|
Temat
jednostki lekcyjnej
|
Wymagania
|
Uwagi
|
|
|
podstawowe
|
ponadpodstawowe
|
|
|
|
po
lekcji uczeń:
|
|
|
Wprowadzenie
do historii:
1.
Organizacja pracy na lekcji historii.
|
• wie,
jakie umiejętności będzie rozwijał na ponadgimnazjalnym
etapie kształcenia [A];
• rozumie,
czym są standardy osiągnięć i w jakim celu są formułowane
[B];
• wie,
jaki materiał nauczania przypadnie na poszczególne lata i
semestry nauki [A];
• wie,
z jakich środków dydaktycznych będzie korzystać [A];
• zna
sposoby sprawdzania wiedzy i umiejętności oraz kryteria
oceniania i wymagania na poszczególne oceny [A];
|
|
|
Przeszłość
i jej
poznanie.
3.
Pierwsze cywilizacje i ich twórcy.
|
• rozróżnia
pojęcia – „historia”, „prehistoria”, „cezura”,
„periodyzacja”, „kultura duchowa”, „kultura
materialna”, „starożytność”, „antyk”, „starożytność
klasyczna”, „średniowiecze”, „epoka nowożytna”,
„epoka najnowsza” [B];
• podaje
przykłady faktów, zjawisk, procesów historycznych [B];
• definiuje
pojęcie „źródło historyczne” [B];
• rozróżnia
poszczególne typy źródeł historycznych i podaje ich przykłady
[B];
• czerpie
informacje ze źródła pisanego i ikonograficznego [B];
• definiuje
pojęcia – „hominidy”, „antropogeneza”, „antropologia”,
„paleolit”, „mezolit”, „neolit” [A];
• wymienia
osiągnięcia człowieka w okresie od paleolitu do neolitu [B];
• wyjaśnia
doniosłość rewolucji neolitycznej [C];
|
• uzasadnia
stosowanie cezur w podziale dziejów na epoki [C];
• wyjaśnia
przyczyny różnic w periodyzacji dziejów Europy Zachodniej i
Polski [C];
• uzasadnia
przydatność prowadzenia badań historycznych [C];
• wymienia
i porządkuje chronologicznie etapy rozwoju istot człowiekowatych
[C];
• wymienia
i porządkuje chronologicznie epoki z najdawniejszych dziejów
człowieka (od paleolitu do neolitu) [C];
• odkrywa
i nazywa różne kryteria klasyfikacji epok w najdawniejszych
dziejach człowieka [C];
|
|
|
3.
Cywilizacje Mezopotamii i Egiptu.
|
• wyjaśnia
pojęcia – „miasto-państwo”, „ustrój teokratyczny”,
„despocja wschodnia” [B];
• wymienia
najważniejsze osiągnięcia starożytnych ludów Bliskiego
Wschodu [B];
• wymienia
największe państwa starożytnego Bliskiego Wschodu oraz sytuuje
je w czasie i przestrzeni (na mapie) [C];
• odróżnia
miasta-państwa od większych organizmów państwowych i imperiów
[B];
• definiuje
pojęcia – „despocja wschodnia”, „synkretyzm religijny”
[A];
• wyjaśnia
związki między strukturą społeczną a wierzeniami religijnymi
starożytnych Egipcjan [C];
|
• wyjaśnia
znaczenie stosowania żelaza, prawodawstwa oraz komunikacji dla
funkcjonowania państw starożytnego Bliskiego Wschodu [C];
• wymienia
twórców potęgi perskiej [B];
• porównuje
imperium perskie z wcześniejszymi państwami Bliskiego Wschodu
[C];
• synchronizuje
etapy dziejów Egiptu z dziejami cywilizacji mezopotamskiej [C];
• odkrywa
różnice i podobieństwa między cywilizacjami egipską i
mezopotamską [C];
|
|
|
5.
Cywilizacja Indii i Chin.
|
• wymienia
główne osiągnięcia cywilizacji przedaryjskiej i aryjskiej w
Indiach [A];
• wyjaśnia
pojęcia – „cywilizacja przedaryjska”, „cywilizacja
miejska”, „warna”, „kasta”, „braminizm”,
„hinduizm”, „buddyzm”, „taoizm”, „konfucjanizm”
[C];
• lokuje
w przestrzeni cywilizacje przedaryjską, aryjską i chińską
[B];
|
• synchronizuje
etapy rozwoju starożytnych cywilizacji Indii i Chin z dziejami
Bliskiego Wschodu [C];
• odkrywa
związki hinduizmu, buddyzmu i konfucjanizmu ze strukturami
społecznymi starożytnych cywilizacji azjatyckich [C];
• odkrywa
znaczenie hinduizmu, buddyzmu i
|
|
|
6.
Cywilizacje starożytne poza wielkimi rzekami.
Powtórzenia
wiadomości.
Sprawdzian
wiadomości.
|
• wymienia
osiągnięcia Fenicjan, ich największe miasta, zajęcia jakimi
zajmowali się Fenicjanie
• wyjaśnia
pojęcia – „diaspora”, „niewola egipska”, „niewola
babilońska”, „Królestwo Izraela”, „Królestwo Judy”,
„religia mojżeszowa”, „judaizm” [B];
• podaje
główne zasady religii mojżeszowej [B];
• identyfikuje
postacie – Abrahama, Mojżesza, Saula, Dawida, Salomona, Heroda
Wielkiego, [A];
• lokuje
w czasie i przestrzeni trwanie starożytnego Izraela [B];
• wyjaśnia
pojęcia: „imperium”, „satrapia”, „dualizm religijny”,
• lokuje
w czasie i przestrzeni istnienie Imperium perskiego
|
• wyjaśnia
jakie znaczenie zyskała sobie Kartagina
• wyjaśnia
pochodzenie nazw i tytułów – Izrael, Palestyna, Biblia,
Stary
Testament,
Nowy
Testament,
Tora
[C];
• odkrywa
związki między judaizmem a chrześcijaństwem [C];
konfucjanizmu
we współczesnej Azji [C];
• wymienia
dokonania króla perskiego Dariusza
• odkrywa
różnice istniejące między poszczególnymi cywilizacjami
|
|
|
7.
