Choroby serca to najczęstsze choroby naszej ery. Z powodu chorób serca umiera roczni więcej osób niż z powodu innych chorób razem wziętych.
Najczęstsze choroby serca:
-choroba wieńcowa
- zawał
-niewydolność serca
- blok serca
-zapalenie serca
-zaburzenie rytmu
-wrodzone wady serca
- choroby mięśnia sercowego
- dusznica bolesna (dławica piersiowa)
Przyczyn chorób jest b. dużo, zależą od rodzaju choroby. Istnieją czynniki ryzyka sprzyjające powstawaniu chorób serca. Są to:
-brak ruchu
-zaawansowany wiek
-uwarunkowania genetyczne
-palenie tytoniu
- alkohol
-wysokie ciśnienie
-cukrzyca
-inne choroby, np. reumatyczne - „liże stawy kąsa serce”
-Choroby naczyń krwionośnych, np. miażdżyca
Wady wrodzone spowodowane wieloma czynnikami, np.”
-wrodzone
-biologiczne (różyczka)
- chemiczne (leki)
-fizyczne (promieniowanie)
Objawy chorób serca:
-bóle serca
-zasłabnięcia
-duszności
-przemęczenie szybkie
-zawroty głowy
-niemiarowe bicie serca
Badania serca:
-biopsja serca
-dno oka
-Doppler
-ekg
-holter ekg
-echo serca
-Koronagrafia
-cewnikowanie serca
- rezonans magnetyczny serca
-rtg klatki piersiowej
-pomiar tętna, pulsu
-test wysiłkowy
- Tomografia komputerowa
Na nieruchomym i wolnym od krążenia sercu chirurg jest w stanie wykonać specjalistyczne operacje wykorzystując krążenie pozaustrojowe, które zapewnia przepływ krwi z pominięciem jam serca i płuc, a procesy wymiany gazowej odbywają się w utleniaczu.
W skład zestawu do krążenia pozaustrojowego wchodzą:
1- elektrycznie napędzane pompy - zapewniają kierunek i wielkość przepływu krwi
2- utleniacz - gdzie odbywa się wymiana gazowa tlenu i co2
3-wymiennik ciepła - reguluje temperaturę krwi
4-układ drenów - łączy wszystkie części aparatu
Zasady śródoperacyjnej ochrony serca to:
Hipotermia - obniżenie temperatury aby tym samym obniżyć zapotrzebowanie na tlen
Kardioplegia - stosowanie płynów kardiopegicznych, które chronia mięsień sercowy przed niedokrwieniem.
Rodzaje zabiegów chirurgicznych:
Angioplastyka tętnic wieńcowych (PTCA, balonikowanie)
Co to jest angioplastyka wieńcowa? (balonikowanie, PTCA, PCI)
Angioplastyka wieńcowa to zabieg polegający na poszerzaniu zwężonych lub udrażnianiu zamkniętych tętnic serca za pomocą specjalnych baloników. Jest on stosowany w leczeniu choroby niedokrwiennej serca. Angioplastyka wieńcowa skutecznie likwiduje objawy dławicy piersiowej, w czasami może zapobiec zawałowi serca. Angioplastyka wieńcowa jest także przeprowadzana w świeżym zawale serca, jak i po jego wystąpieniu.
Obecnie angioplastyka wieńcowa zwykle wymaga wszczepienia stentu, który jest metalową “sprężynką” podtrzymującą “zapadającą” się tętnicę. Po założeniu nie ma już możliwości usunięcia stentu. Angioplastyka wieńcowa wiąże się z kilkudniowym pobytem w szpitalu.
