ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

Źródła prawa możemy podzielić na źródła w ujęciu materialnym i formalnym. W znaczeniu materialnym to akt, w którym zawarte są normy prawne. Mamy tu na myśli źródła prawa tworzone w sposób formalny. W znaczeniu formalnym to wszelkiego rodzaju nośniki treści: papier, tablica czy też nośniki o charakterze elektronicznym.

CECHY ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO:

1. wielość i różnorodność źródeł prawa - obok ustaw mamy do czynienia z wszelkimi innymi aktami podstawowymi o charakterze wewnętrznym (statuty, zarządzenia, uchwały).

2. Kodyfikacja w prawie administracyjnym jest niemożliwa (oprócz procedury - k.p.a.), gdyż:

1. istnieje wielość i różnorodność źródeł prawa administracyjnego,

2. prawo administracyjne reguluje rozległe dziedziny i nie można je sprowadzić do wspólnego mianownika,

3. większość źródeł prawa administracyjnego pochodzi od samej administracji: rozporządzenia, zarządzenia, przepisy wewnętrzne organów administracji, statuty, które wydawane są w oparciu o szczególną podstawę prawną albo tylko na podstawie normy kompetencyjnej.

4. niejednolitość w sensie materialnym, np. prawo ochrony środowiska, wodne, prawo budowlane, itd.

5. występowanie prawa miejscowego (tylko w administracji) uwzględniającego potrzeby lokalne.

Do źródeł prawa powszechnie obowiązującego zaliczamy:

1. art. 87 Konstytucji: „1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.”

2. art. 234 Konstytucji: „1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. 2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.”

BADANIE ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

I. PODSTAWA PRAWNA

1) ogólna, zwana też kompetencyjną, która przyznaje określonym podmiotom, organom prawo do działania w formie wydawania określonych aktów normatywnych, np. art. 149 ust. 2 Konstytucji: „Minister kierujący działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia. Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra”. Z przepisu tego wynika zasada resortowości polegająca na tym, że minister kieruje określonym działem, np. minister obrony. Są też Ministrowie, którzy nie kierują żadnym działem, tzw. Minister „bez teki” oraz Przewodniczący komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów, np. komitet ds. Unii Europejskiej, komitet gospodarczy Rady Ministrów.

2) szczegółowa - odnosząca się do upoważnienia ustawowego, zwana jest też skonkretyzowaną podstawą prawną, delegacją ustawową, która np. wskazuje kto ma wydać stosowne rozporządzenie.

Jeśli dany akt prawny nie posiada tych dwóch elementów to jest on niezgodny z Konstytucją i ustawami i winien być wyeliminowany z porządku prawnego.

II. MATERIA NORMATYWNA - określa aktem jakiej rangi można regulować daną kwestię, czyli określa czy ma to być rozporządzenie, zarządzenie, regulamin czy statut.

Przykład: Gmina

Konstytucja

lokal. i region.

Ustawa: - o samorządzie gminnym,

- o samorządzie powiatowym

- o samorządzie wojewódzkim

statut gminy - reguluje sposób podejmowania uchwał, np. uchwała o

utworzeniu szpitala i o jego statucie, który ma swój regulamin,

zarządzenia dyrektora itd.

III. WALOR PRAWNY - określa go art. 87 Konstytucji: „1. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. 2. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego”. Jest to podstawa nałożenia obowiązków bądź przydania prawa na podmiot zewnętrzny wobec administracji. Ustala się czy są to przepisy prawa powszechnie obowiązujące, które mogą nakładać obowiązki lub przydać mu określone uprawnienia czy też nie.

IV. ELEMENT PROMULGACJI I PUBLIKACJI.

Promulgacja to urzędowe stwierdzenie, że akt prawny doszedł do skutku.

Publikacja to ogłoszenie aktu prawnego w urzędowym dzienniku i jest to ostatni etap promulgacji, o czym mówi art. 88 Konstytucji: „1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie.2. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa. 3. Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie są ogłaszane w trybie wymaganym dla ustaw. Zasady ogłaszania innych umów międzynarodowych określa ustawa”.

Duże znaczenie ma tu okres vacatio legis, który jest określony na 7 dni, zaś w szczególnych przypadkach okres ten może być dłuższy, a nawet powinien. Dziennikami urzędowymi są: Dzienniku Ustaw, Wojewódzki Dziennik Urzędowy, Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Ministrów, Dziennik Urzędowy Prezydenta.

V. NOMENKLATURA (NAZEWNICTWO) - gdzie dokonuje się uporządkowania z punktu widzenia nazewnictwa aktów normatywnych, gdyż np. mamy cztery rodzaje rozporządzeń.

RODZAJE ŹRÓDEŁ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

KONSTYTUCJA oznacza z łac. ustanawiać, porządkować. Rodzaje konstytucji:

a) konstytucja oktrojowana - uchwalana przez monarchę,

b) konstytucja uchwalana przez obywateli,

c) opracowywana przez Parlament i uchwalana przez niego, albo przez konstytuantów.

CECHY KONSTYTUCJI:

1. najwyższa moc prawna,

2. nazwa zarezerwowana tylko dla tego aktu normatywnego,

3. jest ustawą szczególną,

4. szczególny tryb uchwalania,

5. bardzo rzadko się zmienia,

6. tylko w konstytucji zawarta jest preambuła,

7. tylko w konstytucji są zawarte źródła prawa powszechnie obowiązujące,

8. Gwarancje konstytucje to ogół rozwiązań i instytucji ustrojowych służących realizacji norm konstytucyjnych, czyli kontrola (sposób i powołanie Trybunału Konstytucyjnego).