Kształtowanie
się świata greckiego.
|
• definiuje
pojęcia – „kultura minojska”, „kultura mykeńska”,
„agora”, „kolonia”, „metropolia”, „oligarchia”,
„demokracja”, „arystokracja”, „tyrania”, „monarchia”
[A];
• lokuje
w czasie i przestrzeni kultury minojską i mykeńską oraz Wielką
Kolonizację [B];
• lokuje
w czasie Wieki Ciemne, powstanie polis greckich [B];
• rozróżnia
formy ustroju greckich poleis [B];
• rozróżnia
przyczyny i skutki Wielkiej Kolonizacji [B];
|
• wymienia
krainy starożytnej Grecji oraz nazwy plemion greckich [A];
• wymienia
osiągnięcia kultur minojskiej i mykeńskiej [C];
• wyjaśnia
pochodzenie nazwy „Grecy” [C];
• klasyfikuje
język grecki jako jeden z języków indoeuropejskich [C];
• wyjaśnia
związki między kulturami – minojską mykeńską i grecką
[C];
|
|
|
8.
Między
Spartą a Atenami.
|
• rozróżnia
i stosuje pojęcia – „strateg”, „ostracyzm”,
„demagog”, „hegemonia”, „urząd kolegialny”,
„heloci”, „periojkowie” [B];
• lokuje
w czasie i przestrzeni oligarchię spartańską i demokrację
ateńską [B];
• identyfikuje
postacie – Drakona, Solona, Pizystrata, Klejstenesa,
Peryklesa, Likurga [A];
• rozróżnia
instytucje polityczne Sparty i Aten [B];
• porównuje
funkcjonowanie oligarchii i demokracji w starożytnej Grecji [C];
• podaje
daty – bitew pod Maratonem, Termopilami, Salaminą i Platejami,
wojny peloponeskiej [A];
• identyfikuje
głównych greckich bohaterów wojen z Persami – Miltiadesa,
Leonidasa, Temistoklesa [A];
• lokalizuje
na mapie główne krainy Persji oraz miejsca bitew Greków z
Persami [B];
• rozróżnia
bezpośrednie i pośrednie przyczyny oraz skutki wojen
grecko-perskich [B];
• podaje
daty wojny peloponeskiej [A];
|
• wyjaśnia
znaczenie praw Drakona, reform Solona, reform Klejstenesa [C];
• odkrywa
ograniczenia i możliwości antycznej oligarchii i demokracji
[C];
• odkrywa
podobieństwa i różnice między starożytną demokracją grecką
a demokracją współczesną [D];
• podaje
daty – opanowania Jonii przez Persów, wybuchu powstania
jońskiego, pokoju Kaliasa [A];
• identyfikuje
władców perskich – Cyrusa, Wielkiego, Dariusza I, Kserksesa
oraz władcę lidyjskiego – Krezusa [A];
• wyjaśnia
charakter i znaczenie kontaktów grecko-lidyjskich w Azji
Mniejszej [C];
• odkrywa
znaczenie wojen grecko-perskich dla tradycji cywilizacji
europejskiej [C];
• odkrywa
ograniczenia i możliwości demokracji ateńskiej [C];
• odkrywa
podobieństwa i różnice między starożytną demokracją grecką
a demokracją współczesną [D];
|
|
|
9.
Kultura helleńska.
|
• rozróżnia
i stosuje pojęcia – „kultura klasyczna”, „cywilizacja
klasyczna”, „bogowie olimpijscy”, „mitologia”,
„akropol”, „agora”, „kanon”, „igrzyska
olimpijskie”, „gimnazjon”, „tympanon”, „biblioteka”
[B];
• lokuje
w czasie etapy rozwoju kultury greckiej [B];
• wymienia
głównych bogów olimpijskich oraz identyfikuje ich atrybuty
[A];
• identyfikuje
główne postacie twórców kultury greckiej i ich dzieła [A];
• identyfikuje
style oraz dzieła greckiej architektury i rzeźby [A];
• identyfikuje
postacie – Talesa, Heraklita, Demokryta, Pitagorasa, Sokratesa,
Platona, Arystotelesa [A];
• rozróżnia
i stosuje pojęcia – „filozofia”, „jońska filozofia
przyrody”, „idealizm”, „racjonalizm”, „materializm”,
„logika”, „dialektyka”, „etyka”, „retoryka”,
„sofistyka”, „Akademia”, „Likejon” [B];
• identyfikuje
poglądy filozofów greckich [A];
|
• wyjaśnia
znaczenie mitów greckich w kulturze europejskiej [C];
• wymienia
formy kultu w religii greckiej [A];
• wyjaśnia
związek między formami życia społeczno-politycznego a
przemianami kultury greckiej [C];
• odkrywa
rolę kultury greckiej jako podstawy kultury europejskiej [C];
• lokuje
w czasie i przestrzeni greckie szkoły filozoficzne [B];
• wyjaśnia
kolejne etapy rozwoju filozofii greckiej [C];
• odkrywa
znaczenie filozofów greckich w dziejach myśli ludzkiej [C];
|
|
|
10.
Świat hellenistyczny.
|
• rozróżnia
i stosuje pojęcia – „falanga”, „filipika”, „diadoch”,
„muzeum”, „epoka hellenistyczna”, „hellenizacja”,
„orientalizacja”, „stoicyzm”, „epikureizm”, „węzeł
gordyjski”, „monarchia hellenistyczna”, „siedem cudów
świata” [B];
• identyfikuje
postacie – Filipa II, Aleksandra III Wielkiego, Dariusza III,
Demostenesa, Epikura, Archimedesa, Euklidesa, Arystarcha,
Eratostenesa [A];.
