Prawo konstytucyjne -gałąź prawa, nauka, wyłącznie zawarte w Konstytucji. W sensie scricto - prawo konstytucji. Sens largo - ogół norm prawnych regulujących kwestie ustroju państwa.

Ustrój państwa: *określenie podmiotu władzy suwerennej i sposobu sprawowania władzy przez suwerena.*Podstawy sprawnego systemu gospodarczego-społecznego *Status prawny jednostki *System organów państwa *Miejsce państwa w stosunkach międzynarodowych *Dotyczy państw federalnych - stosunek pomiędzy federacją a członkami federacji.

Nazwa Prawo Konstytucyjne

-prawo polityczne - słabość w rozumieniu dzisiejszym - może sugerować, że chodzi nie tylko o normy prawne, może to być zbyt szeroka definicja.

-Prawo państwowe - popularna w PRL -u, bo wykazuje wewnętrzne związki z państwem. Jest to pojęcie zbyt szerokie, bo wykazuje na inne elementy

-Państwo ustrojowe - nie dotyczy tylko aspektów ustrojowych, ale mamy także inne ustroje np. spółek.

Prawo publiczne-określa je stosunek administracyjno prawny jeden podmiot nie jet równy drugiemu #wewnętrzne #ponadnarodowe #międzynarodowe

Prywatne- formalna równość stosunków prawnych

Metody stosowane w ramach nauki:

#M. Dogmatyczna - badanie obowiązujących tu i teraz norm prawnych

#M. Komparatystyczna- porównawcze badanie prawa konstytucyjnego

*m. komparatystyczno - dogmatyczna - badanie obowiązującego prawa i porównanie go na osi czasu i przestrzeni. *M. Analizy funkcjonalnej - stosowanie prawa w praktyce naukowej.*M. Socjologiczno - politologiczna - polega na odbiorze społecznym prawa

#M. Teoretyczno - prawna - bada się nowe modele.

ŹRÓDŁA PRAWA materialne- elementy polityki prawo uzyskało dany kształt

Formalne-

System prawa - tworzy go ogół aktów prawnych.

PRAWO POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCE

Konstytucja ust. Organiczne ustawy (akty o mocy ustawy) inne akty powszechnie obowiazujace

KONSTYTUCJA - z łac. Według źródła niemieckiego od słowa `concipere'(uroczyście ogłosić) lub `constituere'(ustanawiać). Po raz pierwszy znaczenia konstytucja użył Jean Bodin jak fundamentalne prawa jednostki. Monteskiusz charakteryzował konstytucję w trzech znaczeniach:

*Ogół warunków środowiska mających wpływ na ukształtowanie państwa z ukształtowaniem terenu*Faktyczny ustrój państwa*Zasady prawne ustroju państwa.

Akty regulujące kwestię ustroju państwa:

• V wiek p.n.e - występowały na terenie starożytnej Grecji

• Starożytny Rzym - prawo publiczne, liczne normy

• Przywileje stanowe - np. Wielka Karta Swobód, Złota Bulla na Węgrzech.

• XVII wiek - sąd ławy królewskiej 1608(lub 1609/1610) - orzeczenie króla, w którym stwierdził, że prawo stoi ponad królem. Jego uprawnienia muszą wynikać z obowiązków prawa

• Instrument rządzenia - I-wsza konstytucja pisana

• Akta o formie rządu w Szwecji

• Konstytucja USA i 3 Maja w Polsce

Kierunki powstania konstytucji:

#Umowa społeczna - Hobbes, Locke Rousseau

Wskazano, że konstytucja musi istnieć, bo to spisana norma umowy społecznej. Miała określać precyzyjnie kompetencje i uprawnienia osób rządzących.

#Teoria podziału władzy Locke (prekursor systemu prezydenckiego) Lirbern (prekursor systemu parlamentu)Każda z władzy musi mieć określone granice imperium. Konieczny jest podział władzy zawarty w konstytucji.#Idea racjonalizmu

Odrzucenie boskości pochodzenia władcy. Władza króla pochodzi od króla a nie od Boga. Konstytucja miała wyznaczyć zakres władzy.

