CHOROBA ZAKAŹNA - grupa chorób ludzi, zwierząt i roślin, w wyniku zakażenia ustroju czynnikiem zakaźnym i złamania sił odpornościowych (lub w odwrotnej kolejności) lub obecności w organizmie bioaktywnych toksyn drobnoustrojów
CZYNNIKI ETIOLOGICZNE W CHOROBACH ZAKAŹNYCH:
•WIRUSY
•BAKTERIE
•GRZYBY
•RIKETSJE
•WIROIDY ZAKAZAJACE TYLKO ROSLINY
•PRIONY
PODZIAŁ CHORÓB ZAKAZNYCH:
•CHOROBY BAKTERYJNE
•CHOROBY WIRUSOWE
•GRZYBICE
•RIKETSJOZY
•CHOROBY PRIONOWE (zakaźne encefalopatie gąbczaste)
•JADZICE - CHOROBY WYWOŁANE PRZEZ JADY
PROFILAKTYKA - polega na unieszkodliwieniu źródeł zakażenia, ograniczaniu mechanizmów i dróg szerzenia, unikaniu wytwarzania lekooporności przez drobnoustroje, wzroście odporności populacji
SPROWADZA SIĘ TO DO NASTEPUJACYCH DZIAŁAŃ:
•Izolacji i leczenia ludzi chorych i nosicieli
•Kwarantannie zwierząt, osób i mienia podejrzanego o zakażenie
•Izolacji, leczenia i ubojów sanitarnych wśród zwierząt
•Kontrola osób pracujących z żywnością
•Przetwarzanie żywności i wody
•Kontrola epidemiologiczna ludzi, zwierząt, ujęć wody
•Używanie sterylnego sprzętu medycznego
•Utylizacja jednorazowego sprzętu medycznego
•Zabiegi dezynfekcyjne
•Higiena osobista
•Środki ochrony osobistej
•Szczepienia ochronne
•Antybiotykoterapia na podstawie antybiogramu
BAKTERIA - od. Gr. Bakterion - pałeczka - jednokomórkowe lub kolonijne organizmy o budowie prokariotycznej
Są to najmniejsze komórki, ich rozmiary: 0,1 - 10 mikrometra - choć są gatunki których rozmiary dochodzą do 0,5 mm.
Niektóre wytwarzają endospory - przetrwalniki - co umożliwia im przetrwanie w niekorzystnych warunkach, a następnie powrót do normalnych funkcji życiowych w niesprzyjających warunkach
Formy morfologiczne bakterii
•Ziarniaki - Coccus
•Dwoinki - Diplococcus
•Paciorkowce - Streptococcus
•Gronkowce - Staphylococcus
•Pakietowce - Sarcina
•Pałeczki - Bacterium
•Laseczki - Bacillus
•Maczugowce - Corny bacterium
•Przecinkowce - Vibrio
•Śrubowce - Spirillum
•Krętki - Spirochaeta
•Promieniowce - Actinomyces
•Prątki - Mycobacterium
Budowa komórki bakteryjnej
1.Cytoplazma -substancja koloidalna wypelniająca wnętrze komórki
2.Nukleoid - obszar cytoplazmy, w którym znajduje się DNA
3.Otoczka - ściana o funkcji szkieletowej, na niej są zawieszone rzęski
4.Ściana komórkowa - funkcja ochronna
5.Błona komórkowa - oddziela wnętrze komórki od świata zewnętrznego
6.Rybosomy - służą do produkcji białek
7.Rzęski - wypustki pełniące funkcję ruchową
8.Wici - narządy ruchu
Rozmnażanie bakterii
Bezpłciowe przez podział komórki - powstają dwie komórki potomne
Płciowe - koniugacja - jedna komórka (dawca) posiada rurkowate wypustki „pilusy: - które umożliwiają kontakt miedzy komórkami bakterii. Po wymianie cytoplazmy wraz z materiałem genetycznym - komórki rozdzielają się. Koniugacja zwiększa różnorodność populacji bakteryjnych i ich odporność na antybiotyki
Bakterie chorobotwórcze
Neisseria gonorrhoeae - dwoinka rzeżączki
Neisseria meningitidis - dwoinka zapalenia opon mózgowych
Treponema pallidum - krętek blady - kiła
Staphylococcus aureus - gronkowiec złocisty
Streptococcus pyogenes - paciorkowiec ropny
Salmonella typhimurium - pałeczka duru brzusznego
Shigella dysenterii - pałeczka czerwonki bakteryjnej
Mycobacterium tuberculosis - prątek gruźlicy
Clostridium tetani - laseczka tężca
Clostridium botulinum - laseczka jadu kiełbasianego
Streptococcus pneumoniae - paciorkowiec zapalenia płuc
Bakterie warunkowo chorobotwórcze - Escherichia coli - pałeczka okrężnicy
Bakterie próchnicotwórcze :
* Lactobacillus - laseczki kwasu mlekowego
leczenie:
•LECZENIE PRZYCZYNOWE - NAKIEROWANE NA HAMOWANIE PATOGENNYCH CECH DROBNOUSTROJÓW I DEZAKTYWACJĘ TOKSYN POCHODZENIA BIOLOGICZNEGO - ANTYBIOTYKI, SULFONAMIDY, ANTYTOKSYNY
•
•LECZENIE OBJAWOWE - LEKI P/GORĄCZKOWE, WITAMINY, P/ZAPALNE
WIRUSY - łac. Virus - trucizna, to skomplikowane cząsteczki organiczne, zbudowane z białek i kwasów nukleinowych, nie posiadające struktury komórkowej, namnażaja się przez infekowanie żywych komórek
Wirusy zawierają materiał genetyczny w postaci RNA (retrowirusy) lub DNA, wykazują cechy komórkowych organizmów żywych, jak i materii nieożywionej.