Angioplastyka wieńcowa - kwalifikacja do zabiegu
· Do tego zabiegu powinien kwalifikować lekarz kardiolog po wcześniej wykonanej koronarografii
· Angioplastyka wieńcowa nie jest wykonywana u wszystkich osób ze stwierdzoną chorobą niedokrwienną serca
· Pacjenta kwalifikuje się do zabiegu na podstawie oceny zaawansowania zmian w tętnicach i ogólnego stanu zdrowia oraz możliwości technicznych
Angioplastyka wieńcowa - przygotowanie do planowego zabiegu
- Obecnie szczepienie przeciwko WZW B (żółtaczka zakaźna) przed zabiegami nie jest finansowane przez kasy chorych. Warto się jednak szczepić na własny koszt, nawet jeśli się nie choruje. Daje to zabezpieczenie w przypadku niespodziewanego zabiegu bądź badania inwazyjnego. Nie trzeba wtedy czekać wymaganych sześciu tygodni na skuteczność szczepienia
- Należy oznaczyć grupę krwi i wykonać podstawowe badania: morfologię, badanie ogólne moczu, RTG klatki piersiowej
- Wszyscy chorzy, o ile nie ma przeciwwskazań, powinni co najmniej tydzień przed zabiegiem zacząć przyjmować aspirynę i ticlopidynę lub klopidogrel
- W dniu kiedy przeprowadzana jest angioplastyka wieńcowa należy być na czczo i mieć dokładnie wygolone obie pachwiny
- Koronarografia i angioplastyka wieńcowa czasami wymagają odstawienia pewnych leków - należy to ustalić z lekarzem
Angioplastyka wieńcowa - przebieg zabiegu
Angioplastyka wieńcowa wykonywana jest w sali zabiegowej pracowni hemodynamiki - bez znieczulenia ogólnego (u dorosłych). Pacjent znajduje się w pozycji leżącej. Zabieg rozpoczyna się od wprowadzenia igły (po uprzednim znieczuleniu miejscowym) do tętnicy udowej, ramiennej lub promieniowej. Następnie metalową igłę zamienia się na plastikową - tzw. koszulkę naczyniową.
Przez koszulkę wprowadza się cienkie wężyki (tzw. cewniki) do tętnicy, następnie przez aortę aż do właściwej tętnicy wieńcowej, która ma być poszerzana. Ich umiejscowienie kontroluje się przy pomocy prześwietlenia rentgenowskiego. Przez cewniki wprowadza się odpowiedni balonik i ustawia się go w zwężonym miejscu, a następnie pompuje się do niego płyn pod bardzo wysokim ciśnieniem, dochodzącym nawet do 24 atmosfer, przez kilkanaście sekund do kilku minut. Często należy nadmuchiwać balonik wielokrotnie.
Angioplastyka wieńcowa zwykle wymaga wszczepienia stentu - specjalnej metalowej sprężynki zapobiegającej ,,zapadaniu” się tętnicy. Po poszerzeniu tętnicy efekt ocenia się za pomocą wstrzyknięcia kontrastu (koronarografia). Koszulkę zwykle pozostawia się przez kilka godzin po zabiegu (rzadko do następnego dnia) jako “wentyl bezpieczeństwa”, gdyż istnieje ryzyko zamknięcia się tętnicy wieńcowej krótko po zabiegu, a w takim przypadku zabieg należy natychmiast powtórzyć. Jeśli zabieg wykonywany był z tętnicy promieniowej, koszulkę usuwa się zaraz po zabiegu.
Po zabiegu z tętnicy udowej przez 24 do 48 godzin obowiązuje leżenie płasko na plecach, aby nakłuta tętnica (w pachwinie) mogła się zagoić (nie dotyczy to chorych, u których zabieg wykonywano przez tętnicę ramienną lub promieniową- “z ręki”). Angioplastyka wieńcowa trwa od kilku-kilkunastu minut do nawet 2 godzin w przypadkach trudniejszych. Po zabiegu przez około tydzień należy oszczędzać nakłutą nogę tzn. nie wykonywać forsownych wysiłków, przysiadów, unikać zbyt długich marszy i nie pochylać się. Pozwala to uniknąć późnego krwawienia z nakłutej tętnicy.
