EPIDEMIOLOGIA
WYKŁAD I
Epidemiologia - jest to dział medycyny, nauka o przyczynach i prawach powstawania oraz szerzenia się wszystkich chorób w populacji ludzkiej, o ich natężeniu i zapobieganiu im.
Wg WHO epidemiologia zajmuje się badaniem czynników wpływających na częstość występowania i rozpowszechniania się chorób w populacji ludzkiej.
Zadania epidemiologii:
opis częstości występowania zjawisk chorobowych w populacji
poznanie przebiegu naturalnej historii choroby
określanie związków przyczynowo skutkowych
planowanie i ocena skuteczności profilaktyki
▫ Przez dziesiątki lat epidemiologia stanowiła dyscyplinę, która związana była ściśle ze zwalczaniem epidemii chorób zakaźnych.
Obecnie w krajach rozwijających się, gdzie choroby zakaźne są jednym z głównych zagrożeń zdrowia ludności, podstawowym zadaniem epidemiologii jest wykrywanie przyczyn i źródeł epidemii oraz ich zwalczanie.
W krajach rozwiniętych, gdzie częstość chorób zakaźnych zmniejsza się, cele i zadania epidemiologii uległy poszerzeniu, obejmując szereg innych problemów zdrowotnych ludności, takich jak choroby cywilizacyjne, choroby przewlekłe, zakażenia szpitalne i inne.
▫ Jak we wszystkich dziedzinach działalności człowieka, tak i w zakresie rozpoznawania i leczenia chorób istnieją zjawiska niekorzystne i często niebezpieczne dla życia, takie jak np. zakażenia szpitalne.
▫ Krótki rys historyczny pozwoli zrozumieć przyczyny ustanowienia w wielu krajach zasad kontroli nad zakażeniami szpitalnymi, w tym również stworzenia stanowiska pielęgniarki odpowiedzialnej za kontrolę epidemiologiczną w szpitalu.
Rys historyczny
▫ Problem zakażeń szpitalnych pojawił się wraz z pierwszymi zorganizowanymi oddziałami szpitalnymi.
Na przestrzeni wieków człowiek zmagał się z chorobami, starając się je zwalczać, a nawet im zapobiegać, dając przez to początek medycynie i innym pokrewnym naukom.
▫ Hipokrates (460-377 r. p.n.e.) twierdził, że choroby o charakterze zakaźnym związane są ze złym środowiskiem, gdzie znajdują się „miazmaty”, czyli wyziewy gnijącej materii.
▫ Hipokrates stosował jednocześnie empiryczną profilaktykę przeciw zakażeniom przez: obmywanie ran przegotowaną wodą deszczową z winem, golenie włosów dookoła ran na głowie, stosowanie w leczeniu ran ałunu i siarczanu miedzi.
Od wieków w ochronie zdrowia obowiązywał Kodeks Hipokratesa a w nim podstawowe polecenie „Primum non nocere” - „Po pierwsze nie szkodzić”.
▫ Żydom zbiór zasad religijnych zawartych w Talmudzie zabraniał dotykania ran gołymi rękoma.
▫ Arabowie natomiast wynaleźli i wprowadzili do leczenia ran alkohol.
▫ Medycyna ludowa w wielu krajach nakazywała stosowania w leczeniu ran wywarów i wyciągów z ziół oraz okadzanie dymem powstałym po spaleniu ziół. Wszystkie te działania były wykonywane na podstawie obserwacji ich korzystnego działania, chociaż nie znano jeszcze przyczyn zakażenia.
▫ W okresie średniowiecza rozwój medycyny został zahamowany - w tych czasach wiele chorób, w tym np. zakażenia tłumaczono wolą Boga (panowało powszechne przekonanie, że choroba to kara za grzechy. Szczególnie szokujące były zabiegi chirurgiczne wykonywane często piłami, kleszczami czy wiertłami, podczas których nie przestrzegano warunków higieny, dlatego kończyły się często zakażeniami i śmiercią).
▫ Pierwsze szpitale były miejscami rozprzestrzeniania się zakażeń i służyły głównie do oddzielania chorych od reszty społeczeństwa.
▫ Do IX wieku oddziały chirurgiczne w całej Europie mieściły się w starych szpitalach pozbawionych podstawowych urządzeń sanitarno higienicznych.
Chirurdzy operowali we frakach lub smokingach, zakładali nie zawsze czysty fartuch dla ochrony własnego ubrania. Ręce myto nie przed zabiegiem, ale po nim, by usunąć krew i ropę. Opatrunki zmieniano tymi samymi narzędziami u wielu chorych.
