Sosna zwyczajna - Pinus sylvestris L.
- roślina jednopienna, zaczyna obradzać w wieku ok. 35 lat (najwcześniej w 15 roku życia).
- lata nasienne co 3-4 lata (obradza więcej drzew, więcej nasion występuje w szyszce, nasiona wyższej jakości)
Kwiatostany:
♂- jajowate, siarkowożółte kłosy, skupione u nasady tegorocznych pędów, występują w nieco ocienionej podwierzchołkowej, części korony, składają się z licznych dwupylnikowych pręcików
♀- występują pojedynczo lub po parę, na szczytach tegorocznych pędów, na zewnątrz korony, purpurowe, kuliste szyszeczki
Fenologia kwitnienia:
pączki kwiatów zawiązują się w roku poprzedzającym kwitnienie (2007)
kwitnie w V (2008) - kwiat jest gotowy do pobrania pyłku, po zapyleniu kwiat odchyla się ku dołowi
w kolejnym roku (2009) w VI następuje zapłodnienie, szyszki przyjmują barwę zieloną i do lata rosną, w lipcu osiągają długość 3-8 cm
jesienią szyszki dojrzewają, drewnieją, zmieniają barwę z zielonej na szarawą
zbiór szyszek po I przymrozkach (XII-II)
w IV (3 rok po kwitnieniu - 2010) - nasiona wysypują się z szyszek
Nasiona: mało wrażliwe na przesuszenie do 2-3% w temp. 40-60 ºC
- mają zmienną barwę od jasnokremowej do ciemnobrązowej, czasami pstrokate. Często zdarza się, że nasiona jasne są płone tzn. puste. Występują też drzewa, które obradzają tylko nasionami jasnymi
Masa 1000 nasion - ok.6,2 g
Przechowywanie: na sucho w szczelnie zamkniętych pojemnikach
do 5 lat - 7% wilgotności, temp. do 5 ºC, ale najlepiej w niezbyt niskiej temp. ujemnej.
do 10 lat - poniżej 6% wilgotności, temp. -5 ºC
powyżej 10 lat - poniżej 5% wilgotności, temp. -10 ºC
Nasiona nie wymagają przedsiewnego przygotowania. Wysiew na wiosnę.
Sosna limba - Pinus cembra L.
Drzewo jednopienne. Obradza w wieku ok. 70 lat (najwcześniej w 50 roku życia)
Kwitnie V-IV
- pręcikowate, zebrane w kwiatostany o kształcie jajowatych, żółtych lub czerwonych siedzących szyszeczek
♀- występują pojedynczo lub po kilka na fioletowej krótkiej szypułce, na końcach pędów. Łuski wspierające cienkie, barwy zielonej czerwono nabiegłe.
W I roku szyszki są małe, pokryte fioletowym nalotem. Szyszki dojrzewają, jesienią, w II roku - fioletowo-brązowe, jajowate z tępym wierzchołkiem, dł. 5-8 cm, szer. 3-5 cm. Po kwitnieniu opadają w całości, a na III wiosnę rozsypują się na ziemi.
Latem, poprzedzającym dojrzewanie wiewiórki, myszy, krzyżodzioby zaczynają niszczyć szyszki w celu wydobycia jadalnych nasion. Z tego powodu szyszki należy okryć druciana siatką o gęstych oczkach
Zbiór szyszek VIII-IX. Nasiona nie są jeszcze w pełni morfologicznie dojrzałe, nasiona mają nie całkiem wyrośnięty zarodek.
- Najszybsze dorastanie zarodków zachodzi na zebranych wcześniej i umieszczonych w piasku szyszkach, w temp. 16-18 º C, przez 4-6 tygodni. Po tym okresie zarodki osiągają dł. 5-7 mm -> wysiew w X lub do przechowywania.
- Podsuszyć do wilgotności 25% - w przewiewnym pomieszczeniu w temp. 16-18 º C, a następnie przechowywać w perforowanych workach foliowych w temp. 1-2 º C, do 2-3 lat. Następnie, po przechowaniu, moczyć 1-2 doby w wodzie i wysiewać w X. Stratyfikacja zachodzi przez zimę w warunkach polowych.
- Przechowywanie długookresowe: 3-7 lat.
po wyłuszczeniu:
4-5 tygodni faza ciepła - w temp. 16-18 º C
4-5 tygodni faza chłodna - w temp. 1-3 º C
4-5 tygodni faza ciepła - w temp. 16-18 º C
podsuszyć do wilgotności 15% (1-2 tygodnie w przewiewnym pomieszczeniu, w temp. 16-18 º C)
zapakować do szczelnie zamkniętych pojemników
pojemniki przechowywać w temp. - 5 , -10 º C
- po wyjęciu z chłodni: 1-2 doby w temp. 5 º C
1-2 doby moczyć w wodzie
6-8 tygodni chłodnej stratyfikacji
- Wysiew IV-V
Sosna wejmutka - Pinus strobus L.
w Polsce zaczyna obradzać w wieku 20-30 lat, w ojczyźnie o 10 lat wcześniej, lata rodzaju w Pl. co 2-3 lata, w Ameryce w zależności od warunków co 10 lat.
