Instrumenty rynku kapitałowego:
Akcja - papier wartościowy dający prawo uczestnictwa akcjonariusza w spółce akcyjnej. Także ogół praw i obowiązków akcjonariusza w spółce lub część kapitału akcyjnego. Daje zmienny dochód.
Akcje spółek publicznych na GPW muszą być: zdematerializowane, na okaziciela, nie mogą być uprzywilejowane i muszą zawierać podstawowe dane o spółce. Są emitowane przez spółkę.
Cena emisyjna (cena po której spółka zbywa akcje) jest głównie odzwierciedleniem popytu rynków finansowych na dany papier wartościowy. Sa niepodzielne. Do powstania akcji dochodzi z chwilą wpisu spółki do rejestru lub rejestracji podwyższenia kapitału (i od tego momentu spółka może wydawać je akcjonariuszom).
Rodzaje emisji:
emisja założycielska - wydawanie akcji przy tworzeniu nowej spółki
kolejne emisje - przy podwyższaniu kapitału zakładowego.
Prawa majątkowe
prawo do udziału w podziale majątku spółki w przypadku jej likwidacji
prawo poboru akcji nowej emisji.
Główne prawa korporacyjne
prawo głosu (prawo to będzie realizowane głównie przez uczestnictwo w zgromadzeniu akcjonariuszy)
bierne prawo głosu - jest to możliwość sprawowania funkcji członka różnych organów spółki, np. zarządu czy rady nadzorczej;
prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu.
prawo żądania udzielenia informacji na walnym zgromadzeniu i poza nim, nie później jednak niż w ciągu dwóch tygodni od jego zakończenia;
Prawa do akcji znacznie łagodzą problem długiego oczekiwania przez inwestorów na notowanie akcji od momentu zapisania się na nie w publicznej subskrypcji. Stanowią "czasowy substytut" akcji danej spółki. Prawo do akcji jest zamieniane na akcję automatycznie w upublicznionym wcześniej terminie, bez ingerencji akcjonariusza. PDA daje możliwość odsprzedaży akcji przed jej pierwszym notowaniem.
Prawo poboru - to zasada umożliwiająca co najmniej zachowanie przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnego udziału w kapitale akcyjnym danej spółki akcyjnej po nowej emisji jej akcji. Objęcie przez akcjonariuszy odpowiedniej ilości nowych akcji zależy ściśle od już posiadanego ich stanu ilościowego, i odbywa się w terminie wyznaczonym im przez spółkę. Dotychczasowi akcjonariusze mogą się zrzekać z tego prawa. Obligacje- Na Giełdzie notowane są obligacje skarbowe i korporacyjne (na GPW w znacznym stopniu przeważają skarbowe). Ze względu na sposób naliczania odsetek, obligacje notowane na GPW można podzielić na trzy grupy: o zmiennym oprocentowaniu, o stałym oprocentowaniu oraz zerokuponowe. |
Certyfikat inwestycyjny - emitowany przez zamknięty fundusz inwestycyjny. Cena certyfikatu może być powiększona o należną funduszowi opłatę. Aktywa funduszu stanowią środki z tytułu wpłat jego uczestników oraz nabyte przez fundusz prawa i pożyczki z tych praw. Fundusz inwestycyjny dokonuje wyceny aktywów, ustalenia wartości aktywów netto oraz wartości aktywów netto przypadających na jednostkę uczestnictwa lub certyfikat inwestycyjny. Aktywa funduszu wycenia się według wartości rynkowej poszczególnych składników. Fundusz inwestycyjny zamknięty dokonuje wyceny aktywów funduszu nie rzadziej niż raz na sześć miesięcy oraz na siedem dni przed rozpoczęciem zbywania certyfikatów kolejnej emisji.
Instrumenty pochodne:
1) Futures (kontrakt terminowy) - to rodzaj umowy, w której sprzedający zobowiązuje się sprzedać określony instrument bazowy za ściśle określoną cenę w ściśle określonym terminie. Znaczna większość kontraktów futures jest rozliczana gotówkowo - zaledwie kilka procent kontraktów jest rozliczane w drodze dostawy aktywów bazowych.
Kontrakty te są standaryzowane np. aktywa bazowe, terminy wykonania kontraktów (4 w ciągu roku), wielkości kontraktów, negocjowana jest tylko cena, w przeciwieństwie do kontraktów forward, które są w całości negocjowane.
Możliwości wykorzystania tych instrumentów to :
hedging - zabezpieczenie ceny planowanego lub obecnego portfela,
arbitraż - wykorzystanie chwilowej nierównowagi na rynku w celu zrealizowania zysku bez ryzyka,
spekulacje - otwieranie pozycji na rynku derywatów w celu zrealizowania zysku.
Rodzaje kontraktów futures:
walutowy,
procentowy,
indeksowy,
towarowy.