▫ Wprowadzenie kontroli epidemiologicznej w szpitalach datuje się od połowy XIX wieku.
▫ Podstawy nadzoru epidemiologicznego w szpitalach europejskich tworzyły wybitne postacie, które na zawsze wpisały się do historii medycyny oraz pielęgniarstwa.
Zanim metody epidemiologiczne zostały zastosowane do oceny występowania zakażeń szpitalnych, znaleźli się wybitni pionierzy, którzy potrafili dostrzec zagrożenia dla zdrowia pacjentów wynikające z warunków, w jakich przebywali w szpitalu, bądź z zabiegów tam stosowanych.
John Bell - chirurg angielski w 1808 r. radził swoim chorym, aby jak najszybciej po zabiegu (którym najczęściej była amputacja kończyny) opuszczali szpital, ponieważ właśnie w szpitalu grozi im gangrena i śmierć.
Florence Nightingale (1820-1910) - w czasie wojny krymskiej (1853-1856) dzięki wprowadzeniu zasad higieny przyczyniła się do zmniejszenia śmiertelności wśród chorych z 40% do 2%.
Stworzyła podstawy higieny szpitalnej:
wprowadziła segregację rannych
oddzieliła chorych od rannych
zmieniała brudną bieliznę chorych i rannych
dbała o dobre odżywianie i higienę chorych
dbała o higienę sal rannych i chorych
Ignaz Philip Semmelweis (1818-1865) prowadził walkę z zakażeniami u położnic (śmiertelność z powodu gorączki połogowej dochodziła do 15%).
ustalił sposób przenoszenia infekcji (stwierdził że zakażeni połogowe powstaje wskutek braku higieny rąk personelu medycznego)
wprowadził w swoim oddziale w 1843 r. obowiązkowe mycie rąk wodą chlorowaną przed badaniem, uzyskał obniżenie śmiertelności u matek do 3,8%
nakazał dezynfekowanie narzędzi i materiału opatrunkowego przed ich stosowaniem
wprowadził oddzielenie położnic chorych od zdrowych
Ernst Bergmann (1836-1907) opracował aseptyczne leczenie ran, wprowadził obłożenie pola operacyjnego, wyposażył salę operacyjną w autoklaw.
William Steward Halsted (1852-1922) wprowadził jako pierwszy sterylne rękawiczki gumowe podczas zabiegu (1894r).
Kurt Schummelbusch (1860-1895) wprowadził puszki do sterylizacji materiałów i narzędzi chirurgicznych, zastosował po raz pierwszy w 1894 r. obłożenie pola operacyjnego sterylnymi serwetami.
Oporność drobnoustrojów jako wyzwanie dla kontroli nad zakażeniami
Wprowadzenie antybiotyków rozbudziło na krótko nadzieję uporania się z problemem zakażeń szpitalnych.
W latach czterdziestych XX wieku zmorą wielu szpitali były zakażenia powodowane gronkowcami opornymi na penicylinę.
Nowy oręż w walce z zakażeniami okazał się przyczyną powstawania nowych penicylinoopornych szczepów gronkowców.
Duża liczba zakażeń gronkowcowych w szpitalach spowodowała, że w Wielkiej Brytanii w 1941 r. zajęła się tym problemem specjalna komisja rządowa, która wydała następujące zalecenia:
Ustanowić w każdym szpitalu komórkę odpowiedzialną za kontrolę zakażeń (Infection Control Committee)
Powołać spośród wyższego personelu medycznego osoby odpowiedzialne za przekazywanie informacji o zakażeniach i koordynowanie działań prewencyjnych (Infection Control Officer).
Lata pięćdziesiąte przyniosły serie groźnych gronkowcowych epidemii szpitalnych, co stało się silnym bodźcem do powstania nowej dyscypliny, której przedmiot stanowią zakażenia szpitalne łączące w sobie elementy epidemiologii, mikrobiologii i kliniki zakażeń nabywanych w instytucjach opieki medycznej.
Pierwsze pielęgniarki epidemiologiczne w szpitalach
W 1959 r. w jednym ze szpitali Południowej Anglii utworzono stanowisko pielęgniarki epidemiologicznej.
Zadania pielęgniarki epidemiologicznej obejmowały głównie:
nadzór epidemiologiczny, zapobieganie infekcjom,
prowadzenie edukacji i wdrażania bezpiecznej opieki nad pacjentem,
udział w planowaniu, prowadzeniu i koordynowaniu prac badawczych na temat zakażeń
W 1960 r. pierwsza pielęgniarka epidemiologiczna została zatrudniona w Stanford University Hospital (USA).