Podział na:

PISANE NIEPISANE

Składa się z 1. lub kilku aktów oprócz prawa stanowionego, są

normatywnych o charakterze inne formy prawa np. zwyczaj

prawa stanowionego konstytucyjny, prawo zwyczajowe

Podział Ferdynanda Lasera:

RZECZYWISTE FIKCYJNE

Oddają rzeczywisty układ stosunków nie oddają rzeczywistego

społecznych w państwie układu stosunków społ

w państwie

Podział Loevenstein'a:

NORMATYWNE NOMINALNE SEMANTYCZNE

-uchwalona bezpośrednio -uchwalona bezpośrednio - uchwalona w procesie

przez suwerena lub jego przez suwerena lub jego niedemokratycznym

przedstawiciela przedstawiciela

-reguluje elementy treściowe -reguluje elementy treściowe

-w pełni realizowana -nie jest w pełni realizowana - tworzą system, który

w praktyce pomimo woli, ale ze względów w praktyce nie ma

np. ekonomicznych. nie ma formalnego

realizowania.

! Polska konstytucja jest zawieszona pomiędzy normatywną a nominalną !

Podział na konstytucje(sposób zmiany):

SZTYWNE ELASTYCZNE

Przewiduje szczególny tryb zmiany Zmieniane w trybie ustawodawczym

konstytucji, np. kwalifikowana np. Republika Wejmarska.

większość, referendum

PIERWOTNE PRZENIESIONE

Obowiązują na danym terenie np. RFN na NRD

od chwili ich pierwotnego wejścia

w życie.

PEŁNE NIEPEŁNE

Reguluje wszelkie elementy regulują wycinek

ustroju państwa problematyki ustrojowej

Szczególny tryb uchwalenia i zmiany konstytucji:

Oktrojowanie - zmiana przez monarchę

Modele uchwalania

¤Bezpośrednio przez suwerena w formie referendum, przygotowuje ją z reguły parlament. ¤Uchwalenie przez konstytuanta #powołanie odrębnego organu, którego zadaniem jest uchwalenie konstytucji #powierzenie funkcji konstytuanty parlamentowi

¤Przyjęcie konstytucji przez parlament

• Konstytucja Polski z 1997 roku została uchwalona przez parlament

ISTNIENIE NORM NIEZMIENNYCH

Normy wyrażone wprostNp. Francja, Niemcy, Grecja

normy wyrażone nie wprost np. Czechy, Norwegia

Ustrojodawca pierwotny - ma możliwość uchwalania konstytucji

Ustrojodawca wtórny - może nanieść do niej zmiany

Rewizja - zmiana o charakterze zasadniczym

Zmiana całkowita w sensie materialnym i formalnym:

Zastąpienie jednej konstytucji przez nową - formalną.

Zmiana zasad konstytucji przy pozostawieniu aktu normatywnego - materialny.

SPOSÓB NANOSZENIA ZMIAN DO KONSTYTUCJI

*System europejski

Nowe brzmienie art. Zastępuje miejsce art. Dotychczasowych

*System amerykański

Zmiany umieszczane w formie poprawek za pierwotnym art. Konstytucji. Ten system pozwala stwierdzić jak przez lata kształtowała się konstytucja.

Kwestia stabilności:Zależy od procedury zmiany:#Sposób regulacji konstytucyjnej - jeśli są ogólne to potrzeby zmian są rzadkie i odwrotnie.#Stabilność systemu społeczno - ekonomiczno - politycznego. Im bardziej stabilny system tym potrzeba zmiany mniejsza i odwrotnie.#Rola organów dokazujących wykładni konstytucji.

Szczególna moc prawna konstytucji: #Stosunek konstytucji do pozostałych aktów prawnych.#Konstytucja określa wszystkie procedury wydawania innych aktów normatywnych #Wstęp do konstytucji.

Konsekwencje szczególnej mocy prawnej:#Zakaz wydawania aktów sprzecznych z konstytucją. A contralio wydawania aktów zgodnych z konstytucją.#Nakaz realizacji norm konstytucji - każdy podmiot, na którego zostały nałożone działania musi je realizować #Nakaz spójności systemu prawa - akty pod konstytucyjne powinny być zgodne z konstytucją i być spójne. Nie powinno być luk prawnych, a jeśli takie są powinna nastąpić regulacja tych luk, która powinna być dobra i dokładna.

Szczególna terść:

Stała tendencja do objęcia regulacją konstytucyjną nowych materii

Konstytucja ramowa - zawiera wąski element regulacji ustawodawcy.

Konstytucja szczegółowa - zawiera regulację.

• Obywatele w Polsce nie znają i nie potrafią korzystać ze swoich praw

Stosowanie konstytucji / !! to nie to samo co przestrzeganie!!/

Jest to stosowanie generalnie i abstrakcyjnie do konkretno indywidualnych w życiu norm.