• podaje
daty – bitwy pod Cheroneją, początku wyprawy Aleksandra
Wielkiego [A];
• lokuje
w czasie i przestrzeni imperium Aleksandra Wielkiego [B];
|
• wyjaśnia
znaczenie imperium Aleksandra Wielkiego i monarchii
hellenistycznych w dziejach Bliskiego Wschodu [C];
• odkrywa
znaczenie epoki i kultury hellenistycznej w dziejach cywilizacji
światowej [C];
|
|
|
11.
Republika rzymska i jej ekspansja.
|
• podaje
daty – założenia Rzymu, początku Republiki, zakończenia
podboju Italii przez Rzym, wojen punickich [A];
• identyfikuje
postacie – mitycznych założycieli Rzymu, Tarkwiniusza
Pysznego, Pyrrusa, Hannibala, Scypiona Afrykańskiego [A];
• wyjaśnia
pojęcia – „wilczyca kapitolińska”, „pyrrusowe
zwycięstwo”, „wojna punicka”, „republika”, „senat”,
„patrycjusze”, „plebejusze”, „kolonia rzymska”,
„obywatelstwo rzymskie”, „autonomia”, „imperium” [B];
• wymienia
i lokuje w przestrzeni krainy historyczne i państwa związane z
dziejami Rzymu [B];
• rozróżnia
i stosuje pojęcia – „republika”, „obywatelstwo
rzymskie”, „zgromadzenie ludowe”, „senat”, „konsul”,
„dyktator”, „cenzor”, „kwestor”, „nobilowie”,
„ekwici”, „trybun ludowy”, „plebs”, „proletariat”,
„latyfundium”, „weteran”, „triumwirat”, „cesarstwo”,
„pryncypat” [B];
• podaje
daty – śmierci Cezara, bitwy pod Akcjum, początku Cesarstwa
Rzymskiego [A];
• identyfikuje
postacie – Spartakusa, braci Grakchów, Mariusza, Cezara,
Oktawiana Augusta [A];
• wyjaśnia
przyczyny i skutki reform Grakchów oraz reformy wojskowej
Mariusza [C];
• wyjaśnia
przyczyny i skutki dyktatury Cezara [C];
|
• porównuje
sposób zakładania kolonii przez Greków i Rzymian [C];
• porównuje
politykę Rzymu wobec podbitych ludów w Italii i na innych
obszarach [C];
• wyjaśnia
przyczyny sukcesu ekspansji Rzymu, wyróżniając czynniki
militarne, polityczne i kulturowe [C];
• wyjaśnia
przyczyny i skutki zwycięstwa Oktawiana w wojnie domowej [C];
• lokuje
w czasie i przestrzeni kryzys Republiki, podboje Cezara, I i II
triumwirat [B];
|
|
|
12.
Cesarstwo Rzymskie.
|
• podaje
daty rządów Augusta [A];
• identyfikuje
postacie – Augusta, Trajana, Marka Aureliusza [A];
• rozróżnia
i stosuje pojęcia – „limes”, „pretorianie”, „ekwici”,
„dekurionowie” [B];
• wyjaśnia
pojęcia – „pokój rzymski”, „romanizacja” [B];
• wylicza
zdobycze cywilizacyjne upowszechnione przez Rzymian w prowincjach
[A];
• lokuje
w przestrzeni prowincje rzymskie i miasta założone przez
Rzymian w Europie Zachodniej i Środkowej [B];
|
• wyjaśnia
znaczenie miast i armii w procesie romanizacji prowincji [C];
• wyjaśnia
funkcjonowanie systemu zarządzania prowincjami w okresie
pryncypatu [C];
|
|
|
13.
Osiągnięcia cywilizacji rzymskiej
Powtórzenie
wiadomości.
Sprawdzian
wiadomości.
|
•
podaje
daty – założenia Rzymu, okresów Republiki i Cesarstwa w
dziejach Rzymu, spisania prawa XII tablic oraz Kodeksu Justyniana
[A];
• identyfikuje
twórców kultury Imperium Rzymskiego – Salustiusza, Senekę,
Owidiusza, Wergiliusza, Horacego, Plutarcha, Tytusa Liwiusza,
Tacyta, Klaudiusza, Ptolemeusza [A];
• rozróżnia
i stosuje pojęcia – „forum”, „retoryka”, „bazylika”,
„termy”, „teatr”, „amfiteatr”, „cyrk”, „łuk
triumfalny”, „panteon”, „trybunał”, „akwedukt”,
„mecenas” [B];
• wyjaśnia
pojęcia – „uniwersalna cywilizacja śródziemnomorska”,
„prawo obywatelskie”, „geocentryczny model świata” [B];
|
• lokuje
w czasie twórców kultury Imperium Rzymskiego – Salustiusza,
Senekę, Owidiusza, Wergiliusza, Horacego, Plutarcha, Tytusa
Liwiusza, Tacyta, Klaudiusza, Ptolemeusza [B];
• wyjaśnia
podział Cesarstwa na dwa obszary kulturowe – Zachód i Wschód
[C];
• w
różnych dziedzinach kultury Imperium
Romanum wskazuje
wpływy kultury greckiej oraz oryginalne dokonania Rzymian [B];
• wymienia
czynniki stanowiące o jedności cywilizacji śródziemnomorskiej
[A];
• odkrywa
trwanie kultury rzymskiej w cywilizacji europejskiej późniejszych
epok [C];
|
|
|
14.
Przemiany religijne. Powstanie chrześcijaństwa.
15.