Szereg wirusów jest chorobotwórczych dla ludzi i zwierząt, są pasożytami,
Są to drobnoustroje małych rozmiarów - co umożliwia przedostanie się przez filtry mikrobiologiczne. Dany gatunek wirusa zawiera tylko jeden rodzaj kwasu nukleinowego (DNA lub RNA)
TEORIE POCHODZENIA WIRUSÓW:
•Są to wtórnie uproszczone organizmy pasożytnicze
•Są to pozostałości bardzo prostych organizmów
•Powstały w wyniku mutacji genomu organizmu, który później stanie się jego gospodarzem. Komórki w wyniku mutacji produkować wirusa, wg tej teorii to rodzaj zaraźliwego nowotworu
BUDOWAWIRUSÓW
1.GENOM - CZĘŚĆ WEWNĘTRZNA
2.KAPSYD- płaszcz białkowy, zbudowany z kapsomerów
3.KWAS NUKLEINOWY - niosący informację niezbędną do replikacji oraz kodujący kapsomery
4.Błona zewnętrzna - która nie występuje u wszystkich wirusów
KLASYFIKACJA WIRUSÓW:
1.ZWIERZĘCE; ROŚLINNE
2.ZE WZGLĘDU NA WIELKOŚĆ:
-DUŻE - POKSWIRUSY
-ŚREDNIE -HERPESWIRUSY; ADENOWIRUSY
-MAŁE - PIKORNAWIRUSY; PARWOWIRUSY
3. ZE WZGLĘDU NA MATERIAŁ GENETYCZNY:
-RNA - WIRUSY
-DNA - WIRUSY
ZAKAŻENIE ORGANIZMU
1.ZAKAŻENIA MIEJSCOWE - wirus lokalizuje się w narządzie lub tkance - np.. Grypa
2.ZAKAŻENIE UOGÓLNIONE - dotyczy zwłaszcza chorób gorączkowych, przebiega wg schematu:
-wirus przenika przez nabłonek i podlega wstępnej replikacji
-po wstępnej replikacji - wiriony przedostają się do krwi i chłonki - pierwotna wiremia - ostry rzut gorączki
-układ siateczkowo - śródbłonkowy - ponowna replikacja
-wiriony ponownie dostają się do krążenia - wiremia wtórna - gorączka
-zajęcie narządów docelowych - skóra, wątroba, układ nerwowy, nerki, płuca
GROŹNE WIRUSY;
•WIRUS GRYPY
•WIRUS HIV
•WIRUS ZAPALENIA WĄTROBY - HAV, HBV. HCV
•WIRUS OPRYSZCZKI
•WIRUS ODRY
•WIRUS CHOROBY HEINEGO - MEDINA
METODY WALKI Z WIRUSAMI
SZCZEPIENIA
LEKI P/WIRUSOWE:
* substancje wzmacniające układ odpornościowy w walce z wirusami - interferon w leczeniu wzw
•Substancje blokujące rozwój wirusa np.. Poprzez blokadę białek wirusowych
•Substancje blokujące białka receptorów, uniemożliwiające przyłączenie wirusów do błony komórkowej
GRZYBY - eumycota, fungus - królestwo należące do organizmów eukariotycznych, są to wielokomórkowe organizmy cudzożywne, niezdolne do aktywnego ruchu ale nie wszystkie - są jednokomórkowe, zdolne do ruchu - Ślizgowce
SYSTEMATYKA:
*SKOCZKOWCE
*SPRZĘŻNIOWCE - SPRZĘŻNIAKI
*WORKOWCE - DROŻDŻAKI, SZPETCZAKI, OWADOROŚLA, WORKOWCE WŁAŚCIWE
*PODSTAWKOWE - PODSTAWCZAKI, RDZE, GŁOWNIE, GALARETNIAKI, TELIAKI
*MIKORYZOWE
*NIEDOSKONAŁE - PASOŻYTNICZE LUB PLEŚNIOWE
*POROSTY
*MIKROSPORYDIA
Grzybice skóry i przydatków
Czynnikiem sprawczym są grzyby niedoskonałe, żywiące sie strukturami skeratynizowanymi (naskórkiem, włosami, paznokciami). Stad też aby móc rozpoznać grzybicę skóry niezbędne są: badanie mykologiczne bezpośrednie i hodowla.
Najpowszechniejsza - grzybica stóp:
- 30%,
a wśród np. sportowców i górników: 70%
Czynniki usposabiające do infekcji grzybiczych
• wilgotność
• zmieniony skład lipidów powierzchniowych.
