Ekonomika - wykład 3

Budynki rolnicze.

Funkcje budynków i urządzeń budowlanych - to ochrona ludzi, zwierząt i środków produkcji przed wpływami atmosferycznymi.

Ad 1. Podział budynków gospodarstwa rolnego i ich wartość:

Wartość budynków:

• ¾ wartości środków trwałych bez ziemi,

• w Polsce w 1993 roku ~ 150 j. z./ha,

• budynki nie biorą udziału w procesie produkcyjnym (wspomagają proces produkcji).

Zasady wyposażenia gospodarstwa w budynki rolnicze:

• należy dążyć do minimalizacji ilości i wartości budynków,

• przy zachowaniu ich walorów użytkowych,

• budować należy wtedy, gdy nie da się nie budować.

Cechy wyposażenia budownictwa rolniczego:

• duża elastyczność użytkowania,

• krótki okres użytkowania (20 - 30 lat),

• stosowanie lekkich, gotowych elementów budowlanych,

• możliwa duża skala produkcji.

Podział budynków w gospodarstwie rolnym:

• budynki mieszkalne i administracyjne,

• budynki gospodarcze (dla zwierząt - obory, chlewnie),

• narzędzia budowlane (studnie, wodociągi, gnojowniki, silosy, drogi).

Wartość środków trwałych.

Budynki ogółem mieszkalne gospodarcze	150 j.z./ha 50% 50%	60 - 75% śr. trw.
Maszyny i urządzenia rolnicze	40 j.z./ha	15 - 30 % śr. trw.
Urządzenia wodno - melioracyjne	10 j.z./ha	5 - 10% śr. trw.
Stado podstawowe	10 j.z./ha
Razem środki trwałe	200 - 250 j.z./ha

Amortyzacja środków trwałych 5 - 10 j.z./ha, czyli 3% rocznie - okres użytkowania budynków wynosi około 30 lat.

Ad 2. Podstawowe funkcje budynków rolniczych:

Budynki pozwalają na:

• zmniejszenie uciążliwości pracy,

• wzrost wydajności pracy,

• wzrost efektywności wykorzystania nakładów,

• ograniczenie strat przy przechowywaniu produktów,

• warunkują stosowanie nowoczesnych technologii.

Ad 3. Podstawowe normatywy określające wielkość budynków mieszkalnych, stodół, obór, i gnojowni:

Wartość budynków mieszkalnych:

• to 1/3 do 1/2 wartości budynków (30 - 50%),

• wartość budynków mieszkalnych jest większa w gospodarstwach małych,

• zapotrzebowanie na budynki zależy od ilości siły roboczej w gospodarstwie,

• na rodzinę przypada 60 - 100 m² powierzchni mieszkalnej,

• na 1 osobę w Polsce przypada 17 m² powierzchni mieszkalnej,

• na 1 ha użytków rolnych przypada 10 - 14 m² powierzchni mieszkalnej.

Wartość budynków gospodarczych:

• to 1/2 do 2/3 wartości budynków (50 - 70%),

• zajmuje małą część w małych gospodarstwach,

• w dużych gospodarstwach ich wartość to ~ 70%

• budynki dla zwierząt (obory, chlewnie, stajnie, owczarnie, kurniki)

• budynki do przechowywania zapasów,

• budynki do przechowywania narzędzi.

• na 1 ha użytków rolnych przypada 5 - 15 m² powierzchni dla zwierząt.

krowa jałówki maciory tuczniki owce konie kury (100 sztuk)

10 m^2 4 m^2 11 m^2 1,2 m^2 2.0 m^2 11 m^2 25 m^2

Budynki do przechowywania produktów:

• stodoły (słoma, siano),

• na 1 ha użytków rolnych przypada 60 - 100 m³ kubatury stodoły,

• na 1 ha użytków rolnych przypada 10 - 15 m² powierzchni stodoły,

Budynki dla inwentarza, dla maszyn:

• garaże,

• warsztaty (najprostsze).

Urządzenia budowlane:

• studnie,

• wodociągi,

• gnojowniki (zależy od ilości zwierząt, ich rodzaju, powinny pomieścić 1/3 do 1/2 rocznej produkcji obornika),

• silosy (do kiszonek),

• mosty,

• utwardzone drogi.

Ad 4. Podział maszyn rolniczych i ich wartość:

Maszyny i narzędzia rolnicze:

• wartość od 1/4 do 1/3 wartości środków trwałych (15 - 30%).

Podział maszyn:

• środki pociągowe i transportowe (ciągniki, samochody, silniki)

• maszyny rolnicze (elementy obrotowe są aktywne - ruchome):

• ruchome (siewniki, żniwiarki, kombajny):

• samobieżne,

• sprzężajne,

• ciągnikowe.

• stacjonarne (młocarnie).

• narzędzia rolnicze (elementy robocze są bierne - nie ruchome):

• ręczne (kosy, grabie, widły),

• sprzężajne (pługi, brony, wały),

• ciągnikowe (pługi, brony, wały).

Warunki pracy maszyny:

• poruszają się po bezdrożach, po dużych obszarach,

• poruszają się w zmiennych warunkach klimatycznych,

• są wykorzystywane sezonowo.

Ad 5. Skutki mechanizacji gospodarstw:

• oszczędność prac ludzkiej,

• poprawa warunków pracy (zmniejszony wysiłek i uciążliwość pracy),

• wzrost produkcji rolniczej (dokładniejsza uprawa gleby i mniejsze straty przy zbiorze oraz eliminacja koni),

• łagodzenie szczytów pracy,

• maszyny powinny być w pełni wykorzystywane (= wtedy jest to opłacalne).

Roczne minimum pracy maszyn rolniczych:

kombajn zbożowy (duży) kombajn buraczany kombajn ziemniaczany ciągnik snopowiązałka konna snopowiązałka traktorowa

70 - 80 ha 15 ha 10 - 15 ha 800 godz. 6 - 8 ha 8 - 10 ha

Ad 6. Wyposażenie gospodarstw w siłę pociągową:

Żywa siła pociągowa:

• możliwość reprodukcji,

• wytwarzanie paszy przez gospodarstwo do wyżywienia zwierząt,

• elastyczność mocy (przystosowanie do potrzeb),

• jednostka siły pociągowej = 1 koń = 5 KM = 3,7 kW.

W Polsce 1 ciągnik przypada na 10 - 14 ha powierzchni gruntów ornych.

Metody określenia zapotrzebowania na siłę pociągową:

• technologiczne,

• gałęziowe (dla upraw i zwierząt),

• wskaźnikowe (określają wielkość, stopień produkcji, funkcjonalność).

Ad 7. Wyposażenie w siłę pociągową w Polsce:

• gospodarstwa indywidualne - 53 j.s.p.

• gospodarstwa państwowe - 23 j.s.p.

• rolnicze spółdzielnie produkcyjne - 25 j.s.p.

Ad 8. Określenie stopnia mechanizacji; stopnie mechanizacji i wskaźniki mechanizacji:

• mechanizacja pierwotna (bez siły pociągowej),

• mechanizacja konna,

• wstępna motoryzacja (mechaniczna i konna),

• pełna motoryzacja (brak koni),

• automatyzacja.

Wskaźnik mechanizacji = (czas pracy maszyny) / (czas pracy maszyny i ludzi)

Wskaźnik motoryzacji = (moc mechaniczna siły pociągowej) / (całkowita moc pociągowa)

---