W latach sześćdziesiątych XX wieku podobne działania podjęły inne szpitale w Wielkiej Brytanii, Danii, Szwecji, Holandii, Austrii.
W latach 60-tych ukształtował się model działania, w którym wykształcona pielęgniarka stanowiła łącznik pomiędzy personelem leczącym a lekarzem epidemiologiem szpitalnym.
W Stanach Zjednoczonych ogólnokrajowy program zwalczania zakażeń szpitalnych wprowadzono w 1974 r.. W ramach tego programu wyszkolono na koszt państwa ponad 5 tys. pielęgniarek epidemiologicznych, stworzono skuteczne programy nadzoru epidemiologicznego, opracowano stosowane powszechnie standardy profilaktyki zakażeń szpitalnych.
▫ Na konferencji w 1978 r. Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała informację, że w co najmniej 37 krajach na całym świecie są zatrudnione pielęgniarki epidemiologiczne.
Uczestniczący w tej konferencji przedstawiciele tej specjalizacji z 25 krajów dyskutowali o rosnącej roli i znaczeniu kontroli epidemiologicznej w nadzorze, zapobieganiu i opanowaniu zakażeń szpitalnych.
▫ W 1980 r. powstało w Anglii Stowarzyszenie Zakażeń Szpitalnych.
▫ Pierwsze systemy rejestracji zakażeń szpitalnych zostały wprowadzone w Anglii przez Devenisha oraz w Stanach Zjednoczonych przez Meleneya i dotyczyły one przede wszystkim zakażeń ran chirurgicznych i zakażeń dróg moczowych.
Nadzór nad zakażeniami stał się jednym z priorytetów ochrony zdrowia w wielu krajach na całym świecie, a w krajach Unii Europejskiej po raz pierwszy w 1972 r. Rada Europy zaleciła wprowadzenie do szpitali komitetów kontroli zakażeń.
Pomimo wdrażania programów kontroli zakażeń w wielu krajach na początku lat 90-tych dane europejskie były alarmujące:
zakaż szpitalne są bezpośrednią przyczyną zgonów 3% chorych, pośrednią zaś u 8%
zakażenia te są ogromnym problemem medycznym , finansowym, prawnym
badania WHO wykazują iż na zakaż szpitalne zapada ok. 9% wszystkich hospitalizowanych
Pielęgniarstwo epidemiologiczne w Polsce
W Polsce początek działań w zakresie kontroli zakaż szpitalnych, w tym geneza pielęgniarstwa epidemiologicznego przypada na lata 80-te XX wieku.
Daty i związane z nimi wydarzenia:
1980 r. w Centrum Zdrowia Dziecka - z chwilą uruchomienia szpitala zostało utworzone po raz pierwszy stanowisko piel epidemiologicznej.
1981 r. - odbyła się pierwsza konferencja na temat zakaż szpit i metod ich zwalczania.
1983 r. - w wydanym 15 marca przez MZiOS rozporządzeniu w sprawie zapobiegania i zwalczania zakaż szpitalnych zostały podane podstawowe definicje związane z zakaż szpitalnymi, określono sposób powoływania, skład i zadania szpitalnych i wojewódzkich zespołów do zwalczania tych zakażeń. Podano także wytyczne dotyczące rejestracji oraz zgłoszeń pojedynczych przypadków i ognisk zakażeń w szpitalu. Rozporządzenie to nie zapoczątkowało jednak rzeczywistego rejestrowania i zwalczania zakażeń. Zakażenia nie były rejestrowane i wielu placówkach fakt wystąpienia zak szpitalnych był nawet tuszowany (na początku lat 90-tych aż 30 województw w Polsce nie zgłosiło żadnego przypadku zakaż szpitalnego).
1994 r. - utworzone zostało Towarzystwo Zakażeń Szpitalnych, którego zadaniem jest działalność edukacyjna i integracyjna.
1995 r. - powołano Zespół ds. Opracowania Programu Zwalczania Zakażeń Szpitalnych.
1996 r. - Zespół ds. Zakażeń przy Biurze Naczelnej Pielęgniarki Kraju opracował pierwszy ramowy zakres obowiązków, odpowiedzialności i uprawnień piel epidemiologicznej.
1997 r. - Polskie Towarzystwo Zakażeń Szpitalnych rozpoczęło wdrażanie w szpitalach ogólnopolskiego Programu Rejestracji Zakażeń Szpitalnych.