• niska odporność organizmu
PODZIAŁ GRZYBÓW
W ZALEŻNOŚCI OD ŚRODOWISKA BYTOWANIA:
•GEOFILNE - ŻYJACE W GLEBIE
•ZOOFILNE - PASOŻYTUJACE NA ZWIERZĘTACH
•ANTROPOFILNE - PASOŻYTUJĄCE NA LUDZIACH
W ZALEZNOŚCI OD RODZAJU:
•DERMATOFITY - WYWOŁUJĄ GRZYBICE WŁAŚCIWE NASKÓRKA, WŁOSÓW I PAZNOKCI
•DROŻDŻOPODOBNE - WYWOŁUJA DROŻDZYCĘ BŁON ŚLUZOWYCH, SKÓRY I PAZNOKCI ORAZ ŁUPIEŻ PSTRY
•PLEŚNIOWCE - WYWOLUJA ZAKAŻENIA BŁON ŚLUZOWYCH I SKÓRY
GRZYBICE WLASCIWE
1.GRZYBICE SKÓRY GŁOWY - GRZYBICA POWIERZCHOWNA STRZYGĄCA; GRZYBICA POWIERZCHOWNA DROBNOZARODNIKOWA; GRZYBICA WOSZCZYNOWA
2.GRZYBICA SKÓRY GŁADKIEJ - GRZYBICA POWIERZCHOWNA STRZYGĄCA; GRZYBICA POWIERZCHOWNA DROBNOZARODNIKOWA; GRZYBICA PRZEWLEKŁA; GRZYBICA Z ODCZYNEM ZAPALNYM; GRZYBICA ODRĘBNA PACHWIN
3.GRZYBICA STÓP - POTNICOWA; ZŁUSZCZAJĄCA; MIĘDZYPALCOWA
4.GRZYBICA PAZNOKCI - ONYCHOMYCOSIS
OPORUNISTYCZNE ZAKAŻENIA GRZYBICZE
CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE ZAKAŻENIA OPORTUNISTYCZNE - POWODUJA BRAK LUB ŁAGODNE ZACHOROWANIA U OSÓB Z PRAWIDŁOWA ODPORNOŚCIA, LECZ MOGĄ DAWAC GROŻNE OBJAWY U OSÓB ZE SŁABĄ ODPORNOŚCIA.
GRZYBY OPORTUNISTYCZNE - CANDIDA ABLICANS, ASPERGILLUS, CRYPTOCOCCUS
OSOBY NARAŻONE NA ZAKAŻENIE I GROŻNY PRZEBIEG:
- CHORZY NA AIDS; CHORZY Z CHOROBA NOWOTWOROWĄ LECZENI CHEMIOTERAPIA; CHORZY PO PRZESZCZEPACH LECZENI IMMUNOSUPRESJĄ
PASOŻYTNICTWO - sytuacja biologiczna, gdzie 1 organizm żyje kosztem 2
Organizm, w którym żyje pasożyt - ŻYWICIEL, GOSPODARZ
Niektóre gatunki pasożytów - wymagają w swoim cyklu rozwojowym 2 lub więcej żywicieli - czyli żywiciela pośredniego. Człowiek może być żywicielem pośrednim lub ostatecznym dla 60 gatunków pasożytów, najliczniejsze z nich to: pierwotniaki, nicienie, przywry, owady, pajęczaki i tasiemce
KLASYFIKACJA PASOŻYTOW
ZE WZGLĘDU NA ZALEŻNOŚĆ OD ŻYWICIELA:
*BEZWZGLĘDNE - WŁOSIEŃ, BRUZDOGLOWIEC, ZARODZIEC
*WZGLĘDNE - PRZYGODNE - WĘGOREK JELITOWY
ZE WZGLĘDU NA PRZYNALEŻNOŚĆ W BIOLOGICZNEJ SYSTEMATYCE:
*PIERWOTNIAKI (LAMBLIA JELITOWA, RZĘSISTEK POCHWOWY, PEŁZAK CZERWONKI)
*PLAZIŃCE (PRZYWRY, TASIEMCE)
*OBLEŃCE (OWSIK LUDZKI, GLISTA LUDZKA, WŁOSOGŁÓWKA LUDZKA, WĘGOREK JELITOWY, TĘGORYJEC DWUNASTNICY, WLOSIEŃ)
*STAWONOGI (ŚWIERZBOWIEC LUDZKI, WESZ LUDZKA, PLUSKWA DOMOWA, KOMARY, MUCHY, PRUSAKI)
PROFILAKTYKA
*PRZESTRZEGANIE HIGIENY OSOBISTEJ
*DOKLADNE MYCIE WARZYW I OWOCOW
*SPOZYWAĆ MIĘSO Z WIADOMEGO ŹRÓDŁA
*WŁAŚCIWIE OBRABIAĆ MIĘSO - OBRÓBKA TERMICZNA, WĘDZENIE; NIE JEŚĆ SUROWEGO MIĘSA
*SPOŻYWAC WODĘ PRZEGOTOWANĄ Z WIADOMEGO ŹRÓDŁA