Angioplastyka wieńcowa - powikłania zabiegu
Angioplastyka wieńcowa to zabieg inwazyjny, a więc obarczony pewnym ryzykiem. Ryzyko to jest niewielkie, ale wzrasta u osób w podeszłym wieku, zwłaszcza tych w ciężkim stanie i z chorobami współistniejącymi takimi jak: cukrzyca, niewydolność nerek. Najczęstszym powikłaniem jest powstanie krwiaka (siniaka) w miejscu nakłucia tętnicy. Rzadziej występują tzw. tętniaki rzekome. W trakcie zabiegu lub krótko po nim może dojść do zawału serca lub zatrzymania akcji serca i zgonu. Są to jednak sporadyczne sytuacje. Angioplastyka wieńcowa wiąże się z ryzykiem ponownego zwężenia lub zamknięcia tętnicy w miejscu wykonanego zabiegu.
Angioplastyka wieńcowa - kontrola po zabiegu
· Każdy chory po angioplastyce powinien pozostawać pod kontrolą lekarską, gdyż istnieje ryzyko ponownego zwężenia tętnicy.
· O ile nie ma dolegliwości, wizyty kontrolne wyznaczane są rutynowo: pierwsza po upływie miesiąca, a następne po trzech i po sześciu.
· Jeśli dolegliwości się nasilają lub pojawiają się na nowo, należy natychmiast zgłosić się do lekarza.
· Kontrola opiera się na rozmowie z lekarzem oraz wykonaniu EKG, a w sytuacjach wątpliwych również testu wysiłkowego.
· Przy podejrzeniu restenozy czyli ponownego zwężenia tętnicy wykonuje się kontrolną koronarografię.
By-passy (bezpośrednia rewaskularyzacja mięśnia sercowego, pomostowanie aortalno-wieńcowe)
Co to są "by-passy"?
Jest to operacja kardiochirurgiczna przeprowadzana w znieczuleniu ogólnym. Polega ona na umożliwieniu właściwego przepływu krwi z aorty do zwężonych lub zamkniętych tętnic wieńcowych serca za pomocą wytworzenia ,,obwodnic” z żył pobranych z łydek chorego lub/i tętnicy z wnętrza klatki piersiowej (wariant najlepszy).
Zabieg ten jest stosowany w leczeniu zaawansowanej choroby niedokrwiennej serca. Zawsze poprzedzony jest koronarografią i szeregiem innych badań przedoperacyjnych. Najlepsze efekty uzyskuje się, gdy wykonuje się operację u chorych z dławicą piersiową, aby zapobiec zawałowi serca.
Zabieg wiąże się z kilkudniowym pobytem w szpitalu na oddziale kardiochirurgicznym, a następnie kilkutygodniowej rehabilitacji. Jest to duża, skomplikowana operacja obarczona niewielkim ryzykiem powikłań i zgonu w czasie operacji. Ryzyko to wynosi obecnie kilka procent.
Tradycyjne by-passy (CABG) związane są z przecięciem mostka, zatrzymaniem pracy serca oraz przetoczeniem krwi. W lepiej wyposażonych i przeszkolonych ośrodkach można w pewnych sytuacjach wykonać operację bez zatrzymania akcji serca i krążenia pozaustrojowego (OPCAB). Można też zastosować mikroinwazyjną technikę z mniejszych cięć między żebrami z użyciem wideotorakoskopii (MIDCAB). Można nawet uniknąć przetaczania krwi (zwłaszcza z powodów światopoglądowych).
By-passy - kwalifikacja do zabiegu
· Do tego zabiegu powinien pacjenta zakwalifikować lekarz kardiolog i kardiochirurg, po wcześniej wykonanej koronarografii.
· Zabieg ten nie jest wykonywany u wszystkich osób z zaawansowaną chorobą niedokrwienną serca.
