stały przysługuje:

pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku (kobieta 60 lat, mężczyzna 65 lat) lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od 477 zł (kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej);

pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku (kobieta 60 lat, mężczyzna 65 lat) lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od 351 zł (kryterium dochodowego na osobę w rodzinie)

(art. 37 Ustawy o pomocy społecznej).

Wysokość zasiłku stałego:

Zasiłek stały osobie samotnej przyznawany jest w wysokości różnicy między kryterium dochodowym tj. 477 zł a faktycznie uzyskiwanym dochodem.

Zasiłek stały osobie prowadzącej wspólne gospodarstwo domowe z rodziną przyznawany jest w wysokości różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie tj. 351 zł a faktycznym dochodem na osobę w rodzinie. Maksymalna kwota zasiłku to 444 zł, a minimalna to 30 zł.

Uwaga:

Zasiłku stałego nie otrzyma osoba, która choć spełnia kryteria do jego uzyskania ma jednocześnie prawo do renty socjalnej lub świadczenia pielęgnacyjnego, lub dodatku z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania (art. 37 Ustawy o pomocy społecznej).

Zasiłek okresowy

Zasiłek okresowy może być przyznany osobie lub rodzinie, która:

0. znajduje się w szczególnie trudnej sytuacji, jak np.: bezrobocie, długotrwała choroba, niepełnosprawność, możliwość utrzymania lub nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego np. ZUS-u, KRUS-u, oraz

1. ma dochody niższe niż kryterium dochodowe. (art. 38 Ustawy o pomocy społecznej)

Wysokość zasiłku okresowego:

Osoba samotna może otrzymać zasiłek maksymalnie w wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnej tj. 477 zł a faktycznie uzyskiwanym dochodem.

Rodzina może otrzymać zasiłek do wysokości różnicy między kryterium dochodowym
rodziny tj. 351 zł a dochodem tej rodziny.

Maksymalna kwota zasiłku okresowego wynosi 418 zł, a minimalna 20zł, jednakże kwota zasiłku nie może być niższa niż 35% różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem osoby oraz 25% różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny.
(art. 38 i 147 Ustawy o pomocy społecznej).

Organy pomocy społecznej orzekają o wysokości udzielonego świadczenia, biorąc pod uwagę sytuację życiową i materialną strony, a także własne możliwości finansowe (Wyrok NSA z 8.04.2009 I OSK 779/08).

Okres, na jaki przyznaje się ten zasiłek, ustalany jest przez ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy.

Zasiłek celowy

O zasiłek celowy można się ubiegać w celu zaspokojenia konkretnej i uznanej za niezbędną potrzebę bytową, m.in. na: pokrycie części lub całości kosztów zakupu:

- żywności,

- leków i leczenia,

- opału,

- odzieży,

- niezbędnych przedmiotów użytku domowego.

- drobnych remontów,

- napraw w mieszkaniu,

- pogrzebu,

(art. 39 Ustawy o pomocy społecznej)

Osobom bezdomnym i innym osobom niemającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń zdrowotnych może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości tych wydatków.

Zasiłek celowy może być także przyznany w formie biletu kredytowanego.

Zasiłek celowy może być też przyznany niezależnie od dochodu osobie lub rodzinie, która poniosła straty w wyniku zdarzenia losowego, klęski żywiołowej lub ekologicznej. (art. 40 Ustawy o pomocy społecznej)

Specjalny zasiłek celowy i okresowy

W szczególnie uzasadnionych sytuacjach osoba i rodzina, której dochód przekracza kryterium dochodowe może otrzymać pomoc:

0. w formie bezzwrotnego specjalnego zasiłku celowego w maksymalnej wysokości kryterium dochodowego lub

1. zwrotną w całości lub części w formie zasiłku okresowego, celowego lub pomoc rzeczową

(art. 41 Ustawy o pomocy społecznej).

Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie się

Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie się może być przyznana w formie pieniężnej lub rzeczowej. Pomoc rzeczowa może polegać na udostępnieniu maszyn i narzędzi ułatwiających pracę osób niepełnosprawnych.
Pomoc finansowa może być w formie:

0. zasiłku celowego

1. pożyczki nieoprocentowanej

Zasady udzielenia pożyczki, jej zabezpieczenia i spłaty określone są w zawieranej umowie z gminą.
Pożyczka może być umorzona w całości lub w części.
Pomoc rzeczowa przyznawana jest poprzez udostępnienie odpowiednich maszyn i narzędzi, które umożliwią utworzenie własnego warsztatu pracy.

