Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa

EMOCJE I MOTYWACJE

1. Czym jest emocja i motywacja. Różnice pomiędzy nimi.

2. Emocje.

1. Pojęcie emocji.

2. Cechy emocji

3. Czym są wywoływane emocje.

4. Podział procesów emocjonalnych.

3. Motywacje.

1. Pojęcie motywacji.

2. Etymologia pojęcia.

3. Motywy a procesy pamięci.

4. Motywacja a procesy poznawcze.

5. Pobudzający wpływ motywów na czynności człowieka.

6. Motywacja a sprawność działania

7. Wzbudzanie motywacji.

1.

Tematem mojej pracy są emocje i motywacje, czyli nieodłączne elementy życia każdego człowieka. Motywacja rozumiana jest jako wewnętrzny mechanizm, który uruchamia i organizuje ludzkie zachowanie oraz kieruje na osiągnięcie celu. Rodzaje motywacji są klasyfikowane wg potrzeb i pragnień ludzkich. Motywy i emocje wywołują podobne zachowania, które pozawalają osiągnąć określony cel. Mogą być też bezpośrednio ze sobą powiązane. Przy zaspokajaniu potrzeby można również wywołać reakcje emocjonalną. Przykładowo picie jest motywem, który dąży do zaspokojenia potrzeby takiej jak pragnienie. Pijąc jednak coś, co lubimy możemy doświadczyć zadowolenia. Motyw i emocję odróżnia od siebie sposób wywołania reakcji. Bodźce zewnętrzne wywołują emocje, które są reakcją na sytuację. Odczucia wewnętrzne, wywołują chęć zdobycia określonego celu

2.

Słowo emocja wywodzi się z łaciny- emovere. Overe znaczyło pierwotnie przenoszenie się z jednego miejsca na drugie, czyli wskazywałoby na migrację. Young (1973), definiuje emocje jako „ nagły zakłócający proces albo stan, który powstaje w psychologicznej sytuacji, a który objawia się sygnalizowanymi zmianami w mięśniach gładkich, gruczołach i w całym zachowaniu”. W roku 1999 Zimbardo podał następującą definicję emocji, która jest coraz powszechniej uznawana: „emocja jest złożonym zespołem zmian cielesnych i psychicznych, obejmujących pobudzenie fizjologiczne, uczucia, procesy poznawcze i reakcje behawioralne wykonywane w odpowiedzi na sytuację, spostrzeganą jako ważna dla danej osoby”

Emocje różnią się nie tylko znakiem ( pozytywnym lub negatywnym), ale także intensywnością. Te, które charakteryzują się silnym natężeniem, określamy jako afekty. Powstają one pod wpływem silnych i nagłych przeżyć. Emocje przygotowują organizm do działania, mają wpływ na poziom energii zmobilizowanej do tego działania i na co ta energia będzie zużyta: na utrzymanie, czy na zlikwidowanie tego stanu rzeczy.

Emocje charakteryzują się 3 cechami:

• Znakiem- pozytywne bądź negatywne,

• Natężeniem wiążącym się z wielkością wpływu tego procesu na zachowanie i tok myśli,

• Treść emocji określająca znaczenie bodźca i usposabia do konkretnego zachowania,

Ze względu na znak emocji można rozróżnić teorie na ten temat:

I. Teoria Jamesa-Langego. Określone zdarzenia wywołują określone zmiany fizjologiczne w organizmie, w efekcie tych zmian (zmian fizjologicznych) człowiek uczy się rozróżniać określone emocje. Te zmiany fizjologiczne zostają nazwane przez określone emocje. Zmiany w fizjologii powodują wtórnie pewne zmiany emocjonalne. Według tej teorii pies tak się namerdał ogonem, że aż się ucieszył (a nie odwrotnie). Pewne bodźce wywołują pewne stany fizjologiczne w organizmie, regulowane przez centralny układ nerwowy. Sprzężenie intelektu i zachowania. Jeśli ktoś jest głuchy, to nasze darcie się do jego ucha - sam krzyk - wywołuje złość, bo podnoszenie głosu jest charakterystyczne dla złości (pomijają fakt, że denerwujemy się także, dlatego, że ta osoba nas nie słyszy).

II. Canon twierdził, że nie ma takich zależności, bo czasami zmiany fizjologiczne są zbyt małe, aby dawały impuls do przeżywania emocji. Poza tym te same stany fizjologiczne towarzyszą różnym emocjom.

