Zofia Jaworowska - Obłój: "Studium przypadku jako metoda diagnozy klinicznej"

Studium przypadku - podstawowa metoda w ps. klinicznej. Często stosowana w sposób dowolny gdyż wymyka się rygorom metodologicznym. Autorka postuluje aby diagnoza, budowana na podstawie st. przyp. spełniała rygory metodologicznej poprawności. Wówczas dane ze studiów przyp. można by uogólniać i tworzyć ogólne hipotezy badawcze.

1. STUDIUM PRZYPADKU - definicja (Nowak)

• Metoda badania, w której dążymy do możliwie wszechstronnego opisu jednostki/zbiorowości

• uwzględnienie wielu zmiennych (interesują nas wartości zmiennych i zależności między nimi).

• Przedmiot badania ma charakter jednostkowy.

• Brak wstępnych hipotez, tylko zamiar dokładnego zbadania zjawiska w jego kontekście.

2. DIAGNOZA - definicja (Ziemski)

Rozpoznanie stanu rzeczy + jego tendencji rozwojowych

• na podstawie jego objawów

• w oparciu o znajomość ogólnych prawidłowości

Etapy bad. diagnostycznych:

1. eksploracyjny - odkrycie zjawiska + genezy + prawidłowości

2. weryfikacyjny - sprawdzenie trafności postawionej diagnozy

Specyfika diagnozy w ps. klinicznej - związana z praktyką (wybór oddziaływań terapeutycznych, badanie zmian wskutek terapii)

3. Krytyka wyjaśnień w psychoanalizie

• wybiórcze zbieranie informacji o pacjencie (etap 1. diagnozy)

• dyrektywna terapia - sugerowanie treści

• błędna metoda zbierania danych - introspekcja (raczej retrospekcja)

• Podstawowy błąd: zakładany jest określony związek między zjawiskiem i przesłankami jego zajścia (na podst. koncepcji psychoanal.) a potem dopiero poszukuje się możliwych zasad, na których ten związek się opiera

• trudno rozgraniczyć w psychoanalizie etap 1. i 2. diagnozy (materiał empiryczny od razu podporządkowany przyjętej interpretacji)

4. Podejścia do st. przyp.:

1. na gruncie bad. jakościowych (diagnostyka kliniczna)

2. na gruncie metodologii bad. eksperymentalnych

ad 1) Studium przypadku jako jakościowa metoda badań - wytyczne:

etap 1:

• otwartość na dane

• różnorodność danych i ich źródeł

• dane ilościowe i jakościowe

etap 2:

• integracja danych surowych wokół najistotniejszych tematów (sfer działania pacjenta, pytań klinicznych), tematy te można zmieniać w toku diagnozy

• konstruowanie alternatywnych wyjaśnień dotychczas ustalonych faktów oraz , na ich podstawie, alternatywnych modeli wyjaśniających

• poszczególne tezy diagnozy wyjaśniającej powinny tworzyć całość, wyjaśniającą specyfikę danego przyp.

• proces dopasowywania wzorców - wyjaśnienie musi dobrze pasować do faktów, które wyjaśnia, oraz do różnorodnych wniosków, które można z niego wywieść

• weryfikacja tych możliwych do wyciągnięcia wniosków

• wybór jako wyjaśniającej tej teorii, która wyjaśnia najwięcej zachowań pacjenta

• wyraźne oddzielenie etapu 1. i 2.

• elastyczność, modyfikacje dotychczasowych ustaleń

ad. 2) Studium przypadku jako eksperymentalna metoda badań (eksperymentalne studium przypadku) - wytyczne:

• stosowanie wystandaryzowanych, rzetelnych narzędzi pomiaru

• wnioskowanie statystyczne jako jedyny prawomocny sposób dochodzenia do wniosków

etap 1:

• dane z różnych źródeł

• dane ilościowe i jakościowe

etap 2 - można podjąć 2 kategorie problemów badawczych:

1. nienormalność, odchylenie od normy

• procedura badawcza: 1)obserwacja; 2) jej sprawdzalne wyjaśnienie; 3) sprawdzenie rygorystycznie wywnioskowanych z wyjaśnienia stwierdzeń

• dane muszą być kontrolowane, tzn. możliwe do porównania z danymi w populacji: - dane z testu standaryzowanego, - porównanie danych pacjenta z danymi zebranymi przez badacza w próbie populacji, - zgodne oceny klinicystów, stwierdzających odchyl. od normy)

• wybór wyjaśnienia - musi odpowiadać celom klinicznym oraz pasować do przesłanek empirycznych, musi się z niego dać wyprowadzić hipotezy łatwe do weryfikacji

• sprawdzenie hipotez przez eksperyment lub odpowiednią organizację danych z obserwacji

2. zmiany badanego zjawiska w czasie

• intensywne badanie statystyczne - wielokrotne obserwacje w różnych okolicznościach, przy różnych wartościach zmiennej niezależnej

• wyjaśnienie a potem weryfikacja jednostkowej obserwacji (bez odwoływania się do populacji)

• sprawdzanie przy użyciu metodologii badań eksperymentalnych zmian w zachow. pacj. pod wpływem zastosowanych działań terapeutycznych

---