Ograniczenia

Kiedy według Rozmaryna nie możemy stosować konstytucji: *Konstytucja sama wprost nie może być stosowana, jeśli sobie zaprzeczaJeżeli mamy do czynienia z materią ustawową to nie możemy jej stosować *Konstytucja nie może być stosowana jako norma prawna - nie zawiera sankcji *Obowiązki obywatelskie nie mogą być stosowane bezpośrednio na podstawie konstytucji. Musi być sprecyzowany ustawowo. *Nie można nikomu ograniczyć prawa i wolności na podstawie ogólnej normy konstytucji.

Można ją stosować w ujęciu wertykalnym.

Precedens konstytucyjny - musi spełniać następujące 5 warunków:

*Rozstrzygnięcie jednorazowe *Rozstrzygnięcie świadome *Rozstrzygnięcie związane ze stosowanie konstytucji *Rozstrzygnięcie dokonane przez naczelny organ państwowy*Musi istnieć przypuszczenie, że w przyszłości znajdzie ono zastosowanie.

Zwyczaj konstytucyjny - może w niego przekształcić się precedens

Dysonans konstytucyjny - precedens łamiący obowiązujący konstytucyjnie zwyczaj.

Dysonans i precedens to nie normy prawne, ale jedynie zwyczaje.

Wykładnia -*Językowa* Systemowa* Funkcjonalna

Konsekwencje:

*Szczegółowa - ma charakter porządkujący. budowa poszczególnych artykułów, ustepy, punkty, litery

*Ogólna - ma charakter istotny. Pozwala stwierdzić, co ustawodawca uważa za podstawowe. Ważne. Podział na bloki redakcyjne. Rozdziały, sekcje

Wstęp do konstytucji.

Nie należy mówić preambuła ze względów na szacunek konstytucji.

Charakter wstępu:

*Rozmaryn - normatywny, bo to część konstytucji, powinien być traktowany jako źródło interpretacji norm konstytucji.

*Np. Siemieński, Burda - nie może być samodzielnym źródłem norm, powinien pełnić kierunkową rolę wykładni konstytucji.

*Wstęp może, ale nie musi zawierać treści normatywnej.

Wstęp prosty - pozbawione tresci normatywnej

Wstęp złożony - zawierają treści normatywne, a obok inne elemety

Normy w konstytucji:

#Normy materialne

1. Zasady ustrojowe

2. Programowe

3. Kompetencyjne

4. Prawa i wolności jednostki

5. Materialne gwarancje praw jednostki

Zasady ustrojowe -

*Siemieński - główne rozstrzygnięcia zawarte w konstytucji interpretowane na podstawie jednego lub kilku norm prawnych.

*Banaszak - normy konstytucji o szczególnie doniosłym znaczeniu. Odróżnia idee ustrojowe od zasad prawnych.

Idee ustrojowe - źródła zasad konstytucji, nie są normami, np. idea państwa prawa, podziału władz, suwerenności.

Nie ma katalogu zasad ustrojowych. Każdy badacz może wyodrębnić własny katalog zasad ustrojowych.

Zasada w sensie dyrektywalnym (zasada będąca normą systemu) - wypływa z norm.

Zasady w sensie opisowym - wzorzec kształtowania określonego przedmiotu normowania wskazujący sposób rozstrzygnięcia określonej kwestii.

Skąd wiemy ze mamy do cznienia z zasada

*Hierarchiczna nadrzędność normy w stosunku do innych norm systemów prawa.

*Nadrzędność normy treściowej. Norma bardziej ogólna traktowana jest jako zasada normy szczególnej

*Szczególnej roli spełnianej przez daną normę w ramach konstrukcji jakiejś instytucji prawnej.

*Społeczna doniosłość normy w stosunku do innych norm systemu.

Normy programowe - wyznaczają cele państwa i charakter. Np. wiążą państwo z celem zmniejszenia bezrobocia.

Normy kompetencyjne - przyznaja uprawnienia do dzialania organom publicznym

Normy formalne:

1. Rewizyjne - uznanie za nie norm, które regulują proces uchwalania i zmiany konstytucji oraz tworzenia innych aktów normatywnych.

2. Kreacyjne - mają charakter formalny, regulują procedury powoływania i odwoływania jednostek, organów państwowych.

3. Sensu stricte - w wąskim znaczeniu - wszystkie normy wiążące się z realizacją norm abstrakcyjnych, generalnych w określonych przypadkach.

Funkcje konstytucji:

Rola jaką spełnia konst. We współczesnym państwie. Funkcje jako zadania, które powinna realizować w swojej treści.

1. F. Prawna - oznacza, że konstytucja jest najważniejszym aktem prawnym.

2. F. Integracyjna -akt normatywny, który jest akceptowany społecznie i oddaje wartości wyznawane przez społeczeństwo. Osiągnięcie tej funkcji wiąże się z tym, aby konstytucja nie kwestionowała kwestii drażliwych.