III. Teoria Hebba: poprzez powtarzalność doświadczeń u człowieka tworzą się pewne organizacje mózgowe. Dane impulsy, które powtarzają się, biegną tymi samymi drogami. Te stany utrwalania są stanami przyjemności, dezorganizacji - przykrości. Gdy czasami jesteśmy nastawieni na złe, będziemy rzeczywistość interpretować wg naszych oczekiwań.

IV. W rozpoznawaniu naszej emocji bardzo ważną rolę odgrywa sytuacja. Dana nierównowaga daje określone konsekwencje w stanie fizjologicznym - niesprecyzowanym. Jest to stan fizjologiczny człowieka, który człowiek interpretuje na podstawie rozpoznawania sytuacji. Dwuczynnikowa teoria emocji - emocja rozpoznawana i nazywana w oparciu o zmiany fizjologiczne i w oparciu o ocenę sytuacji.

Są one wywoływane przez:

• Bodźce pierwotne tj. te, pochodzące od narządów zmysłowych lub wewnętrznych i związane z zaspokajaniem potrzeb i z procesami patologicznymi - mogą one wywoływać niespecyficzny stan ogólny przyjemny lub przykry,

• Bodźce wtórne tj. nabywane są przez doświadczenie, a związane są z bodźcami pierwotnymi (bezwarunkowymi).

• Bodźce kinestetyczne tj. te, które związane są z własnymi czynnościami (np. nadmierna aktywność, długotrwała bezczynność). Przebiegają w formie bardzo zróżnicowanego procesu, z czym wiążą się różne reakcje emocjonalne.

Natomiast zachowania uruchamiane przez emocje są zachowaniami:

• Ekspresyjnymi mającymi na celu porozumienie się i przekazanie informacji o obecnym stanie,

• Organizującymi mającymi na celu utrzymanie sytuacji będącej źródłem reakcji, bądź też zakończenie jej,

• Wyładowczymi mającymi na celu zużycie nadmiaru energii.

Procesy emocjonalne są często dzielone na:

• Uczucia, czyli stany psychiczne wyrażające ustosunkowanie się człowieka do określonych zdarzeń, ludzi i innych elementów otaczającego świata, polegające na odzwierciedleniu stosunku człowieka do rzeczywistości. Czuje się coś do kogoś lub czegoś np. miłość. Uczucia stanowią świadomą interpretację emocji, dokonywaną na podstawie zakodowanych w pamięci człowieka wzorów kulturowych i doświadczeń oraz podyktowanej nimi oceny sytuacji. Ta sama emocja - rozumiana jako niezależny od woli proces psychiczny, będący reakcją organizmu na bodźce - może zostać zinterpretowana jako różne uczucia w zależności od sytuacji. Przykładowo zespół reakcji organizmu związany m.in. ze wzrostem poziomu adrenaliny, przyspieszonym tętnem i odpowiednim pobudzeniem układu nerwowego może być interpretowany (uświadamiany) jako strach, lęk, obawa lub panika w zależności od nasilenia emocji oraz rozpoznania wywołujących ją bodźców. Ponieważ rozpoznanie (uświadomienie sobie, zinterpretowanie) emocji jako określonego uczucia polega na nadaniu jej określonego znaczenia (związaniu jej z określonym pojęciem), uruchomiona zostaje wiedza o właściwych temu uczuciu konotacjach kulturowych. Może być to motorem określonych działań człowieka. Uczucia wyższe obejmują m.in. uczucia moralne (etyczne), uczucia estetyczne i uczucia intelektualne. Niekiedy używa się pojęcia uczucia do określenia zarówno emocji, nastroju jak i sentymentu.

• Afekty, czyli uczucia powstające najczęściej pod wpływem silnych bodźców zewnętrznych, zwłaszcza działające nagle, (gniew, złość, rozpacz, radość i strach). Posiadające wyraźny komponent fizjologiczny i ograniczające racjonalność działania. Pojęcie używane niekiedy jako synonim emocji.

• Nastroje - uczucia długotrwałe o małej sile i spokojnym przebiegu,

• Namiętności - to trwałe skłonności do przeżywania różnych nastrojów i afektów w związku z określonymi celami dążeń człowieka. Namiętności mają dużą siłę pobudzającą, ukierunkowują myśli, spostrzeżenia, pamięć i inne procesy psychiczne. Są charakterystyczne dla wieku młodego, z czasem słabną, ale niektóre (np. chciwość) mogą narastać.