Do czynników utrudniających pracę pielęgniarkom epidemiologicznym w tamtym czasie należy zaliczyć:
niekompetencję i brak zainteresowania ze strony kadry kierowniczej
hierarchizm służbowy i brak postrzegania pielęgniarek jako partnerów
niedobory w budżetach jednostek, czego skutkiem są cięcia wydatków na higienę szpitalną
Czynniki wpływające pozytywnie na działalność pielęgniarek w zakresie kontroli to głównie:
istnienie właściwej organizacji systemu zapobiegania zakażeniom szpitalnym w zakładzie wraz z dobrym zapleczem mikrobiologicznym
światła, otwarta i gotowa do zmian kadra kierownicza, zrozumienie w zakładach ochrony zdrowia potrzeby finansowania działalności profilaktycznej w zakresie zakaż szpitalnych
Główne kierunki przemian w polskiej służbie zdrowia w latach 90-tych, które wytyczyły działania w zakresie poprawy jakości opieki zdrowotnej, w tym również w kontrolę zak szpitalnych uznano:
uzyskiwanie przez zakłady opieki zdrowotnej samodzielności
uzyskiwanie certyfikatów jakości (akredytacja, ISO)
podpisywanie umów z kasami chorych później niż z NFZ
Zmiany w systemie opieki zdrowotnej spowodowały, że coraz więcej zakładów podejmowało temat jakości i kontroli zakażeń.
Największym efektem wdrożenia programu rejestracji zakażeń było utworzenie w szpitalach aktywnie działających zespołów kontroli zakaż szpitalnych, w których ważną rolę zaczęły pełnić piel epidemiologiczne.
Opierając się na osiągnięciach swoich koleżanek z innych krajów podjęły one duże wyzwanie dotyczące głównie doskonalenia zawodowego i integracji środowiska.
▫ Jest jedną z bardzo szybko rozwijających się dziedzin pielęgniarstwa, a epidemiologia zgodnie z rozporządzeniem MZ z 22 grudnia 2003r. w sprawie uznania dziedzin medycyny za priorytetowe (Dz.U. z 2004r nr 1, poz.7) jest dziedziną priorytetową.
▫ Usługi pielęgniarskie stanowią jeden z najszerszych obszarów świadczeń zdrowotnych, realizowanych w bezpośrednim kontakcie z pacjentem.
Wiedza i umiejętności z zakresu epidemiologii oraz pielęgniarstwa epidemiologicznego przyczyniają się do zapewnienia bezpieczeństwa pacjenta i podniesienia jakości świadczonych usług medycznych.
Zgodnie z aktualną koncepcją, podstawą organizacji skutecznego programu kontroli zakażeń jest powołanie w każdym szpitalu Komitetu oraz Zespołu ds. kontroli zakażeń szpitalnych (zakładowych). Utworzenie tych struktur wymaga zatrudnienia personelu posiadającego specjalistyczną wiedzę, doświadczenie praktyczne i odpowiednie predyspozycje psychiczne.
W stworzonym systemie oprócz mikrobiologa oraz lekarza specjalisty ds. zakażeń (epidemiolog, lekarz chorób zakaźnych, lekarz mikrobiolog) podstawową rolę pełni pielęgniarka epidemiologiczna.
Pielęgniarka epidemiologiczna to osoba, która oprócz dyplomu i prawa wyk zawodu posiada dodatkowo ukończone szkolenie praktyczne i teoretyczne z zakresu epidemiologii, mikrobiologii, statystyki medycznej, chorób zakaźnych i zasad postępowania administracyjnego.
Szerokie kwalifikacje pozwalają jej pełnić funkcję doradcy lub specjalisty w zakresie zagadnień związanych z podstawowymi dla działania szpitala obszarami takimi jak: dezynfekcja, sterylizacja czy kontrola zakażeń szpitalnych.
Piel epidemiologiczna musi znać nie tylko specyfikę poszczególnych oddziałów, ale także znać pracę służb technicznych i pomocniczych szpitala oraz umiejętnie i skutecznie komunikować się z personelem każdego szczebla organizacyjnego. Spełniając tak wiele zadań powinna być traktowana jak członek ścisłego kierownictwa szpitala, a nie osoba pełniąca funkcje pomocnicze. W stworzonym systemie wyraźnie określono podległość służbową piel epidemiologicznej.
▫ W zespole ds. zakażeń szpitalnych piel epidemiologiczna pełni rolę koordynatora, prowadzi nadzór w zakresie higieny szpitalnej, dezynfekcji i sterylizacji, a także analizę metod i technik pracy pielęgniarek i personelu pomocniczego, edukuje personel oraz uczestniczy w pracach naukowo badawczych.