9. Konstytucja obowiązuje wszystkie organy w państwie.

USTAWY - cechy:

1. pierwszy akt poniżej konstytucji, który musi być zgodny z postanowienia konstytucji,

2. materia ustawowa - to co może być uregulowane tylko i wyłącznie w ustawie. Określa o tym sama Konstytucja, która w swej treści zawiera szereg delegacji ustawowych,

3. zasięg obowiązywania - obowiązuje wszystkie podmioty w państwie i na terenie całego kraju,

4. ustawa nie jest aktem wykonawczym konstytucji, ma ona wypełniać postanowienia konstytucji,

5. obowiązuje specjalna procedura uchwalania ustawy (ustawę uchwala parlament),

6. ustawą w zasadzie można uregulować każdą kwestię, która nie została wciągnięta rangą do konstytucji. Również sprawy objęte materią ustawową nie mogą być regulowane aktami normatywnymi niższego rzędu niż ustawa.

UMOWA MIĘDZYNARODOWA zawierana jest między państwami. Może mieć charakter dwustronny (bilateralny) lub wielostronny (multilateralny).

W relacjach prawa międzynarodowego i wewnętrznego wyróżniamy dwa modele:

1. Model monistyczny to system, który przewiduje istnienie jednego systemu prawnego w państwie, który tworzony jest przez prawo wewnętrzne i międzynarodowe, w którym normy pozostają względem siebie w porządku hierarchicznym. Wyróżnia się tu model monistyczny z prymatem prawa międzynarodowe albo z prymatem prawa wewnętrznego.

2. Model dualistyczny polega na tym, że istnieją dwa systemy prawa: prawo międzynarodowe i krajowe, zupełnie odrębne, przy czym prawo międzynarodowe może być włączone do wewnętrznego porządku prawnego, tylko w formie stanowienia prawa krajowego.

Wyróżniamy umowy międzynarodowe, dla których ważności:

1. wymagana jest uprzednia zgodna Sejmu wyrażona w formie ustawy. Mówi o tym art. 89 Konstytucji: „1. Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:

  1)   pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,

  2)   wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,

  3)   członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,

  4)   znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,

  5)   spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.

2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm. 3. Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.”

Umowy te stawia się wyżej niż ustawę, gdy zajdzie kolizja takiej umowy międzynarodowej z ustawą, wówczas umowa ma pierwszeństwo.

2. nie wymagana jest uprzednia zgoda Sejmu wyrażona w formie ustawy.

AKTY PRAWA STANOWIONE PRZEZ ADMINISTARCJĘ NACZELNA.

1. rozporządzenia z mocą ustawy - Prezydent, art. 234 Konstytucji: „1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu. 2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa”.

2. Rozporządzenia - uzupełniają ustawę, zawierają materię ustawową, tworzone są ze względów praktycznych, gdyż ustawę uchwala się szybciej i łatwiej niż się ją zmienia. W związku z tym materia rozporządzenia ma charakter dynamiczny. By wydać rozporządzenie musi w ustawie być wskazanie do jego wydania, tzw. delegacja ustawowa, która musi określać:

1. organ właściwy do wydania rozporządzenia,

2. materię poddanej regulacji,

3. wytyczne co do treści rozporządzenia.

Zakaz subdelegacji - nie można przekazać delegacji ustawowej do wydania rozporządzenia innym organom, chyba że jest upoważnienie do wydania rozporządzenia w porozumieniu z innymi organami.

Dla swojej ważności, każde rozporządzenie musi zostać opublikowane w dziennikach

urzędowych.

1. zarządzenia - nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego. Wydawane są w oparciu o upoważnienie ustawowe, które określa organ właściwy do wydania zarządzenia. Zakres materii - nie ma wytycznych dotyczących treści, przy czym nie mogą regulować materii ustawowej. Zarządzenia to ogólna kompetencja do jego wydania. Nie mogą stanowić podstawy do wydania decyzji administracyjnej. Zarządzenia mogą wydawać organy konstytucyjne: Prezydent, Prezes Rady Ministrów, Rada Ministrów, Przewodniczący komitetów. Ustawy dają kompetencję do wydawania zarządzeń również przez centralne organy administracji państwowej, terenowe organy administracji rządowej zespolonej i niezespolonej, organom zakładów administracyjnych.

2. Uchwały - uchwałę mogą podjąć organy kolegialne (minimum 3 osoby), większość ma charakter wewnętrzny i wiąże jednostki podległe organizacyjnie organowi podejmującemu uchwałę (wyjątkiem jest statut gminy, który jest źródłem prawa powszechnie obowiązującym jako prawo miejscowe). Uchwały z reguły zawierają problematykę zawierającą kwestię kierownictwa wewnętrznego i polityki administracyjnej. Uchwały wiążą służbowo i organizacyjnie podległych pracowników.

3. Regulaminy i statuty. Regulują wewnętrzny ustrój i funkcjonowanie jednostek organizacyjnych administracji. Określają podziały pracy, zakres czynności, układy zależności organizacyjnej, kwestie kontroli wewnętrznej. Podstawową ich funkcją jest to, że dążą do wyeliminowania swobody i dowolności w zakresie organizacji i funkcjonowania jednostek organizacyjnych. Regulaminy i statuty muszą mieć podstawę ustawową, podlegają kontroli zgodności z Konstytucją i ustawami, są elementem uzupełniającym ustawę i nie mogą naruszać praw i wolności konstytucyjnych.

PRAWO ADMINISTRACYJNE WYKŁAD II

3

---