3. F. Wychowawcza - wzorzec zachowań społecznych

4. F. Organizacyjna - wskazuje na pełnienie przez konstytucję roli aktu normatywnego, organizuje system aparatu.

5. F. Dynamiczna /progresywna, innowacyjna/ - wskazanie w konstytucji kierunku rozwoju państwa.

6. F. Statyczna - konstytucja wskazuje na elementy niezmienne, stałość to istotny czynnik stabilizacji.

Nowe funkcje konstytucji.

Zadania, które konstytucja ma spełniać, aby państwo było demokratyczne:

1. Niezbywalny nakaz suwerenności państwa.

Przewidywanie procedur przekazywania kompetencji i warunków na rzecz organów międzynarodowych.

2. Precyzyjne określenie strategicznych zadań państwa.

Musi wskazywać co należy do zadań poszczególnych organów. Wskazywanie kierunków i gwarancja decentralizacji i centralizacji.

3. Precyzyjne określenie stanowisk klucza politycznego.

4. Dokładnie określenie kompetencji poszczególnych organów, które na siebie nie nachodzą (nie będą powodowały konfliktów)

Gwarancja konstytucji

Wszelkie mechanizmy określające zapewnienie przestrzegania prawa:

• świadomość społeczna

• tradycja demokratyczna

• kultura obywatelska

Gwarancje o charakterze formalnym - ogół instytucji i innych środków prawnych, które mają na celu zapewnienie nadrzędności konstytucji w systemie praw.

Gwarancje formalne :#bezpośrednie - w celu zapewnienia nadrzędnej roli konstytucji w systemie źródeł praw: *kontrola konstytucyjności prawa *odpowiedzialność konstytucyjna #pośrednie - ustanowione w innym celu, zapewniają prymat konstytucji, ale niosą drugorzędne zadanie.

KONTROLA KONSTYTUCYJNOŚCI PRAWNEJ

SĄDOWA LUDOWA

QUASI SĄDOWE

PARLAMENTARNA

IN PLENO- maksymalne zabezpieczenie przed uchwaleniem aktu niezgodnego z prawem.

ORGANY WEW. PARLAMENTU : *przewodniczący izb parlamentu *komisje parlamentarne. W niektórych krajach zwane komitetami parlamentarnymi - organy, w których przebiegają konkretne prace, tam projekt uzyskuje rzeczywisty kształt

POZAPARLAMENTARNA

LUDOWA - sprawowana przez lud, np. Revocation of Sentence - odwołanie od orzeczenia - polega na tym, iż orzeczenie Sądu Najwyższego nie jest ostateczne, a może być odrzucone przez suwerena.

SĄDOWA:

Modele kontroli sądowej:

#Brytyjski *zasada suwerenności parlamentu - parlament to najwyższy podmiot władzy w państwie. Niczym nie skrępowany. Wszelkie akty nie mogą podlegać ocenie pod względem niezgodności z prawem. *Domniemanie, które wskazuje, że akty uchwalone przez parlament są aktami zgodnymi z porządkiem

#Amerykański

*Uniwersalny charakter systemu amerykańskiego. Nie podlegają mu wszelkie akty prawne oraz działanie prawne.

*Zdekoncentrowany charakter - każdy sąd może badać zgodność prawa z konstytucją z wyjątkiem sądów pokoju

*Wyłączność kontroli o charakterze konkretnym - kontrola prawa może być sprawowana na gruncie konkretnej jednostki. Naruszenie interesu musi dotyczyć uszczuplenia uprawnień lub nałożenia obowiązków. Musi mieć charakter potencjalny tzw. Post factum. Konieczność wyczerpania pozasądowych środków poznawczych.

*Względność kontroli - oznacza, iż nie konstytucja prawa dokonana jest na gruncie sprawy(nie ogólnie)

*Szczególna pozycja orzecznictwa sądu najwyższego. Ma autorytet. Jeśli zostanie stwierdzona nie konstytucyjność jakiegoś czynu w Sadzie Najwyższym, to inne sądy niższego rzędu są nieważne. Nie orzekają w sposób odmienny.