▫ Podstawowym zadaniem ma być monitorowanie i rejestracja zakażeń szpitalnych oraz współuczestniczenie w wypracowywaniu strategii działań szpitala w zakresie profilaktyki i zwalczania zak szpitalnych.
Pełnienie funkcji piel epidemiologicznej wymaga określonej autonomii i decyzyjności, dlatego powinna ona zajmować wysoką pozycję w hierarchii szpitala i podlegać bezpośrednio dyrektorowi lub jego zastępcy.
Ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. z dnia 30 grudnia 2008 r.) nakłada obowiązek utworzenia w każdym szpitalu zespołu kontroli zakażeń, w skład którego ma wchodzić pielęgniarka lub położna jako specjalista do spraw epidemiologii lub higieny i epidemiologii w liczbie nie mniejszej niż 1 na 200 łóżek szpitalnych.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 27 maja 2010 r. w sprawie kwalifikacji członków zespołu kontroli zakażeń szpitalnych (Dz.U. nr 108, poz. 706) określa kwalifikacje wymagane od członków zespołu kontroli zakażeń szpitalnych powołanego przez kierownika szpitala lub zespołu zakładów opieki zdrowotnej, w skład którego wchodzi szpital.
▫ Przewodniczący zespołu posiada co najmniej 3-letnie doświadczenie w wykonywaniu zawodu lekarza w szpitalu oraz:
Posiada tytuł specjalisty lub uzyskał specjalizację I stopnia w jednej z następujących dziedzin medycyny:
epidemiologia lub higiena i epidemiologia
mikrobiologia lub mikrobiologia lekarska
choroby zakaźne
organizacja ochrony zdrowia
zdrowie publiczne lub
Rozpoczął specjalizację w jednej z ww. dziedzin lub posiada inną specjalizację oraz co najmniej 2-letnie doświadczenie w pracy w zespole kontroli zakażeń szpitalnych i ukończył kurs specjalistyczny w zakresie epidemiologii szpitalnej i posiada świadectwo jego ukończenia lub jest w trakcie odbywania kursu specjalistycznego w zakresie epidemiologii szpitalnej.
▫ Specjalista ds. epidemiologii lub higieny i epidemiologii powinien posiadać:
specjalizację w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego lub higieny i epidemiologii
średnie medyczne lub wyższe wykształcenie w dziedzinie pielęgniarstwa
posiada co najmniej 3-letnie doświadczenie w zawodzie pielęgniarki lub w zawodzie położnej wykonywanym w szpitalu
▫ Specjalista ds. mikrobiologii powinien posiadać:
wyższe wykształcenie w dziedzinie medycyny, biologii, chemii lub biotechnologii albo dziedzinach pokrewnych
specjalizację w dziedzinie mikrobiologii
co najmniej 2-letnie doświadczenie w zawodzie diagnosty laboratoryjnego w szpitalnym laboratorium mikrobiologicznym albo innym laboratorium mikrobiologicznym wykonującym badania na rzecz szpitali
Zakres obowiązków piel epidemiologicznej
Współuczestniczy w wypracowywaniu strategii szpitala w zakresie profilaktyki i zwalczania zak szpitalnych (program kontroli zakażeń).
Nadzoruje i monitoruje stan sanitarno epidemiologiczny zakładu.
Nadzoruje i monitoruje pracę personelu (standardy, procedury).
Koordynuje wypracowywanie standardów, procedur z zakresu profilaktyki i zwalczania zakażeń szpitalnych.
Prowadzi rejestrację zakażeń (tworzy bazę danych dotyczących zakażeń na poziomie szpitala).
Przeprowadza dochodzenie epidemiologiczne.
Organizuje i prowadzi systematyczne szkolenia personelu.
Prowadzi dokumentację zespołu kontroli zakażeń.
Uczestniczy w planowaniu opieki nad pacjentem z zakażeniem szpitalnym (wdrożenie zasad izolacji).
Prowadzi nadzór nad ochroną zdrowia personelu.
Piel epidemiologiczna jest odpowiedzialna za własne doskonalenie zawodowe w zakresie profilaktyki i zwalczania zakażeń szpitalnych.
Zakres uprawnień:
Doradzanie, proponowanie zmian dotyczących profilaktyki zakażeń, uczestnictwo w ich realizacji.
Określanie zapotrzebowania na zakup środków związanych z profilaktyką zak szpitalnych.