Uwaga:

Jeśli osoba lub rodzina otrzymała pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie się z innego źródła np. z urzędu pracy, to pomoc na ten sam cel ze środków pomocy społecznej nie przysługuje (art. 43 Ustawy o pomocy społecznej).

Opłacenie składki na ubezpieczenie społeczne – emerytalne i rentowe

Składka na ubezpieczenie emerytalno-rentowe może być opłacana osobie, która:

0. musi zrezygnować z pracy w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny, także wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem rodzeństwem lub ojcem, matka współmałżonka oraz

1. dochód na osobę w rodzinie nie przekracza 526,5 zł na osobę w rodzinie (150 % kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie) oraz

2. nie podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu z innych tytułów oraz

3. nie otrzymuje renty i emerytury

Składka opłacana jest od kwoty kryterium dochodowego na osobę w rodzinie tzn. 351 zł.

Uwaga:

Dotyczy to również osób, które w związku z koniecznością sprawowania opieki pozostają na bezpłatnym urlopie.
Konieczność sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki stwierdza lekarz ubezpieczenia zdrowotnego w zaświadczeniu wydanym nie wcześniej niż na 14 dni przed złożeniem wniosku o przyznanie świadczenia. Składka na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie przysługuje osobie, która w dniu złożenia wniosku o przyznanie świadczenia:

ukończyła 50 lat i nie posiada okresu ubezpieczenia (składkowego i nieskładkowego) wynoszącego co najmniej 10 lat;

posiada okres ubezpieczenia (składkowy i nieskładkowy) wynoszący 20 lat w przypadku kobiet i 25 lat w przypadku mężczyzn.

(art. 42 Ustawy o pomocy społecznej).

Opłacanie składki na ubezpieczenie zdrowotne

Składka na ubezpieczenie zdrowotne może być opłacana ze środków pomocy społecznej osobie która, nie podlega obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu oraz:

0. jest bezdomna i została objęta indywidualnym programem wychodzenia z bezdomności lub

1. pobiera zasiłek stały lub

2. pobiera świadczenie pielęgnacyjne lub

3. pobiera dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania

Ponadto prawo do świadczeń zdrowotnych na zasadach takich samych jak osoby ubezpieczone, za które opłacane są składki, mają osoby nieubezpieczone, które są obywatelami polskimi i zamieszkują w Polsce, a ich dochody nie przekraczają kryterium dochodowego.

Dokumentem potwierdzającym to uprawnienie jest decyzja wójta (burmistrza, prezydenta).
Dokumenty niezbędne do wydania decyzji o prawie do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych osobom nie ubezpieczonym to:

0. potwierdzenie posiadania obywatelstwa polskiego

1. potwierdzenie miejsca zamieszkiwania na terenie Polski

2. rodzinny wywiad środowiskowy, w którym między innymi pracownik socjalny potwierdzi, iż nie istnieje dysproporcja pomiędzy udokumentowaną wysokością dochodu osoby nie ubezpieczonej, a jej sytuacją majątkową

3. potwierdzenie dochodów poniżej kryterium dochodowego

(art. 54 Ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; art. 12 Ustawy o pomocy społecznej)

Decyzja wydawana jest na wniosek:

0. osoby nieubezpieczonej

1. w sytuacjach nagłej choroby – na wniosek placówki służby zdrowia

2. właściwego ze względu na miejsce zamieszkiwania osoby ubezpieczonej wojewódzkiego oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia

lub z własnej inicjatywy wójta, burmistrza, prezydenta gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkiwania osoby nie ubezpieczonej.

Uwaga:

Decyzja jest ważna przez okres 90 dni.
Decyzja wygasa gdy osoba zostanie objęta ubezpieczeniem zdrowotnym lub nastąpi zmiana jej sytuacji finansowej.

Procedura ubiegania się o pomoc z OPS

Aby skorzystać ze świadczeń pomocy społecznej powinniśmy się udać do Ośrodka Pomocy Społecznej w swoim miejscu zamieszkania lub w przypadku osoby bezdomnej w miejscu ostatniego zameldowania na pobyt stały.

W sytuacji szczególnej, gdy wymagana jest pomoc ze względu na naszą sytuację osobistą oraz w sprawach niecierpiących zwłoki możemy uzyskać pomoc tam, gdzie obecnie przebywamy, a nie jesteśmy zameldowani (art. 101 Ustawy o pomocy społecznej).