· Pacjenta kwalifikuje się do zabiegu na podstawie oceny zaawansowania zmian w tętnicach, ogólnego stanu zdrowia oraz możliwości technicznych.
By-passy - przygotowanie do planowego zabiegu
· Należy oznaczyć grupę krwi i wykonać podstawowe badania: morfologię krwi, badanie ogólne moczu, RTG klatki piersiowej.
· Wskazane jest odstawienie leków przeciwkrzepliwych - po konsultacji z lekarzem.
· Do zabiegu pacjent jest przygotowywany w szpitalu. W dniu poprzedzającym operację musi więc znajdować się na oddziale.
By-passy - przebieg zabiegu CABG
Operacja wykonywana jest na sali operacyjnej w znieczuleniu ogólnym. Zabieg rozpoczyna się od przecięcia mostka, co pozwala na uwidocznienie serca. Następnie zatrzymuje się pracę serca. Jego funkcję przejmuje maszyna (tzw. krążenie pozaustrojowe). Następnie wszywa się uprzednio pobrane żyły do aorty i zastępuje zwężone/zamknięte miejsca w tętnicach wieńcowych. O ile to możliwe, wszywa się jedną z tętnic piersiowych wewnętrznych do tętnicy wieńcowej (jest to najtrwalszy sposób). Wszywa się od jednego do kilku ,,by-passów”. Po ostatecznym sprawdzeniu przywraca się pracę serca i zszywa klatkę piersiową. Zabieg trwa od 4 do 5 godzin, a czasami dłużej. Później chory przewożony jest na pooperacyjną salę intensywnego nadzoru. Z reguły chorych wybudza się tego samego dnia. Po zabiegu chory wymaga kilkutygodniowej rehabilitacji.
By-passy - powikłania zabiegu
Jest to duży zabieg operacyjny, a więc obarczony pewnym ryzykiem. Ryzyko to jest niewielkie, ale wzrasta u osób w podeszłym wieku, w ciężkim stanie, z chorobami współistniejącymi takimi jak: cukrzyca, niewydolność nerek. U niektórych ludzi może dojść do zawału serca, udaru mózgu lub zgonu w trakcie zabiegu lub krótko po nim. W czasie rehabilitacji mogą pojawić się kolejne powikłania: krwawienie z ,,by-passów” i konieczność ponownej operacji, zakażenie rany operacyjnej i wnętrza klatki piersiowej, zapalenie płuc, ostra niewydolność nerek, zatorowość płucna.
By-passy - kontrola po zabiegu
· Każdy chory po operacji ,,by-passów” powinien pozostawać pod specjalistyczną kontrolą kardiologiczną, gdyż istnieje ryzyko nawrotu choroby.
· Jeśli dolegliwości się nasilają lub pojawiają się na nowo, należy natychmiast zgłosić się do lekarza.
· Wizyta kontrolna polega na rozmowie z lekarzem, wykonaniu EKG, a w sytuacjach wątpliwych także wykonuje się test wysiłkowy.
· Przy podejrzeniu nawrotu choroby wykonuje się kontrolną koronarografię.
Rozrusznik serca (stymulator serca) - wszczepienie
Co to jest rozrusznik serca?
Rozrusznik serca to miniaturowe urządzenie dbające by serce nie biło zbyt wolno, nowoczesne rozruszniki także zapobiegają i przerywają arytmie, poprawiają skurcz serca. Rozrusznik zasilany przez baterię, której trwałość wynosi średnio od 5 do 15 lat. Istnieje wiele typów rozrusznika przystosowanych do różnych potrzeb zależnie od rodzaju schorzenia. Rozrusznik serca wszczepia się chorym ze zbyt wolną pracą serca (bloki serca, bradykardia, choroba węzła zatokowego, intensywne leczenie szybkich arytmii serca). Wszczepienie rozrusznika serca to zabieg polegający na wszyciu pod skórę klatki piersiowej tego urządzenia. Rozrusznik (stymulator) łączy się z sercem za pomocą 1 lub 2 przewodów nazywanych elektrodami, które wprowadza się do serca przez żyłę.