Opracowywanie standardów organizacyjnych i standardów praktyki pielęgniarskiej dotyczących profilaktyki zak szpit.
Współdecydowanie w sprawie remontów, modernizacji, inwestycji mających wpływ na stan higieniczny zakładu (szpitala).
Wydawanie zaleceń kierownikom w formie ustnej i pisemnej w aspekcie działań profilaktycznych (przestrzeganie standardów, procedur, utrzymanie stanu sanitarno higienicznego komórek organizacyjnych zakładu).
Występowanie do dyrekcji z wnioskiem o orzeczenie kary w razie stwierdzenia rażących zaniedbań na stanowisku pracy (mających wpływ na wystąpienie zakaż szpitalnego).
Korzystanie ze źródeł informacji służących określeniu sytuacji epidemiologicznej zakładu.
Uczestniczenie w obchodach lekarskich, naradach, spotkaniach zespołu terapeutycznego.
Zlecania pobierania materiału do badania mikrobiologicznego.
Uczestniczenie w badaniach naukowych, publikowanie własnych badań.
Upowszechnianie najnowszych osiągnięć nauk medycznych.
Podnoszenie własnych kwalifikacji.
Piel epidemiologiczna może pełnić swoją funkcję jedynie po spełnieniu określonych warunków związanych z wykształceniem i doświadczeniem zawodowym, ale aby podołać obowiązkom musi posiadać także silną osobowość i wiarę we własne siły.
W hierarchii służbowej musi z jednej strony pogodzić interesy przełożonych z interesami pracowników i pacjentów. Z drugiej strony musi stworzyć korzystne warunki do wprowadzania zmian.
Praca na stanowisku piel epidemiol w zakładzie opieki zdrowotnej wymaga także znajomości podstaw prawnych w zakresie praktycznej realizacji celów jakie stawia to stanowisko.
Wybrane akty prawne przydatne w pracy pielęgniarki epidemiologicznej
Ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. nr 234, poz. 1570 ze zm.).
Ustawa określa:
Zasady i tryb zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Uprawnienia i obowiązki świadczeniodawców oraz osób przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w zakresie zapobiegania oraz zwalczania zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.
Definiuje podstawowe pojęcia w zakresie epidemiologii.
Określa zasady poddawania się badaniom sanitarno epidemiologicznym.
Zasady podejmowania działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych w zakładach udzielających świadczeń zdrowotnych.
Zasady poddawania się szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym.
Zasady postępowania w razie stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii.
Zawiera wykaz zakażeń i chorób zakaźnych podlegających złaszaniu.
Rozporządzenie MZ z 23 grudnia 2011 r. w sprawie listy czynników alarmowych, rejestrów zakażeń szpitalnych i czynników alarmowych oraz raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala (Dz.U. z 2011 nr 294, poz. 1741).
Rozporządzenie określa m.in.:
Listę czynników alarmowych.
Sposób prowadzenia rejestru zak szpitalnych i czynników alarmowych, udostępniania danych nim objętych oraz okres ich przechowywania.
Wzory oraz sposób sporządzania raportów o bieżącej sytuacji epidemiologicznej szpitala oraz tryb i terminy ich przekazywania właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu.
Rozporządzenie MZ z 27 maja 2010 r. w sprawie kwalifikacji członków zespołu kontroli zakażeń szpitalnych (Dz.U. nr 108, poz. 706).
Określa m.in. kwalifikacje lekarza i pielęgniarki epidemiologicznej.
Rozporządzenie MZ z 2 lutego 2006 r. w sprawie badań do celów sanitarno epidemiologicznych (Dz.U. nr 25, poz. 191).
Określa:
- rodzaje badań do celów sanitarno epidemiologicznych w celu identyfikacji zakażenia prątkami gruźlicy oraz zakażenia pałeczkami duru brzusznego, durów rzekomych A,B,C, innymi pałeczkami z rodzaju Salmonella i Shigella oraz innymi czynnikami chorobotwórczymi, które wywołują stany chorobowe wykluczające wykonywanie prac, przy wykonywaniu których jest możliwe przeniesienie zakażenia na inne osoby.
- tryb przeprowadzania badań, w tym:
terminy przeprowadzania badań
sposób dokumentowania badań i ich wyników w karcie w karcie badań do celów sanitarno epidemiologicznych i książeczce badań dla celów sanitarno epidemiologicznych.
Rozporządzenie MZ z 10 lipca 2006r. w sprawie wykazu prac, przy wykonywaniu których istnieje możliwość przeniesienia zakażenia na inne osoby (Dz.U. nr 133, poz. 939).
wyszczególnione prace na stanowiskach związanych z ciągłym kontaktem z ludźmi stwarzające zagrożenie przeniesienia drogą powietrzno-kropelkową i powietrzno-pyłową zakażenia na inne osoby.