Kwitnie: V
♂- jajowate szyszeczki barwy żółtej
♀- walcowato wydłużone różowe lub purpurowe
Szyszki: w 1 roku po kwitnieniu małe, sterczące, czerwonobrązowe
w II roku, latem, wydłużają się do 10-15 cm i osiągają grubość 3-4 cm, łukowato zakrzywione, zwisają pojedynczo lub po 2-3
IX - przyjmują barwę cynamonowo brązową
Łuski - bez wyrostka, gładkie, skórzaste, zmarszczone na środku
Zbiór szyszek do poł. IX bo, X - otwierają się szyszki
Nasiona opornie kiełkują - zdolność kiełkowania średnio 59%
wysiew jesienny lub na wiosnę po dołowaniu przez zimę lub po 8 tygodniowej chłodnej stratyfikacji
Przechowywanie:
podsuszyć w temp. pokojowej (14 dni)
wilgotność 7% i temp. poniżej 4 ºC -> do 5 lat
długookresowe: wilgotność 3-6%, temp. - 5 do -10 ºC
Świerk pospolity - Picea abies L.
Zaczyna obradzać miedzy 25-60 rokiem życia. Do niedawna obradzał co 3-5 lat. Obecnie lata nasienne występują rzadziej.
Roślina jednopienna
Kwitnie w zależności od położenia IV-V
♂- w postaci jajowatych szyszeczek, dł. 2,5 cm, początkowo barwy czerwonej, a w okresie pylenia barwy żółtej, rozrzucone po całej koronie, z większym zagęszczeniem w części górnej, brak u b. młodych i b. starych drzew
♀- rozmieszczone tylko w górnej partii korony, w postaci długich 3-5 cm szyszeczek barwy karminowej lub zielonej, przed zapyleniem sterczą do góry, a później zwisają w dół
Szyszki: cylindryczne, dł. 6-17,5 cm. Po dojrzeniu, żółtobrązowe, jesienią, zaczynają się otwierać i uwalniać nasiona aż do wiosny.
Zbiór szyszek: XI/XII najczęściej z drzew ściętych.
Nasiona: Ciemno-rdzawo-brązowe,
4-5 mm, jeden koniec owalnie zaokrąglony, drugi spiczasto zakończony, brzegi okrywy nasiennej lekko śrubowato skręcone. Nasiona przypominają kroplę spadającej wody.
Skrzydełka złociste, zaokrąglone na wierzchołku, zwężające się ku nasionom
Masa 1000 szt. -7,7 g
Przechowywanie tak jak. So zwycz.
Wykazują gotowość do kiełkowania, wysiew na wiosnę.
Jodła pospolita - Abies alba L.
Roślina jednopienna. Zaczyna obradzać miedzy 30 a 70 rokiem życia. Do niedawna obradzała obficiej co 3-4 lata, obecnie rzadziej i słabiej
Kwitnie IV/V
♂- szyszkowate z żółtymi pylnikami, dł.2-2,5 cm, otoczone u podstawy licznymi brązowymi łuskami
Wyrastają obficie w pachwinach igieł, na dolnej stronie ubiegłorocznych pędów, w górnych partiach korony nieco poniżej wierzchołka
♀- w postaci jajowatych szyszeczek, dł. ok. 6cm, zielone rzadziej czerwonawe, stoją na gałązkach w wierzchołkowej części korony
składają się z licznych wspierających łusek, zakrywających mniejsze różowe owocolistki z dwoma zalążkami
Szyszki: walcowate, wzniesione do góry, dł. 10-20 cm, często pokryte żywicą, Dojrzewają (zmiana barwy z zielonej w szarobrązową) w poł. IX, po dojrzeniu rozsypują się, na gałęziach pozostają tylko osie szyszek
Zbiór - 2 tygodnie przed dojrzeniem z drzew stojących
Nasiona: nieforemne, trójgraniste, dł. 10mm, z przyrośniętym skrzydełkiem. W okrywie nasiennej pęcherzyki żywiczne. uszkodzenie ich prowadzi do wycieku olejków żywicznych, co negatywnie wpływa na: zdolność kiełkowania, podatność na pleśnie.
Opornie kiełkujące
Masa 1000 nasion - 50,3 g
Wysiew: jesienią lub wiosną po zimowym dołowaniu pod okapem drzewostanu.
Przechowywanie;
PRZEZIMOWANIE: 25% wilgotności, otwarte lub perforowane pojemniki temp. 0 ºC
Do 3 lat 12-13% wilgotności temp. -4 do -10 ºC
Do 10 lat- 7-9 % wilgotności temp. -10 do -15 ºC
Wysiew jesienią lub wiosną po stratyfikacji 3-6 tygodni temp. 3-5 ºC
1