Upadek Cesarstwa Rzymskiego.
|
• podaje
daty – zdobycia Palestyny przez Rzymian, ukrzyżowania Jezusa,
spisania Ewangelii,
podróży misyjnych św. Pawła, początku prześladowania
chrześcijan, ogłoszenia wolności wyznawania chrześcijaństwa,
uznania chrześcijaństwa za religię panującą w Imperium
Rzymskim [A];
• identyfikuje
postacie – Heroda Wielkiego, Poncjusza Piłata, czterech
ewangelistów, Pawła z Tarsu, Nerona, Konstantyna Wielkiego,
Teodozjusza Wielkiego [A];
• rozróżnia
i stosuje pojęcia – „auspicje”, „geniusz”, „religia
tradycyjna”, religia objawiona”, „mesjasz”, „Ewangelia”,
„Nowy Testament”, „teologia”, „apostoł”, „biskup”,
„metropolita”, „patriarcha”,
„ papież”,
„katakumby”, „Kościół katolicki”, „poganie”,
„sobór powszechny”, „herezja” [B];
• lokalizuje
na mapie – obszar życia i działalności Chrystusa, pierwsze
gminy chrześcijańskie, stolice patriarchatów [B];
• wymienia
podstawowe cechy organizacji, doktryny i systemu wartości
chrześcijaństwa w czasach starożytnych [A];
• podaje
daty – nadania obywatelstwa rzymskiego całej wolnej ludności
Cesarstwa, reform Dioklecjana, ogłoszenia wolności wyznawania
religii chrześcijańskiej, soboru nicejskiego, uznania
chrześcijaństwa za religię panującą w Cesarstwie Rzymskim,
ostatecznego podziału Cesarstwa na Wschód i Zachód,
detronizacji Romulusa Augustulusa przez Odoakara [A];
• identyfikuje
postacie – Marka Aureliusza, Karakalli, Dioklecjana,
Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego, Attyli, Decjusza,
Odoakra [A];
• rozróżnia
i stosuje pojęcia – „kolon”, „kolonat”, „tetrarchia”,
„dominat”, „poganie”, „credo”,
„sobór powszechny”, „herezja” [B];
• wyjaśnia
pojęcia – „imperium Sasanidów”, „Cesarstwo Wschodu”,
„Cesarstwo Zachodu”, „królestwa germańskie”, „Wędrówka
Ludów”, „Cesarstwo Bizantyjskie” [B];
• lokuje
w przestrzeni – królestwa germańskie, Wędrówkę Ludów,
miejsca bitew pod Adrianopolem i na Polach Katalaunijskich [B];
• rozróżnia
polityczne, społeczne i kulturowe czynniki kryzysu Imperium
Rzymskiego na przełomie II i III w. [B];
• odróżnia
przyczyny pośrednie i bezpośrednie upadku Cesarstwa na
Zachodzie [B];
|
• wyjaśnia
związek wczesnego chrześcijaństwa z judaizmem [C];
• wyjaśnia
pierwotne znaczenie greckich słów apostolos
i episkopos
[B];
• charakteryzuje
etapy chrystianizacji Imperium Rzymskiego [C];
• uzasadnia
stwierdzenie, że „tożsamość europejska ma
judeochrześcijańskie źródła” [D];
• wyjaśnia
przyczyny podziału Cesarstwa na Wschód i Zachód [C];
• opisuje
różnice pomiędzy Cesarstwem Wschodu i Cesarstwem Zachodu [B];
• wyjaśnia
przyczyny i wskazuje najważniejsze cechy procesu Wędrówki
Ludów [C];
|
|
|
16.
Europa i basen Morza Śródziemnego po upadku Cesarstwa
Zachodniego.
|
• wskazuje
na mapie terytoria podbite przez Karolingów oraz obszary wpływów
państwa Karola Wielkiego [A];
• lokuje
w przestrzeni – Cesarstwo Wschodu, Cesarstwo Zachodu, Cesarstwo
Bizantyjskie,powstanie zakonu benedyktynów [A];
• identyfikuje
postać i dokonania cesarza Justyniana [A];
• rozróżnia
polityczne, społeczne i kulturowe czynniki kryzysu Imperium
Rzymskiego na przełomie II i III w. [B];
|
• wyjaśnia,
dlaczego Królestwo Franków okazało się najtrwalsze spośród
tzw. państw sukcesyjnych [C];
• przedstawia
na mapie zmiany terytorium Bizancjum w czasie [B];
|
|
|
17.
Arabowie i świat islamu
|
• wyjaśnia
terminy i pojęcia – „islam”, „ramadan”, „dżihad”,
„hidżra”, „Koran”,
„kalif”, „emir”, „islamizacja” [B]
• lokuje
w czasie życie i działalność Mahometa [B];
• lokuje
na mapie miejsca związane z działalnością Mahometa [B];
• wymienia
najważniejsze zasady obowiązujące wyznawców islamu [A];
• wskazuje
na mapie zasięg podbojów arabskich [B];
• wymienia
osiągnięcia cywilizacji arabskiej [A];
• rozróżnia
chrześcijańską i muzułmańską rachubę czasu [B];
|
• wyjaśnia
konsekwencje podbojów arabskich dla świata i Europy [C];
• wymienia
elementy jedności świata arabskiego [B];
|
|
|
18.
Cesarstwo i papiestwo we wczesnym średniowieczu.
|
•
lokuje
w czasie fakty – upadek Cesarstwa na Zachodzie, chrzest
Klodwiga,
• identyfikuje
postacie – św. Augustyna, św. Benedykta z Nursji, św.
Grzegorza I Wielkiego [A];
• charakteryzuje
system organizacji plemion germańskich [B];
• lokuje
w czasie powstanie państw Longobardów, Wizygotów, Franków
oraz królestw anglosaskich [B];
•
wyjaśnia
pojęcia – „kodyfikacja prawa”, „samowładca”,
„obrazoburstwo”, „schizma”, „reguła bazyliańska”,
„Kościół ortodoksyjny” [B];
•
podaje
datę schizmy wschodniej [A];
• wymienia
najważniejsze cechy systemu rządów despotycznych [A];
• lokuje
na mapie terytorium Bizancjum za rządów Justyniana Wielkiego
[B];
• identyfikuje
cechy charakterystyczne sztuki bizantyjskiej [A];
• podaje
najważniejsze cechy wyróżniające krąg cywilizacyjny
Bizancjum [A];
|
• wyjaśnia
rolę chrześcijaństwa i Kościoła w procesie powstawania
państw barbarzyńskich [C];
• charakteryzuje
system władzy w Cesarstwie Bizantyjskim [C];
• charakteryzuje
system organizacji kościelnej w Bizancjum [B];
• wyjaśnia,
w jakich dziedzinach Bizancjum kontynuowało tradycję
starożytnego Cesarstwa Rzymskiego [C];
|
|
|
19.