#Kontynentalny

Narodził się w ramach krytyki systemu amerykańskiego przez H. Kelsena. Derogowanie norm sprzecznych z normami wyższego rzędu

1920- w dwóch państwach powołano sądy(trybunały) konstytucyjne: Austria i Czechosłowacja.Cechy systemu:*Wyłączność kontroli przez Trybunał Konstytucyjny

*Dominacja kontroli o charakterze abstrakcyjnym *Skutek orzeczenia - bezwzględny. Usuwanie norm niezgodnych z systemem prawa:

A)ex tunc - np. Niemcy - akty prawne niezgodne z konstytucją są usuwane, unieważnione. Traktowane jako nieważne trwają od chwili orzeczenia.

B)Ex nunc - uchylenie. Decyzje są same w sobie ważne.

#Francuski

Powołany przez de Gola.

Kontrola prawa pod kątem politycznym.

Rada Konstytucyjna - 9 członków: 3 powoływanych przez prezydenta, 3 przez senat. Nie istnieje obowiązek wykształcenia prawniczego. W skład wchodzą czasami wiryliści - osoby pełniące zadania z urzędu. Byli prezydenci republiki.

Niesądowy charakter Rady Konstytucyjnej - nie korzystają z immunitetu i upoważnień.

Kontrola wyłącznie przed wejściem w życie. Ma charakter:

• obligatoryjny - ustawy organiczne, regulaminy izb parlamentu

• fakultatywny - na wniosek określonych podmiotów, dotyczy ustaw i umów międzynarodowych.

Rada stanu - bada zgodność aktów z konstytucją. Ma cechy sądowe i adm

Modele powoływania sędziów do TK

*rozproszone - powołanie Trybunału konstytucyjnego przez różne organy

*parlament - najczęściej 2/3, a w Polsce większość bezwzględna.

Kadencja sędziów: *rotacyjność - co jakiś okres wybierana część *indywidualna - na odrębną kadencję.

Zakres kontroli Tk:

*rozpatruje skargi konstytucyjne *orzekają o ważności wyborów i referendów *orzekają o odpowiedzialności konstytucyjnej osób pełniących naczelną władzę

*orzekają o niezgodności z prawem *rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między konstytucyjnymi organami państwa.

Ustawa konstytucyjna - akt normatywny, który ma możliwość zmiany, uzupełnienia, czasowego zawieszenia. Ma moc prawną równą konstytucji.

Ustawa o zmianie - to nie to samo co ustawa konstytucyjna, co konstytucja, nie odnosi się do tej samej treści.

USTAWA KONSTYTUCYJNA akt normatywny ktorz ma mozliwosc modzfikacji konstztucji ma moc prawna rowna konstytucji nie ma w polsce może istniec sama

USTAWA ORGANICZNA

1. Mają specyficzny sposób uchwalenia - parlament, ale odmienny tryb, głosowanie bezwzględną większością głosów

2. Treść - system organów państwowych. Rozwinięcie konstytucyjnych praw i wolności jednostki. Np. Francja, Hiszpania, Rumunia, Chile.

USTAWA

John Locke:*konieczność tworzenia prawa o charakterze trwałym, aby stworzyć możliwość adresata do dostosowania się prawa.

Zgłosić postulat publikowania aktów normatywnych *wyłącza możliwość wkroczenia w sferę wolności i własności przez lud. Cel wkroczenia w sferę to dobro ludu.

*Zakaz delegacji uprawnień państw. .

Koncepcja niemiecka *Wyznaczanie granic dla naturalnej swobody jednostki.

Koncepcja ochrony wolnosci i własnosci.

*Ustawodawca nie może wykraczać przez inne sfery, aby ograniczyć jego zakres wprowadzono stosunki: *ogólne - życie prywatne jednostki *szczególne - jednostka, która funkcjonuje w ramach aparatu państwowego.

Koncepcja francuska

*ustawa to akt o charakterze ogólnym, zawiera normy generalne i abstrakcyjne, jest wydawana na podstawie ogólnego upoważnienia konstytucyjnego.

*Ustawy wydawane są przez parlament. Wyjątek! Ustawa referendalna - ustawa uchwalona bezpośrednio w referendum

Materia ustawowa:

1. Francuski model - konstytucja w sposób zamknięty wylicza materie, które mogą być uregulowane.

2. Skandynawski - zawiera wyliczenie materii ustawowej, ale ustawa normuje to, co wskazane w konstytucji.

3. Tzw. Katalog negatywny - ustawa może regulować wszystko z wyjątkiem tego o zostało zakazane w konstytucji. M.in. art.112 Konstytucji w Polsce, ustawy Unii Europejskiej

Akty o mocy ustawy:

• regulują materie zastrzeżone do materii ustawowej

• wydawane przez egzekutywę

Akt o mocy ustawy to m. in. Rozporządzenie z mocą ustawy(wydawane w czasie stanu wojennego)

---