Dotyczy m.in.:
pracownicy, praktykanci w przedszkolach, szkołach i uczelniach wszystkich typów i profili,
placówkach opiekuńczo-wychowawczych
rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych
ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych
zakładach opieki zdrowotnej
indywidualnych lub grupowych praktyk lekarskich oraz pielęgniarskich
zakładów fryzjerskich
gabinetów kosmetycznych
prace na stanowiskach związanych z wytwarzaniem, pakowaniem, dystrybucją lub przechowywaniem, wydawaniem żywności, posiłków, wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz leków doustnych, a także myciem naczyń i pojemników przeznaczonych na żywność, wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi lub na leki, stwarzające zagrożenie przeniesienia droga pokarmową zakażenia na inne osoby.
Dotyczy m.in.:
pracownicy w zakładach żywienia zbiorowego
hurtowych spożywczych
zakładach uzdatniających i dostarczających wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi lub lód do celów spożywczych
zakładach mleczarskich
aptekach, punktach aptecznych
sklepach zielarskich i hurtowniach farmaceutycznych
zakładach opieki zdrowotnej, w tym w żłobkach, zakładach pielęgnacyjno opiekuńczych, zakładach opiekuńczo leczniczych
przedszkolach i innych miejscach przebywania dzieci do lat 6
Rozporządzenie Rady Ministrów z 3 stycznia 2012r. w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności (Dz.U. nr 9, poz.40).
Rozporządzenie MZ z 18 sierpnia 2011r. w sprawie obowiązku szczepień ochronnych (Dz.U. 2011, nr 182, poz. 1086).
Rozporządzenie MZ z 2 lutego 2011r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz.U 2011 nr 31, poz. 158 ze zm).
M.in. określa warunki jakim powinny odpowiadać działy/oddziały szpitala, przychodnie, zespoły opieki dziennej i zespoły chirurgii jednego dnia, centrum krwiodawstwa i krwiolecznictwa, pracownie badań endoskopowych, zakłady rehabilitacji leczniczej, gabinety profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej w szkole.
Krajowy Konsultant w dziedzinie Pielęgniarstwa Epidemiologicznego
Aktualnie Krajowym Konsultantem w zakresie Pielęgniarstwa Epidemiologicznego jest mgr Beata Ochocka z Katowic.
Krajowy Konsultant jest powołany m.in. do:
wykonywania zadań opiniotwórczych, doradczych i kontrolnych dla organów administracji rządowej, podmiotów, które utworzyły zakłady opieki zdrowotnej, NFZ i Rzecznika Praw Pacjenta
inicjowania badań epidemiologicznych
kontroli dostępności doświadczeń w dziedzinie prewencji zakażeń oraz informowanie o brakach i nieprawidłowościach w tym obszarze
analizy i nadzorowania doskonalenia podyplomowego pielęgniarek epidemiologicznych oraz nadzoru nad placówkami, w których takie szkolenia się odbywają
inicjuje działania na rzecz promowania pielęgniarstwa epidemiologicznego w ochronie zdrowia
Kadencja Krajowego Konsultanta trwa 5 lat.
Konsultantem Wojewódzkim w dziedzinie Pielęgniarstwa Epidemiologicznego w województwie podkarpackim jest Barbara Stawarz z Centrum Opieki Medycznej w Jarosławiu.
Pielęgniarstwo epidemiologiczne jest reprezentowane przez Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych działające od 1998r.
Terenem działalności Stowarzyszenia jest obszar Rzeczypospolitej Polskiej.
Zgodnie ze statutem głównymi celami działalności Stowarzyszenia są:
Podejmowanie działań na rzecz rozwoju pielęgniarstwa epidemiologicznego
Określenie standardów kształcenia podyplomowego w zakresie pielęgniarstwa epidemiologicznego
Podejmowanie inicjatyw i promocja skutecznych rozwiązań w zakresie profilaktyki i zwalczania zakażeń szpitalnych
Integracja środowiska pielęgniarek epidemiologicznych
Reprezentowanie interesów grupy pielęgniarek epidemiologicznych
Specjalizacja z zakresu pielęgniarstwa epidemiologicznego
Szkolenie specjalizacyjne, zwane dalej specjalizacją to kształcenie, które zgodnie z Ustawą o zawodach pielęgniarki i położnej z 15 lipca 2011r. (Dz.U. z 2011 nr 174, poz. 1039) ma na celu uzyskanie przez pielęgniarkę, położną specjalistycznych kwalifikacji w określonej dziedzinie pielęgniarstwa lub dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia oraz tytułu specjalisty w tej dziedzinie.