Wizerunek Europy w IX i X wieku.
|
•
rozróżnia
dokonania Karola Młota i Karola Wielkiego [B];
• podaje
daty – koronacji cesarskiej Karola Wielkiego, traktatu w Verdun
[A];
• wskazuje
na mapie terytoria podbite przez Karolingów oraz obszary wpływów
państwa Karola Wielkiego [A];
• wyjaśnia
pojęcia – „Normandia”, „Słowianie wschodni”,
„Słowianie zachodni”, „Słowianie południowi”, „Państwo
Wielkomorawskie”, „misja Cyryla i Metodego” [B];
• podaje
daty – bitwy na Lechowym Polu, podboju Anglii przez Normanów,
misji Cyryla i Metodego, chrztu Rusi, Czech i Węgier [A];
• identyfikuje
postacie – Wilhelma Zdobywcy, Samona, Konstantego (Cyryla),
Metodego, Stefana I Wielkiego, św. Wacława, Ruryka,
Włodzimierza Wielkiego [A];
• nazywa
dynastie panujące we wczesnym średniowieczu w Europie
Środkowo-Wschodniej [A];
|
•
wymienia
elementy jedności państwa Karola Wielkiego, rozróżniając
czynniki polityczne i kulturowe [B];
• wyjaśnia
genezę różnic między dwoma państwami, które wyłoniły się
po rozpadzie monarchii karolińskiej – Francją i Niemcami [C];
• ocenia
znaczenie dokonań Karola Wielkiego w procesie ujednolicania
Europy [B];
• wymienia
świętych patronów królestw Europy Środkowej i Skandynawii
[A];
• ocenia
znaczenie misji Cyryla i Metodego dla chrystianizacji Europy
Środkowej [D];
• charakteryzuje
czynniki państwowotwórcze na obszarze Europy Północnej i
Środkowo-Wschodniej [C];
|
|
|
20.
Powstanie państwa polskiego
|
• wyjaśnia
pojęcia – „prawo książęce”, „trybut”, „biskupstwo
misyjne” [B];
• identyfikuje
postacie – legendarnych przodków Mieszka I, Mieszka I, Dobrawy
[A];
• identyfikuje
plemiona lechickie i wskazuje na mapie ich siedziby [A];
• wskazuje
na mapie obszary wchodzące w skład państwa Mieszka I [B];
• rozróżnia
polityczne i kulturowo-ideowe przyczyny przyjęcia chrztu przez
Mieszka I [B];
• wymienia
i charakteryzuje bezpośrednie i długofalowe konsekwencje
przyjęcia chrztu przez Mieszka I [C];
• wyjaśnia
pojęcia – „misja św. Wojciecha”, „zjazd gnieźnieński”,
„arcybiskupstwo gnieźnieńskie” („polska metropolia
kościelna”), „pokój budziszyński”, „koronacja
królewska” [B];
• identyfikuje
postacie – biskupa Wojciecha, Bolesława Chrobrego, Ottona III
[A];
• podaje
daty – misji św. Wojciecha, zjazdu gnieźnieńskiego, pokoju w
Budziszynie, koronacji Bolesława Chrobrego [A];
• rozróżnia
terytorium państwa polskiego pod koniec panowania Mieszka I i
pod koniec rządów Bolesława Chrobrego [B];
• wyjaśnia
pojęcia – „wieś służebna”, „organizacja służebna”,
„pan grodowy” [B];
|
• charakteryzuje
rolę Polan w procesie kształtowania się państwa polskiego
[C];
• wymienia
i charakteryzuje czynniki państwowotwórcze na ziemiach polskich
[C];
• porównuje
procesy państwowotwórcze na ziemiach polskich i innych
obszarach Europy Środkowej [C];
• charakteryzuje
zmiany kulturowe, które były następstwem przyjęcia chrztu
przez Mieszka I i chrystianizacji Polski [C];
• wyjaśnia
genezę zjazdu gnieźnieńskiego [C];
• wymienia
postanowienia zjazdu gnieźnieńskiego i wyjaśnia ich znaczenie
[C];
• ocenia
znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego [C];
• identyfikuje
postacie w ikonografii Drzwi Gnieźnieńskich [A];
społeczne
Polski wczesnopiastowskiej [C];
• wymienia
i charakteryzuje przejawy wzrostu roli możnowładztwa w państwie
polskim [C];
|
|
|
21.
Państwo, społeczeństwo, kultura za pierwszych Piastów.
|
• wymienia
najdawniejsze zabytki piśmiennictwa powstałe na ziemiach
polskich [A];
• wymienia
zabytki wczesnopiastowskiego budownictwa na ziemiach polskich
[A];
• wymienia
funkcje spełniane przez grody [A];
|
• wymienia
elementy struktury społecznej i charakteryzuje poszczególne
grupy
• wyjaśnia,
na czym polegała feudalizacja ustroju społeczno-politycznego w
Polsce pierwszych Piastów [C];
|
|
|
22.
Społeczeństwo i gospodarka feudalna.
Powtórzenie
wiadomości.
Sprawdzian
wiadomości.
|
• wyjaśnia
pojęcia – „dwupolówka”, „renta feudalna”,
„komendacja”, „immunitet sądowy”, „immunitet
gospodarczy”, „inwestytura”, „lenno”, „system
feudalny”, „drabina feudalna”, „własność podzielona”
[B];
• wyjaśnia
system organizacji włości feudalnej [C];
• opisuje
ceremonię hołdu lennego [B];
• charakteryzuje
powinności seniora i wasala [C];
|
• wyjaśnia
okoliczności ukształtowania się grupy feudałów [C];
• charakteryzuje
wczesnośredniowieczne rolnictwo [C];
• wyjaśnia,
w czym przejawiał się partykularyzm gospodarczo-społeczny we
wczesnym średniowieczu [C];
|
|
|
23.