• Sentymenty (postawy emocjonalne) - odnosi się do trwałych sympatii bądź antypatii.

Łukaszewski uważa, że emocje i uczucia różnią się między sobą: emocje mają charakter sytuacyjny, natomiast uczucia mają charakter trans sytuacyjny (są bez względu na

sytuację), emocje są krótkotrwałe (trwają dopóki trwa wzbudzony popęd), uczucia charakteryzują się natomiast względną trwałością, emocje mają charakter względnie jednorodny (w danym momencie występuje jedna emocja), w uczuciach przepływają różne stany wewnętrzne, są one niejednorodne, bo człowiek jest dynamiczny emocje mają charakter impulsywny (działanie podkorowe); uczucia są pod porządkowane refleksji, mają wątek refleksyjności (są sterowane korą).

Wg Putuchika każda kategoria emocji może mieć wiele stopni intensywności. Wymiary są wpisane w kategorie emocji. Podzielił on emocje na pierwotne i wtórne. Do emocji pierwotnych należą te związane z zachowaniami adaptacyjnymi (zadaniami). Argumenty emocji pierwotnych (podstawowych):
- uniwersalności biologicznej
- uniwersalności kulturowej natury osobowej.
Emocje wtórne są to te, które zostały wypracowane na bazie dyspozycji, które człowiek posiada w swej naturze osobowej w połączeniu z pewnymi doświadczeniami zdobywanymi przez całe życie. Kultura wyznacza pewne trendy myślowe a w rezultacie nasze doświadczenia przesycane są innymi wartościami i dzięki temu wyzwalana jest pewna reakcja > emocja wtórna.
O pierwotności może świadczyć automatyzm a na wtórność nakłada się do świadczenie.
Każde emocje tworzą trzy komponenty:
1) neurofizjologiczny (biologiczny)
2) przeżyciowy (doświadczeniowy)
3) ekspresywny

Przeżywanie intensywnych, zwłaszcza negatywnych emocji znacznie upośledza zdolność rozumowania, kojarzenia, spostrzegania, zapamiętywania i sprawnego funkcjonowania. Stąd konieczność poradzenia sobie zwłaszcza z ujemnymi stanami afektywnymi jest oczywista. Ludzie zauważając taką konieczność stosują różne techniki kontroli emocjonalnej. Polegają one na podejmowaniu przez człowieka, czasami w pełni świadomie, a nieraz zupełnie nawykowo, różnych zabiegów umożliwiających sprawowanie kontroli nad własnymi emocjami. Owe mechanizmy kontroli mogą jednak działać w różne, zwłaszcza trudne sytuacje życiowe, zdawanie sobie sprawy z ich charakteru i dynamiki. Emocje mają jednak charakter reaktywny i nie wszystkie sytuacje da się przewidzieć. Inny rodzaj kontroli polega na tłumieniu objawów negatywnych emocji, szczególnie lęku, usuwaniu ich ze świadomości nie przyznawaniu się do nich. Są to zabiegi, których stosowanie na dłuższą metę ma zdecydowanie negatywne konsekwencje dla zdrowia psychicznego człowieka, ale doraźnie czasem mogą chronić go dezorganizacją działania lub nagłym zachowaniem dążącym do rozładowania emocji. Tłumienie emocji może doprowadzić do wielu chorób psychosomatycznych, albo do konieczności wyładowania swych skumulowanych emocji w postaci reakcji nieadekwatnych do sytuacji, bądź zachowań nie zrozumiałych dla otoczenia. Zbyt silna kontrola życia emocjonalnego również może dawać szereg niekorzystnych konsekwencji. Prowadzić może do trudności w wyrażaniu swoich emocji, a z czasem także do zubożenia przeżyć. Stąd umiejętność kontrolowania emocji jest warunkiem właściwego funkcjonowania psychicznego jak i somatycznego człowieka.

3.

Motywacja to układ motywów ludzkiego postępowania - przedmiot badań wielu nauk (psychologii, socjologii, nauki o moralności i ogólnie biorąc nauk zajmujących się interpretacją ludzkich zachowań). Odróżnia się trwałą strukturą motywacyjną, która nadaje ogólny kierunek ludzkiemu postępowaniu, od aktualnej motywacji, wywołującej określone zachowanie w danym kontekście sytuacyjnym. Motywacja rozumiana jest jako wewnętrzny mechanizm, który uruchamia i organizuje ludzkie zachowanie oraz kieruje na osiągnięcie celu. Rodzaje motywacji są klasyfikowane wg potrzeb i pragnień ludzkich.