Rozrusznik serca - kwalifikacja
· Do zabiegu wszczepienia rozrusznika serca powinien pacjenta zakwalifikować lekarz kardiolog.
· Kwalifikowane są dwie grupy chorych: 1) chorzy przebywający w szpitalu ze wskazań nagłych, 2) chorzy “ambulatoryjni” - zapobiegawczo w celu uniknięcia powstania nagłego zwolnienia pracy serca.
· Należy wykonać: EKG, czasami EKG metodą Holtera, lub test wysiłkowy w celu dobrania właściwego rozrusznika. ECHO serca pozwala ocenić anatomię serca i uniknąć niespodzianek w czasie zabiegu.
Rozrusznik serca - przygotowanie do planowej implantacji
· Należy oznaczyć grupę krwi i wykonać podstawowe badania: morfologię krwi, badanie ogólne moczu, RTG klatki piersiowej
· Zwykle wskazane jest odstawienie leków przeciwkrzepliwych po konsultacji z lekarzem.
· W dniu zabiegu chory jest przygotowywany w szpitalu.
Rozrusznik serca - przebieg zabiegu wszczepienia
Wszczepienie rozrusznika serca u dorosłych zwykle wykonywane jest w znieczuleniu miejscowym na sali zabiegowej pod kontrolą prześwietlenia RTG. Rozpoczyna się przecięciem skóry klatki piersiowej (najczęściej po stronie lewej). Następnie wytwarza się pod skórą “kieszonkę”, w której znajdzie się rozrusznik. Kolejnym etapem jest umocowanie 1 lub 2 elektrod w sercu, które następnie łączy się z rozrusznikiem. Po właściwym zaprogramowaniu i sprawdzeniu układu stymulującego zaszywa się go pod skórą. Zabieg trwa od 30 minut do kilku godzin. Po wszczepieniu rozrusznika serca zwykle pacjent może chodzić i jeść.
Rozrusznik serca - powikłania wszczepienia
Wszczepienie rozrusznika serca obarczone jest niewielkim ryzykiem. Możliwe są jednak powikłania, do których zaliczamy: krwawienie, zakażenie rany operacyjnej, odma opłucnowa (“spadnięcie” płuca), ale z reguły łatwo poddają się leczeniu. Poważne powikłania tj masywna zatorowość płucna, zapalenie wsierdzia czy zgon zdarzają się rzadko.
Rozrusznik serca - kontrola po zabiegu
· Z reguły kilka godzin po zabiegu lub na drugi dzień wykonuje się RTG klatki piersiowej.
· Zdjęcie szwów następuje po około 7 dniach.
· Każdy chory z rozrusznikiem serca powinien pozostawać pod specjalistyczną kontrolą kardiologiczną, aby wychwycić ewentualne niewłaściwe działanie urządzenia oraz wyczerpywanie się baterii. Wówczas wszczepia się nowy rozrusznik serca w miejsce zużytego
· Jeśli dolegliwości się nasilają lub pojawiają się na nowo, należy natychmiast zgłosić się do lekarza.
· Wizyta kontrolna polega na rozmowie z lekarzem i wykonaniu EKG. Okresowo i w sytuacjach wątpliwych przeprowadza się kontrolę działania rozrusznika specjalnym urządzeniem radiowym przykładanym do skóry nad urządzeniem.
Co to jest wymiana zastawki serca, sztuczna zastawka?
Wymiana zastawki serca to zabieg kardiochirurgiczny stosowany w zaawansowanych wadach zastawek serca. Polega on na “naprawieniu” zastawki w mniej zaawansowanych postaciach choroby (tzw. walwuloplastyka - dotyczy przede wszystkim zastawki mitralnej) lub częściej na wszczepieniu protezy zastawki: sztuczna zasatwka, biologiczna, lub mieszana (częściowo sztuczna zastawka, częściowo biologiczna). Po wszczepieniu sztucznej protezy zastawki serca chorzy muszą przyjmować leki przeciwkrzepliwe (acenocoumarol), aby nie dochodziło do wykrzepiania krwi w sztucznych elementach protezy. Leczenie to jest kłopotliwe. Stosuje się je do końca życia i niezbędne są okresowe kontrolne badania krwi.