Przemiany gospodarcze i społeczne w Europie od Xi do XIII wieku.
|
• wyjaśnia
pojęcia – „trójpolówka”, „renta feudalna”,
„komendacja”, „immunitet sądowy”, „immunitet
gospodarczy”, „inwestytura”, „lenno”, „system
feudalny”, „drabina feudalna”, „własność podzielona”
[B];
• wyjaśnia
system organizacji włości feudalnej [C];
|
• wyjaśnia
okoliczności ukształtowania się grupy feudałów [C];
• charakteryzuje
wczesnośredniowieczne rolnictwo [C];
|
|
|
24.
Walka o hegemonie w świecie chrześcijańskim.
|
• wyjaśnia
pojęcia – „średniowieczne cesarstwo rzymskie”, „władze
uniwersalne”, „konklawe”, „spór o inwestyturę”,
„pójść do Canossy”, „konkordat”, „krucjata”,
„herezje”, „inkwizycje” [B];
• lokuje
w czasie i przestrzeni cesarstwo ottońskie [B];
• identyfikuje
postacie – Ottona I, Ottona III, Grzegorza VII, Henryka IV [A];
• podaje
daty – koronacji cesarskiej Ottona I, konkordatu wormackiego
[A];
•
wymienia
reformy wprowadzone w Kościele przez Grzegorza VII [A];
• wyjaśnia
znaczenie reform gregoriańskich [C];
|
• określa
chronologię sporu o inwestyturę [B];
• wyjaśnia
rolę kongregacji kluniackiej w procesie reformy Kościoła [C];
• wyjaśnia
znaczenie rywalizacji władz uniwersalnych w dziejach Europy [C];
|
|
|
25.
Monarchia
piastowska między jednością a rozbiciem.
|
• wyjaśnia
pojęcia – „kryzys monarchii”, „odbudowa organizacji
kościelnej”, „pierwsza monarchia piastowska”, „druga
monarchia piastowska” [B];
• identyfikuje
postacie – Mieszka II, Kazimierza Odnowiciela, Bolesława
Śmiałego, biskupa Stanisława [A];
• podaje
daty – wybuchu buntu poddanych, pierwszej monarchii
piastowskiej, koronacji Bolesława Śmiałego [A];
• wyjaśnia
okoliczności śmierci biskupa Stanisława [C];
|
• wyjaśnia
przyczyny załamania pierwszej monarchii piastowskiej [C];
• charakteryzuje
działania podjęte przez Kazimierza Odnowiciela w celu odbudowy
państwa oraz ocenia ich skutki [C];
• wyjaśnia
przyczyny trwających wśród historyków sporów dotyczących
tzw. sprawy św. Stanisława [C];
• wyjaśnia
skutki klęski Bolesława Śmiałego [C];
|
|
|
26.
Ziemie polskie w okresie rozbicia dzielnicowego.
|
• wyodrębnia
cezury w ramach okresu rozbicia dzielnicowego Polski [A];
• wymienia
i charakteryzuje zagrożenia zewnętrzne Polski w czasach
rozbicia dzielnicowego [C];
• odczytuje
z tablicy genealogicznej podziały dynastii piastowskiej na
poszczególne linie [B]
|
• charakteryzuje
procesy polityczne zachodzące na ziemiach polskich w czasie
rozbicia dzielnicowego [C];
• wyjaśnia,
jakie czynniki sprzyjały postępującej decentralizacji państwa
polskiego [C];
|
|
|
27.
Ziemie polskie w okresie rozbicia dzielnicowego. Gospodarka i
społeczeństwo.
|
• wyjaśnia
pojęcia – „Marchia Brandenburska”, „zakon krzyżacki”,
„najazdy mongolskie” [B];
• podaje
daty – ostatniego hołdu złożonego przez polskiego księcia
cesarzowi, sprowadzenia Krzyżaków do Polski, bitwy pod Legnicą
[A];
•
wyjaśnia
okoliczności powstania państwa zakonnego w Prusach [C];
;
• wyjaśnia
pojęcia – „lokacja miasta”, „lokacja wsi”, „zasadźca”,
„prawo niemieckie”, „ława miejska”, „prawo rycerskie”,
„stan społeczny” [B];
• wyjaśnia,
na czym polegała lokacja wsi na prawie niemieckim [C];
• wyjaśnia
następstwa kolonizacji na prawie niemieckim [C];
• wymienia
stany społeczne, które ukształtowały się w Polsce [A];
• na
mapie lokalizuje miejscowości, w których zachowały się
budowle romańskie [B];
• wymienia
najważniejsze osiągnięcia kultury polskiej w czasach rozbicia
dzielnicowego [A];
|
• wyjaśnia,
dlaczego zasady ustrojowe wprowadzone na mocy testamentu
Bolesława Krzywoustego okazały się nietrwałe [C];
•
wyjaśnia
różnice pomiędzy osadnictwem na prawie polskim a kolonizacją
na prawie niemieckim [C];
• charakteryzuje
okoliczności kształtowania się stanów społecznych na
ziemiach polskich [C];
|
|
|
28.
Rozkwit
kultury średniowiecza od XI do XIII wieku.
|
• umieszcza
w czasie i przestrzeni style – przedromański i romański [B];
• odróżnia
tematy i formy charakterystyczne dla stylu romańskiego [B];
|
• na
wybranych przykładach wyjaśnia symbolizm sztuki romańskiej
[C];
|
|
|
29.