Etymologia pojęcia motywacja

Motywacja pochodzi od słowa „movere”, co znaczy poruszać się, lub dokładniej od łacińskich słów „moveo movi, motum” oznaczających „poruszać, wprawiać w ruch”, ale także od „se movere”, czyli gotować się do czegoś, zbierać się do czegoś, wzruszać, wywoływać, powodować itp. (D. Goelman, 1995)

Motywacja to proces wewnętrzny, warunkujący dążenie ku określonym celom.

Cele takie można podzielić na dwie klasy: na cele dodatnie, tj. takie, do osiągnięcia, których zmierzamy (dobry stopień, pochwała, popularność wśród otoczenia, sympatie innych), oraz ujemne, czyli takie, których staramy się uniknąć (krytyka, zły stopień, niechęć innych osób, pogardy innych, uszkodzenia ciała).

Procesy motywacyjne maja trzy cechy:

1. Kierunek - pragnienia pobudzają do osiągnięcia przedmiotu pragnień, a obawy do uniknięcia źródła obaw.

2. Natężenie- oznacza, że pobudzenie pragnień lub obaw powoduje stan podniecenia, podekscytowania.

3. Procesom motywacyjnym towarzyszą emocje dodatnie w przypadku realizacji, a w stanie niemożności realizacji emocje ujemne.

Natężenie motywacji jest określana na podstawie pewnych wskaźników, takich jak:

- poziom aktywności,

- tempo i szybkość uczenia się,

- odporność danej reakcji na wygaszanie,

- preferencje jednej aktywności nad inną.

W psychologii stworzono wiele teorii opisujących procesy motywacyjne, jednak żadna z nich nie wyjaśnia tych mechanizmów w sposób wyczerpujący. Przykładowo teoria instynktu zakłada, że ludzkim postępowaniem kierują instynkty, czyli pewne wrodzone skłonności organizmu. Zgodnie z tym podejściem człowiek nie może do końca kierować swoimi zachowaniami, które mają charakter reakcji odruchowych. Podobny pogląd reprezentował S. Freud, który uważał, że instynkty kierujące ludzkim zachowaniem nie mają określonego celu, ani kierunku. Poza tym często pozostają nieuświadamiane, mimo to wpływają na naszą aktywność oraz na nasze świadome myśli

Inna koncepcja- teoria "pobudzenia" mówi, że u źródeł procesów motywacyjnych leżą zmiany poziomu pobudzenia. Na podstawie licznych badań ustalono, że osiągnięcie wysokiego poziomu wykonania danego zadania możliwe jest jedynie wtedy, gdy towarzyszy mu optymalny poziom pobudzenia, tzn. nie za niski ani nie za wysoki. Tę zależność ilustrują prawa Yerkesa- Dodsona:

I prawo- poziom wykonania zadania zmienia się wraz poziomem pobudzenia. Wyższy poziom pobudzenia zwiększa poziom wykonania, ale tylko do pewnego stopnia. Po przekroczeniu tego momentu poziom wykonania spada wraz ze wzrostem motywacji. Najlepszy jest, więc optymalny poziom pobudzenia.

II Prawo- poziom wykonania zadania trudnego spada, a poziom wykonania zadania łatwego wzrasta, w sytuacji, gdy wzrasta pobudzenie. Obrazuje to funkcja o kształcie odwróconego "U".

Jednym z motywów, który odgrywa ważną rolę pobudzająca do wysiłku w nauce szkolnej, jest pragnienie sukcesu.

Siła pragnienia sukcesu determinuje m. in. następujące ważne cechy działania:

- poziom osiągniętych rezultatów,

- wytrwałość w dążeniu do celów

- gotowość do podejmowania trudnych zadań.

Pragnienie o bardzo dużej sile sprawia, że człowiek staje się zdolny do podejmowania działań wymagających pokonywania wielkich oporów wewnętrznych, (czyli pokonania motywów ujemnych o dużym natężeniu). Takie pragnienie wyłącza inne, niezgodne z nim kierunki działania.

Motywy a procesy pamięci.