W Ośrodku Pomocy Społecznej należy złożyć wniosek z prośbą o pomoc - najlepiej w formie pisemnej.
Wniosek o pomoc może zgłosić:

0. sama osoba zainteresowana, lub

1. jej przedstawiciel ustawowy (rodzice, opiekunowie w sprawie dzieci i opiekunowie w sprawie osób całkowicie ubezwłasnowolnionych), lub

2. inna osoba pod warunkiem, że osoba zainteresowana lub jej przedstawiciel ustawy wyrazili na to zgodę.

Pomoc społeczna może też być udzielana z urzędu.

W odpowiedzi na zgłoszoną prośbę pracownik socjalny z ośrodka pomocy społecznej przeprowadzi tzw. wywiad rodzinny (środowiskowy). Informacje zebrane w ramach wywiadu staną się podstawą do wydania decyzji w sprawie świadczeń.

Wywiad powinien być przeprowadzony w ciągu 14 dni od daty otrzymania informacji o potrzebie przyznania pomocy, a w sytuacjach wymagających udzielenia natychmiastowej interwencji w ciągu 2 dni. Wywiad przeprowadzany jest w miejscu zamieszkania osoby ubiegającej się o pomoc.

Celem wywiadu jest ustalenie sytuacji osobistej, majątkowej osoby/rodziny starającej się o pomoc oraz ustalenie powodów ubiegania się o świadczenia i zaplanowanie wspólnie z osobą zainteresowaną planu pomocy. Aby pracownik socjalny mógł dokładnie zbadać sytuację – musimy przedstawić niezbędne dokumenty potwierdzające naszą sytuację.

Uwaga:

Osoba zwolniona z zakładu karnego powinna przedstawić dokument zwolnienia, informację czy pracowała odpłatnie w zakładzie karnym oraz czy otrzymała pomoc z funduszu postpenitencjarnego.

Na podstawie wywiadu środowiskowego i załączonej dokumentacji kierownik ośrodka pomocy społecznej wyda pisemną decyzję o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia.
W przypadku odmowy dostarczenia przez osoby zainteresowane niezbędnych dokumentów, lub gdy występuje rażąca dysproporcja między wysokością dochodu udokumentowaną a faktyczną sytuacją majątkową kierownik OPS może odmówić przyznania pomocy.

Pomoc finansowa wypłacana jest od miesiąca, w którym został złożony wniosek wraz z pełną dokumentacją.

Osoby i rodziny, które są objętą pomocą ze strony OPS powinny o każdej zmianie swojej sytuacji osobistej, dochodowej i majątkowej poinformować pracownika socjalnego.
(art. 109 Ustawy o pomocy społecznej)

Uwaga:

Jeśli w okresie pobierania zasiłku z pomocy społecznej ulegnie zmianie wysokość dochodu powyżej 10% kryterium dochodowego to wówczas OPS może zmienić decyzję w sprawie wysokości zasiłku.
(art. 106 Ustawy o pomocy społecznej)

Odwołanie od decyzji:

Od decyzji ośrodka pomocy społecznej możemy się odwołać do Samorządowego Kolegium Odwoławczego.
(art. 129 Kodeksu postępowania administracyjnego)

Procedura odwoławcza, tzn. w jakim terminie i gdzie składać odwołanie musi być zamieszczona w decyzji. Najczęściej jest to 14 dni od dnia otrzymania decyzji. Odwołanie adresujemy do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, ale składamy je w Ośrodku Pomocy Społecznej. Na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego możemy złożyć skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Podstawa prawna

Ustawa o pomocy społecznej (Dz. U. z 2004, Nr 64, poz. 593 z późn. zm).

Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2004, Nr 210, poz. 2135 z późn. zm.).

Rozporządzenie Ministra Polityki Społecznej w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego (Dz. U. z 2005, Nr 77, poz. 762).

Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie zweryfikowanych kryteriów dochodowych oraz kwot świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej (Dz. U. z 2006, Nr 135, poz. 950).

Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000, Nr 98, poz. 1071 z późn. zm. tekst jednolity dostępny na stronie http://www.lex.com.pl/kodeksy/?akt=00.98.1071.htm).

Inne poradniki / strony www

Poradnik „Kto i kiedy może otrzymać zasiłek z pomocy społecznej” wydany przez Stowarzyszenie KLON / JAWOR w ramach serii „Poznaj swoje prawa”: www.pomocspoleczna.ngo.pl/x/72546

Strona Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z informacjami na temat pomocy społecznej: www.mpips.gov.pl/index.php?gid=28

Dodatkowe informacje zawiera poradnik Rzecznika Praw Obywatelskich na stronie www.codziennikprawny.pl/strona/swiadczenia_spoleczne.