Przemiany w gospodarce, społeczeństwie i świadomości
europejskiej w XIV i XV wieku.
|
• wyjaśnia
pojęcia – „kryzys demograficzny”, „kryzys gospodarczy”,
„kryzys społeczny”, „kryzys polityczny”, „ogradzanie”,
„czarna śmierć”, „wojna stuletnia”, „wojna dwóch
róż” [B];
• identyfikuje
postacie – Joanny d’Arc, Jana Husa, Zygmunta Luksemburskiego,
Władysława Warneńczyka [A];
•
wyjaśnia
przyczyny oraz następstwa kryzysu demograficznego,
gospodarczego, społecznego i politycznego w Europie XIV–XV w.
[C];
• rozróżnia
bezpośrednie i pośrednie przyczyny kryzysu XIV w. [B];
• wyjaśnia
przyczyny i konsekwencje wojen husyckich [C];
• wskazuje
na mapie zasięg podbojów tureckich w Europie [B];
• wyjaśnia
pojęcia – „niewola awiniońska”, „koncyliaryzm”, „unia
florencka”, „kolegium elektorów”, „rekonkwista” [B];
• podaje
daty – wybuchu epidemii „czarna śmierci” w Europie,
• podaje
daty – wydania Złotej Bulli przez Karola IV, soboru w
Konstancji, zawarcia unii florenckiej, zakończenia rekonkwisty
[A];
• identyfikuje
dynastie – Tudorów, Walezjuszy, Habsburgów [A];
• wymienia
decyzje soboru w Konstancji [A];
• charakteryzuje
późnośredniowieczną monarchię stanową [C];
• wyjaśnia
pojęcia – „arcybiskupstwo praskie”, „unia
polsko-węgierska”, „unia polsko-litewska”, „Złota
Orda”, „trzeci Rzym” [B];
• wymienia
najwybitniejszych przedstawicieli dynastii Luksemburgów,
Andegawenów, Gedyminowiczów [A];
• podaje
daty – unii polsko-węgierskiej za panowania Andegawenów,
chrztu Litwy, bitwy na Kulikowym Polu, bitwy pod Grunwaldem, unii
kalmarskiej [A];
|
• charakteryzuje
przejawy kryzysu demograficznego, społecznego i gospodarczego w
Europie XIV–XV w. [C];
• lokalizuje
na mapie miejsca wielkich bitew wojny stuletniej [B];
• wyjaśnia
następstwa ekspansji tureckiej w Europie [C];
• wyjaśnia
przyczyny oraz następstwa wojny stuletniej, wyodrębnia jej
główne etapy [C];
• wyjaśnia
przyczyny i następstwa wydania Złotej Bulli przez Karola IV
[C];
• wyjaśnia
przyczyny schizmy zachodniej [C];
• charakteryzuje
system polityczny Rzeszy Niemieckiej [C];
• wyjaśnia
przyczyny i przejawy rozkwitu Europy Środkowo-Wschodniej w
XIV–XV w. [C]
• lokalizuje
na mapie główne ośrodki polityczne Rusi – Nowogród, Psków,
Twer i Moskwę [B];
;
|
|
|
30.
Polityczny wizerunek Europy w późnym średniowieczu.
|
•
podaje
daty – wybuchu wojny stuletniej, wymienić konflikty wewnętrzne
w Anglii, Niemczech i Czechach,śmierci Jana Husa, bitew na
Kosowym Polu i pod Warną [A];
• wyjaśnia
pojęcia – wojna dwóch róż, wojny husyckie, Złota Bulla
Karola IV, unia kalmarska, Hanza[B], Imperium Osmańskie
• wskazuje
zasięg wpływów tureckich w Europie
• określa
granice piętnastowiecznych terytoriów Czech, Węgier, Litwy,
państwa krzyżackiego, państwa moskiewskiego [B];
• identyfikuje
dynastie panujące w państwach Europy Środkowej i Wschodniej w
XIV i XV w [A];
|
• wymienia
i wyjaśnia polityczne, społeczne, ekonomiczne przesłanki
wybuchu wojny stuletniej, okoliczności konfrontacji
chrześcijaństwa a islamem, rozwój państwa osmańskiego
• ocenia
skutki upadku Konstantynopola
• wskazać
wpływy turków na dzieje świata
• wyjaśnia
przyczyny ekspansji i wzrostu politycznej roli Wielkiego Księstwa
Moskiewskiego [C];
• wyjaśnia,
na czym polegała koncepcja Moskwy jako „trzeciego Rzymu” [C]
|
|
|
31.
Polska na drodze do państwa stanowego.
|
• podaje
daty – koronacji Przemysła II, Wacława II i Władysława
Łokietka, bitwy pod Płowcami [A];
• wyjaśnia
pojęcia – „starosta”, „procesy polsko-krzyżackie”,
„procesy zjednoczeniowe” [B];
• identyfikuje
postacie – Jakuba Świnki, Przemysła II, Wacława II,
Władysława Łokietka, wójta Alberta [A];
• lokalizuje
na mapie zasięg władztwa – Przemysła II, Wacława II,
Władysława Łokietka [B];
• wymienia
środowiska społeczne dążące do zjednoczenia ziem polskich
[A];
• charakteryzuje
okoliczności utrudniające zjednoczenie ziem polskich [C];
• wyjaśnia
znaczenie koronacji Przemysła II, Wacława II, Władysława
Łokietka [C];
• identyfikuje
przedmioty symbolizujące polską państwowość (włócznia św.