Wymiana zastawki serca - kwalifikacja i przygotowanie do zabiegu
· Do tego zabiegu powinien pacjenta zakwalifikować lekarz kardiolog i kardiochirurg.
· Kwalifikowane są dwie grupy chorych: 1) chorzy przebywający w szpitalu w ciężkim stanie, 2) chorzy “ambulatoryjni” z zaawansowaną wadą zastawki serca na granicy wydolności, która pozwala im jeszcze na przebywanie w domu.
· Przed zabiegiem należy wykonać: koronarografię, ECHO serca, RTG klatki piersiowej, a czasami również cewnikowanie prawostronne.
Wymiana zastawki serca - przygotowanie do planowego zabiegu
· Należy oznaczyć grupę krwi i wykonać podstawowe badania: morfologię krwi, badanie ogólne moczu, RTG klatki piersiowej.
· Wskazane jest odstawienie leków przeciwkrzepliwych po konsultacji z lekarzem.
· Dzień przed i w dniu zabiegu chory jest przygotowywany w szpitalu.
Wymiana zastawki serca - przebieg zabiegu
Operacja wykonywana jest w znieczuleniu ogólnym na sali operacyjnej. Zabieg rozpoczyna się przecięciem mostka i uwidocznieniem serca. Następnie zatrzymuje się pracę serca, którego funkcję przejmuje maszyna (tzw. krążenie pozaustrojowe). Potem wszywa się odpowiednio dopasowaną protezę zastawki. Następnie, po ostatecznym sprawdzeniu, przywraca się pracę serca i zszywa klatkę piersiową. Zabieg trwa nawet do 4-5 godzin, a czasami dłużej. Po zabiegu chory przewożony jest na pooperacyjną salę intensywnego nadzoru. Z reguły chorych wybudza się tego samego dnia. Po operacji pacjent wymaga kilkutygodniowej rehabilitacji.
Wymiana zastawki serca - powikłania zabiegu
Jest to duży zabieg operacyjny, a więc obarczony pewnym ryzykiem. Ryzyko to jest niewielkie, ale wzrasta u chorych w podeszłym wieku, w ciężkim stanie, z chorobami współistniejącymi takimi jak: cukrzyca czy niewydolność nerek. U niektórych ludzi może dojść do zawału serca, udaru mózgu, zgonu w trakcie lub krótko po zabiegu. W czasie rehabilitacji mogą pojawić się kolejne powikłania: krwawienie, bakteryjne zapalenie wsierdzia, zakażenie rany operacyjnej i wnętrza klatki piersiowej, zapalenie płuc, ostra niewydolność nerek oraz zatorowość płucna.
Wymiana zastawki serca - kontrola po zabiegu
· Każdy chory po operacji wszczepienia protezy zastawki serca powinien pozostawać pod specjalistyczną kontrolą kardiologiczną, gdyż istnieje ryzyko powstania bakteryjnego zapalenia wsierdzia (zakażenie na zastawce), przecieku krwi obok zastawki oraz uszkodzenia zastawki.
· Jeśli dolegliwości się nasilają lub pojawiają się na nowo należy natychmiast zgłosić się do lekarza.
· Wizyta kontrolna polega na rozmowie z lekarzem i wykonaniu EKG, a w sytuacjach wątpliwych także testu wysiłkowego i echokardiografii.
· U chorych ze sztuczną protezą zastawki leczonych lekami przeciwkrzepliwymi niezbędna jest okresowa kontrola parametrów krzepnięcia krwi.
2