Stwierdzono, że motywy wpływają na selekcję materiału zapamiętanego i odtworzonego. Zapamiętywanie staje się dużo efektywniejsze, jeżeli dotyczy spraw leżących w sferze motywów człowieka. Zachodzi też zjawisko przeciwne - skłonność do zapamiętania tego, o czym pamiętać jest niewygodnie

Motywacja a procesy poznawcze.

Istnieją podstawy do stwierdzenia, że motywy działają "wyolbrzymiająco" na procesy poznawcze pozostające z nimi w związku skojarzeniowym. Należy przy tym pamiętać, że motywy występują w dwóch formach: są motywy dodatnie i ujemne. ''Wyolbrzymiającemu wpływowi'' motywów dodatnich odpowiada kierunek pragnień. Natomiast motywy ujemne mogą przybierać dwie różne formy: mogą być skoncentrowane na źródle przykrości (na celu ujemnym) lub na tym, co usuwa przykrość(na celu dodatnim)

Wtedy, gdy koncentrujemy się na źródle niebezpieczeństwa, dążymy do usunięcia się od przedmiotu, którego się lękamy. Natomiast, gdy koncentrujemy się na celu dodatnim, skupiamy się na osiągnięciu tego, co nas chroni lub, co pozwala nam uporać się z przykrością.

Pobudzający wpływ motywów na czynności człowieka.

Motywy mają wpływ pobudzający na człowieka. Ten pobudzający wpływ ma dwojakie konsekwencje: Prowadzi on do zmian energii i sprawności działania. Zależność między siłą pragnień (motywacji) a wielkością wysiłku wkładanego w działanie ma różnorodne konsekwencje. Przede wszystkim tę, że człowiek jest w stanie zrobić tym więcej, im bardziej mu zależy na tym, co robi - potrafi zrobić więcej, dlatego, że pracuje szybciej i jest bardziej odporny na zmęczenie. Można powiedzieć, że jednym z najlepszych sposobów usunięcia skutków zmęczenia jest pobudzenie motywacji. Fakt, że motywacja powoduje przyśpieszenie tempa działania, że wymaga wytrwałości, że zwiększa odporność na zmęczenie, ma ważne następstwa. Przede wszystkim to, że nakładowi większej energii odpowiada zwiększony wysiłek i, co z tym się wiąże, w dalszej konsekwencji większe zmęczenie.

Motywacja a sprawność działania.

Z licznych badań wynika, że zarówno niedobór motywacji, jak również jej nadmiar mogą mieć szkodliwy wpływ na wyniki działania. Trzeba dodać, że wszelkie rodzaje motywacji łatwo osiągają poziom, który można by określić jako zbyt duży. Na ogół motywacji utrzymuje się w obszarze średnim i trzeba wyjątkowych okoliczności, by nabrała nadmiernego natężenia. To zastrzeżenie nie odnosi się jednak do motywacji typu lękowego - związanej z pragnieniem uniknięcia niepowodzenia, nagany, wstydu itp. Lęk jest tym rodzajem motywacji, który ma dużą łatwość narastania do nadmiernych rozmiarów i w konsekwencji do dezorganizacji zachowania się ludzi.

Wzbudzanie motywacji.

Otóż po to, aby powstał motyw, muszą być spełnione pewne warunki. Trzy z nich zasługują na szczególną uwagę:

• Człowiek musi odczuwać jakaś potrzebę lub mieć do wykonania jakieś zadanie. Brak zaspokojenia potrzeby lub wykonania zadania są źródłem napięcia motywacyjnego.

• Człowiek musi dostrzec potrzebę lub zadanie, które może wykonać.

• Człowiek musi mieć przeświadczenie o tym, że w danym momencie ma możliwość zaspokojenia potrzeby lub osiągnięcia celu.

Natężenie motywu jest funkcją trzech wymienionych czynników. Jeśli brak któregoś z nich, motyw nie występuje. Natomiast, gdy chcemy wzbudzić lub wzmóc motywację, musimy oddziaływać na te właśnie czynniki.

Bibliografia:

1. Kazimierz Obuchowski, Kody umysłu i emocje, Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekonomiczna w Łodzi 2004

2. Falko Rheinberg, Psychologia motywacji, WAM Kraków 2006

3. dr Lynda L. Warwick, Zrozum co ci w duszy gra,

4. Mietzel G. Wprowadzenie do psychologii. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2002

5. Goleman D. Inteligencja emocjonalna. Wydawnictwo Media Rodzina of Poznań, Poznań ,1997

1

---