Maurycego, Szczerbiec, królewskie insygnia) [A];
• wyjaśnia
pojęcia – „reforma pieniężna”, „statuty
wiślicko-piotrkowskie”, „rada królewska”, „Korona
Królestwa Polskiego”, „przywilej stanowy” [B];
• identyfikuje
postacie – Kazimierza Wielkiego, Zygmunta Luksemburczyka,
Ludwika Wielkiego, Jadwigi Andegaweńskiej [A];
• podaje
daty – opanowania Rusi Czerwonej przez Kazimierza Wielkiego,
założenia Akademii Krakowskiej, śmierci Kazimierza Wielkiego,
wydania przywileju koszyckiego [A];
• charakteryzuje
główne cele i kierunki polityki zagranicznej Kazimierza
Wielkiego [C];
• wyjaśnia
bezpośrednie i długofalowe następstwa przyłączenia Rusi
Czerwonej do Królestwa Polskiego [C];
• wymienia
i charakteryzuje reformy Kazimierza Wielkiego [C];
• wyodrębnia
główne cechy Królestwa Polskiego jako monarchii stanowej [B];
|
• wymienia
i wyjaśnia polityczne, społeczne, ekonomiczne i kulturowe
przesłanki zjednoczenia Polski [C];
• ocenia
różne koncepcje zjednoczenia ziem polskich [C];
• porównuje
Królestwo Polskie u schyłku panowania Kazimierza Wielkiego z
monarchią piastowską w chwili śmierci Bolesława Krzywoustego
(terytorium, ustrój, gospodarka, struktury społeczne) [C];
• wyjaśnia
zakres modernizacji Królestwa Polskiego za panowania Kazimierza
Wielkiego [C];
|
|
|
32.
Unia Polski za Andegawenów i Jagiellonów.
Powtórzenie
wiadomości. Sprawdzian wiadomości.
|
• wyjaśnia
okoliczności przejęcia rządów w Polsce przez Andegawenów
[C];
• wyjaśnia
okoliczności wydania, treść oraz bezpośrednie i długofalowe
konsekwencje przywileju koszyckiego [C];
• wyjaśnia
pojęcia – „bojarzy”, „unia krewska”, „unia
horodelska” [B];
• identyfikuje
postacie – Władysława Jagiełły, Witolda, Zbigniewa
Oleśnickiego [A];
• podaje
daty – unii w Krewie, unii w Horodle, panowania Władysława
Jagiełły [A];
• lokalizuje
na mapie – Wielkie Księstwo Moskiewskie, terytoria Złotej
Ordy [B];
• wyjaśnia
przyczyny i warunki unii krewskiej w kontekście sytuacji
międzynarodowej [C];
• porównuje
poziom rozwoju Polski i Litwy wmomencie zawierania unii krewskiej
[C];
• wskazuje
główne etapy dziejów unii polsko-litewskiej w XIV–XV w. [A];
• wyjaśnia
pojęcia – „pierwszy pokój toruński”, „przywilej
czerwiński”, „przywilej warcki”, „przywileje
jedlneńsko-krakowskie” [B];
• identyfikuje
postacie – Ulryka von Jungingena, Pawła Włodkowica, Zbigniewa
Oleśnickiego [A];
• podaje
daty – wielkiej wojny z zakonem krzyżackim, bitwy pod
Grunwaldem, pierwszego pokoju toruńskiego, przywileju
czerwińskiego, przywileju warckiego przywilejów jedlneńskiego
i krakowskiego [A];
• lokalizuje
na mapie – trasę pochodu Jagiełły pod Grunwald, obszar
Żmudzi [B];
• wyjaśnia
przyczyny oraz bezpośrednie i długofalowe skutki wielkiej wojny
z zakonem krzyżackim [C];
• wyodrębnia
główne etapy konfliktu Polski i Litwy z Krzyżakami [A];
• wyjaśnia
okoliczności wydania przywilejów w Czerwińsku, Warcie, Jedlni
i Krakowie, przedstawia ich treść i ocenia znaczenie [C];
• wyjaśnia
pojęcia – „sejmik ziemski”, „sejm walny”, „senat”,
„izba poselska”, „druga unia polsko-węgierska”, „wojna
trzynastoletnia”, „Związek Pruski”, „drugi pokój
toruński”, „inkorporacja”, „Prusy Królewskie”, „Prusy
Krzyżackie”, „przywileje cerekwicko-nieszawskie”,
„polityka dynastyczna” [B];
• podaje
daty – panowania kolejnych Jagiellonów, bitwy pod Warną,
przywilejów cerekwicko-nieszawskich, drugiego pokoju
toruńskiego, początku dwuizbowego sejmu walnego [A];
• identyfikuje
postacie – Kazimierza Jagiellończyka, Piotra Dunina, Elżbiety
Habsburżanki, Władysława Warneńczyka, Władysława
Jagiellończyka, Jana Olbrachta [A];
• wskazuje
na mapie i nazywa kraje, w których w XV w. panowali
przedstawiciele dynastii Jagiellonów [B];
• lokalizuje
na mapie obszary Prus Królewskich oraz Prus Zakonnych [A];
• wyjaśnia
okoliczności wydania i treść kolejnych przywilejów dla
rycerstwa (szlachty) [C];
• wyjaśnia
genezę wojny trzynastoletniej, wyodrębniając czynniki
polityczne, gospodarcze i społeczne [C];
• porównuje
postanowienia pierwszego i drugiego pokoju toruńskiego [C];
|
• ocenia
związek polsko-węgierski za Andegawenów, wskazując jego silne
i słabe strony [D];
• określa
długofalowe znaczenie konfliktów polsko-krzyżackich dla
państwa i społeczeństwa polskiego [C];
• ocenia
znaczenie statutów wiślicko-piotrkowskich [C];
• ocenia
rządy Kazimierza Wielkiego z różnych punktów widzenia [C];
• analizuje
czynniki wzmacniające i osłabiające unię polsko-litewską w
średniowieczu [D];
• charakteryzuje
skutki unii polsko-litewskiej w różnych dziedzinach (polityka,
sytuacja społeczna i gospodarcza, kultura) [C];
• charakteryzuje
zakres władzy monarszej w Polsce i na Litwie, wskazując różnice
[C];
• wyjaśnia
proces wzrostu roli politycznej stanu rycerskiego w Królestwie
Polskim [C];
• wymienia
instytucje ustrojowe Królestwa Polskiego i charakteryzuje ich
kompetencje [A];
• porównuje
rezultaty tzw. wielkiej wojny z zakonem krzyżackim i wojny
trzynastoletniej [C];
|
|
|
|