Pacta legitima - jeden z rodzajów Pacta Vestitia, umowy posiadające ochronę procesową, na podstawie indywidualnych decyzji cesarzy okresu dominatu. Były to compromissum (zapis na sąd polubowny), oraz pactum donationis (darowizna).
Compromissum - umowa o charakterze nieformalnym, w której strony porozumiewały się co do poddania ich sporu pod rozstrzygnięcie sędziego polubownego (arbitra). Justynian uznał skuteczność kompromisu, jeżeli strony pisemnie uznały rozstrzygnięcie arbitra lub nie kwestionowały go przez okres 10 dni. Z kompromisem łączyło się ściśle receptum arbitri. Kompromis znany jest obecnie jako zapis na sąd polubowny.
Pactum donationis - Justynian w jednej z konstytucji z 531 r. postanowił, że nieformalna umowa darowizny zobowiązuję darczyńcę do wydania rzeczy darowanej obdarowanemu, co zrównało w skutkach przyrzeczenie darowizny z kontraktami. Przed regulacją justyniańską, darowizna nie posiadała osobnego kształtu prawnego w prawie rzymskim tzn. nie istniała żadna osobna czynność prawna, która byłaby przeznaczona do dokonywania darowizny. Za darowiznę uznawano czynność która spełniała warunki:
zwiększała aktywa w majątku obdarowanego (wzbogacenie);
zwiększała pasywa w majątku darczyńcy (zubożenie);
istniała animus donandi, wola dokonania darowizny;
obdarowany przyjął darowiznę.
Darowizna jako jednostronne przesunięcie majątkowe, bez uzasadnienia ekonomicznego, była przez Rzymian traktowana z nieufnością i poddawana była wielu ograniczeniom. W 204 r p.n.e. wydano lex Cincia de donis et muneribus zakazującą darowizn ponad pewną wysokość. Na mocy prawa zwyczajowego zakazano darowizn między małżonkami. W początkach dominatu nałożono obowiązek rejestrowania darowizn, w specjalnych rejestrach prowadzonych przez urzędników cesarskich (insynuacja darowizn). Do darowizny można było dołączyć polecenie modus, w którym nakłada się na obdarowanego obowiązek pewnego określonego zachowania się (donatio sub modo). Nie wykonanie polecenia nie powodowało nieważności darowizny. Darczyńcy przysługiwała actio praescriptio verbis, możliwość skarżenia o wykonanie polecenia. Prawo justyniańskie wprowadziło możliwość odwołania darowizny, jeśli obdarowany okazał się niewdzięczny.
Pacta legitima - jeden z rodzajów Pacta Vestitia, umowy posiadające ochronę procesową, na podstawie indywidualnych decyzji cesarzy okresu dominatu. Były to compromissum (zapis na sąd polubowny), oraz pactum donationis (darowizna).
Compromissum - umowa o charakterze nieformalnym, w której strony porozumiewały się co do poddania ich sporu pod rozstrzygnięcie sędziego polubownego (arbitra). Justynian uznał skuteczność kompromisu, jeżeli strony pisemnie uznały rozstrzygnięcie arbitra lub nie kwestionowały go przez okres 10 dni. Z kompromisem łączyło się ściśle receptum arbitri. Kompromis znany jest obecnie jako zapis na sąd polubowny
Pactum donationis - Justynian w jednej z konstytucji z 531 r. postanowił, że nieformalna umowa darowizny zobowiązuję darczyńcę do wydania rzeczy darowanej obdarowanemu, co zrównało w skutkach przyrzeczenie darowizny z kontraktami. Przed regulacją justyniańską, darowizna nie posiadała osobnego kształtu prawnego w prawie rzymskim tzn. nie istniała żadna osobna czynność prawna, która byłaby przeznaczona do dokonywania darowizny. Za darowiznę uznawano czynność która spełniała warunki:
zwiększała aktywa w majątku obdarowanego (wzbogacenie);
zwiększała pasywa w majątku darczyńcy (zubożenie);
istniała animus donandi, wola dokonania darowizny;
obdarowany przyjął darowiznę.
Darowizna jako jednostronne przesunięcie majątkowe, bez uzasadnienia ekonomicznego, była przez Rzymian traktowana z nieufnością i poddawana była wielu ograniczeniom. W 204 r p.n.e. wydano lex Cincia de donis et muneribus zakazującą darowizn ponad pewną wysokość. Na mocy prawa zwyczajowego zakazano darowizn między małżonkami. W początkach dominatu nałożono obowiązek rejestrowania darowizn, w specjalnych rejestrach prowadzonych przez urzędników cesarskich (insynuacja darowizn). Do darowizny można było dołączyć polecenie modus, w którym nakłada się na obdarowanego obowiązek pewnego określonego zachowania się (donatio sub modo). Nie wykonanie polecenia nie powodowało nieważności darowizny. Darczyńcy przysługiwała actio praescriptio verbis, możliwość skarżenia o wykonanie polecenia. Prawo justyniańskie wprowadziło możliwość odwołania darowizny, jeśli obdarowany okazał się niewdzięczny.