Cena futures informuje o oczekiwaniach rynku co do kształtowania się ceny w momencie określonym jako termin dostawy w konkretnym kontrakcie terminowym.
Rozliczenie transakcji futures:
Pozycja długa. W dniu rozliczenia: Zapłata i przyjęcie instrumentu bazowego po z góry ustalonej cenie. Zamknięcie pozycji: zawarcie transakcji “odwrotnej” tj. sprzedaż tej samej liczby kontraktów. Osoba otwierająca pozycję długą (kupująca kontrakt) zobowiązuje się do kupienia w przyszłości określonej ilości instrumentu bazowego po określonej cenie. Nabywca kontraktu liczy na wzrost ceny instrumentu bazowego w przyszłości. Jeśli jego przewidywania się sprawdzą, będzie mógł on nabyć instrument bazowy po cenie niższej (wynikającej z kontraktu) i sprzedać go drożej na rynku kasowym. Inwestor zrealizuje wtedy zysk. W przypadku, gdy cena na rynku kasowym będzie niższa, od tej wynikającej z kontraktu - nabywca długiej pozycji poniesie stratę.
Pozycja krótka. W dniu rozliczenia: Dostarczenie instrumentu bazowego po z góry ustalonej cenie. Zamknięcie pozycji: zawarcie transakcji “odwrotnej” tj. kupno tej samej liczby kontraktów. Osoba otwierająca pozycję krótką (sprzedająca kontrakt) zobowiązuje się do sprzedania w przyszłości określonej ilości instrumentu bazowego po określonej cenie. Sprzedawca kontraktu liczy na spadek ceny instrumentu bazowego w przyszłości. Jeśli jego przewidywania się sprawdzą (cena na rynku kasowym będzie niższa od tej ustalonej w kontrakcie), będzie mógł sprzedać instrument bazowy po cenie wyższej (wynikającej z kontraktu). Inwestor zrealizuje wtedy zysk. W przypadku, gdy cena na rynku kasowym będzie wyższa, od tej wynikającej z kontraktu - sprzedający kontrakt poniesie stratę.
Na GPW występują kontrakty terminowe na indeksy, akcje, kursy walut i obligacje.
2) Opcja jest to instrument finansowy o niesymetrycznym profilu wypłaty, polega to na tym, że z jednej strony możemy zarobić nieograniczoną kwotę pieniędzy ryzykując znaną z góry kwotę kapitału lub zarobić z góry ustaloną kwotę pieniędzy ryzykując możliwość poniesienia nieograniczonej straty. Opcja daje jej posiadaczowi prawo (lecz nie obowiązek) do nabycia lub sprzedaży danego dobra po z góry określonej cenie. Prawo to może być zrealizowane w dniu wygaśnięcia opcji (opcja europejska) lub w dowolnym dniu od daty zawarcia kontraktu opcyjnego do daty wygaśnięcia włącznie (opcja amerykańska), w kilku ściśle określonych datach (opcja bermudzka). Rodzaje rozliczeń:
Rozliczenie rzeczywiste - rozliczenie poprzez zawarcie faktycznej transakcji ( towary oraz obligacje)
Rozliczenie nierzeczywiste- rozliczenie poprzez wypłatę posiadaczowi sumy pieniężnej odpowiadającej różnicy cen (aktywa)
Na GPW występują opcje na: jednostki indeksowe- WIG20 oraz akcje pojedynczych spółek.
Zająć można następujące pozycje w opcjach:
długa pozycja w opcjach kupna (nabycie opcji kupna, gdy spodziewamy się, że walor może zdrożeć)
długa pozycja w opcjach sprzedaży (nabycie opcji sprzedaży, gdy spodziewamy się, że cena waloru może być mniejsza)
krótka pozycja w opcjach kupna (wystawienie opcji kupna, gdy spodziewamy się walor może tanieć)
krótka pozycja w opcjach sprzedaży (wystawienie opcji sprzedaży, gdy spodziewamy się, że walor może zdrożeć)
Na wartość opcji wpływ mają następujące czynniki:
wysokość stóp procentowych
czas pozostający do wygaśnięcia
cena instrumentu bazowego
cena wykonania.
Zmienność ceny instrumentu podstawowego
Główny podział opcji wygląda następująco:
Opcje na rynku regulowanym.
opcje na akcje
opcje na towary
opcje na obligacje i stope procentową
opcje na indeksy
opcje na kontrakty futures
opcje na rynku nieregulowanym (OTC)
opcje na stopę procentową
opcje na waluty
opcje na swapy
3) Jednostki indeksowe- Są to instrumenty, których cena (kurs) jest ściśle powiązana z odpowiednim indeksem giełdowym, będącym dla jednostki instrumentem bazowym. Na polskim rynku dostępny jest jeden rodzaj jednostek indeksowych - MiniWIG 20. Wartość pojedynczej jednostki ustalona została na poziomie 10 procent instrumentu bazowego, którym w tym przypadku jest WIG 20.