Ramowy program szkolenia specjalizacyjnego obejmuje:
Blok ogólno zawodowy, wspólny dla wszystkich specjalizacji niezależnie od dziedziny kształcenia i
Blok specjalistyczny właściwy dla dziedziny będącej przedmiotem specjalizacji.
Łączna liczba godzin dydaktycznych wynosi 1 015 godz. :
blok ogólno zawodowy 330godz
blok specjalistyczny 685 godz. , w tym :
- część teoretyczna 405 godz.
- część praktyczna 280 godz.
Tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa epidemiologicznego uzyskuje się po zdaniu egzaminu państwowego przeprowadzonego przez państwową komisję egzaminacyjną powołaną przez Ministra Zdrowia.
Szkolenia specjalizacyjne prowadzi m.in. Ośrodek Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych w Rzeszowie ul. Rymanowska 3.
Ramowy zakres obowiązków, odpowiedzialności i uprawnień pielęgniarki epidemiologicznej
|
|
|
1. organizuje i wpływa na prawidłową realizację zadań z zakresu zapobiegania i kontroli zakażeń szpitalnych, opracowuje roczne plany pracy, kontroli, szkoleń 2. w realizacji zadań współpracuje z bezpośrednim przełożonym, kierownikami komórek organizacyjnych oraz kierownikami innych działów i służbami pomocniczymi. 3. w oddziałach w zakresie rejestracji pacjentów i personelu z zakażeniem szpitalnym współpracuje z lekarzami, pielęgniarkami, oddziałowymi, pielęgniarkami łącznikowymi 4. prowadzi rejestr pacjentów i personelu z zakaż szpitalnym 5. uczestniczy w odprawach z piel oddziałowymi i spotkaniach innych zespołów doradczych powołanych w celu podnoszenia standardów zapobiegania i kontroli zakażeń 6. współuczestniczy w wypracowywaniu standardów organizacyjnych dotyczących systemu pracy w szpitalu, szczególnie:
7. monitoruje przestrzeganie standardów dotyczących organizacji pracy we wszystkich oddziałach i komórkach organizacyjnych 8. monitoruje i ocenia, analizuje stan sanitarno epidemiologiczny szpitala 9. określa czynniki ryzyka zakażeń wśród pacjentów i personelu 10. przeprowadza dochodzenie epidemiologiczne, inicjuje działania zmierzające do likwidacji ogniska zakażenia 11. uczestniczy w planowaniu opieki nad pacjentem z zakażeniem szpitalnym 12. organizuje właściwy przepływ informacji w zakresie zapobiegania i kontroli między wszystkimi 13. określa zapotrzebowanie edukacyjne, organizuje i prowadzi edukację personelu z zakresu zakaż szpitalnych 14. udziela porad w zakresie zapobiegania i kontroli zakażeń 15. składa okresowe sprawozdania bezpośredniemu przełożonemu |
1. odpowiada za całokształt spraw należących do jej obowiązków
2. odpowiedzialność pielęgniarki epidemiologicznej w jednakowym stopniu dotyczy realizacji powierzonych zadań, podejmowania decyzji, jak i inicjatywy wymaganej na jej stanowisku
3. odpowiada za decyzje podjęte jak i za nie podjęcie decyzji w sytuacjach tego wymagających pielęgniarki epidemiologicznej |
1. samodzielne organizowanie pracy własnej 2. ustalenie sposobu realizacji programu zapobiegania i kontroli zakaż szpitalnych zgodnie z wiedzą, standardami ustalonymi w szpitalu oraz zasadami etyki zawodowej 3. dobieranie metod i sposobów realizacji programów profilaktycznych oraz ustalanie zakresu i treści informacji przekazywanych pracownikom 4. prawo dostępu do informacji o pacjentach, metodach diagnozowania, leczenia i rehabilitacji 5. uczestniczenie w szkoleniach i kursach podnoszących kwalifikacje 6. prawo do awansu zawodowego, okresowej i sprawiedliwej oceny jakości pracy 7. prawo delegowania części swoich obowiązków i uprawnień na innych pracowników szpitala 8. zgłaszanie uwag, spostrzeżeń i propozycji dotyczących zmian w zakresie realizacji programu zapobiegania i kontroli zakażeń szpitalnych/zakładowych |
9